Tài liệu Quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với trình độ lực lượng sản xuất để phát triển ,vận dụng quan điểm trong phát triển kinh tế việt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn më ®Çu Tõ khi xuÊt hiÖn con ngêi trªn hµnh tinh nµy, ®Õn ngµy nay ®· tr¶i qua 5 ph¬ng thøc s¶n xuÊt: c«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, x· héi phong kiÕn, chñ nghÜa t b¶n, chñ nghÜa x· héi. T duy nhËn thøc cña con ngêi kh«ng dõng l¹i ë mét chç mµ ngµy cµng ph¸t triÓn hoµn thiªn h¬n. Tõ ®ã kÐo theo sù thay ®æi ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt còng nh quan hÖ s¶n xuÊt. Tõ h¸i lîm s¨n b¾t ®Ó duy tr× cuéc sèng ®Õn tr×nh ®é khoa häc kÜ thuËt l¹c hËu, ®Õn ngµy nay tr×nh ®é khoa häc ®· ®¹t tíi møc tét ®Ønh. Mµ cèt lâi cña nÒn s¶n xuÊt x· héi chÝnh lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc lîng s¶n xuÊt, nh M¸c vµ ¡nghen nãi, ®ã lµ quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt. Tõ quan ®iÓm nµy cña chñ nghÜa M¸c , §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· vËn dông vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi níc ta trong giai ®o¹n tõ ®æi míi ®Õn nay. BiÖn chøng quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc lîng s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng ta cã ®îc nhËn thøc vÒ s¶n xuÊt x· héi vµ kÜ thuËt. ThÊy ®îc ý nghÜa ®ã, em xin bµy tá mét vµi ý kiÕn b¶n th©n vÒ vÊn ®Ò: " Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt ®Ó ph¸t triÓn ,vËn dông quan ®iÓm trong ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam ". Môc ®Ých vµ ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi. 1/Môc ®Ých Sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cïa lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh vµ lµm thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt cho phï hîp víi nã. Ngîc l¹i, quan hÖ s¶n xuÊt còng cã tÝnh ®éc lËp t¬ng vµ t¸c ®éng trë l¹i sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Nghiªn cøu ®Ò tµi nµy gióp chóng ta hiÓu râ vÒ qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam hiÖn nay. 2/ý nghÜa Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tríc ®©y chóng ta ®· kh«ng cã ®îc sù nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ quy luËt cña sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt. C¬ chÕ quan liªu, bao cÊp ®· bãp mÐo c¸c yÕu tè cña quan hÖ s¶n 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 xuÊt, k×m h·m lùc lîng s¶n xuÊt, kÕt qu¶ cña sù kh«ng phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt ®· lµm cho m©u thÉu gi÷a chóng trë nªn gay g¾t. §iÒu ®ã khiÕn cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¶i ë trong t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, tr× trÖ mét thêi gian dµi. ChÝnh v× vËy, viÖc ®a nhËn thøc mét c¸ch ®óng ®¾n mèi quan hÖ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt cã ý nghÜa v« cïng to lín, ®Æc biÖt lµ trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam hiÖn nay. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn néi dung A/C¬ së lý luËn: C¸c kh¸i niÖm : Lùc lîng s¶n xuÊt - Quan hÖ s¶n xuÊt - quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt 1. Lùc lîng s¶n xuÊt + Lùc lîng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù nhiªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®ång thêi thÓ hiÖn n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt bao gåm: ngêi lao ®éng víi kÜ n¨ng lao ®éng cña hä vµ t liÖu s¶n xuÊt, tríc hÕt lµ cong cô lao ®éng. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, søc lao ®éng cña con ngêi vµ t liÖu s¶n xuÊt, tríc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng kÕt hîp víi nhau thµnh lùc lîng s¶n xuÊt. Trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc lîng s¶n xuÊt, con ngêi lao ®éng vµ c«ng cô lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt. Ngêi lao ®éng lµ chñ thÓ cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt, víi søc m¹nh vµ kÜ n¨ng lao ®éng cña m×nh, sö dông t liÖu lao ®éng (c«ng cô lao ®éng) t¸c ®éng vµo ®èi tîng lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt. C«ng cô lao ®éng do con ngêi t¹o ra víi môc ®Ých "nh©n" søc m¹nh b¶n th©n lªn trong qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt. Sù c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn kh«ng ngõng cña c«ng cô lao ®éng ®· lµm biÕn ®æi toµn bé t liÖu s¶n xuÊt. 2. Quan hÖ s¶n xuÊt Quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt x· héi). Do con ngêi kh«ng thÓ t¸ch khái céng ®ång nªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i cã nh÷ng mèi quan hÖ víi nhau. VËy viÖc ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt tù nã ®· lµ mét vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt. Nh×n tæng thÓ quan hÖ s¶n xuÊt gåm 3 mÆt: - Quan hÖ së h÷u ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt, tøc lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi t liÖu s¶n xuÊt, nãi c¸ch kh¸c lµ t liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ ai. - Quan hÖ trong tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt, tøc lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong s¶n xuÊt vµ trao ®æi cña c¶i vËt chÊt nh: ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ lao ®éng, quan hÖ gi÷a ngêi qu¶n lý vµ c«ng nh©n… - Quan hÖ trong ph©n phèi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra, tøc lµ quan hÖ chÆt chÏ gi÷a s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm víi cïng mét môc tiªu chung lµ sö dông hîp lÝ vµ cã hiÖu qu¶ t liÖu s¶n xuÊt. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3. Qui luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt Lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt, chóng tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau mét c¸ch biÖn chøng, t¹o thµnh qui luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Tõ ®ã t¹o nªn qui luËt c¬ b¶n nhÊt cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn x· héi. Khuynh híng chung cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn ®ã xÐt ®Õn cïng lµ b¾t nguån tõ sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, tríc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng. Sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ®îc ®¸nh dÊu b»ng tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. Tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt trong tõng giai ®o¹n lÞch sö thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ngêi trong giai ®o¹n lÞch sö ®ã. Tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt biÓu hiÖn ë tr×nh ®é c«ng cô lao ®éng, tr×nh ®é, kinh nghiÖm vµ kÜ n¨ng lao ®éng cña con ngêi, tr×nh ®é tæ chøc vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi, tr×nh ®é øng dông khoa häc vµo s¶n xuÊt. Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh vµ lµm thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt cho phï hîp víi nã. Khi mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi ra ®êi th× yªu cÇu quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Sù phï hîp nµy t¹o ®iÒu kiÖn sö dông vµ kÕt hîp mét c¸ch tèi u gi÷a ngêi lao ®éng víi t liÖu s¶n xuÊt ®Ó lùc lîng s¶n xuÊt cã c¬ së ®Ó ph¸t triÓn hoµn thiÖn. Sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ®Õn mét møc nhÊt ®Þnh sÏ lµm cho quan hÖ s¶n xuÊt tõ chç phï hîp trë thµnh kh«ng phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. §iÒu nµy dÉn ®Õn quan hÖ s¶n xuÊt k×m h·m lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ yªu cÇu kh¸ch quan tÊt yÕu lµ ph¶i thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt. Nh C¸c M¸c ®· viÕt: "Tíi mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ®ã, c¸c lùc lîng s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi m©u thuÉn víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã.. trong khi ®ã tõ tríc ®Õn giê c¸c lùc lîng s¶n xuÊt vÉn ph¸t triÓn. Tõ chç lµ nh÷ng h×nh thøc cña lùc lîng s¶n xuÊt, nh÷ng quan hÖ Êy trë thµnh nh÷ng xiÒng xÝch cña c¸c lùc lîng s¶n xuÊt. Khi ®ã b¾t ®Çu thêi ®¹i mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi. Lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt, nhng quan hÖ s¶n xuÊt còng cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi vµ t¸c ®éng tröo l¹i sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, t¸c ®éng ®Õn th¸i ®é cña con ngêi trong lao ®éng s¶n xuÊt, ®Õn tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ®Õn ph¸t triÓn vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ… do ®ã t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña lùc lîng 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, ngîc l¹i sÏ k×m h·m. Vµ khi quan hÖ s¶n xuÊt k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt th× theo quy luËt chung, quan hÖ s¶n xuÊt cò sÏ ®îc thay thÕ b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp ®Ó thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt võa cã t¸c ®éng cho nhau l¹i võa m©u thuÉn víi nhau. ViÖc ph¶n ¸nh m©u thuÉn nµy lµ yªu cÇu cÇn cã. Nã ph¶i th«ng qua nhËn thøc vµ c¶i t¹o x· héi cña con ngêi. Trong x· héi cã giai cÊp ph¶i th«ng qua ®Êu tranh giai cÊp, qua c¸ch m¹ng x· héi. B/C¬ së thùc tÕ I/Sù vËn dông cña §¶ng ta trong ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ níc ta tõ ®æi míi ®Õn nay 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn Sau ®éc lËp, nÒn kinh tÕ níc ta cßn gÆp v« vµn khã kh¨n do thãi quen lao ®éng tù cung tù cÊp, nÒn s¶n xuÊt nhá lÎ, tr×nh ®é khoa häc kÐm ph¸t triÓn, ®êi sèng x· héi v« cïng khã kh¨n… Víi hoµn c¶nh míi, ®Êt níc tiÕn lªn CNXH, ®ßi hái níc ta ph¶i cã mét chÕ ®é kinh tÕ phï hîp, ®ã lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Thêi gian qua, chóng ta qu¸ coi träng vai trß cña quan hÖ s¶n xuÊt, cho r»ng cã thÓ ®a quan hÖ s¶n xuÊt ®i tríc ®Ó më ®êng san ®Êt, thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Quan niÖm Êy lµ sai lÇm, sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt trong thêi gian qua lµ minh chøng cho ®iÒu Êy vµ do ®ã g©y ra sù m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt víi h×nh thøc kinh tÕ - x· héi ®îc ¸p ®Æt mét c¸ch chñ quan trªn ®Êt níc ta. Mèi m©u thuÉn Êy ®· ®em theo nhiÒu hËu qu¶ ngoµi ý muèn: Kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, x· héi n¶y sinh nhiÒu tiªu cùc, tÖ n¹n, tr×nh ®é qu¶n lý yÕu kÐm… yªu cÇu cÊp thiÕt lµ ph¶i gi¶i quyÕt ®óng ®¾n m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt - quan hÖ s¶n xuÊt, tõ ®ã kh¾c phôc khã kh¨n vµ tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ - x· héi. ThiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi víi nh÷ng bíc ®i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. §ã lµ sù cho phÐp phôc håi vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa t b¶n, bu«n b¸n tù do réng r·i, n©ng cao ®êi sèng x· héi,… Nh lêi cña ®ång chÝ Lª Kh¶ Phiªu nãi: "… kh«ng chÊt nhËn ViÖt Nam theo con ®êng chñ quan cña t b¶n nhng kh«ng ph¶i triÖt tiªu t b¶n trªn ®Êt níc ViÖt Nam vµ vÉn quan hÖ víi CNTB trªn c¬ së cã lîi cho ®«i bªn vµ nh vËy cho phÐp ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n lµ s¸ng suèt". Hay quan ®iÓm 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tõ §¹i héi §¶ng VI còng kh¼ng ®Þnh: kh«ng nh÷ng kh«i phôc thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ kinh tÕ c¸ thÓ mµ cßn ph¶i ph¸t triÓn chóng réng r·i theo chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc. Nhng ®iÒu quan träng lµ ph¶i nhËn thøc ®îc vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc trong thêi k× qu¸ ®é. 2. Qui luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l îng s¶n xuÊt ®îc vËn dông trong qu¸ tr×nh CNH-H§H ®Êt níc CNH- H§H ®îc xem xÐt tõ t duy triÕt häc lµ thuéc ph¹m trï cña lùc lîng s¶n xuÊt trong mèi quan hÖ biÖn chøng cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt. Muèn CNH-H§H ®Êt níc cÇn ph¶i cã tiÒm lùc vÒ kinh tÕ, con ngêi, trong ®ã lùc lîng s¶n xuÊt lµ yÕu tè v« cïng quan träng. Ngoµi ra ph¶i cã sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Víi tiÒm n¨ng lao ®éng lín nhng c«ng cô lao ®éng l¹i hÕt søc th« s¬ l¹c hËu, CNH-H§H ®øng tríc khã kh¨n lín cÇn nhanh chãng kh¾c phôc. §¶ng ta ®· thùc hiÖn mét c¬ cÊu së h÷u hîp quy luËt, g¾n liÒn víi mét c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ hîp lÝ vµ trong thêi c¬ còng nh th¸ch thøc to lín hiÖn nay, ®Êt níc ta ®ang cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn, mµ cèt lâi cña sù ph¸t triÓn Êy vÉn lµ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Môc tiªu CNH-H§H ®Êt níc ®ang ®îc nç lùc thùc hiÖn vµ ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. Cïng víi nã vÉn lµ nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ song t¬ng lai ph¸t triÓn ®Êt níc vÉn mang nhiÒu yÕu tè kh¶ quan. II/Thµnh tùu vµ h¹n chÕ trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam tõ ®æi míi ®Õn nay 1. Thµnh tùu Trong ®¹i héi §¶ng VI (12/1986) lµ mét thêi gian qua träng, ®¸nh dÊu bíc chuyÓn m×nh ph¸t triÓn cña ®Êt níc ta: xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp s¶n phÈm, b·i bá sù cÊm ®o¸n ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, sù ph¸t triÓn yÕu ít cña ®êi sèng x· héi ®îc thay thÕ b»ng sù héi nhËp víi thÕ giíi, quan t©m vµ chó träng ph¸t triÓn ®êi sèng cña nh©n d©n… §¹i héi VII (6/1991), §¹i héi VIII (6/1996), §¹i héi IX (4/2001) ®· tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh bæ sung vµ hoµn thiÖn c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ - x· héi: ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, ®iÒu chØnh c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, ®æi míi vÒ c«ng cô lao ®éng vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ- 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 x· héi, më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i, c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n. Sau 18 n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, nÒn kinh tÕ níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ cã ý nghÜa quan träng. - NÒn kinh tÕ t¨ng trëng liªn tôc, nhiÒu n¨m tèc ®ä cao. Trong 5 n¨m ®Çu ®æi míi (1986-1990), khi chÕ ®é bao cÊp bÞ xo¸ bá dÇn, c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vµ hîp t¸c x· gÆp nhiÒu khã kh¨n, khu vùc kinh tÕ t nh©n vµ c¸ thÓ cha ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng bÊt æn, b×nh qu©n chØ ®¹t 3,9%/n¨m (riªng 1986: 0,3%) vµ l¹m ph¸t cao kÐo dµi. Nhng ®Çu thËp kØ 90, nÒn kinh tÕ liªn tôc t¨ng trëng æn ®Þnh vµ ®¹t ®Õn ®Ønh cao lµ 9,5% vµo n¨m 1995. §Æc biÖt trong kÕ ho¹ch 5 n¨m (19911995), ta ®· hoµn thµnh vît møc nhiÒu chØ tiªu chñ yÕu ®a níc ta thùc sù tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi, chuyÓn sang thêi k× ®Èy m¹nh CNH-H§H ®Êt níc. Toµn bé c¸c môc tiªu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996-2000 vµ chiÕn lîc 10 n¨m ®Òu ®¹t vµ vît kÕ ho¹ch. GDP trong 10 n¨m nµy t¨ng b×nh qu©n 7,56%/n¨m ®Õn GDP 2000 gÊp 2,07% lÇn n¨m 1990. §Õn n¨m 2000-2002 tèc ®é t¨ng trëng ®¹t æn ®Þnh 6,7%; 6,8% vµ 7,0%. N«ng nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn c¶ trång trät vµ ch¨n nu«i, nghÒ rõng vµ thuû s¶n. S¶n lîng l¬ng thùc t¨ng nhanh tõ 21,5 triÖu tÊn (1990) lªn 27,5 triÖu tÊn (1995) vµ 34,5 triÖu tÊn (2000), gÇn 36 triÖu tÊn (2002), b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 1,4 triÖu tÊn. Tèc ®é t¨ng l¬ng thùc b×nh qu©n 5%, cao h¬n tèc ®é t¨ng d©n sè (1,8%) nªn s¶n lîng l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi t¨ng tõ 304 kg (1985) lªn 364 kg (1995); 444,8 kg (2000) & 450 kg (2002). ViÖt Nam tõ níc thiÕu l¬ng thùc, ®Õn 1989 trë thµnh níc xuÊt khÈu g¹o thø 2 thÕ giíi. Së dÜ n«ng nghiÖp t¨ng nhanh lµ nhê nh÷ng ®æi míi trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ níc: N«ng d©n ®îc giao ruéng ®Ó sö dông l©u dµi, ph¸t triÓn trang tr¹i, khuyÕn khÝch khaihoang më réng diÖn tÝch canh t¸c, n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång. Nh÷ng thµnh tùu trªn mÆt trËn l¬ng thùc ®· gãp phÇn quan träng vµo sù æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n. Trong 10 n¨m 1991 - 2000, b×nh qu©n mçi n¨m xuÊt khÈu g¹o t¨ng 7,6%, cao su t¨ng 12,4%; cµ phª t¨ng 17,7%; rau qu¶ t¨ng 10,8%; h¹t tiªu 24,8%; h¹t ®iÒu t¨ng 37,5%. Tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n xuÊt khÈu chiÕm 40% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¶ níc. Mét nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ h×nh thµnh g¾n víi thÞ trêng quèc tÕ. C«ng nghiÖp t¨ng liªn tôc, b×nh qu©n trong thêi k× 1991-1995 t¨ng 13,7%; 1996-2000 t¨ng 13,2%. C«ng nghiÖp t¨ng nhanh lµ do ®Çu t lín cña nhµ níc trong nh÷ng n¨m tríc ®©y cho mét sè ngµnh quan träng nh dÇu khÝ, ®iÖn, xi m¨ng, thÐp, 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 giÊy, ®êng… nhng quan träng h¬n c¶ lµ sù ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý cña nhµ níc, xo¸ bá bao cÊp, nhËn vèn ®Çu t níc ngoµi… HÖ thèng ®êng giao th«ng, bu ®iÖn ®îc x©y dùng míi vµ n©ng cÊp trªn kh¾p mäi miÒn tæ quèc: quèc lé 1A, 5, 18, s©n bay, bÕn c¶ng ®îc n©ng cÊp vµ x©y dùng. Th¬ng m¹i vµ dÞch vô cã nhiÒu khëi s¾c. - C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo híng tiÕn bé: chuyÓn tõ khu vùc I (N«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n) sang khu vùc II (c«ng nghiÖp - x©y dùng) vµ khu vùc III (dÞch vô), chuyÓn tõ khu vùc quèc doanh, hîp t¸c x· sang ®a thµnh phÇn vµ chuyÓn theo híng h×nh thµnh 3 vïng kinh tÕ träng ®iÓm ë 3 miÒn B¾c- Trung- Nam. - §Èy lïi l¹m ph¸t: 1986: 774,7%; 1990: 67,4%; 1995: 12,7%; 1997: 3,7%; 1999: 0,1%. - Kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¸t triÓn nhanh: kim ng¹ch xuÊt khÈu 1996: 882,9 triÖu USD; 2001: 15,027 tØ USD; NhËp khÈu: 2,16 tØ USD (1986); 16,162 tØ USD (2001). - §êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn râ rÖt: lao ®éng cã viÖc t¨ng t¨ng nhanh, mçi n¨m t¹o 1,3 triÖu viÖc lµm míi, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi ®¹t gÇn 400 USD/n¨m . Sè hé giµu t¨ng > 10%; sè hé nghÌo gi¶m 55% (1989) cßn 11,4% (2000). Nh÷ng thµnh tùu t¨ng trëng vµ æn ®Þnh ho¸ kinh tÕ, t×nh h×nh x· héi ®· ®îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu. TØ lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn gi¶m mçi n¨m 1‰ vµ gi÷ møc b×nh qu©n 2,1%/ n¨m, gi¶m so víi thêi kú tríc (2,3%) nhng vÉn cao h¬n môc tiªu ®Ò ra (1,9%). Sè ngêi ®i häc b×nh qu©n tÝnh trªn 1 v¹n d©n, t¨ng tõ 1834 ngêi (1990) t¨ng lªn 2171 ngêi (1995). 2. H¹n chÕ Do nÒn kinh tÕ níc ta chñ yÕu vÉn lµ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp cßn nhá bÐ, kÕt cÊu h¹ tÇng kÐm ph¸t triÓn, c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cha x¸c ®îc nhiÒu. MÆc dï c¬ cÊu c¸c ngµnh trong GDP cã chuyÓn dÞch râ rÖt nhng c¬ cÊu lao ®éng chËm biÕn ®æi. HiÖn nay h¬n 75% d©n sè vÉn sèng ë n«ng th«n, lao ®éng n«ng nghiÖp vÉn chiÕm > 60% tæng sè lao ®éng x· héi. NÒn kinh tÕ cã møc t¨ng trëng kh¸ nhng n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ cßn thÊp. §Êt níc ViÖt Nam vÉn thuéc 20 níc nghÌo nhÊt thÕ giíi. §©y lµ th¸ch thøc cùc k× to lín cÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng ®Ó gi¶i quyÕt. Vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ - x· héi cßn yÕu: kh¶ n¨ng kiÒm chÕ l¹m ph¸t cßn cha v÷ng ch¾c. Ng©n s¸ch thu kh«ng ®ñ chi, tØ lÖ béi chi ng©n s¸ch cßn cao. 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 T×nh tr¹ng bÊt c«ng x· héi, tham nhòng, bu«n lËu, vi ph¹m kØ c¬ng cßn nÆng vµ phæ biÕn. N¹n bu«n lËu vµ tÖ quan liÖu ®îc coi lµ quèc n¹n, ®îc ®a vµo ch¬ng tr×nh nghÞ sù quan träng hµng ®Çu cña ViÖt Nam. Song hiÖn nay vÉn cha chèng ®îc, thËm chÝ cßn cã phÇn nghiªm träng h¬n. 3. Nguyªn nh©n h¹n chÕ H¹n chÕ trong nÒn kinh tÕ x· héi níc ta cßn nhiÒu. Nguyªn nh©n cña nh÷ng yÕu kÐm ®ã lµ do hËu qu¶ cña nhiÒu n¨m tríc ®Ó l¹i khi kh«ng hiÓu râ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt, sù phï hîp mang tÝnh tÊt yÕu cña chóng, ®ßng thêi nh÷ng bÊt lîi cña t×nh h×nh thÕ giíi hiÖn nay vµ nh÷ng khuyÕt ®iÓm cßn mang tÝnh chñ quan duy ý chÝ trong c«ng t¸c l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý cña Nhµ níc ta. III/C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam: §Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa, cÇn thùc hiÖn ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p. Díi ®©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nhÊt: a) Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn: Tríc ®©y, khi x©y dùng kinh tÕ kÕ ho¹ch, xo¸ bá kinh tÕ thÞ trêng, chóng ta ®· thiÕt lËp mét c¬ cÊu së h÷u ®¬n gi¶n víi hai h×nh thøc lµ së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. V× vËy, khi chuyÓn sang kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, cÇn ph¶i ®æi míi c¬ cÊu së h÷u cò b»ng c¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, ®iÒu ®ã sÏ ®a ®Õn sù h×nh thµnh c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp, cã lîi Ých riªng, tøc lµ kh«i phôc mét trong nh÷ng c¬ së cña kinh tÕ hµng ho¸. Trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, thùc hiÖn nhÊt qu¸n, l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. LÊy viÖc ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n lµm môc tiªu quan träng ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Theo tinh thÇn ®ã, tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, ®Òu ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. b) §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, øng dông nhanh tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, trªn c¬ së ®ã ®Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi. c) H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng: - Ph¸t triÓn thÞ trêng hµng ho¸ vµ dÞch vô th«ng qua viÖc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng vµ ph¬ng tiÖn 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vËn t¶i ®Ó më réng thÞ trêng. H×nh thµnh thÞ trêng søc lao ®éng cã tæ chøc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù di chuyÓn søc lao ®éng theo yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc. - X©y dùng thÞ trêng vèn, tõng bíc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ®Ó huy ®éng c¸c nguån vèn vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt. - Qu¶n lý chÆt chÏ ®Êt ®ai vµ thÞ trêng nhµ ë. X©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng th«ng tin, thÞ trêng khoa häc c«ng nghÖ. Hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ trêng ®i ®«i víi x©y dùng khu«n khæ ph¸p lý vµ thÓ chÕ, t¨ng cêng sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña nhµ níc, ®Ó thÞ trêng ho¹t ®éng n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶, cã trËt tù, kû c¬ng trong m«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh, c«ng khai, minh b¹ch, h¹n chÕ vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kinh doanh. Cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu chèng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i. d) Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i: Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, chØ cã më cöa kinh tÕ, héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, míi thu hót ®îc vèn, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña ®Êt níc nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ. e) Gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p: Sù æn ®Þnh chÝnh trÞ bao giê còng lµ nh©n tè quan träng ®Çu tiªn ®Ó ph¸t triÓn. Nã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh trong níc vµ ngoµi níc yªn t©m ®Çu t. Muèn gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh chÝnh trÞ ë níc ta hiÖn nay cÇn ph¶i gi÷ vµ t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña nhµ níc, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. HÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé lµ c«ng cô quan träng ®Ó nhµ níc qu¶n lý nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Nã t¹o ra hµnh lang luËt ph¸p cho ho¹t ®éng kinh tÕ, buéc c¸c doanh nghiÖp chÊp nhËn sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc. f) Xo¸ bá triÖt ®Ó c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc. ViÖc xo¸ bá triÖt ®Ó c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, h×nh thµnh ®ång bé vµ vËn hµnh cã hiÖu qu¶ c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë níc ta. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn kÕt luËn Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt phæ biÕn, t¸c ®éng kh«ng chØ tíi mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµo ®ã, mµ t¸c ®éng tíi toµn bé lÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i. ë ViÖt Nam, viÖc duy tr× tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi. X©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn thÓ hiÖn chñ tr¬ng ®óng ®¾n cña nhµ níc lµ ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u, c¶i thiÖn c¨n b¶n quan hÖ s¶n xuÊt cho phï hîp víi lùc lîng s¶n xuÊt ®ang ph¸t triÓn. §iÒu nµy phï hîp víi qu¸ tr×nh ®i tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín cña ViÖt Nam. Chóng ta ®· vËn dông hîp lý quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµo thùc t¹i ë ViÖt Nam. Tuy vËy, thùc tÕ ®Æt ra vÊn ®Ò nan gi¶i lµ lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt ë ViÖt Nam b¾t kÞp víi c¸c níc trªn thÕ giíi? §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa khi ViÖt Nam ®i tõ mét níc phong kiÕn bá qua giai ®o¹n t b¶n chñ nghÜa tiÕn th¼ng lªn chñ nghÜa x· héi, mµ thiÕu c¸i “cèt vËt chÊt” hiÖn ®¹i cña lùc lîng s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, trong khi ®ã c¸c níc kh¸c ph¶i mÊt hµng chôc thËm chÝ hµng tr¨m n¨m ph¸t triÓn míi cã ®îc lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. MÊu chèt ë ®©y lµ c¸c biÖn ph¸p, thñ tôc hµnh chÝnh, c¸c ®iÒu kiÖn, hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng giao lu, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi. Mong r»ng víi nh÷ng nç lùc vµ quyÕt t©m ®óng híng cña m×nh, §¶ng ta sÏ sím ®a ®îc con tµu ®Êt níc ®Õn c¸i ®Ých “d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh” mµ §¹i héi VIII ®· ®Ò ra. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1, Gi¸o tr×nh TriÕt häc M¸c-Lªnin. (NXB ChÝnh trÞ quèc gia) 2, Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c-Lªnin. (NXB ChÝnh trÞ quèc gia) 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3, Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c-Lªnin. (NXB Gi¸o dôc) 4, Tµi liÖu häc tËp V¨n kiÖn ®¹i héi IX cña §¶ng. (NXB ChÝnh trÞ quèc gia) 5, T¹p chÝ TriÕt häc. (sè th¸ng 1 & th¸ng 6/2002; th¸ng 3/2003) 6, T¹p chÝ Céng s¶n. (sè th¸ng 9/2003) Môc lôc PhÇn më ®Çu.........................................................................................................1 Môc ®Ých vµ ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi………………………….. 1 PhÇn néi dung.....................................................................................................3 A/C¬ së lý luËn…………………………………………….................................. 3 C¸c kh¸i niÖm : Lùc lîng s¶n xuÊt - Quan hÖ s¶n xuÊt - quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt …….3 1. Lùc lîng s¶n xuÊt............................................................................................3 2. Quan hÖ s¶n xuÊt............................................................................................3 3. Qui luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.........................................................................................................4 B/C¬ së thùc tÕ....................................................................................................... 4 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 I/Sù vËn dông cña §¶ng ta trong ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ níc ta tõ ®æi míi ®Õn nay…………………………..……………………………………...…… 5 II/ Thµnh tùu vµ h¹n chÕ trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam tõ ®æi míi ®Õn nay.....................................................................................................................7 1. Thµnh tùu........................................................................................................7 2. H¹n chÕ..........................................................................................................10 3. Nguyªn nh©n h¹n chÕ…………………………………………………... 10 III/C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam ……………………………………………………….11 PhÇn kÕt luËn...................................................................................................13 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o...............................................................14 13