Tài liệu Quy trình kiểm toán doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng trong kiểm toán bctc tại công ty tnhh kiểm toán và kế toán hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP.HCM KHOA KẾ TOÁN – TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP QUY TRÌNH KIỂM TOÁN DOANH THU BÁN HÀNG VÀ PHẢI THU KHÁCH HÀNG TRONG KIỂM TOÁN BCTC TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN HÀ NỘI Ngành: KẾ TOÁN Chuyên ngành: KẾ TOÁN – KIỂM TOÁN Giảng viên hướng dẫn: ThS. Trịnh Ngọc Anh Sinh viên thực hiện MSSV: 0954030674 : Phạm Tường Vy Lớp: 09DKKT5 TP. Hồ Chí Minh, 2013 BM05/QT04/ĐT Khoa: Kế toán – Tài chính – Ngân hàng PHIẾU GIAO ĐỀ TÀI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP 1. Họ và tên sinh viên được giao đề tài: Phạm Tường Vy MSSV: 0954030674 2. 3. 4. 5. Lớp: 09DKKT5 Ngành : Kế Toán Chuyên ngành : Kế Toán – Kiểm Toán Tên đề tài : Quy trình kiểm toán doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng trong kiểm toán BCTC tại Công ty TNHH Kiểm Toán Và Kế Toán Hà Nội. Các dữ liệu ban đầu : .................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... Các yêu cầu chủ yếu : .................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... Kết quả tối thiểu phải có: 1) ...................................................................................................................................... 2) ...................................................................................................................................... 3) ...................................................................................................................................... 4) ...................................................................................................................................... Ngày giao đề tài: ……./……../……… Ngày nộp báo cáo: ……./……../……… Chủ nhiệm ngành (Ký và ghi rõ họ tên) TP. HCM, ngày … tháng … năm ………. Giảng viên hướng dẫn chính (Ký và ghi rõ họ tên) Giảng viên hướng dẫn phụ (Ký và ghi rõ họ tên) Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của tôi. Những kết quả và các số liệu trong Khóa luận tốt nghiệp được thực hiện tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán Hà Nội, không sao chép bất kỳ nguồn nào khác. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường về sự cam đoan này. TP. Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 7 năm 2013 Sinh viên thực hiện Phạm Tường Vy SVTH: Phạm Tường Vy MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh LỜI CẢM ƠN Trong thời gian làm Khóa luận tốt nghiệp, em đã gặp rất nhiều khó khăn khi kiến thức chuyên môn còn hạn chế cùng với kinh nghiệm tích lũy được quá ít. Nhưng nhờ sự hướng dẫn tận tình của cô Trịnh Ngọc Anh đã giúp em nhận ra nhiều điều thiếu sót trong quá trình thực hiện đề tài, và gợi ý để em có thể hoàn chỉnh hơn đề tài của mình. Em xin gởi lời cảm ơn chân thành đến cô. Mặc dù đã qua thời gian thực tập tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán Hà Nội, nhưng em vẫn nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các anh chị trong Phòng Kiểm toán 23, đặc biệt là chị Đặng Ái Quỳnh. Các anh chị đã giải đáp những thắc mắc cho em và góp ý để đề tài của em được hoàn thiện hơn. Vì vốn kiến thức chuyên ngành còn hạn hẹp, mặc dù em đã cố gắng hoàn thiện đề tài nhưng không thể tránh khỏi những sai sót nhất định. Em rất mong nhận được sự đóng góp của các thầy cô, anh chị để đề tài của em được hoàn chỉnh hơn nữa. Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ của Ban Giám hiệu và quý thầy cô trường Đại học Kỹ Thuật Công Nghệ TP Hồ Chí Minh, sự hướng dẫn nhiệt tình của cô Trịnh Ngọc Anh cũng như những chỉ dạy của các anh chị trong công ty nói chung và các anh chị trong phòng kiểm toán 23 nói riêng để em có thể hoàn thành tốt đề tài của mình. TP.HCM, ngày 20 tháng 7 năm 2013 Sinh viên thực hiện Phạm Tường Vy SVTH: Phạm Tường Vy MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS Trịnh Ngọc Anh MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................. v DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................... vi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ .......................................................................................... vi LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 2 5. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3 6. Kết quả đạt đƣợc ....................................................................................................... 3 7. Kết cấu của Khóa luận tốt nghiệp ............................................................................. 3 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM TOÁN DOANH THU BÁN HÀNG VÀ PHẢI THU KHÁCH HÀNG TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH 1.1 Những vấn đề chung về kiểm toán báo cáo tài chính doanh nghiệp....................... 5 1.1.1 Khái niệm về kiểm toán báo cáo tài chính ....................................................... 5 1.1.2 Quy trình kiểm toán báo cáo tài chính ............................................................. 5 1.1.2.1 Chuẩn bị kiểm toán................................................................................... 5 1.1.2.2 Thực hiện kiểm toán ................................................................................. 9 1.1.2.3 Hoàn thành kiểm toán............................................................................. 10 1.2 Nội dung và đặc điểm khoản mục doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng .. 11 1.2.1 Khoản mục doanh thu .................................................................................... 11 1.2.1.1 Khái niệm ............................................................................................... 11 1.2.1.2 Đặc điểm................................................................................................. 12 1.2.1.3 Nguyên tắc ghi nhận doanh thu .............................................................. 13 1.2.2 Khoản mục nợ phải thu khách hàng .............................................................. 14 1.2.2.1 Nội dung ................................................................................................. 14 SVTH: Phạm Tƣờng Vy i MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS Trịnh Ngọc Anh 1.2.2.2 Đặc điểm................................................................................................. 14 1.2.3 Kiểm soát nội bộ đối với doanh thu và nợ phải thu khách hàng ................... 14 1.3 Những vấn đề lý luận chung về kiểm toán doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng ............................................................................................................................. 17 1.3.1 Mục tiêu kiểm toán doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng ................. 17 1.3.1.1 Mục tiêu kiểm toán về doanh thu ........................................................... 17 1.3.1.2 Mục tiêu kiểm toán nợ phải thu khách hàng .......................................... 17 1.3.2 Quy trình kiểm toán khoản mục doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng trên Báo cáo tài chính .................................................................................................. 18 1.3.2.1 Chuẩn bị kiểm toán................................................................................. 18 1.3.2.2 Thực hiện kiểm toán ............................................................................... 18 1.3.2.3 Hoàn thành kiểm toán............................................................................. 30 CHƯƠNG 2: GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ CÔNG TY VÀ QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHUNG TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN HÀ NỘI 2.1 Giới thiệu khái quát về Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán Hà Nội – Chi nhánh TP HCM ........................................................................................................... 32 2.1.1 Thông tin chung và lịch sử hình thành phát triển .......................................... 32 2.1.2 Lĩnh vực hoạt động, mục tiêu, phƣơng hƣớng hoạt động ............................. 33 2.1.3 Các loại hình dịch vụ ..................................................................................... 34 2.1.4 Khách hàng của CPA Hà Nội ........................................................................ 35 2.1.5 Tổ chức bộ máy quản lý ................................................................................ 36 2.1.6 Những thuận lợi và khó khan ........................................................................ 37 2.1.7 Phƣơng hƣớng phát triển ............................................................................... 38 2.2 Quy trình kiểm toán chung tại CPA Hà Nội ......................................................... 41 2.2.1 Giai đoạn chuẩn bị kiểm toán ........................................................................ 41 2.2.2 Giai đoạn thực hiện kiểm toán ....................................................................... 43 2.2.3 Giai đoạn hoàn thành kiểm toán .................................................................... 44 SVTH: Phạm Tƣờng Vy ii MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS Trịnh Ngọc Anh CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN DOANH THU BÁN HÀNG VÀ PHẢI THU KHÁCH HÀNG TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN HÀ NỘI 3.1 Quy trình kiểm toán doanh thu bán hàng và nợ phải thu khách hàng tại CPA Hà Nội ............................................................................................................................... 47 3.1.1 Chuẩn bị kiểm toán ........................................................................................ 47 3.1.2 Thực hiện kiểm toán ...................................................................................... 49 3.1.2.1 Tìm hiểu và đánh giá hệ thống KSNB ................................................... 49 3.1.2.2 Thử nghiệm cơ bản ................................................................................ 51 3.1.3 Hoàn thành kiểm toán .................................................................................... 55 3.2 Ví dụ minh họa kiểm toán khoản mục doanh thu bán hàng và nợ phải thu tại Công ty A do CPA Hà Nội thực hiện .......................................................................... 56 3.2.1 Chuẩn bị kiểm toán ........................................................................................ 56 3.2.2 Thực hiện kiểm toán ...................................................................................... 65 3.2.2.1 Tìm hiểu và đánh giá hệ thống KSNB ................................................... 65 3.2.2.2 Thử nghiệm cơ bản ................................................................................. 66 3.2.3 Hoàn thành kiểm toán .................................................................................... 95 CHƯƠNG 4: MỘT SỐ Ý KIẾN VỀ CÔNG TÁC KIỂM TOÁN DOANH THU BÁN HÀNG VÀ PHẢI THU KHÁCH HÀNG TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN HÀ NỘI 4.1 Nhận xét về công tác kiểm toán doanh thu bán hàng và nợ phải thu do CPA Hà Nội thực hiện ............................................................................................................... 98 4.1.1 Ƣu điểm ......................................................................................................... 98 4.1.2 Hạn chế ........................................................................................................ 101 4.2 Một số ý kiến nhằm hoàn thiện công tác kiểm toán doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng tại CPA Hà Nội ................................................................................ 102 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 104 SVTH: Phạm Tƣờng Vy iii MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS Trịnh Ngọc Anh TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 106 PHỤ LỤC ................................................................................................................. 107 SVTH: Phạm Tƣờng Vy iv MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS Trịnh Ngọc Anh DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BGĐ Ban Giám đốc BCĐKT Bảng cân đối kế toán BC KQHĐKD Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh BCKT Báo cáo kiểm toán BCT Báo cáo thuế BCTC Báo cáo tài chính PKD Phòng kinh doanh PXK Phiếu xuất kho KTV Kiểm toán viên KSNB Kiểm soát nội bộ TSCĐ Tài sản cố định TK Tài khoản SLĐV Số liệu đơn vị XDCB Xây dựng cơ bản VCSH Vốn chủ sở hữu SVTH: Phạm Tƣờng Vy v MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS Trịnh Ngọc Anh DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1 Mối quan hệ giữa các rủi ro kiểm toán .......................................................... 8 Bảng 1.2 Mục tiêu kiểm toán khoản mục doanh thu ................................................. 17 Bảng 1.3 Mục tiêu kiểm toán khoản mục nợ phải thu khách hàng ............................. 17 Bảng 1.4 Bảng câu hỏi về kiểm soát nội bộ đối với doanh thu và nợ phải thu khách hàng ............................................................................................................................. 19 Bảng 1.5 Các thử nghiệm cơ bản đối với doanh thu bán hàng ................................... 22 Bảng 1.6 Các thử nghiệm cơ bản đối với nợ phải thu khách hàng ............................. 25 Bảng 3.1 Đánh giá rủi ro và duy trì khách hàng ......................................................... 57 Bảng 3.2 Xác định mức trọng yếu tại Công ty A ....................................................... 64 Bảng 3.3 Bảng câu hỏi đánh giá hệ thống KSNB tại Công ty A ................................ 65 Bảng 3.4 Trích sổ chi tiết TK 511211 của Công ty A ................................................ 68 Bảng 3.5 Trích sổ chi tiết TK 511221 của công ty A ................................................. 69 Bảng 3.6 Trích sổ chi tiết TK 5122 của công ty A ..................................................... 69 Bảng 3.7 Trích sổ chi tiết TK 531 của công ty A ....................................................... 70 Bảng 3.8 Trích Bảng Cân đối phát sinh năm 2011 tại công ty A – TK 511 ............... 71 Bảng 3.9 Bảng tổng hợp doanh thu các loại ............................................................... 75 Bảng 3.10 Trích sổ chi tiết TK 131 của công ty A ..................................................... 84 Bảng 3.11 Trích Bảng Cân đối phát sinh năm 2011 tại công ty A – TK 131 ............. 85 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 Quy trình kiểm toán Báo cáo tài chính ......................................................... 5 Sơ đồ 2.1 Tổ chức bộ máy quản lý CPA Hà Nội – Chi Nhánh TP HCM................... 36 Sơ đồ 2.2 Tổ chức phòng kiểm toán tại CPA Hà Nội – Chi nhánh TP HCM ............ 36 Sơ đồ 2.3 Quy trình kiểm toán chung tại CPA Hà Nội ............................................... 41 SVTH: Phạm Tƣờng Vy vi MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Kinh tế Việt Nam đang ngày càng hội nhập với nền kinh tế thế giới, vì vậy những doanh nghiệp ở Việt Nam có thêm nhiều cơ hội cùng những thách thức hơn. Cùng với đó, nhiều phương thức và hình thức kinh doanh mới đã được ra đời. Nhà nước đã ban hành và bổ sung nhiều chế tài, quy định cho các quan hệ tài chính, kinh tế. Nhưng thực tế đã chỉ ra rằng công tác kiểm tra, kiểm soát vẫn chưa chuyển hướng kịp thời dẫn tới tình trạng kỷ cương bị buông lỏng, lợi ích của Nhà nước nhiều nơi bị vi phạm. Từ thực tiễn này đã đưa ra một kinh nghiệm thực tế: phải triển khai tốt công tác kiểm toán mới có thể đưa công tác kế toán vào nề nếp. Lý do thứ hai, trong mỗi tổ chức, BCTC hàng năm là đối tượng quan tâm của rất nhiều người: các chủ doanh nghiệp, các nhà đầu tư, các cơ quan chủ quản của Nhà nước, nhân viên trong doanh nghiệp. Do đó, để có được các thông tin chính xác và tin cậy là điều rất quan trọng và cần thiết. Để làm được điều đó thì cần phải có một bên thứ ba độc lập được thừa nhận rộng rãi thực hiện kiểm tra và đưa ra các kết luận về Báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Các công việc này được các công ty kiểm toán thực hiện và đưa ra các ý kiến tin cậy về Báo cáo tài chính của khách hàng được lập có chính xác không, xét trên các khía cạnh trọng yếu. Lý do cuối cùng, trong kiểm toán Báo cáo tài chính, thông tin về doanh thu bán hàng được đặc biệt quan tâm bởi doanh thu là một trong những điểm trọng yếu trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Đây là cơ sở để xác định lãi, lỗ trong kỳ của doanh nghiệp. Thế nhưng, muốn kiểm toán khoản mục doanh thu bán hàng được chính xác, đòi hỏi kiểm toán viên phải kết hợp kiểm toán khoản mục Phải thu khách hàng, hay quan trọng hơn nữa là tìm hiểu chu trình bán hàng – thu tiền tại doanh nghiệp để có cái nhìn bao quát hơn. Nhận thức được tầm quan trọng đó em đã chọn đề tài: “Quy trình kiểm toán doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng trong kiểm toán BCTC tại Công ty TNHH Kiểm toán và kế toán Hà Nội”. SVTH: Phạm Tường Vy 1 MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp 2. GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh Tình hình nghiên cứu Qua tìm hiểu từ các luận văn có cùng đề tài về kiểm toán khoản mục doanh thu bán hàng và nợ phải thu, em nhận thấy rằng ý nghĩa đề tài này được đánh giá cao. Nghiên cứu sâu về đề tài có thể giúp người xem bổ sung được kiến thức về kiểm toán nói chung và kiểm toán doanh thu và nợ phải thu nói riêng. Hầu hết, qua mỗi đề tài nghiên cứu đã được công bố đều đưa ra một số góp ý nhằm hoàn thiện hơn công tác kiểm toán hai khoản mục này. Tuy đa phần các công ty kiểm toán đều áp dụng chương trình kiểm toán mẫu của VACPA, nhưng cũng có một số trường hợp áp dụng theo chương trình kiểm toán tại công ty. Tùy vào từng loại hình doanh nghiệp cần kiểm toán mà kiểm toán viên sẽ linh động ứng dụng cho phù hợp. Sau khi xem qua các đề tài, em nhận thấy rằng tuy mỗi công ty có một cách làm việc khác nhau, nhưng đều mang lại hiệu quả cao. Và em sẽ vận dụng những ưu điểm của các công ty này để bổ sung và hoàn thiện hơn cho công tác kiểm toán doanh thu bán hàng và nợ phải thu tại Công ty TNHH Kiểm toán và kế toán Hà Nội. 3. Mục đích nghiên cứu Mục đích tổng quát: Phục vụ cho nhu cầu hiểu biết của bản thân về công tác kiểm toán khoản mục doanh thu bán hàng và nợ phải thu trong kiểm toán Báo cáo tài chính. Mục đích cụ thể: + Hoàn thiện kiến thức cho bản thân về kiểm toán nói chung và kiểm toán doanh thu bán hàng và nợ phải thu trong kiểm toán báo cáo tài chính nói riêng. + Bổ sung những hạn chế còn tồn tại trong công tác kiểm toán doanh thu bán hàng và nợ phải thu tại Công ty TNHH Kiểm toán và kế toán Hà Nội. + Phục vụ cho thực tế làm việc sau này của bản thân. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu SVTH: Phạm Tường Vy 2 MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh Áp dụng lý thuyết từ cơ sở lý luận về kiểm toán doanh thu bán hàng và nợ phải thu vào thực trạng công tác kiểm toán hai khoản mục này tại CPA Hà Nội. Mô tả các giai đoạn thực hiện quy trình kiểm toán, sau đó tiến hành phân tích đánh giá. Đề xuất các biện pháp nhằm hoàn thiện kiểm toán doanh thu bán hàng và nợ phải thu. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu, tham khảo lý thuyết quy trình kiểm toán của VACPA về kiểm toán doanh thu bán hàng và nợ phải thu khách hàng nói riêng và kiểm toán BCTC nói chung. Phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp, so sánh số liệu. Phương pháp thực hiện các thử nghiệm cơ bản. 6. Kết quả đạt đƣợc Phát hiện ra một số điểm hạn chế của kiểm toán doanh thu bán hàng và nợ phải thu tại Công ty TNHH Kiểm toán và kế toán Hà Nội. Tìm ra hướng khắc phục giúp hoàn thiện hơn công tác kiểm toán khoản mục này tại Công ty TNHH Kiểm toán và kế toán Hà Nội. 7. Kết cấu của Khóa luận tốt nghiệp Nội dung của đề tài: “Quy trình kiểm toán doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng trong kiểm toán BCTC tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán Hà Nội” gồm 4 chương Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về kiểm toán doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng trong kiểm toán báo cáo tài chính. Chƣơng 2: Giới thiệu khái quát về Công ty và Quy trình kiểm toán chung tại Công ty TNHH Kiểm toán và kế toán Hà Nội. Chƣơng 3: Thực trạng quy trình kiểm toán khoản mục doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán Hà Nội. SVTH: Phạm Tường Vy 3 MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh Chƣơng 4: Một số ý kiến về công tác kiểm toán khoản mục doanh thu bán hàng và phải thu khách hàng trong kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán Hà Nội. SVTH: Phạm Tường Vy 4 MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM TOÁN DOANH THU BÁN HÀNG VÀ PHẢI THU KHÁCH HÀNG TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH 1.1 Những vấn đề chung về kiểm toán báo cáo tài chính doanh nghiệp 1.1.1 Khái niệm về kiểm toán Báo cáo tài chính Kiểm toán báo cáo tài chính là cuộc kiểm tra để đưa ra ý kiến nhận xét về sự trình bày trung thực và hợp lý của báo cáo tài chính của một đơn vị. Kết quả của kiểm toán báo cáo tài chính có thể phục vụ cho đơn vị, nhà nước và bên thứ ba như: các cổ đông, nhà đầu tư, ngân hàng… để họ đưa ra các quyết định kinh tế của mình. Khi kiểm toán báo cáo tài chính thì chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán được sử dụng để làm thước đo vì báo cáo tài chính bắt buộc phải được lập theo các chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành. 1.1.2 Quy trình kiểm toán báo cáo tài chính Quy trình kiểm toán BCTC gồm ba giai đoạn cơ bản: Chuẩn bị kiểm toán Thực hiện kiểm toán Hoàn thành kiểm toán Sơ đồ 1.1 Quy trình kiểm toán Báo cáo tài chính 1.1.2.1 Chuẩn bị kiểm toán  Chuẩn bị kế hoạch kiểm toán Giai đoạn chuẩn bị kiểm toán bao gồm tất cả các công việc khác nhau nhằm tạo được cơ sở pháp lý trí tuệ và vật chất cho công tác kiểm toán. Đây là bước công việc đầu tiên và quyết định chất lượng kiểm toán. Các bước công việc được thực hiện trong giai đoạn này được khái quát như sau:  Tiếp cận khách hàng: Đối với khách hàng mới: Đầu tiên KTV sẽ tìm hiểu lý do mời kiểm toán của khách hàng, tìm hiểu các thông tin về các khía cạnh như lĩnh vực kinh doanh, tình SVTH: Phạm Tường Vy 5 MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh hình tài chính...thông qua các phương tiện thông tin như: sách báo, tạp chí chuyên ngành hay từ các nguồn như: luật sư của khách hàng, ngân hàng hay các doanh nghiệp có mối quan hệ với khách hàng. Ngoài ra có thể tìm hiểu thông qua KTV tiền nhiệm nếu khách hàng đó đã được kiểm toán trước đó. Đối với khách hàng cũ: Hàng năm sau khi hoàn thành cuộc kiểm toán thì KTV sẽ cập nhật thông tin để đánh giá lại các khách hàng hiện hữu của mình để xem nên tiếp tục kiểm toán cho họ hay không. Có cần thay đổi nội dung của hợp đồng kiểm toán hay không.  Lựa chọn đội ngũ nhân viên kiểm toán Theo Chuẩn mực kiểm toán chung, quá trình kiểm toán phải được thực hiện bởi một hoặc nhiều người đã được đào tạo đầy đủ, thành thạo như một KTV. Việc lựa chọn đội ngũ KTV dựa trên: yêu cầu về số người, trình độ khả năng của KTV, yêu cầu về chuyên môn và có kinh nghiệm hay kiến thức về ngành nghề kinh doanh của khách hàng.  Hợp đồng kiểm toán: Theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam - VSA 210 Hợp đồng kiểm toán “Hợp đồng kiểm toán: là sự thỏa thuận bằng văn bản giữa các bên tham gia ký kết (công ty kiểm toán, khách hàng) về các điều khoản và điều kiện thực hiện kiểm toán của khách hàng và công ty kiểm toán, trong đó xác định mục tiêu, phạm vi kiểm toán, quyền và trách nhiệm của mỗi bên, hình thức báo cáo kiểm toán, thời gian thực hiện và các điều khoản về phí, về xử lý khi tranh chấp hợp đồng.” Như vậy, hợp đồng kiểm toán phải được lập và ký chính thức trước khi tiến hành công việc kiểm toán nhằm bảo vệ quyền lợi của khách hàng và của công ty kiểm toán.  Tìm hiểu về khách hàng Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 310 – Hiểu biết về tình hình kinh doanh, quy định: SVTH: Phạm Tường Vy 6 MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh “...để thực hiện kiểm toán Báo cáo tài chính, KTV phải có hiểu biết cần thiết, đầy đủ về hoạt động kinh doanh nhằm đánh giá và phân tích những sự kiện, nghiệp vụ và thực tiễn hoạt động của đơn vị được kiểm toán mà theo KTV thì có ảnh hưởng trọng yếu đến Báo cáo tài chính, đến việc kiểm tra của KTV hoặc tới BCTC.” Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán tổng quát, KTV cần thu thập thông tin như sau: + Thông tin chung về nền kinh tế như: thực trạng kinh tế, mức độ lạm phát... + Thông tin về môi trường và lĩnh vực hoạt động của khách hàng như: tình hình thị trường và cạnh tranh, các đặc điểm của ngành nghề kinh doanh, các chuẩn mực, chế độ kế toán khác và các quy định pháp lý liên quan. + Thông tin về yếu tố nội địa của chính khách hàng được kiểm toán như: tình hình kinh doanh, khả năng tài chính, hệ thống kế toán, hệ thống kiểm soát nội bộ, hình thức sở hữu và nghĩa vụ pháp lý của khách hàng... Những thông tin trên có thể được thu thập thông qua việc trao đổi với KTV tiền nhiệm, xem xét hồ sơ kiểm toán năm trước, trao đổi với nhân viên hay Ban Giám đốc, tham quan nhà xưởng, giấy phép thành lập và điều lệ công ty, qua tạp chí...  Xác định mức trọng yếu và đánh giá rủi ro kiểm toán Theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 320 – Trọng yếu: “Thông tin được coi là trọng yếu có nghĩa là nếu thiếu thông tin đó hoặc thiếu tính chính xác của thông tin đó sẽ ảnh hưởng đến các quyết định của người sử dụng báo cáo tài chính.” Trong giai đoạn lập kế hoạch, KTV đánh giá mức trọng yếu nhằm:  Ước tính mức độ sai sót của BCTC có thể chấp nhận được  Xác định phạm vi của cuộc kiểm toán  Từ đó xác định bản chất, thời gian và phạm vi của các thử nghiệm kiểm soát. Ước tính ban đầu về mức trọng yếu: là sai sót có thể chấp nhận được của toàn bộ BCTC nhưng chỉ mang tính xét đoán của KTV và có thể điều chỉnh trong suốt quá trình kiểm toán. SVTH: Phạm Tường Vy 7 MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh Rủi ro kiểm toán là rủi ro khi KTV có thể mắc phải khi đưa ra ý kiến kiểm toán không xác đáng về các thông tin tài chính và đó là các sai phạm nghiêm trọng. Rủi ro này bao gồm ba yếu tố là: Rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát và rủi ro phát hiện. Trong giai đoạn lập kế hoạch, KTV xác định mức rủi ro mong muốn (DR) cho từng khoản mục. Mức rủi ro mong muốn quyết định khối lượng công việc kiểm toán cần thực hiện. Mối quan hệ giữa các rủi ro kiểm toán và các thành phần của rủi ro kiểm toán được thể hiện qua công thức sau: Bảng 1.1 Mối quan hệ giữa các rủi ro kiểm toán Trƣờng hợp Rủi ro tiềm tàng (IR) Rủi ro kiểm soát (CR) Rủi ro phát hiện (DR) 1 Thấp Thấp 2 Thấp Thấp 3 Cao Trung bình Cao Trung bình Trung bình Cao Trung bình Thấp Trung bình Trung bình 4 5 Thấp Số lƣợng Rủi ro bằng kiểm toán chứng cần (AR) thu thập Cao Thấp Thấp Trung bình Thấp Trung bình Cao Cao Trung bình Trung bình  Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng và rủi ro kiểm soát Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng tức là thực hiện những công việc sau: tìm hiểu môi trường kiểm soát, tìm hiểu hệ thống thông tin, tìm hiểu các thủ tục kiểm soát, mô tả hệ thống kiểm soát nội bộ trên giấy tờ làm việc. Từ các thông tin tìm hiểu được ở trên, KTV có những đánh giá ban đầu về rủi ro kiểm soát nhằm: nhận diện các mục tiêu kiểm soát, nhận diện các quá trình kiểm soát đặc thù, nhận diện và đánh giá các nhược điểm của hệ thống kiểm soát nội bộ. SVTH: Phạm Tường Vy 8 MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh Rủi ro kiểm soát được đánh giá là cao trong trường hợp: hệ thống KSNB không hoạt động hoặc không hiệu quả, việc áp dụng hệ thống KSNB không đầy đủ, việc thực hiện các thử nghiệm kiểm soát để thu thập bằng chứng về tính hiệu quả của hệ thống KSNB mất nhiều thời gian hơn là thực hiện các thử nghiệm cơ bản.  Xây dựng kế hoạch và chương trình kiểm toán Nội dung của kế hoạch kiểm toán tổng quát bao gồm: tình hình kinh doanh của khách hàng, những rủi ro kinh doanh khách hàng thường gặp, những mục tiêu kiểm toán trọng tâm, đánh giá sơ bộ hệ thống KSNB, khả năng hoạt động liên tục của khách hàng, chính sách kế toán của khách hàng... Chương trình kiểm toán là những dự kiến chi tiết về: + Các thủ tục kiểm toán cần thực hiện đối với từng khoản mục hay bộ phận được kiểm toán. + Thời gian hoàn thành. + Phân công lao động giữa các KTV. + Các tài liệu thông tin liên quan cần sử dụng và thu thập. 1.1.2.2 Thực hiện kiểm toán  Thực hiện thử nghiệm kiểm soát KTV kiểm tra, thu thập các bằng chứng về sự thiết kế phù hợp và việc hiện hữu của hệ thống KSNB, từ đó cho thấy được khả năng đảm bảo ngăn chặn và phát hiện các sai phạm trọng yếu trên BCTC của hệ thống KSNB. Có ba khía cạnh của hệ thống KSNB mà KTV cần xem xét kiểm tra. Đó là sự tồn tại, sự hiện hữu, sự liên tục của hệ thống kiểm soát thông qua việc phỏng vấn, kiểm tra tài liệu, quan sát thực hiện hay thực hiện lại các quy trình áp dụng.  Thực hiện các thủ tục phân tích Là việc so sánh các thông tin tài chính, các chỉ số, các tỷ lệ, để phát hiện và nghiên cứu các trường hợp bất thường, hiểu rõ về hoạt động kinh doanh của khách hàng và giới hạn phạm vi kiểm tra chi tiết.  Thực hiện các thủ tục chi tiết Là việc kiểm tra trực tiếp các nghiệp vụ hay các số dư. SVTH: Phạm Tường Vy 9 MSSV: 0954030674 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trịnh Ngọc Anh Kiểm tra nghiệp vụ: kiểm tra chi tiết một số hay toàn bộ nghiệp vụ phát sinh để xem xét độ chính xác của các khoản mục. Kiểm tra số dư: kiểm tra để đánh giá về mức độ trung thực của số dư các tài khoản có nhiều nghiệp vụ phát sinh. 1.1.2.3 Hoàn thành kiểm toán - Chuẩn bị hoàn thành kiểm toán + Xem xét các khoản nợ tiềm tàng. + Xem xét các sự kiện xảy ra sau ngày khóa sổ kế toán lập báo cáo tài chính. + Xem xét về giả định hoạt động liên tục. + Đánh giá kết quả:  Áp dụng các thủ tục phân tích  Đánh giá sự đầy đủ của bằng chứng  Đánh giá tổng hợp các sai sót chưa điều chỉnh  Rà soát lại hồ sơ kiểm toán  Yêu cầu đơn vị cung cấp thư giải trình của giám đốc  Kiểm tra các công bố trên thuyết minh báo cáo tài chính  Xem xét các thông tin khác trong tài liệu có báo cáo tài chính đã kiểm toán (báo cáo thường niên) - Báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính + Khái niệm: Báo cáo kiểm toán là văn bản do KTV lập và công bố để thể hiện ý kiến chính thức của mình về báo cáo tài chính của một đơn vị đã được kiểm toán. Như vậy, báo cáo kiểm toán là sản phẩm của cuộc kiểm toán và có vai trò rất quan trọng. + Các yếu tố cơ bản của báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính Theo VSA 700 về Báo cáo kiểm toán về Báo cáo tài chính, báo cáo kiểm toán bao gồm các yếu tố cơ bản sau đây:  Tiêu đề: giúp phân biệt với các báo cáo do người khác lập. Thường được gọi là “Báo cáo kiểm toán”, hoặc “Báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính”… SVTH: Phạm Tường Vy 10 MSSV: 0954030674