Tài liệu Quy hoạch môi trường khu vực phát triển kinh tế xã hội hàm rồng

Môc lôc Ch-¬ng I: Tæng quan vÒ Quy ho¹ch m«i tr-êng vµ c¸c c¬ së khoa häc cña c«ng t¸c quy ho¹ch .............................................................................................6 I.1.kh¸i niÖm vÒ c«ng t¸c quy ho¹ch m«i tr-êng .............................................. 6 I.2. Sù cÇn thiÕt vµ yªu cÇu cña Quy ho¹ch m«i tr-êng ........................................7 I.3. Néi dung cña Quy ho¹ch m«i tr-êng ............................................................9 I.4. Nh÷ng nguyªn t¾c cña Quy ho¹ch m«i tr-êng .............................................10 I.4.1. X¸c ®Þnh râ c¸c môc tiªu vµ ®èi t-îng cho quy ho¹ch ..............................10 I.4.2 Quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i ®-îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi quy ho¹ch Kinh tÕ x· héi ..................................................................................................................10 I.4.3 X¸c ®Þnh qui m« kh«ng gian vµ thêi gian cña Quy ho¹ch m«i tr-êng .......11 I.4.4 Quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i lu«n lu«n trªn quan ®iÓm hÖ thèng tøc lµ ph¶i ph©n tÝch vµ tæng hîp hÖ thèng ...........................................................................11 I.4.5. Quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i qua c«ng t¸c ®¸nh gi¸ m«i tr-êng vµ lËp luËn cø cho Quy ho¹ch m«i tr-êng .............................................................................11 I.4.6 Quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i phï hîp víi ho¹t ®ång Kinh tÕ x· héi ...........11 I.5 C¸c ph-¬ng ph¸p chñ yÕu sö dông cho Quy ho¹ch m«i tr-êng ....................12 I.5.1 Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng ................................................................12 I.5.2 Ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ m«i tr-êng ..............................................................13 I.5.3 Ph-¬ng ph¸p b¶n ®å ...................................................................................14 I.5.4 Ph-¬ng ph¸p m« t¶ so s¸nh ........................................................................14 I.6. Môc ®Ých cña Quy ho¹ch m«i tr-êng ...........................................................15 I.7 Quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ Quy ho¹ch m«i tr-êng ................................................15 II. C¸c c¬ së khoa häc cña c«ng t¸c Quy ho¹ch m«i tr-êng ..............................17 II.1. M«i tr-êng tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn............................................17 II.2. C¬ së khoa häc.............................................................................................18 II.3.Kh¸i qu¸t quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng ....................................................19 1 III. Vai trß cña Quy ho¹ch m«i tr-êng ®èi víi c¸c nguyªn t¾c ph¸t triÓn bÒn v÷ng .............................................................................................................................23 IV. Sù thèng nhÊt cña Quy ho¹ch m«i tr-êng vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn Kinh tÕ x· héi .......................................................................................................................24 V. Quy ho¹ch m«i tr-êng trong quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn Kinh tÕ x· héi vµ m«i tr-êng bÒn v÷ng ...........................................................................................27 Ch-¬ng II: §Æc ®iÓm tù nhiªn Kinh tÕ x· héi vµ hiÖn tr¹ng m«i tr-êng khu vùc Hµm Rång ...................................................................................................28 I. §Æc ®iÓm tù nhiªn ...........................................................................................28 I.1 VÞ trÝ ..............................................................................................................28 I.2 §Æc ®iÓm ®Þa h×nh .........................................................................................29 I.3. §Æc ®iÓm khÝ hËu .........................................................................................29 I.4. §Æc ®iÓm thuû v¨n.........................................................................................30 I.4.1 m¹ng s«ng suèi ...........................................................................................30 I.4.2 ChÕ ®é thuû v¨n ..........................................................................................30 I.4.3 ChÊt l-îng n-íc s«ng khu vùc ...................................................................30 I.5 §Æc ®iÓm ®Êt ®ai tù nhiªn ..............................................................................31 I.6 §Æc ®iÓm ®Þa chÊt ..........................................................................................33 I.6.1 §Þa tÇng ......................................................................................................33 I.6.2 Ho¹t ®éng Magma kiÕn t¹o ........................................................................33 I.6.3 §Æc ®iÓm ®Þa m¹o .......................................................................................33 I.7 §Æc ®iÓm §CCT- §CTV................................................................................34 I.7.1 §Æc ®iÓm ®Þa chÊt c«ng tr×nh .....................................................................34 I.7.2 §Æc ®iÓm ®Þa chÊt thùc vËt .........................................................................34 II. §Æc ®iÓm Kinh tÕ x· héi ................................................................................35 II.1 D©n c- lao ®éng ...........................................................................................35 II.2 Tæ chøc y tÕ .................................................................................................35 II.3 Ho¹t ®éng giao th«ng ..................................................................................35 II.4 C¬ së hai tÇng ..............................................................................................35 2 II.5 §Þnh h-íng ph¸t triÓn Kinh tÕ x· héi cña vïng ...........................................40 III. HiÖn tr¹ng m«i tr-êng khu vùc Hµm Rång ..................................................42 III.1. HiÖn tr¹ng chÊt l-îng m«i tr-êng kh«ng khÝ ............................................42 III.2. HiÖn tr¹ng m«i tr-êng n-íc ......................................................................43 III.2.1 C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi m«i tr-êng n-íc cña vïng ............................43 III.2.2 HiÖn tr¹ng chÊt l-îng n-íc ao, hå ...........................................................46 III.2.3HiÖn tr¹ng n-íc th¶i sinh ho¹t s¶n xuÊt ....................................................47 III.2.4. ChÊt l-îng n-íc ngÇm ............................................................................49 Ch-¬ng III: Gi¶i ph¸p Quy ho¹ch m«i tr-êng khu vùc Hµm Rång ............51 I. Dù b¸o .................................................................................................51 I.1 C¸c c¨n cø ®Ó dù b¸o .....................................................................................51 I.1.1 C¸c c«ng sö dông trong dù b¸o ..................................................................51 I.1.2 C¨n cø vÒ mÆt x· héi ..................................................................................51 I.1.3 C¨n cø vÒ mÆt ph¸p lý ................................................................................52 I.2. Dù b¸o biÕn ®éng m«i tr-êng .......................................................................53 I.2.1 M«i tr-êng kh«ng khÝ .................................................................................53 I.2.2 M«i tr-êng n-íc .........................................................................................55 I.2.3. BiÕn ®éng m«i tr-êng ®Êt ..........................................................................58 I.2.4 Dù b¸o biÕn ®æi hÖ sinh th¸i .......................................................................58 I.2.5 BiÕn ®éng m«i tr-êng Kinh tÕ x· héi .........................................................59 II. Quy ho¹ch m«i tr-êng ...................................................................................60 II.1 Môc tiªu Quy ho¹ch m«i tr-êng ..................................................................60 II.1.1 môc tiªu x· héi ..........................................................................................60 II.1.2 Môc tiªu m«i tr-êng .................................................................................60 II.1.3 Môc tiªu tµi chÝnh .....................................................................................60 II.2. Quy ho¹ch m«i tr-êng ................................................................................61 II.2.1 C¸c vÊn ®Ò m«i tr-êng ..............................................................................61 II.2.1.1 C¸c vÊn ®Ò m«i tr-êng hiÖn t¹i ..............................................................61 II.2.1.1.1VÊn ®Ò sö dông ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt vµ ph©n ho¸ häc ..................61 3 II.2.1.1.2 VÊn ®Ò chÊt th¶i sinh ho¹t ...................................................................61 II.2.1.1.3 VÊn ®Ò khai th¸ic tµi nguyªn ...............................................................62 II.2.1.1.4VÊn ®Ò khÝ hËu .....................................................................................62 II.2.1.1.5 VÊn ®Ò chÊt th¶i c«ng nghiÖp ..............................................................63 II.2.2 C¸c vÊn ®Ò m«i tr-êng trong t-¬ng lai ......................................................63 II.2.2.1 C¸c chÊt th¶i ...........................................................................................63 II.2.3 VÊn ®Ò m«i tr-êng trong t-¬ng lai ë khu vùc n«ng th«n míi chuyÓn lªn .thµnh phè ...........................................................................................................65 II.3. Ph©n vïng m«i tr-êng ph¸t triÓn Kinh tÕ x· héi Hµm Rång .......................65 II.3.1 C¸c vÊn ®Ò chung ......................................................................................65 II.3.1.1C¸c c¬ së khoa häc x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn Kinh tÕ x· héi khu vùc Hµm Rång vµ vïng phô cËn ................................................................................65 II.3.1.2 C¸c ®iÒu kiÖn ¸p dông ®Ó ph©n vïng m«i tr-êng khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ Hµm Rång .......................................................................................................66 II.3.1.3 C¬ së ph©n vïng m«i tr-êng ..................................................................67 II.3.1.4 §Æc ®iÓm vµ c¸c vÊn ®Ò m«i tr-êng khu vùc ®· ®-îc ph©n chia ...........67 II.3.2. KÕ ho¹ch qu¶n lý chÊt l-îng m«i tr-êng .................................................67 II.3.2.1 C¸c vÊn ®Ò chung ...................................................................................67 II.3.2.2 Trong giai ®o¹n 2001-2010.....................................................................68 II.3.3 KÕ ho¹ch qu¶n lý tµi nguyªn .....................................................................68 II.3.4. Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý m«i tr-êng ........................................................68 II.3.5 Tæ chøc gi¸m s¸t theo dâi m«i tr-êng ......................................................69 II.3.6 Phèi hîp c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr-êng ®Ó thùc hiÖn Quy ho¹ch m«i tr-êng .............................................................................................................................69 II.3.7 C«ng cô qu¶n lý m«i tr-êng ®Ó thùc hiÖn Quy ho¹ch m«i tr-êng ............70 II.3.7.1 C¸c c«ng cô vÒ ph¸p luËt qui ®Þnh chÕ ®Þnh, tiªu chuÈn ........................70 II.3.7.2 C«ng cô vÒ gi¸o dôc tuyªn truyÒn ..........................................................70 II.3.7.3 C«ng cô vÒ tµi chÝnh ...............................................................................70 KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 4 Lêi nãi ®Çu -B¶o vÖ m«i tr-êng trªn c¬ së ph¸t triÓn cã tÝnh bÒn v÷ng ®· trë thµnh vÊn ®Ò cã tÝnh toµn cÇu. Mçi khu vùc, mçi quèc gia, thËm trÝ mçi thµnh phè ®Òu quan t©m tíi vÊn ®Ò nµy. Bëi v× vÊn ®Ò kinh tÕ t¸c ®éng tíi m«i tr-êng ®· cã ë nhiÒu n¬i.NhÊt lµ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. ViÖt Nam kh«ng n»m ngoµi .Riªng ë thµnh phè Thanh Ho¸ Hµm Rång lµ mét khu vùc còng ®ang n»m trong giai ®o¹n ph¸t triÓn, vÊn ®Ò m«i tr-êng ë n¬i ®©y rÊt bøc xóc. V× vËy em chän ®Ò tµi “Quy ho¹ch m«i tr-êng khu vùc ph¸t triÓn Kinh tÕ x· héi Hµm Rång “§Ó l¯m s²ng tá vÊn ®Ò - §èi t-îng nghiªn cøu trong ®Ò tµi lµ c¸c vÊn ®Ò ph¸t triÓn Kinh tÕ x· héi, vÊn ®Ò m«i tr-êng, vÊn ®Ò t¸c ®éng cña ph¸t triÓn kinh tÕ tíi m«i tr-êng ë khu vùc Hµm Rång - Ph¹m vi nghiªn cøu lµ Khu vùc Hµm Rång vµ c¸c vïng l©n cËn -KÕt cÊu chuyªn ®Ò: Gåm 3 ch-¬ng Ch-¬ng I: Tæng quan vÒ Quy ho¹ch m«i tr-êng vµ c¬ së khoa häc cña c«ng t¸c quy ho¹ch Ch-¬ng II: §Æc ®iÓm Kinh tÕ x· héi vµ hiÖn tr¹ng m«i tr-êng khu vùc nghiªn cøu Ch-¬ng III: Gi¶i ph¸p Quy ho¹ch m«i tr-êng Lêi c¶m ¬n Víi lßng biÕt ¬n s©u s¸c ch¸u xin ch©n thµnh c¶m ¬n b¸c tr-ëng phßng TrÞnh ngäc Th¨ng, chó Phã phßng NguyÔn Quang Th¸i thuéc phßng qu¶n lý m«i tr-êng së khoa häc thµnh phè Thanh Ho¸, cïng toµn thÓ c« chó anh chÞ trong phßng, së ®· tËn t×nh gióp ®ì ch¸u trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh chuyªn ®Ò Em v« cïng c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c anh chÞ trî lý, khoa Kinh tÕ, qu¶n lý m«i tr-êng vµ §« thÞ, Tr-êng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n ®· hÕt søc gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh viÕt chuyªn ®Ò thùc tËp. §Æc biÖt, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th.S Lª Thu Hoa, Phã Tr-ëng Bé m«n Kinh tÕ vµ Qu¶n lý M«i tr-êng ®· hÕt søc gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh viÕt chuyªn ®Ò thùc tËp. Lêi cam ®oan: “T«i xin cam ®oan néi dung b²o c²o ®± viÕt l¯ do b°n th©n thùc hiÖn, kh«ng sao chÐp c¾t ghÐp c¸c b¸o c¸o hoÆc luËn v¨n cña ng-êi kh¸c nÕu sai ph¹m t«i xin chÞu kû luËt víi nhµ tr-êng. 5 Ch-¬ng I: Tæng quan vÒ qui ho¹ch m«i tr-êng vµ c¬ së khoa häc m«i tr-êng cña c«ng t¸c quy ho¹ch I.1.kh¸i niÖm vÒ qui ho¹ch m«i tr-êng HiÖn nay cã nhiÒu quan niÖm vÒ qui ho¹ch m«i tr-êng ®-îc giíi thiÖu trong mét sè tµi liÖu cña thÕ giíi vµ trong n-íc khi ®Ò cËp tíi qui ho¹ch m«i tr-êng, nh-ng c¸c quan niÖm ®ã ch-a lµm rá ®-îc ®Æc thï vµ ®èi t-îng m«i tr-êng cña qui ho¹ch m«i tr-êng. V× vËy cÇn thiÕt ®-a ra ®©y kh¸i niÖm m«i tr-êng ®óng nghÜa h¬n. §Çu n¨m 1994 luËt b¶o vÖ m«i tr-êng cña n-íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ban bè, trong ®ã ghi : “Nh¯ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý b¶o vÖ m«i tr-êng trong ph¹m vi c¶ n-íc, lËp qui ho¹ch b¶o vÖ m«i tr-êng “ (®iÒu 3, ch-¬ng I ) Nh- vËy qui ho¹ch b¶o vÖ m«i tr-êng ®· ®-îc nhµ n-íc ViÖt Nam ghi thµnh luËt; lµ c«ng viÖc ph¶i lµm trong c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr-êng. Quy ho¹ch b¶o vÖ m«i tr-êng theo nghÜa réng lµ quy ho¹ch m«i tr-êng cho c¸c môc tiªu lµm cho m«i tr-êng kh«ng bÞ « nhiÔm, kh«ng bÞ suy tho¸i m«i tr-êng bÒn v÷ng, ®-îc c¶i thiÖn tèt h¬n cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Nãi ®Õn quy ho¹ch ng-êi ta th-êng hiÓu ®ã lµ sù lùa chän, v¹ch ®Þnh qui ®Þnh s¾p xÕp bè trÝ theo kh«ng gian theo c¬ cÊu cña nh÷ng ®èi t-îng ®-îc quy ho¹ch thùc hiÖn c¸c ®Þnh h-íng, nh÷ng môc tiªu cña chiÕn l-îc vµ kÕ ho¹ch theo mét thêi gian nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch lµ hai ph¹m trï ®éc lËp nh-ng thèng nhÊt víi nhau phô thuéc lÉn nhau. Quy hoach mang tÝnh kh«ng gian hoÆc c¬ cÊu cña sù triÓn khai thùc hiÖn kÕ ho¹ch. KÕ ho¹ch mang tÝnh thêi gian cã ®Þnh h-íng môc tiªu cho quy ho¹ch; kÕ ho¹ch cô thÓ c¸c thêi gian cho quy ho¹ch. Bëi vËy quy ho¹ch cã tÝnh kh«ng gian, nh-ng g¾n víi môc tiªu vµ thêi gian cña kÕ ho¹ch; kÕ ho¹ch cã tÝnh thêi gian g¾n víi kh«ng gian cña quy ho¹ch Quy ho¹ch m«i tr-êng còng cã tÝnh chÊt chung nh- vËy. Quy ho¹ch m«i tr-êng cã tÝnh kh«ng gian l·nh thæ m«i tr-êng vµ thùc hiÖn c¸c ®Þnh h-íng môc tiªu m«i tr-êng theo thêi gian cña kÕ ho¹ch m«i tr-êng, môc tiªu m«i tr-êng lµ 6 phßng vµ chèng « nhiÔm, chèng suy tho¸i m«i tr-êng b¶o ®¶m m«i tr-êng sèng tèt ®Ñp cho con ng-êi vµ b¶o vÖ m«i tr-êng cho c¸c hÖ thùc vËt. Bëi vËy cã thÓ ®Þnh nghÜa quy ho¹ch m«i tr-êng nh- sau. Quy ho¹ch m«i tr-êng ®-îc hiÓu lµ mét sù ho¹ch ®Þnh , qui ®Þnh s¾p xÕp bè trÝ c¸c ®èi t-îng m«i tr-êng theo kh«ng gian l·nh thæ hoÆc theo kh«ng gian vËt thÓ m«i tr-êng, ®Ó ®¶m b¶o m«i tr-êng sèng tèt ®Ñp cho mäi ng-êi vµ b¶o vÖ m«i tr-êng sèng cho c¸c hÖ sinh vËt trong sù ph¸t triÓn l©u bÒn cña hÖ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr-êng bÒn v÷ng theo c¸c ®Þnh h-íng vµ c¸c môc tiªu vµ thêi gian cña kÕ ho¹ch phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Nãi mét c¸ch ng¾n gän h¬n, quy ho¹ch m«i tr-êng lµ qui ho¹ch l·nh thæ hoÆc kh«ng gian m«i tr-êng sèng cña con ng-êi vµ mäi thÓ sinh vËt theo mét gian ®o¹n kÕ ho¹ch b¶o vÖ m«i tr-êng. §èi víi kÕ ho¹ch m«i tr-êng, cÇn ph©n biÖt kÕ ho¹ch m«i tr-êng: KÕ ho¹ch m«i tr-êng ®-îc lËp ra theo thêi gian cïng víi c¸c môc tiªu hoÆc ®Þnh h-íng vÒ m«i tr-êng trong sù thèng nhÊt víi c¸c ®Þnh h-íng kinh tÕ - x· h«i nh»m lµm cho c¸c ®Þnh h-íng kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn vµ m«i tr-êng bÒn v÷ng. Cßn chiÕn l-îc m«i tr-êng, ®ã lµ sù lùa chän cã c¨n cø khoa häc cho c¸c ®Þnh h-íng víi c¸c môc tiªu vÒ m«i tr-êng, lµ tiÒn ®Ò c¨n b¶n cña kÕ ho¹ch vµ quy ho¹ch m«i tr-êng,lµ c¬ së ®Ó lËp ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch m«i tr-êng vµ c¸c biÖn ph¸p c¨n b¶n cho sù thùc hiÖn chiÕn l-îc ®ã. ChiÕn l-îc m«i trõ¬ng lµ b-íc ®i ®Çu tiªn cña kÕ ho¹ch m«i tr-êng vµ quy ho¹ch m«i tr-êng. I.2.Sù cÇn thiÕt vµ yªu cÇu cña quy ho¹ch m«i tr-êng Mäi sù vËt ®Òu ph¸t triÓn theo kh«ng gian vµ thêi gian. M«i tr-êng sèng cña con ng-êi vµ mäi thÓ sinh vËt còng tån t¹i vµ ph¸t triÓn theo kh«ng gian vµ thêi gian kh«ng gian ®-îc biÓu hiÖn bëi quy ho¹ch. v× thÕ sù v¹ch ®Þnh quy ®Þnh, s¾p xÕp bè trÝ kh«ng gian m«i tr-êng sèng cña con ng-êi vµ mäi thÓ sinh vËt cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng theo kh«ng gian l·nh thæ lµ ®iÒu tÊt yÕu ph¶i lµm cña c«ng t¸c quy ho¹ch m«i tr-êng; quy ho¹ch m«i tr-êng lµ m«n häc tÊt yÕu cÇn thiÕt, b¾t buéc kh«ng thÓ thiÕu ®-îc cña quy ho¹ch m«i tr-êng. 7 MÆt kh¸c nh- luËt m«i tr-êng ®· nªu, qu¶n lý m«i tr-êng b¶o vÖ m«i tr-êng vµ quy ho¹ch m«i tr-êng lµ nh÷ng c«ng viÖc thèng nhÊt mµ nhµ n-íc ®· qui ®Þnh. Qu¶n lý m«i tr-êng ®Ó b¶o vÖ tèt m«i tr-êng vµ ®Ó qu¶n lý tèt m«i tr-êng mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¶i lµm lµ quy ho¹ch m«i tr-êng. Qu¶n lý m«i tr-êng nh- GS Lª Quý An ®· ®Þnh nghÜa : “l¯ b´ng mäi biÖn ph¸p thÝch hîp t¸c ®éng vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña con ng-êi nh»m lµm hµi hoµ c¸c mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn vµ m«i tr-êng sao cho võa tho¶ m·n nhu cÇu cña con ng-êi võa ®¶m b¶o ®-îc chÊt l-îng cña m«i tr-êng vµ kh«ng qu¸ kh° n¨ng chÞu ®ùng cða h¯nh tinh chóng ta “ (S²ch: ChÝnh s²ch v¯ c«ng t²c qu°n lý m«i tr-êng ë ViÖt Nam , 1997). Cã lÎ nªn lµm s¸ng tá ®Þnh nghÜa nµy h¬n n÷a .Qu¶n lý m«i tr-êng lµ c¸c c«ng viÖc cña nhµ n-íc vµ cña céng ®ång thùc hiÖn v¶ dïng mäi c«ng cô vÒ m«i tr-êng nh- ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vµ tri thøc nh- c¬ quan nghiªn cøu, thÓ chÕ vµ tiªu chuÈn kiÓm so¸t vµ ®¸nh gi¸ quy ho¹ch vµ sö lý th«ng tin ... nh»m sö dông tèt tµi nguyªn b¶o vÖ m«i tr-êng, b¶o ®¶m xù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, hµi hoµ cho kinh tÕ x· héi cho m«i tr-êng. Trong c¸c c«ng viÖc cña qu¶n lý m«i tr-êng,quy ho¹ch m«i tr-êng ®-îc coi lµ quan träng nhÊt bëi v× cã quy ho¹ch ®Ó ®Þnh ra c¸c chøc n¨ng vÒ m«i tr-êng thùc hiÖn c¸c môc tiªu m«i tr-êng cña c¸c phÇn l·nh thæ kh¸c nhau th× míi qu¶n lý tèt m«i tr-êng theo c¸c phÇn l·nh thæ ®ã còng nh- qu¶n lý tèt m«i tr-êng theo c¸c nghµnh kinh tÕ cã c¸c chøc n¨ng kinh tÕ vµ m«i tr-êng sÏ ®-îc ®Þnh ra theo l·nh thæ. V× vËy ®èi víi chuyªn nghµnh qu¶n lý m«i tr-êng, m«n häc quy ho¹ch m«i tr-êng lµ rÊt cÇn thiÕt. Sinh viªn vµ häc viªn theo häc chuyªn nghµnh qu¶n lý m«i tr-êng còng nh- c¸c chuyªn nghµnh kh¸c cña khoa häc m«i tr-êng cÇn ph¶i cã kiÕn thøc cña m«n häc nµy ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr-êng b¶o vÖ m«i tr-êng cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Quy ho¹ch m«i tr-êng cung cÊp cho sinh viªn vµ häc viªn cao häc khoa m«i truêng ®Æc biÖt lµ c¸c chuyªn nghµnh qu¶n lý m«i tr-êng c¸c kiÕn thøc vÒ quy ho¹ch m«i tr-êng, t¹o kh¶ n¨ng cho sinh viªn sau khi tèt nghiÖp cã thÓ ®ñ 8 kiÕn thøc ®Ó cã thÓ ®¶m nhiÖm c«ng t¸c quy ho¹ch bÒn v÷ng trong quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, tham gia vµo c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ qu¶n lý m«i tr-êng bÒn v÷ng. M«n häc nµy cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn c¸c m«n häc kh¸c trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr-êng. §Ó häc tèt m«n häc nµy nh÷ng sinh viªn còng nh- ng-êi qu¶n lý cÇn ®-îc trang bÞ tr-íc c¸c kiÕn thøc cña c¸c m«n häc khÊc nh-: §Þa chÊt m«i tr-êng, m«i tr-êng ®Êt, m«i tr-êng khÝ hËu thuû v¨n sinh vËt, sinh th¸i häc, ®Þa lý c¶nh quan, c¬ së vµ nguyªn lý m«i tr-êng ph¸t triÓn bÒn v÷ng. I.3 Néi dung cña quy ho¹ch m«i tr-êng Quy ho¹ch m«i tr-êng lµ quy ho¹ch l·nh thæ , qu¶n lý m«i tr-êng còng lµ qu¶n lý theo l·nh thæ l·nh thæ cã c¸c qui m« theo hÖ thèng ph©n vÞ ®-îc ph©n chia theo c¸c cÊp cña l·nh thæ tù nhiªn. Mçi mét l·nh thæ tù nhiªn cã c¸c thµnh phÇn tù nhiªn t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau trong ho¹t ®éng ®Þa hÖ thèng vµ hÖ sinh th¸i cña chóng. Bëi vËy mét trong nh÷ng néi dung c¨n b¶n cña quy ho¹ch m«i tr-êng lµ tiÕp cËn hÖ thèng trong quy ho¹ch m«i tr-êng bao gåm c¸c vÊn ®Ò vÒ lý thuyÕt hÖ thèng, lý thuyÕt ®Þa hÖ thèng, lý thuyÕt hÖ sinh th¸i, mµ c¸c lý thuyÕt ®Þa hÖ thèng lý thuyÕt hÖ sinh th¸i ®-îc hîp nhÊt trong lý thuyÕt ®Þa sinh th¸i hÖ thèng (Hay cßn gäi lµ ®Þa hÖ sinh th¸i ) cña c¶nh quan sinh th¸i tøc lµ cña l·nh thæ m«i tr-êng sèng cña con ng-êi vµ mäi thÓ sinh vËt. Mét néi dung kh¸c cÇn ph¶i xem xÐt trong quy ho¹ch vïng lµ c¸c c¬ së khoa häc cho c«ng t¸c quy ho¹ch m«i tr-êng bao gåm c¸c vÊn ®Ò m«i tr-êng, tµi nguyªn ®iÒu tra c¬ b¶n; ®¸nh gi¸ m«i tr-êng vµ lËp luËn cø cho quy ho¹ch m«i tr-êng.§¸nh gi¸ m«i tr-êng gåm cã ®¸nh gi¸ t¸c ®éng, ®¸nh gi¸ chÊt l-îng m«i tr-êng vµ ®¸nh gi¸ tæng hîp m«i tr-êng, dù b¸o m«i tr-êng. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ dù b¸o lµ c¬ së lËp luËn cø khoa häc cho quy ho¹ch m«i tr-êng. TiÕp theo sau c¸c luËn cø khoa häc lµ néi dung ho¹ch ®Þnh m«i tr-êng vµ quy ho¹ch m«i tr-êng. Ho¹ch ®Þnh m«i tr-êng ®-îc coi lµ ph©n vïng m«i tr-êng ë qui m« lín trªn c¬ së hiÖn tr¹ng vµ tiÒm n¨ng cña m«i tr-êng ®ã lµ sù x¸c ®Þnh vµ ®Þnh h-íng m«i tr-êng theo c¸c chøc n¨ng m«i tr-êng vµ c¸c môc tiªu kh¸i 9 qu¸t vÒ m«i tr-êng, chñ yÕu giµnh cho m«i tr-êng tù nhiªn. Cã thÓ coi ho¹ch ®Þnh m«i tr-êng lµ quy ho¹ch ®Þnh h-íng, quy ho¹ch s¬ bé vÒ m«i tr-êng vµ quy ho¹ch m«i tr-êng ë qui m« l·nh thæ nhá h¬n. Trong quy ho¹ch c¸c môc tiªu m«i tr-êng ®-îc cô thÓ ho¸ trªn c¸c phÇn l·nh thæ cô thÓ, thèng nhÊt chÆt chÏ víi môc tiªu kinh tÕ x· héi, c¸c qui ®Þnh s¾p xÕp cña ®èi t-îng m«i tr-êng ®-îc dùa trªn c¬ së cña luËn cø khoa häc hoÆc luËn chøng kinh tÕ kü thuËt cã c¸c ph-¬ng ¸n, dù ¸n triÓn khai thùc hiÖn theo thêi gian cña kÕ ho¹ch. VÊn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó lËp c¸c m« h×nh kinh tÕ m«i tr-êng hoÆc m« h×nh m«i tr-êng còng n»m trong quy ho¹ch m«i tr-êng, nh-ng ®-îc tiÕn hµnh trªn ®Þa ®iÓm cô thÓ v¬Ý qui m« l·nh thæ bÐ th-êng lµ chi tiÕt ho¸, cô thÓ ho¸ c«ng t¸c quy ho¹ch cã sù tÝnh to¸n ®Çu t- víi hiÖu qu¶ cña dù ¸n thiÕt kÕ. I.4.Nh÷ng nguyªn t¾c cña quy ho¹ch m«i tr-êng Quy ho¹ch m«i tr-êng cÇn ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c sau I.4.1X¸c ®Þnh râ c¸c môc tiªu vµ c¸c ®èi t-îng cho quy ho¹ch: C¸c môc tiªu m«i tr-êng hoÆc kinh tÕ m«i tr-êng th-êng ®-îc ®-a ra trong chiÕn l-îc m«i tr-êng hoÆc trong kÕ ho¹ch m«i tr-êng cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Nh-ng tr-íc khi quy ho¹ch m«i tr-êng hoÆc quy ho¹ch kinh tÕ m«i tr-êng cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh l¹i mét c¸ch râ rµng chÝnh x¸c c¸c môc tiªu vµ ®èi t-îng cô thÓ vÒ m«i tr-êng vµ kinh tÕ x· héi cña quy ho¹ch m«i tr-êng trong quy ho¹ch kinh tÕ- x· héi. I.4.2 Quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i ®-îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi quy ho¹ch kinh tÕ x· héi V× quy ho¹ch m«i tr-êng vµ quy ho¹ch kinh tÕ x· héi ë trong thÓ thèng nhÊt, nªn quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i ®-îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi quy ho¹ch kinh tÕ x· héi trong thÓ thèng nhÊt cña c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn vµ m«i tr-êng bÒn v÷ng cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Trong tr-êng hîp quy ho¹ch m«i tr-êng ®-îc tiÕn hµnh riªng cho c¸c môc tiªu m«i tr-êng th× còng cÇn ph¶i ®-îc xem xÐt c©n nh¾c liªn hÖ víi môc tiªu kinh tÕ x· héi cã liªn quan. 10 I.4.3 X¸c ®Þnh c¸c qui m« vÒ kh«ng gian vµ thêi gian cña quy ho¹ch m«i tr-êng §èi víi quy m« kh«ng gian cÇn x¸c ®Þnh râ møc ®é quy ho¹ch s¬ bé hay chi tiÕt víi c¸c quy m« l·nh thæ lín trung b×nh hoÆc nhá. Quy ho¹ch m«i tr-êng thµnh phÇn hay tæng hîp nhiÒu thµnh phÇn m«i tr-êng. §èi víi qui m« thêi gian g¾n chÆt víi qui m« kh«ng gian, cã c¸c thêi gian cña kÕ ho¹ch dµi h¹n trung h¹n hoÆc ng¾n h¹n tõ nhiÒu n¨m cho ®Õn mét n¨m. I.4.4 Quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i lu«n lu«n trªn quan ®iÓm hÖ thèng tøc lµ ph¶i ph©n tÝch vµ tæng hîp hÖ thèng Ph©n tÝch ®Ó thÊy râ cÊu tróc vµ chøc n¨ng cña thµnh phÇn m«i tr-êng c¸c mèi liªn hÖ gi÷a chóng víi nhau; tæng hîp ®Ó thÊy râ toµn bé cÊu tróc vµ chøc n¨ng tæng thÓ cña m«i tr-êng trong hÖ thèng m«i tr-êng ®-îc ®Ò ra trong quy ho¹ch m«i tr-êng. I.4.5 Quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i qua c«ng t¸c ®¸nh gi¸ m«i tr-êng vµ lËp luËn cø cho quy ho¹ch m«i tr-êng Cã ®¸nh gi¸ m«i tr-êng míi cã c¬ së ®Ó lËp luËn cø khoa häc cho quy ho¹ch m«i tr-êng. §¸nh gi¸ vµ lËp luËn cø cho quy ho¹ch m«i tr-êng ®-îc tiÕn hµnh cïng ®ång thêi víi ®¸nh gi¸ vµ lËp luËn cø khoa häc cho quy ho¹ch tæng thÓ x· héi trong thÓ thèng nhÊt víi nhau. I.4.6 quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i phï hîp víi ho¹t ®éng ph¸t triÓn Kinh tÕ x· héi ë mçi ®Þa ph-¬ng ë mçi quèc gia dÒu cã nh÷ng tr×nh ®é ph¸t triÓn Kinh tÕ- x· héi nhÊt ®Þnh. Quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i trªn quan ®iÓm xuÊt ph¸t tõ tr×nh ®é ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi cßn thÊp kÐm, th× quy ho¹ch m«i tr-êng ph¶i chó ý thÝch ®¸ng cho sù ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi cßn thÊp kÐm nh»m ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn ®ã, cã c©n nh¾c ®¸nh gi¸ tÝnh to¸n vÒ m«i tr-êng; cã c¸c ®èi s¸ch biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó b¶o ®¶m m«i tr-êng bÒn v÷ng ë nh÷ng møc ®é nhÊt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tr¸nh t×nh tr¹ng sö dông chiªu bµi -u tiªn cho 11 sù ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi ®Ó kh«ng quan t©m thÝch ®¸ng ®Õ m«i tr-êng, ®Ó ra nh÷ng quyÕt ®Þnh thiÖt h¹i tíi m«i tr-êng. Sù ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi ë tr×nh ®é ph¸t triÓn cao ®ßi hái quy ho¹ch m«i tr-êng ë møc ®é cao thÝch øng cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §em quy ho¹ch m«i tr-êng ë tr×nh ®é ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi cao ¸p dông vµo møc ®é ph¸t triÓn Kinh tÕ -x· héi thÊp sÎ g©y ra t×nh tr¹ng k×m h¶m ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi. I.5. C¸c ph-¬ng ph¸p chñ yÕu ®-îc sö dông trong quy ho¹ch m«i tr-êng §Ó thùc hiÖn ®-îc c¸c néi dung nªu trªn cña quy ho¹ch m«i tr-êng c¸c ph-¬ng ph¸p quy ho¹ch m«i tr-êng ®-îc sö dông chñ yÕu nh- sau: I.5.1 ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng: -Ph-¬ng ph¸p nµy phôc vô cho nhu cÇu con ng-êi khi ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu liªn nghµnh c¸c ®èi t-îng lµ c¸c hÖ thèng phøc t¹p ®èi t-îng nghiªn cøu lý thuyÕt hÖ thèng lµ c¸c tæng thÓ c¸c hÖ thèng. Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng tiÕn hµnh ph©n tÝch trªn mét hÖ thèng cô thÓ, trªn mét tæng thÓ gåm nhiÒu bé phËn, nhiÒu yÕu tè thµnh phÇn cã quan hÖ t-¬ng hç víi nhau vµ víi m«i tr-êng quanh chóng.Khi ph©n tÝch hÖ thèng xÐt tõng yÕu tè, nh-ng kh«ng thÓ xÐt riªng lÎ mµ xÐt mçi yÕu tè trong mèi t-¬ng quan vµ t¸c ®éng qua l¹i cña nã víi c¸c yÕu tè kh¸c vµ m«i tr-êng bªn ngoµi cña chóng. XÐt hÖ thèng kh«ng thÓ xÐt tõng thêi ®iÓm mµ xÐt c¶ qu¸ tr×nh ®éng cña chóng. Sau khi xem xÐt c¸c yÕu tè, ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng ®ßi hái ph¶i xem xÐt tæng hîp c¸c yÕu tè thµnh phÇn trong thÓ thèng nhÊt cña hÖ thèng vµ nghiªn cøu trong tæng thÓ cña c¸c yÕu tè t¸c ®éng tõ bªn ngoµi, nghiªn cøu nh÷ng ®Æc thï, nh÷ng qui luËt cña tõng hÖ thèng, xÐt mçi hÖ thèng trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn, t¨ng tr-ëng suy tho¸i ®Ó thÊy ®-îc xu thÕ vµ t×m ra ph-¬ng h-íng t¸c ®éng tÝch cùc nhÊt vµo hÖ thèng ®Ó cã hiÖu qu¶ nhÊt cho nh÷ng quyÕt ®Þnh theo c¸c môc tiªu nghiªn cøu hÖ thèng. 12 Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng nhÊn m¹nh tÝnh liªn nghµnh, sö dông nhiÒu chuyªn gia trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau ®Ó cïng nghiªn cøu, ra quyÕt ®Þnh cho c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p. Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng ®-îc tiÕn hµnh theo c¸c b-íc: -X¸c ®Þnh ranh giíi ®-êng biªn hÖ thèng. -Quan tr¾c, ®o ®¹c thu thËp th«ng tin c¸c yÕu tè thµnh phÇn hîp phÇn s¾p xÕp c¸c dö liÖu cã liªn quan tíi ®èi t-îng nghiªn cøu. -Ph©n tÝch thèng kª c¸c mèi liªn hÖ gi÷a c¸c yÕu tè mµ quan träng nhÊt lµ c¸c yÕu tè g©y t¸c ®éng qua l¹i trong hÖ thèng, c¸c mèi liªn kÕt ch×a kho¸ trong hÖ thèng, c¸c mèi liªn kÕt ch×a khoa trong hÖ thèng g©y ra kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hÖ thèng. -X©y dùng m« h×nh ®Þnh tÝnh, m« h×nh to¸n häc cña hÖ thèng víi c¸c môc tiªu thÓ hiÖn cÊu tróc vµ ho¹t ®éng chøc n¨ng cña hÖ thèng cã mèi liªn hÖ qua l¹i víi m«i tr-êng bªn ngoµi trong m« h×nh. -M« pháng hÖ thèng víi c¸c ®iÒu kiÖn gi¶ thiÕt kh¸c nhau, ph©n tÝch m« h×nh trong c¸c ý nghÜa kh¸c nhau cña c¸c biÕn tr×nh chän gi¶i ph¸p ®óng ®¾n cho qui ®Þnh tèi -u. - Quy ho¹ch m«i tr-êng lµ lùa chän, qui ®Þnh, s¾p xÕp, bè trÝ c¸c ®èi t-îng m«i tr-êng theo l·nh thæ. C¸c ®èi t-îng m«i tr-êng ®a d¹ng vµ phøc t¹p, chóng t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau trong ®Þa sinh th¸i hÖ thèng cña l·nh thæ m«i tr-êng. Bëi vËy ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng trªn quan ®iÓm tiÕp cËn hÖ thèng lµ ph-¬ng ph¸p kh«ng thÓ thiÕu vµ xuyªn suèt c«ng t¸c quy ho¹ch m«i tr-êng I.5.2 Ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ m«i tr-êng Nh- ®· nãi trªn, cã ®¸nh gi¸ m«i tr-êng míi cã luËn cø cho quy ho¹ch m«i tr-êng. §¸nh gi¸ m«i tr-êng gåm cã ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr-êng, ®¸nh gi¸ chÊt l-îng m«i tr-êng vµ ®¸nh gia tæng hîp m«i tr-êng. bëi vËy cã rÊt nhiÒu ph-¬ng ph¸p ®Ó ®¸nh gi¸. VÝ dô: ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr-êng gåm mét lo¹t c¸c ph¬ng ph¸p nh- ph-¬ng ph¸p liÖt kª sè liÖu vÒ th«ng sè m«i tr-êng, ph-¬ng 13 ph¸p danh môc c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr-êng, ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch lîi Ých chi phÝ vµ më réng. §¸nh gi¸ chÊt l-îng m«i tr-êng cã ph-¬ng ph¸p ®Þnh l-îng so s¸nh víi tiªu chuÈn m«i tr-êng, ph-¬ng ph¸p lång ghÐp b¶n ®å, ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh m«i tr-êng cã sù tham gia cña céng ®ång. §¸nh gi¸ tæng hîp m«i tr-êng lµ ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tæng hîp ®ång thêi c¸c t¸c ®éng cña hµnh ®éng ph¸t triÓn lªn m«i tr-êng vµ t¸c ®éng trë l¹i cña t¸c ®éng m«i tr-êng ®èi víi hµnh ®éng ph¸t triÓn trong tæng thÓ thèng nhÊt cña m«i tr-êng, ®¸nh gi¸ hÖ qu¶ cña sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a hµnh ®éng ph¸t triÓn vµ chÊt l-îng m«i tr-êng. C¸c ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ m«i tr-êng hiÖn nay cßn nhiÒu ®iÒu tån t¹i ch-a thèng nhÊt.nhÊt lµ bµi to¸n ®¸nh gi¸ m«i tr-êng I.5.3 Ph-¬ng ph¸p b¶n ®å Lµ ph-¬ng ph¸p ®Þa lý kinh ®iÓn phæ biÕn nhÊt.Trong quy ho¹ch m«i tr-êng, ho¹ch ®Þnh cho ®Õn thiÕt kÕ víi c¸c qui m« kh¸c nhau ®Òu ph¶i sö dông b¶ ®å ®Þa h×nh cã c¸c tû lÖ kh¸c nhau. Sù ph©n tÝch vµ ch¾c l-îng b¶n ®å ®Þa h×nh cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ ®Þa h×nh vµ c©ó tróc vÒ m«i tr-êng. C¸c b¶n ®å tæng hîp hay c¸c b¶n ®å chuyªn ®Ò cña c¸c thµnh phÇn m«i tr-êng kÓ c¶ c¸c b¶n ®å ®¸nh gi¸ quy ho¹ch m«i tr-êng ®ªï chøa ®ùng vµ cung cÊp nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ qui ho¹ch ®ã lªn trªn c¸c b¶n ®å.B¶n ®å lµ lo¹i ng«n ng÷ ®Æc biÖt ®-îc sö dông trong ®Þa lý m«i tr-êng. I.5.4 Ph-¬ng ph¸p m« t¶ so s¸nh -Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc tiÕn hµnh kÕt hîp víi ph-¬ng ph¸p thùc ®Þa, ph-¬ng ph¸p cæ ®iÓn. C«ng t¸c kh¶o s¸t theo tuyÕn hay diÖn ®Òu ph¶i dõng l¹i ë c¸c ®iÓm kh¶o s¸t ®Þa h×nh vµ m« t¶ c¸c hiÖn tr¹ng nghiªn cøu, so s¸nh lËp mÆt c¾t s¬ ®å duy suy nghÜ c¾t nghÜa c¸c hiÖn t-îng vµ ®-îc m« t¶ ghi chÐp trong nhËt kÝ lé tr×nh. Cã ng-êi cho r»ng ®©y lµ ph-¬ng ph¸p cæ ®iÓn l¹c hËu, læi thêi chØ cÇn sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p hiÖn ®¹i nh- viÔn th¸m lµ ®ñ. ®iÒu dã kh«ng ®óng dï ph-¬ng ph¸p viÔn th¸m cã hiÖn ®¹i ®Õn ®©u, còng ph¶i cã ®èi s¸nh kiÓm tra b»ng c«ng t¸c kh¶o s¸t thùc ®Þa c«ng t¸c kh¶o s¸t m« t¶ vÉn lµ c«ng t¸c b-íc 14 ®Çu ph¶i lµm trong nghiªn cøu khoa häc vÒ ®Þa lý m«i tr-êng nãi chung nhÊt lµ khi cÇn ph¶i lÊy mÉu ë c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c nhau ®Ó nghiªn cøu c¸c khu vùc kh¸c nhau. Ngoµi c¸c ph-¬ng ph¸p trªn, ph-¬ng ph¸p to¸n häc trong quy ho¹ch m«i tr-êng ®-îc sö dông réng r·i, trong ®ã cã thèng kª, lý thuyÕt tËp hîp vµ phÐp biÕn ®æi ®¹i sè ma trËn, c¸c ph-¬ng tr×nh vi ph©n vµ sai ph©n, ph-¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ ®· ®îc ®Ò cËp ®Õn trong ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng. C¸c ph-¬ng ph¸p ®-îc dù b¸o ®-îc ¸p dông bëi sù tËp hîp nhiÒu ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau trong ®ã c¸c ph-¬ng ph¸p m« h×nh to¸n häc ®-îc ¸p dông réng r·i. Sù tËp hîp nhiÒu ph-¬ng ph¸p kÓ c¶ tËp hîp tri thøc cña nhiÒu ng-êi nh»m t×m ra con ®-êng ph¸t triÓn ch¾c ch¾n cña m«i tr-êng hay tr¹ng th¸i t-¬ng lai cña kh¸ch thÓ m«i tr-êng ®ang ®-îc sö dông phôc vô cho nh÷ng quyÕt ®Þnh quy ho¹ch m«i tr-êng ®øng ®¾n. I.6. Môc ®Ých cña quy ho¹ch m«i tr-êng Môc ®Ých cña quy ho¹ch m«i truêng lµ sù lµm c©n b»ng vµ hµi hoµ mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi víi m«i tr-êng vµ tµi nguyªn nh»m ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng .Sù lµm c©n b»ng vµ hµi hoµ nµy cã hai mÆt: -B¶o ®¶m mét c¸ch ch¾c ch¾n sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng Kinh tÕ - x· héi kh«ng v-ît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña m«i tr-êng .tù nhiªn. XuÊt ph¸t tõ gãc ®é b¶o vÖ tµi nguyªn m«i tr-êng mµ h-íng dÉn cho x©y dùng Kinh tÕ - x· héi lµm cho nã cã thÓ sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn mµ kh«ng g©y ra « nhiÔm ph¸ ho¹i m«i tr-êng. -B¶o ®¶m ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi phï hîp víi m«i tr-êng tù nhiªn. Qu¶n lý vµ quy ho¹ch tµi nguyªn m«i tr-êng t¨ng c-êng phôc håi kh¶ n¨ng hîp lý cña tµi nguyªn t¸i sinh vµ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña m«i tr-êng kh«ng g©y h¹n chÕ cho sù ph¸t triÓn cña Kinh tÕ - x· héi vµ kinh tÕ C¨n cø vµo hai môc ®Ých ®ã th× quy ho¹ch m«i tr-êng vïng ph¶i cã tÝnh chØ ®¹o vÜ m« tÝnh chiÕn l-îc vµ tÝnh khu vùc I.7 Quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ quy ho¹ch m«i tr-êng 15 Quy ho¹ch m«i tr-êng nãi chung hay quy ho¹ch m«i tr-êng vïng nãi riªng cÇn lÊy kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµm t- t-ëng chØ ®¹o, h-íng tíi sù ph¸t triÓn hµi hoµ gi÷a Kinh tÕ - x· héi vµ tµi nguyªn m«i tr-êng, b¶o vÖ søc khoÎ cña nh©n d©n, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña søc s¶n xuÊt x· héi vµ sö dông l©u bÒn tµi nguyªn m«i tr-êng. Nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n cña kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ: - Môc ®Ých cña ph¸t triÓn lµ ph¶i c¶i thiÖn cuéc sèng cña con ng-êi. Ph¸t triÓn kinh tÕ chØ lµ mét bé phËn quan träng cña ph¸t triÓn trø kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých. Nh-ng chØ khi møc t¨ng tr-ëng kinh tÕ ®¹t vµ gi÷ møc ®é nhÊt ®Þnh míi cã thÓ c¶i thiÖn tõng b-íc chÊt l-îng cuéc sèng vµ cã n¨ng lùc ®iÒu kiÖn b¶o vÖ m«i tr-êng, tµi nguyªn, hæ trî cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng. - Ph¸t triÓn cÇn ph¶i dùa trªn b¶o vÖ tµi nguyªn vµ m«i tr-êng. HÖ sinh th¸i tù nhiªn lµ c¬ së ®Ó con ng-êi dùa vµo ®Ó sinh tån nªn cÇn b¶o vÖ c¬ cÊu chøc n¨ng vµ tÝnh ®a d¹ng cña nã. C¶i thiÖn chÊt l-îng sinh ho¹t cña con ng-êi ®Ó gi¶m tíi møc tèi ®a chÊt phÕ th¶i nguy h¹i. - Ph¸t triÓn cÇn ph¶i lÊy viÖc khai th¸c, sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn lµm c¬ së, ®èi víi viÖc sö dông tµi nguyªn t¸i sinh kh«ng ®ùoc v-ît qu¸ kh¶ n¨ng t¸i sinh cña chóng ®Ó ®¶m b¶o sö dông l©u bÒn. §èi víi tµi nguyªn tiªu hao kh«ng t¸i sinh nªn gi¶m tíi møc thÊp nhÊt cã thÓ hoÆc t×m mäi c¸ch ®Ó cã thÓ thay thÕ b»ng tµi nguyªn t¸i sinh. - kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña hÖ thèng sinh th¸i trªn tr¸i ®Êt lµ cã giíi h¹n, sù giíi h¹n ®ã ë c¸c vïng lµ kh¸c nhau nªn cÇn ®Þnh ra chÝnh s¸ch c©n b»ng gi÷a sè l-îng nh©n khÈu vµ ph-¬ng ph¸p thøc sinh ho¹t víi kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®ång thêi th«ng qua tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt vµ qu¶n lý nghiªm ngÆt ®Ó th«ng qua giíi h¹n ®ã. - Ph¸t triÓn cÇn ph¶i bÒn v÷ng, kh«ng nh÷ng tho¶ m·n nhu cÇu hiÖn t¹i mµ cßn ®Ó l¹i cho thÕ hÖ mai sau mét c¬ së tµi nguyªn, m«i tr-êng trong s¹ch ®Ó hä cã thÓ dùa vµo ®ã mµ tho¶ m·n nhu cÇu cña m×nh. 16 - ChØ cã chiÕn l-îc ph¸t triÓn bÒn v÷ng th× míi cã thÓ b¶o ®¶m ph¸t triÓn Kinh tÕ -x· héi Sù cÇn thiÕt ph¶i kh«i phôc l¹i mèi quan hÖ t«n träng vµ phô thuéc lÉn nhau gi÷a con ng-êi vµ thiªn nhiªn ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p hîp lý cã tÝnh kh¶ thi vµ qu¶n lý m«i tr-êng. Quy ho¹ch m«i tr-êng lµ c«ng cô quan träng trong qu¶n lý m«i tr-êng nªn thùc hiÖn ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. ViÖc thèng nhÊt quy ho¹ch m«i tr-êng víi quy ho¹ch ph¸t triÓn Kinh tÕ x· héi cña mét vïng lµ quy ho¹ch tæng hîp ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi m«i tr-êng vïng. Quy ho¹ch nµy kh«ng ph¶i lµ sù g¾n kÕt ®¬n gi¶n c¸c kÕ ho¹ch kinh tÕ vµ m«i tr-êng riªng biÖt víi nhau mµ cÇn ph¶i lµm râ mèi liªn hÖ gi÷a sù ph¸t triÓn kinh tÕ víi c¸c vÊn ®Ò kh¸c cã kiªn quan nh-: Sö dông c¸c nguån lùc ph¸t sinh ra c¸c chÊt th¶i c¸c t¸c ®éng tíi m«i tr-êng vµ søc khoÎ céng ®ång. Còng t-¬ng tù nh- vËy bÊt kú mét kÕ ho¹ch qu¶n lý m«i tr-êng nµo còng ph¶i l-u ý c©n nh¾c vÒ khÝa c¹nh kinh tÕ.Tuú thuéc vµo luËt chøng tù nhiªn Kinh tÕ x· héi vµ m«i tr-êng tõng khu vùc cô thÓ mµ x©y dùng ph-¬ng ph¸p luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu quy ho¹ch m«i tr-êng vïng cho phï hîp. §iÒu nµy cã thÓ ®-îc thùc hiÖn khi dù b¸o ®ù¬c nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn næi cém, cÇn -u tiªn cña vïng quy ho¹ch. II C¸c c¬ së khoa häc m«i tr-êng cña c«ng t¸c quy ho¹ch m«i tr-êng II.1 M«i tr-êng tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn M«i tr-êng tù nhiªn hay lµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ c¸c yÕu tè tù nhiªn c¸c c¸ thÓ, c¸c lùc tù nhiªn rÊt quan träng vµ rÊt cÇn thiÕt cho sù sèng con ng-êi vµ mäi thÓ sinh vËt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi lîi Ých x· héi loµi ng-êi nh-ng ch-a tham gia trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ phi s¶n xuÊt vËt chÊt cña con ng-êi. Cßn tµi nguyªn thiªn nhiªn còng lµ nh÷ng thÓ, nh÷ng lùc tù nhiªn Êy ë tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña sù ph¸t triÓn x· héi ®-îc tho¶ m·n bëi nhu cÇu x· héi trong h×nh thøc tham gia trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ phi s¶n xuÊt vËt chÊt víi tÝnh hiÖu vµ sù hîp lý kinh tÕ nh÷ng ho¹t ®éng Êy, tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ d¹ng ®Æc biÖt cña m«i tr-êng tù nhiªn. Tiªu chuÈn 17 ®Ó ghÐp phÇn tö nµy hay phÇn tö kh¸c cña m«i tr-êng tù nhiªn vµo tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ kh¶ n¨ng øng dông chóng th«ng qua kü thuËt nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu x· héi. C¸c m«i tr-êng tù nhiªn cã giíi h¹n kh«ng gian, cã sè l-îng x¸c ®Þnh khi ch-a cã kh¶ n¨ng sö dông vµo c¸c môc ®Ých ho¹t ®éng kinh tÕ, cã thÓ gäi lµ c¸c tµi nguyªn tiÒm n¨ng. Sù ph©n biÖt m«i tr-êng tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn cã ý nghÜa ®èi víi quy ho¹ch m«i tr-êng vµ quy ho¹ch kinh tÕ x· héi, m«i tr-êng tù nhiªn ®-îc coi lµ chÊt l-îng cña sù sèng cña con ng-êi vµ mäi thÓ sinh vËt cßn tµi nguyªn lµ gi¸ trÞ vÒ mÆt kinh tÕ cho sù ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi . II.2 C¬ së khoa häc Trong quan niÖm tr-íc ®©y c¸c chÝnh s¸ch Kinh tÕ - x· héi chñ yÕu nh»m vµo sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn mµ kh«ng ®a c¸c ngi¸ trÞ m«i tr-êng vµo tµi nguyªn vµo trong h¹ch to¸n ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. NhÊt thÓ ho¸ b¶o vÖ m«i tr-êng trong c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn Kinh tÕ - x· héi ph¶i bao hµm nh÷ng yªu vÒ b¶o vÖ m«i tr-êng, mÆt kh¸c c¸c chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr-êng còng ph¶i ®-îc thÓ hiÖn trong ho¹t ®éng kinh tÕ. C¸c thÊt b¹i trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu Kinh tÕ - x· héi còng nh- ®¶m b¶o c¸c môc tiªu m«i tr-êng lµ lý do chñ yÕu cña viÖc tiÕn hµnh xem xÐt quy ho¹ch m«i tr-êng trong quy ho¹ch ph¸t triÓn Kinh tÕ- x· héi vµ t¨ng c-êng vai trß cña nhµ n-íc ®èi víi viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng trong nÒn Kinh tÕ- x· héi. Thªm vµo ®ã ta còng nhËn thøc râ tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ cã h¹n, nªn ph¶i sö dông chóng mét c¸ch bÒn v÷ng ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn hiÖn t¹i vµ t-¬ng lai Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cÇn cã sù c©n b»ng cña ba yÕu tè: m«i tr-êng, kinh tÕ vµ x· héi. Sù tu¬ng t¸c cña ba yÕu tè nµy rÊt phøc t¹p ®-îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: Kinh tÕ Kinh tÕ X· héi 3 X· héi M«i tr-êng 1 2 4 18 M«i tr-êng 5 6 6 cÆp t-¬ng t¸c gi÷a ba yÕu tè kinh tÕ, m«i tr-êng vµ x· héi t¹o nªn nh÷ng biÕn ®éng cña toµn bé hÖ thèng vµ do ®ã khi muèn quy ho¹ch ph¸t triÓn cho mét trong ba yÕu tè nµy kh«ng thÓ bá qua yÕu tè kh¸c bªn trong hÖ thèng. Do ®ã ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng kh¾c phôc c¸c hËu qu¶ cña suy tho¸i m«i tr-êng, « nhiÔm m«i tr-êng, sù cè m«i tr-êng còng nh- c¸c vÊn ®Ò m«i tr-êng kh¸c trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn Kinh tÕ -x· héi. §ã còng lµ yªu cÇu cña nhµ n-íc trong nghÞ ®Þnh 52 cña chÝnh phñ vÒ quy ho¹ch c¸c tØnh ®a quy ho¹ch m«i tr-êng vaß quy ho¹ch ph¸t triÓn Kinh tÕ- x· héi ë khu vùc Hµm Rång thµnh phè Thanh Ho¸ lµ c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c vïng trong tØnh Thanh Ho¸. II.3 Kh¸i qu¸t c¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng Môc ®Ých cña quy ho¹ch m«i tr-êng lµ ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng m«i tr-êng cïng víi sù ph¸t triÓn Kinh tÕ- x· héi trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn bÒn v÷ng, bëi vËy còng cÇn thèng nhÊt c¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®èi víi quy ho¹ch m«i tr-êng ®Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c quy ho¹ch m«i tr-êng. N¨m 1987 Uû ban quèc tÕ vÒ m«i tr-êng vµ ph¸t triÓn ®· th«ng qua ®Þnh nghÜa vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Lµ ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn kh° n¨ng ®²p øng nh÷ng thÕ hÖ mai sau “®Þnh nghÜa n¯y chung nhÊt cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ bÒn v÷ng" N¨m 1991 trong mét t¯i liÖu rÊt quan träng “Cøu lÊy tr²i ®Êt” chiÕn l­îc cho cuéc sèng bÒn v÷ng ®· ®-îc c«ng bè bëi nhiÒu c¬ quan so¹n th¶o: HiÖp héi quèc tÕ b¶o vÖ thiªn nhiªn, ch-¬ng tr×nh m«i tr-êng liªn hîp quèc vµ quü quèc tÕ vÒ b¶o vÖ thiªn nhiªn ®· bæ sung kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ c¶i thiÖn chÊt l-îng cuéc sèng cña con ng-êi trong ph¹m vi kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®-îc cña hÖ sinh th¸i. Tµi liÖu còng cho r»ng mét nÒn kinh tÕ bÒn v÷ng lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. NÒn kinh tÕ ®ã vÉn duy tr× ®-îc nguån tµi nguyªn c¬ së, vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn ®-îc b»ng c¸ch øng dông nh÷ng hiÓu biÕt lu«n lu«n n©ng cao, b»ng nh÷ng tè chÊt b»ng nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµ b»ng sù kh«n 19 ngoan cña loµi ng-êi, mét x· héi bÒn v÷ng lµ mç x· héi thùc hiÖn cho 9 nguyªn t¾c sau -T«n träng vµ quan t©m tíi cuéc sèng céng ®ång. -C¶i thiÖn chÊt l-îng cuéc sèng cña con ng-êi. -B¶o vÖ søc sèng vµ tÝnh ®a d¹ng cña tr¸i ®Êt. -H¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt viÖc suy tho¸i nguån tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o -Gi÷ v÷ng trong kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña tr¸i ®Êt. -Thay ®æi th¸i ®é vµ thãi quen cña mäi ng-êi. -Cho phÐp c¸c céng ®ång tù qu¶n lý tíi m«i tr-êng cña m×nh. -T¹o ra mét c¬ cÊu quèc gia thèng nhÊt thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ m«i tr-êng. -kiÕn t¹o mét c¬ cÊu liªn minh toµn cÇu C¸c chiÕn l-îc cho tÝnh bÒn v÷ng ®· nãi râ chiÕn l-îc nµy nh»m ®¹t tíi biÖn ph¸p tæng hîp bÒn v÷ng cña ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ trong mét thÓ thèng nhÊt, nã kh«ng nh÷ng tham gia mét phÇn rÊt lín vµo viÖc lµm quy ho¹ch vµ quyÕt ®Þnh mµ cßn cßn bao gåm c¸c hµnh ®éng cÇn thiÕt ®Ó biÕn c¸c quy ho¹ch vµ chÝnh s¸ch ®ã thµnh hiÖn thùc. Tæng hîp bÌn v÷ng cña b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn ë ®©y cã thÓ hiÓu lµ sù tæng hîp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr-êng. N¨m 1992 Ng©n Hµng thÕ giíi cïng víi héi nghÞ th-îng ®Ønh vÒ m«i tr-êng ë Rio ®· ®± ra b²o c²o “Ph²t triÓn v¯ m«i tr­êng trong b¸o c¸o nµy nhÊn m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr-êng v÷ng ch¾c lµ nh÷ng mÆt bæ sung lÉn nhau cña cïng mét ch-¬ng tr×nh hµnh ®éng. kh«ng cã b¶o vÖ m«i tr-êng thÝch hîp ph¸t triÓn sÏ bÞ sãi mßn. kh«ng cã ph¸t triÓn b¶o vÖ m«i tr-êng sÏ thÊt b¹i. Nh- vËy cã thÓ hiÓu trong sù thèng nhÊt cña ph¸t triÓn vµ m«i tr-êng ph¸t triÓn bÒn v÷ng bao gåm ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr-êng bÒn v÷ng hay nãi theo c¸c môc tiªu kinh tÕ m«i tr-êng th× ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ kinh tÕ ph¸t triÓn, m«i tr-êng bÒn v÷ng, ph¸t triÓn lÊy kinh tÕ lµm môc tiªu, bÒn v÷ng lÊy b¶o vÖ m«i tr-êng lµm môc tiªu. 20