Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
A-Më ®Çu
ViÖt Nam sau giai ®o¹n bao cÊp míi bíc vµo chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ trêng cha l©u. TÝnh tÊt yÕu cña sù non trÎ ®ã, chÝnh lµ vÊn ®Ò huy ®éng, qu¶n lý
vµ sö dung vèn cßn nhiÒu thiÕu sãt, sai ph¹m vµ l·ng phÝ.
Mét thÞ trêng míi xuÊt hiÖn lµ c¬ héi, nhng còng lµ th¸ch thøc cho c¸c
doanh nghiÖp ViÖt Nam.Lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ tËn dông tèi ®a nguån vèn hiÖn
cã, ®ång thêi ph¸t triÓn nguån vèn bªn ngoµi nh»m t¹o ®µ cho t¸i s¶n xuÊt vµ
t¸i s¶n xuÊt më réng, ®ã lµ c©u hái kh«ng dÔ tr¶ lêi.
VÊn ®Ò ®Æt ra lµ khi ®· huy ®éng ®îc vèn vµo s¶n xuÊt, ph¶i lµm sao ®Ó sö
dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy. §Æc biÖt, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc,
quy m« s¶n xuÊt lín, chiÕm vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ th× viÖc sö dông
vèn cµng ph¶i hîp lý. NÕu vèn ë c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng ®îc khai th¸c vµ
sö dông hîp lý vµ hiÖu qu¶, sÏ g©y thÊt tho¸t rÊt lín, kÐo theo ®ã lµ c¸c vÊn ®Ò
kh¸c cã liªn quan
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay, tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn t b¶n cã
¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn sù biÕn ®éng cña s¶n xuÊt kinh doanh. Nã quyÕt ®Þnh
l·i, lç cña doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh møc ®é hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh
nghiÖp. Tøc lµ nã thÓ hiÖn sù hîp lý hoÆc bÊt hîp lý cña viÖc sö dông vèn trong
c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp nhµ níc nãi riªng.
B-Néi dung
I.Lý luËn tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t b¶n
1- TuÇn hoµn t b¶n
1.1-§Þnh nghÜa
TuÇn hoµn cña t b¶n lµ sù biÕn chuyÓn liªn tiÕp cña t b¶n qua ba giai ®o¹n,
tr¶i qua ba h×nh th¸i, thùc hiÖn ba chøc n¨ng t¬ng øng ®Ó trë vÒ h×nh th¸i ban ®Çu
víi lîng gi¸ trÞ lín h¬n.
1.2-Ba giai ®o¹n cña tuÇn hoµn cña t b¶n
T b¶n c«ng nghiÖp (víi nghÜa c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt), trong qu¸ tr×nh
tuÇn hoµn ®Òu vËn ®éng theo c«ng thøc:
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
TLSX
T-H
….SX
H’-T’
SL§
Sù vËn ®éng nµy tr¶i qua ba giai ®o¹n : hai giai ®o¹n lu th«ng vµ mét giai
®o¹n s¶n xuÊt.
(1) Giai ®o¹n T-H: Giai ®o¹n lu th«ng:
Giai ®o¹n nµy biÕn tiÒn tÖ thµnh hµng ho¸. Cßn ®èi víi ngêi b¸n th× ®ã lµ
biÕn hµng thµnh tiÒn. §ã lµ mét hµnh vi lu th«ng hµng ho¸ th«ng thêng. Nhng
nÕu nh×n vµo néi dung vËt chÊt cña viÖc mua b¸n ®ã , th× sÏ thÊy tÝnh chÊt t b¶n
chñ nghÜa cña nã.
Hµng hãa mua b¸n lµ nh÷ng lo¹i hµng ho¸ nhÊt ®Þnh; t liÖu s¶n xuÊt vµ søc
lao ®éng, tøc lµ nh÷ng nh©n tè cña s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh mua b¸n ®ã cã thÓ biÓu
diÔn thµnh:
TLSX( t liÖu s¶n xuÊt)
T-H
SL§( søc lao ®éng)
T b¶n xuÊt hiÖn díi h×nh th¸i tiÒn lµ t b¶n tiÒn tÖ (T). TiÒn ®îc sö dông ®Ó
mua t liÖu s¶n xuÊt (TLSX) vµ søc lao ®éng ( SL§). Hµng ho¸ t liÖu s¶n xuÊt vµ
hµng ho¸ søc lao ®éng ph¶i phï hîp víi nhau vÒ sè lîng vµ chÊt lîng.
Nh thÕ cã nghÜa lµ cã hai hµnh vi mua b¸n: T- SL§ vµ T- TLSX. Hai hµnh
vi nµy x¶y ra trªn hai thÞ trêng hoµn toµn kh¸c nhau lµ thÞ trêng søc lao ®éng vµ
thÞ trêng hµng ho¸ th«ng thêng. TiÒn cña nhµ t b¶n ph¶i chia lµm hai phÇn theo tØ
lÖ thÝch ®¸ng: Mét phÇn mua søc lao ®éng, mét phÇn mua t liÖu s¶n xuÊt.
XÐt hµnh vi T- TLSX, c¨n cø vµo ngµnh kinh doanh cô thÓ ph¶i tÝnh to¸n
thÕ nµo ®Ó mua ®ñ t liÖu s¶n xuÊt nh»m sö dông hÕt sè c«ng nh©n thuª ®îc. NÕu
thiÕu t liÖu s¶n xuÊt th× kh«ng cã viÖc cho c«ng nh©n lµm, quyÒn sö dông lao
®éng thÆng d sÏ trë thµnh v« Ých ®èi víi nhµ t b¶n. Ngîc l¹i, nÕu thiÕu c«ng nh©n
th× t liÖu s¶n xuÊt sÏ kh«ng biÕn thµnh s¶n phÈm hÕt ®îc, dÉn ®Õn tån ®äng t liÖu
s¶n xuÊt.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
L¹i xÐt tíi qu¸ tr×nh T- SL§, nhµ t b¶n cã tiÒn, c«ng nh©n cã søc lao ®éng,
hai bªn mua b¸n víi nhau. §ã lµ mét quan hÖ mua b¸n, mét quan hÖ hµng ho¸tiÒn tÖ th«ng thêng. Nhng ®ång thêi ®ã còng lµ sù mua b¸n gi÷a mét bªn lµ nhµ
t b¶n chuyªn m«n mua nh thÕ vµ mét bªn lµ ngêi v« s¶n chuyªn m«n b¸n nh vËy.
Së dÜ cã quan hÖ mua b¸n kiÓu ®ã, chÝnh lµ v× nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thùc
hiÖn søc lao ®éng – t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu sinh ho¹t - ®· bÞ t¸ch rêi khái ngêi
lao ®éng, ®· trë thµnh tµi s¶n cña ngêi kh«ng lao ®éng. TÝnh chÊt t b¶n chñ nghÜa
trong viÖc mua b¸n trªn kh«ng ph¶i do b¶n th©n tiÒn tÖ g©y nªn mµ lµ do qu¸
tr×nh t¸ch rêi ®ã g©y nªn, vµ tiÒn tÖ ë ®©y ®· trë thµnh t b¶n tiÒn tÖ, chø kh«ng
cßn lµ tiÒn tÖ th«ng thêng n÷a. Nh vËy, giai ®o¹n I cña sù vËn ®éng cña t b¶n lµ
giai ®o¹n biÕn t b¶n tiÒn tÖ thµnh t b¶n s¶n xuÊt.
Sau khi mua ®îc hµng ho¸ ( t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng) th× t b¶n ®·
trót bá h×nh thøc tiÒn tÖ mµ mang h×nh thøc hiÖn vËt. Víi h×nh thøc hiÖn vËt ®ã,
nã kh«ng thÓ tiÕp tôc lu th«ng ®îc. Nhµ t b¶n kh«ng thÓ ®em b¸n c«ng nh©n nh
hµng ho¸ ®îc, v× c«ng nh©n chØ b¸n søc lao ®éng trong mét thêi gian, chø kh«ng
ph¶i lµ n« lÖ cña nhµ t b¶n. T liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ph¶i ®îc ®em ra tiªu
dïng cho s¶n xuÊt. Nhµ t b¶n b¾t c«ng nh©n lµm thuª ph¶i vËn dông t liÖu s¶n
xuÊt ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. KÕt qu¶ lµ nhµ t b¶n cã ®îc mét sè hµng ho¸ míi
mµ gi¸ trÞ cña chóng lín h¬n gi¸ trÞ cña nh÷ng nh©n tè ®· dïng ®Ó s¶n xuÊt ra sè
hµng ho¸ ®ã. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nµy ®îc coi nh mét giai ®o¹n vËn ®éng cña t
b¶n. Trong giai ®o¹n vËn ®éng nµy, t b¶n trót bá h×nh thøc t b¶n s¶n xuÊt ®Ó
chuyÓn sang h×nh thøc t b¶n hµng ho¸.
Giai ®o¹n II: Giai ®o¹n s¶n xuÊt
TL
H
SX…..SX…H’
SL§
Trong giai ®o¹n nµy t b¶n tån t¹i díi h×nh th¸i t b¶n s¶n xuÊt [ TBSX], cã
chøc n¨ng thùc hiÖn sù kÕt hîp hai yÕu tè t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ®Ó s¶n
xuÊt ra hµng hãa mµ trong gi¸ trÞ cña nã cã gi¸ trÞ thÆng d. Trong c¸c giai ®o¹n
toµn hoµn cña t b¶n th× giai ®o¹n s¶n xuÊt cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh nhÊt, v× nã g¾n
trùc tiÕp víi môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Giai ®o¹n III: Giai ®o¹n lu th«ng: H-T
Hµng hãa trong nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa t¹o ra mang h×nh th¸i t b¶n
hµng hãa [H], trong ®ã chøa ®ùng kh«ng chØ cã gi¸ trÞ t b¶n øng tríc mµ cßn cã
gi¸ trÞ thÆng d hay chøc n¨ng chuyÓn hãa t b¶n hµng hãa thµnh t b¶n tiÒn tÖ vµ
trë l¹i d¹ng ban ®Çu.
TLSX
T’- H’
SL§
Sù vËn ®éng qua 3 giai ®o¹n nãi trªn lµ sù vËn ®éng cã tÝnh tuÇn hoµn: Tõ
h×nh th¸i tiÒn tÖ ban ®Çu cña vßng tuÇn hoµn råi quay vÒ díi h×nh th¸i tiÒn tÖ cuèi
cïng cña vßng tuÇn hoµn; qu¸ tr×nh ®ã tiÕp tôc vµ lÆp l¹i kh«ng ngõng. Nh vËy,
sù vËn ®éng liªn tiÕp qua 3 giai ®o¹n, trong mçi giai ®o¹n, t b¶n mang mét h×nh
th¸i nhÊt ®Þnh vµ cã mét chøc n¨ng nhÊt ®Þnh ®îc gäi lµ tuÇn hoµn t b¶n .
KÕt luËn:
Nghiªn cøu sù biÕn ho¸ tõ t b¶n tiÒn tÖ thµnh t b¶n s¶n xuÊt råi ®Õn t b¶n
hµng hãa, mµ sù vËn ®éng cña chóng nh mét chuçi nh÷ng biÕn ho¸ h×nh th¸i cña
t b¶n cho thÊy t b¶n kh«ng ph¶i lµ vËt tr¹ng th¸i tÜnh, mµ nã lÊy vËt lµm h×nh th¸i
tån t¹i trong qu¸ tr×nh vËn ®éng. Sù vËn ®éng qua giai ®o¹n cña t b¶n mang tÝnh
tuÇn hoµn.
Thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ lu th«ng cho thÊy kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c giai ®o¹n vµ
c¸c h×nh th¸i t b¶n trong qu¸ tr×nh tuÇn hoµn ®Òu ¨n khíp víi nhau mµ kh«ng cã
sù ¸ch t¾c vµ gi¸n ®o¹n mét giai ®o¹n nµo ®ã ®Òu g©y rèi lo¹n hay ®×nh trÖ cho
sù tuÇn hoµn cña t b¶n. Cã nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng ®Õn thêi gian t b¶n n»m l¹i ë
mçi giai ®o¹n. Do vËy, thu hÑp hay kÐo dµi c¸c thêi gian ®ã ®Òu ¶nh hëng ®Õn
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña t b¶n.
Trong c¸c lo¹i t b¶n, chØ cã t b¶n c«ng nghiÖp ( víi nghÜa c¸c ngµnh s¶n xuÊt
vËt chÊt) míi cã h×nh th¸i tuÇn hoµn ®Çy ®ñ gåm ba giai ®o¹n vµ míi lÇn lît
mang vµo vµ trót bá ba h×nh th¸i t b¶n.
1.3.C¸c h×nh th¸i cña tuÇn hoµn t b¶n.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trong sù vËn ®éng liªn tôc cña t b¶n c«ng nghiÖp, mçi h×nh th¸i cña t b¶n ®Òu
cã thÓ lµm ®iÓm më ®Çu vµ lµm ®iÓm kÕt thóc cña tuÇn hoµn, t¹o nªn ba h×nh
th¸i tuÇn hoµn kh¸c nhau cña t b¶n c«ng nghiÖp : TuÇn hoµn cña t b¶n tiÒn tÖ,
tuÇn hoµn cña t b¶n s¶n xuÊt vµ tuÇn hoµn cña t b¶n hµng hãa.
(1)
TuÇn hoµn cña t b¶n tiÒn tÖ:
TLSX
T-H
….SX…H’- T’ ( hay T- T’)
SL§
Më ®Çu vµ kÕt thóc ®Òu lµ tiÒn, ë ®©y sù vËn ®éng cña t b¶n biÓu hiÖn ra lµ sù
vËn ®éng cña tiÒn, cßn hµng hãa hay s¶n xuÊt chØ lµ nh÷ng yÕu tè trung gian ®Ó
tiÒn ®Î ra tiÒn. H×nh th¸i tuÇn hoµn nµy ph¶n ¸nh râ rÖt nhÊt môc ®Ých, ®éng c¬
vËn ®éng cña t b¶n lµ lµm t¨ng gi¸ trÞ hay gi¸ trÞ thÆng d, mµ gi¸ trÞ thÆng d nh
C.M¸c nãi h×nh thøc biÓu hiÖn chãi läi nhÊt cña nã lµ h×nh th¸i tiÒn. Bëi vËy TT’ lµ h×nh th¸i biÓu hiÖn phiÕn diÖn nhÊt, che giÊu quan hÖ bãc lét nhÊt, nhng
còng ®Æc trng nhÊt cho sù vËn ®éng cña t b¶n.
(2)
TuÇn hoµn cña t b¶n s¶n xuÊt :
TLSX
…SX
SX- H’ – T’- H
SL§
Trong h×nh th¸i nµy, më ®Çu vµ kÕt thóc lµ s¶n xuÊt, cßn hµng hãa vµ tiÒn tÖ
chØ lµ nh÷ng yÕu tè trung gian, toµn bé qu¸ tr×nh lu th«ng H’- T’- H chØ lµ ®iÒu
kiÖn cho s¶n xuÊt.
TuÇn hoµn cña t b¶n s¶n xuÊt kh«ng chØ ra ®îc môc ®Ých vµ ®éng c¬ vËn ®éng
cña t b¶n, nhng l¹i ph¶n ¸nh râ nÐt nguån gèc cña tÝch lòy t b¶n, v× gi¸ trÞ thÆng
d ®îc sinh ra vµ lín lªn trong qu¸ tr×nh tuÇn hoµn nµy.
(3)
TuÇn hoµn cña t b¶n hµng hãa:
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
TLSX
H’- T’- H
…SX…H’
SL§
Trong h×nh th¸i tuÇn hoµn nµy, ®iÓm më ®Çu vµ kÕt thóc ®Òu lµ hµng hãa vµ
sù vËn ®éng cña nã biÓu hiÖn ra lµ sù vËn ®éng cña hµng hãa. Cßn s¶n xuÊt vµ
tiÒn tÖ chØ lµ nh÷ng h×nh thøc trung gian, chØ lµ ®iÒu kiÖn cho sù vËn ®éng cña
hµng hãa. H×nh th¸i tuÇn hoµn nµy ph¶n ¸nh râ vai trß cña lu th«ng hµng hãa vµ
tÝnh liªn tôc cña lu th«ng hµng hãa.
Më ®Çu tuÇn hoµn lµ t b¶n hµng hãa ( H’), sù chuyÓn hãa H’-T’ bao gåm c¶
tiªu dïng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng c¸ nh©n. Do ®ã, h×nh th¸i tuÇn hoµn nµy kh«ng
chØ lµ h×nh th¸i vËn ®éng cña t b¶n c«ng nghiÖp c¸ biÖt, mµ cßn lµ h×nh th¸i thÝch
hîp ®Ó ph©n tÝch sù vËn ®éng cña t b¶n x· héi.
1.4 KÕt luËn chung vÒ tuÇn hoµn t b¶n.
KÕt luËn vÒ ba giai ®o¹n:
Trong ba giai ®o¹n vËn ®éng tuÇn hoµn cña t b¶n th× giai ®o¹n I vµ giai ®o¹n
III diÔn ra trong lu th«ng, thùc hiÖn chøc n¨ng mua c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ b¸n
hµng hãa cã chøa ®ùng gi¸ trÞ thÆng d. Giai ®o¹n II diÔn ra trong s¶n xuÊt, thùc
hiÖn chøc n¨ng s¶n xuÊt gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d. Nhng trong qu¸ tr×nh lu th«ng (
giai ®o¹n I vµ giai ®o¹n III ) còng cã t¸c dông rÊt quan träng, v× nÕu kh«ng cã lu
th«ng, th× kh«ng thÓ cã t¸i s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, do ®ã t b¶n còng kh«ng thÓ
tån t¹i ®îc.
KÕt luËn vÒ ®iÒu kiÖn tuÇn hoµn t b¶n:
TuÇn hoµn cña t b¶n chØ tiÕn hµnh mét c¸ch b×nh thêng khi hai ®iÒu kiÖn sau
®©y ®îc tháa m·n. §ã lµ: c¸c giai ®o¹n cña chóng diÔn ra liªn tôc; c¸c h×nh th¸i
t b¶n cïng tån t¹i vµ ®îc chuyÓn hãa mét c¸ch ®Òu ®Æn.
Gi¶i thÝch ®iÒu kiÖn thø nhÊt, cã nghÜa lµ: nÕu gi¶ sö giai ®o¹n I bÞ ngõng trÖ,
th× tiÒn tÖ kh«ng thÓ trë thµnh hµng hãa ®îc vµ sÏ kh«ng cã ®îc c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó
s¶n xuÊt hµng hãa. NÕu ngõng trÖ ë giai ®o¹n II, th× t liÖu s¶n xuÊt kh«ng kÕt hîp
®îc víi søc lao ®éng, do ®ã kh«ng thÓ cã s¶n phÈm míi. NÕu ngõng trÖ ë giai
®o¹n III, th× hµng hãa sÏ kh«ng b¸n ®îc, lu th«ng sÏ bÕ t¾c.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
MÆt kh¸c, ®iÒu kiÖn thø hai cho thÊy r»ng t b¶n chØ cã thÓ tuÇn hoµn mét c¸ch
b×nh thêng, nÕu nh t b¶n cña mçi nhµ t b¶n c«ng nghiÖp, trong cïng mét lóc, ®Òu
tån t¹i díi ba h×nh thøc: t b¶n tiÒn tÖ, t b¶n s¶n xuÊt, t b¶n hµng hãa. Trong khi
mét bé phËn kh¸c lµ t b¶n s¶n xuÊt ®ang biÕn thµnh t b¶n hµng hãa, vµ mét bé
phËn thø ba lµ t b¶n hµng hãa th× l¹i biÕn thµnh t b¶n tiÒn tÖ. Kh«ng nh÷ng tõng
t b¶n c¸ biÖt ®Òu nh thÕ, mµ tÊt c¶ c¸c t b¶n trong x· héi ®Òu nh thÕ. C¸c t b¶n
®Òu kh«ng ngõng vËn ®éng, kh«ng ngõng trót bá h×nh thøc nµy ®Ó mang h×nh
thøc kh¸c vµ th«ng qua sù vËn ®éng ®ã mµ lín lªn.Kh«ng thÓ quan niÖm t b¶n
nh mét tÜnh vËt.
KÕt luËn vÒ mèi quan hÖ cña ba h×nh thøc t b¶n :
Ba h×nh thøc cña t b¶n võa nãi trªn cã thÓ tån t¹i riªng rÏ. T b¶n th¬ng nghiÖp
vµ t b¶n cho vay cã thÓ t¸ch khái t b¶n c«ng nghiÖp ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh c¸c tËp
®oµn t b¶n kh¸c nhau: Nhµ t b¶n c«ng nghiÖp, nhµ t b¶n th¬ng nghiÖp, nhµ t b¶n
ng©n hµng. C¸c tËp ®oµn ®ã sÏ chia nhau sè gi¸ trÞ thÆng d do c«ng nh©n s¸ng
t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
2- Chu chuyÓn t b¶n
Khi nghiªn cøu tuÇn hoµn cña t b¶n, vÊn ®Ò thêi gian vµ tèc ®é vËn ®éng,
nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn tèc ®é chu chuyÓn vµ t¸c dông cña nã cha ®îc ®Ò
cËp. Nhng c¸c vÊn ®Ò ®ã l¹i cã tÇm quan träng ®Ó hiÓu râ h¬n nÒn kinh tÕ t b¶n
chñ nghÜa trong ®iÒu kiÖn cña kinh tÕ thÞ trêng vµ ®©y chÝnh lµ néi dung lý luËn
cña chu chuyÓn t b¶n.
2.1.§Þnh nghÜa:
S tuÇn hoµn cña t b¶n, nÕu xÐt nã lµ mét qu¸ tr×nh ®Þnh kú ®æi míi vµ l¾p ®i
l¾p l¹i, chø kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh ®éc lËp, riªng lÎ th× gäi lµ chu chuyÓn
cña t b¶n.
2.2.C¸c vÊn ®Ò cña chu chuyÓn t b¶n.
2.2.1.Thêi gian chu chuyÓn:
§Þnh nghÜa: Thêi gian chu chuyÓn cña t b¶n lµ kho¶ng thêi gian kÓ tõ khi t
b¶n øng ra díi mét h×nh thøc nhÊt ®Þnh ( tiÒn tÖ, s¶n xuÊt, hµng hãa) cho ®Õn khi
nã trë vÒ tay nhµ t b¶n còng díi h×nh thøc nh thÕ, nhng cã thªm gi¸ trÞ thÆng d.
Thêi gian chu chuyÓn cña t b¶n lµ thíc ®o thêi h¹n ®æi míi, thêi h¹n l¾p l¹i
qu¸ tr×nh t¨ng thªm gi¸ trÞ cña t b¶n.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§©y còng lµ thêi gian t b¶n thùc hiÖn ®îc mét vßng tuÇn hoµn, gåm thêi gian
s¶n xuÊt vµ thêi gian lu th«ng. Nh vËy, muèn chu chuyÓn mét vßng, t b¶n ph¶i
tr¶i qua hai giai ®o¹n lu th«ng vµ mét giai ®o¹n s¶n xuÊt. Thêi gian t b¶n n»m
trong lÜnh vùc s¶n xuÊt gäi lµ thêi gian s¶n xuÊt. Thêi gian t b¶n n»m trong lÜnh
vùc lu th«ng gäi lµ thêi gian lu th«ng. VËy
Thêi gian chu chuyÓn =Thêi gian s¶n xuÊt +Thêi gian lu th«ng.
* Thêi gian s¶n xuÊt:
Thêi gian s¶n xuÊt gåm thêi gian lao ®éng, thêi gian gi¸n ®o¹n lao ®éng vµ
thêi gian dù tr÷ s¶n xuÊt.
Thêi gian lao ®éng lµ thêi gian ngêi lao ®éng trùc tiÕp t¸c ®éng vµo ®èi tîng
lao ®éng ®ang ®îc chÕ biÕn ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. §©y lµ thêi kú h÷u Ých nhÊt v× nã
t¹o ra hµng hãa. Thêi kú nµy dµi hay ng¾n lµ tïy theo nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña
tõng ngµnh, cña tõng xÝ nghiÖp, nh: tÝnh chÊt c«ng viÖc, ®iÒu kiÖn trang bÞ kü
thuËt… VÝ dô nh thêi gian lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ®Çu m¸y xe löa nhÊt ®Þnh dµi
h¬n thêi gian lao ®éng ®Ó kÐo sîi.
Thêi gian gi¸n ®o¹n lao ®éng lµ thêi gian ®èi tîng lao ®éng tån t¹i díi d¹ng
b¸n thµnh phÈm n»m trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, nhng kh«ng chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp
cña lao ®éng mµ chÞu sù t¸c ®éng cña tù nhiªn nh thêi gian ®Ó c©y lóa tù lín lªn,
thêi gian ñ rîu lªn men, gç ph¬i kh«, ng©m da thuéc… Thêi kú nµy cã thÓ xen
kÏ víi thêi kú lao ®éng hoÆc t¸ch ra thµnh mét thêi kú riªng biÖt. Thêi kú ®ã cã
thÓ dµi ng¾n kh¸c nhau tïy thuéc vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt, c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o
vµ phô thuéc vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt…
C¶ thêi gian gi¸n ®o¹n lao ®éng vµ thêi gian dù tr÷ s¶n xuÊt ®Òu kh«ng t¹o ra gi¸
trÞ s¶n phÈm. Sù tån t¹i hai thêi kú n¹y lµ kh«ng tr¸nh khái nhng nãi chung thêi
gian cña chóng cµng dµi, hay sù chªnh lÖch gi÷a thêi gian s¶n xuÊt víi thêi gian
lao ®éng cµng lín th× hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña t b¶n cµng thÊp. Rót ng¾n thêi gian
nµy cã t¸c dông quan träng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông t b¶n.
*Thêi gian lu th«ng:
Thêi gian lu th«ng lµ kho¶ng thêi gian mµ t b¶n chuyÓn tõ h×nh thøc tiÒn
tÖ sang h×nh thøc s¶n xuÊt, vµ tõ h×nh thøc hµng hãa chuyÓn vÒ h×nh thøc tiÒn tÖ.
§ã lµ thêi gian mua hµng, thêi gian b¸n hµng vµ thêi gian vËn chuyÓn cña nhµ t
b¶n. Thêi gian nµy dµi hay ng¾n lµ tïy theo ®iÒu kiÖn mua t liÖu s¶n xuÊt vµ ®iÒu
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kiÖn b¸n hµng tïy theo thÞ trêng xa hay gÇn, tïy theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ph¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i.
2.2.2. Tèc ®é chu chuyÓn t b¶n.
§Þnh nghÜa: Tèc ®é chu chuyÓn lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ sù vËn ®éng
nhanh hay chËm cña t b¶n øng tríc.
§¬n vÞ tÝnh tèc ®é chu chuyÓn t b¶n b»ng sè vßng hoÆc sè lÇn chu chuyÓn
t b¶n thùc hiÖn ®îc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, ch¼ng h¹n trong mét
n¨m. NÕu gäi ( N) lµ tèc ®é chu chuyÓn t b¶n, gäi (ch) lµ thêi gian cña mét vßng
chu chuyÓn t b¶n, gäi t¾t lµ thêi gian chu chuyÓn t b¶n ( tÝnh theo ®¬n vÞ ngµy
hoÆc th¸ng) vµ gäi (CH) lµ thêi gian t b¶n vËn ®éng trong mét n¨m (360 ngµy
hoÆc 12 th¸ng), ta cã c«ng thøc tÝnh tèc ®é chu chuyÓn t b¶n lµ:
N= CH / ch
Tõ c«ng thøc trªn cho thÊy tèc ®é chu chuyÓn t b¶n vËn ®éng theo tØ lÖ
nghÞch víi thêi gian chu chuyÓn t b¶n. Thêi gian cña mét vßng chu chuyÓn t b¶n
cµng ng¾n th× tèc ®é chu chuyÓn t b¶n cµng nhanh vµ ngîc l¹i.
ThÝ dô 1: Mét t b¶n cã thêi gian chu chuyÓn lµ 90 ngµy/vßng, theo c«ng thøc
trªn ta cã sè vßng chu chuyÓn trong n¨m cña t b¶n ®ã lµ:
N
= 360 ngµy/90 ngµy
= 4 vßng/ n¨m
2.3.
T b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu ®éng.
T b¶n s¶n xuÊt gåm nhiÒu bé phËn vµ cã thêi gian chu chuyÓn kh¸c nhau
vÒ mÆt gi¸ trÞ, do ®ã ¶nh hëng ®Õn thêi gian chu chuyÓn cña toµn bé t b¶n.
Kh«ng ph¶i cø vµo ®Æc tÝnh tù nhiªn ( l©u bÒn hay kh«ng l©u bÒn; chuyÓn ®éng
hay kh«ng chuyÓn ®éng), mµ c¨n cø vµo sù kh¸c nhau trong ph¬ng thøc ( ®Æc
®iÓm) chu chuyÓn vÒ mÆt gi¸ trÞ nhanh hay chËm cña c¸c bé phËn t b¶n ®Ó ph©n
chia t b¶n s¶n xuÊt thµnh t b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu ®éng.
2.3.1. T b¶n cè ®Þnh
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§Þnh nghÜa: T b¶n cè ®Þnh lµ bé phËn t b¶n biÓu hiÖn díi h×nh th¸i gi¸ trÞ
cña nh÷ng m¸y mãc, thiÕt bÞ, nhµ xëng…, tham gia toµn bé vµo qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt, nhng gi¸ trÞ cña nã kh«ng chuyÓn hÕt mét lÇn, mµ chuyÓn tõng phÇn vµo
s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
§Æc ®iÓm cña t b¶n cè ®Þnh lµ vÒ hiÖn vËt, nã lu«n lu«n cè ®Þnh trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt, chØ cã gi¸ tri cña nã lµ tham gia vµo qu¸ tr×nh lu th«ng cïng s¶n
phÈm, h¬n n÷a nã còng chØ lu th«ng tõng phÇn, cßn mét phÇn vÉn bÞ cè ®Þnh
trong t liÖu lao ®éng, phÇn nµy kh«ng ngõng gi¶m xuèng cho tíi khi nã chuyÓn
hÕt gi¸ trÞ vµo s¶n phÈm. ChÝnh ®Æc ®iÓm cña lo¹i t b¶n nµy ®· lµm cho thêi gian
mµ t b¶n cè ®Þnh chuyÓn hÕt gi¸ trÞ cña nã vµo s¶n phÈm bao giê còng dµi h¬n
mét vßng tuÇn hoµn.
2.3.2. T b¶n lu ®éng
§Þnh nghÜa: Bé phËn t b¶n ®îc hoµn l¹i hoµn toµn cho nhµ t b¶n sau khi
hµng hãa s¶n xuÊt ra ®îc b¸n xong díi h×nh thøc tiÒn tÖ.
Nã ®îc biÓu hiÖn díi h×nh th¸i nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, vËt liÖu phô…, gi¸
trÞ cña nã ®îc chuyÓn toµn bé vµo gi¸ trÞ hµng hãa trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Cßn
bé phËn t b¶n biÓu hiÖn díi h×nh th¸i tiÒn c«ng, ®· bÞ ngêi c«ng nh©n tiªu dïng
vµ ®îc t¸i t¹o trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng hãa. §Æc ®iÓm cña lo¹i t b¶n nµy lµ
chu chuyÓn nhanh vÒ mÆt gi¸ trÞ. NÕu t b¶n cè ®Þnh muèn chu chuyÓn hÕt gi¸ trÞ
cña nã ph¶I mÊt nhiÒu n¨m, th× tr¸I l¹i t b¶n lu ®éng trong mét n¨m gi¸ trÞ cña
nã cã thÓ chu chuyÓn nhiÒu lÇn hay nhiÒu vßng.
2.4.
Hao mßn cña t b¶n cè ®Þnh.
2.4.1. Hao mßn h÷u h×nh.
§Þnh nghÜa: Hao mßn h÷u h×nh lµ hao mßn do sö dông hoÆc do bÞ ph¸ hñy
cña tù nhiªn g©y ra lµm cho nh÷ng bé phËn t b¶n ®ã dÇn hao mßn ®i ®Õn chç
háng, kh«ng dïng ®îc n÷a.
2.4.2. Hao mßn v« h×nh.
§Þnh nghÜa: Hao mßn v« h×nh lµ hao mßn do ¶nh hëng cña tiÕn bé khoa
häc, c«ng nghÖ.
Hao mßn v« h×nh lµm cho m¸y mãc tuy cßn tèt, nhng bÞ mÊt gi¸ trÞ v× cã
nh÷ng m¸y mãc tèt h¬n, tèi t©n h¬n xuÊt hiÖn.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2.5.
Chu chuyÓn chung vµ chu chuyÓn thùc tÕ cña t b¶n øng tríc.
2.5.1. Chu chuyÓn chung
§Þnh nghÜa: Lµ con sè chu chuyÓn trung b×nh cña nh÷ng thµnh phÇn kh¸c
nhau cña t b¶n ( cè ®Þnh vµ lu ®éng ).chu chuyÓn chung nhanh hay chËm phô
thuéc vµo tèc ®é chu chuyÓn cña hai bé phËn t b¶n nãi trªn. Chu chuyÓn chung
cã liªn quan chÆt chÏ vµo tæng t b¶n øng tríc.
Tèc ®é chu chuyÓn chung cña tæng t b¶n øng tríc ®îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ chu
chuyÓn trung b×nh cña t b¶n cè ®Þnh vµ gi¸ trÞ chu chuyÓn trung b×nh cña t b¶n lu
®éng trong n¨m chia cho gi¸ trÞ cña tæng t b¶n øng tríc. NÕu gäi T lµ tèc ®é chu
chuyÓn chung cña tæng t b¶n øng tríc; gäi G c® lµ gi¸ trÞ chu chuyÓn trung b×nh
cña t b¶n cè ®Þnh trong n¨m; gäi G l® lµ gi¸ trÞ chu chuyÓn trung b×nh cña t b¶n
cè ®Þnh trong n¨m vµ gäi K lµ tæng t b¶n øng tríc, ta cã c«ng thøc tÝnh sau ®©y:
T= (Gc® + Gl®)/K
Trong ®ã:
Gc® = Gi¸ trÞ t b¶n cè ®Þnh / Sè n¨m sö dông.
Gl® = Gi¸ trÞ t b¶n lu ®éng . Sè vßng ( lÇn) chu chuyÓn cña nã trong n¨m.
VÝ dô:
Mét xÝ nghiÖp t b¶n cã t b¶n øng tríc lµ 100.000$. Trong ®ã, t b¶n cè ®Þnh
lµ 80.000$ ®îc sö dông trong 5 n¨m vµ t b¶n lu ®éng lµ 20.000$, cø 2 th¸ng chu
chuyÓn mét vßng, hay chu chuyÓn 6 vßng trong mét n¨m.
Theo c«ng thøc trªn ta cã:
Gc® = 80.000$/5 n¨m=16.000$
Gl® = 20.000$ .6 vßng = 120.000$
VËy T = (16.000 + 120.000 )/100.000
= 1,36 vßng/n¨m
VÝ dô trªn cho thÊy tèc ®é chu chuyÓn chung cña t b¶n øng tríc tû lÖ
thuËn víi tæng gi¸ trÞ chu chuyÓn trung b×nh cña t b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu ®éng,
tû lÖ nghÞch víi tæng t b¶n øng tríc.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2.5.2. Chu chuyÓn thùc tÕ
§Þnh nghÜa: chu chuyÓn thùc tÕ lµ thêi gian ®Ó tÊt c¶ c¸c bé phËn cña t b¶n
øng tríc ®îc kh«i phôc toµn bé vÒ mÆt gi¸ trÞ còng nh vÒ mÆt hiÖn vËt.
Chu chuyÓn thùc tÕ nhanh hay chËm phô thuéc vµo thêi gian ®Ó gi¸ trÞ t
b¶n cè ®Þnh ®îc kh«i phôc hoµn toµn, hay ®îc chuyÓn hÕt gi¸ trÞ vµo gi¸ trÞ cña
s¶n phÈm míi. Theo vÝ dô trªn, th× tèc ®é chu chuyÓn thùc tÕ cña toµn bé t b¶n
øng tríc 1 vßng lµ 5 n¨m.
Chu chuyÓn thùc tÕ cña t b¶n øng tríc kh«ng ¨n khíp víi chu chuyÓn chung
cña nã. Do ¶nh hëng cña hao mßn v« h×nh nªn chu chuyÓn thùc tÕ cã thÓ rót
ng¾n l¹i.
3. C¸c biÖn ph¸p ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn cña t b¶n.
3.1.
T¸c dông n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t b¶n:
T¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña t b¶n hay rót ng¾n thêi gian chu chuyÓn t b¶n cã
t¸c dông to lín ®èi víi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña t b¶n.
Tríc hÕt, n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t b¶n cè ®Þnh sÏ tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ
b¶o qu¶n, söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh; gi¶m ®îc hao mßn h÷u h×nh vµ hao mßn v«
h×nh, cho phÐp ®æi míi nhanh m¸y mãc, thiÕt bÞ; cã thÓ sö dông quü khÊu hao
lµm quü dù tr÷ s¶n xuÊt ®Ó më réng s¶n xuÊt mµ kh«ng cÇn cã t b¶n phô thªm.
HiÖn nay, trong nhiÒu trêng hîp, m¸y mãc, thiÕt bÞ ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn ®·
khÊu hao hÕt gi¸ trÞ, nhng vÉn ®îc b¸n cho níc ngoµi díi c¸c h×nh thøc liªn
doanh, chuyÓn giao c«ng nghÖ cho c¸c níc kÐm hoÆc ®ang ph¸t triÓn.
Thø hai, n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t b¶n lu ®éng sÏ cho phÐp tiÕt kiÖm t
b¶n øng tríc khi quy m« s¶n xuÊt nh cò hay cã thÓ më réng s¶n xuÊt mµ kh«ng
cÇn cã t b¶n phô thªm.
VD: Mét nhµ t b¶n cã thêi gian chu chuyÓn lµ 2 th¸ng. Quy m« s¶n xuÊt ®ßi
hái mét lîng t b¶n cho 2 th¸ng lµ 2.500$/ th¸ng x 2 th¸ng = 5.000$. NÕu do
nguyªn nh©n nµo ®ã, thêi gian chu chuyÓn t b¶n rót ng¾n l¹i cßn 1,5 th¸ng, víi
quy m« s¶n xuÊt kh«ng ®æi, th× lîng t b¶n øng tríc sÏ lµ: 2.500$ x 1,5 th¸ng =
3.750$, tiÕt kiÖm ®îc 1.250$. Th«ng thêng khi míi b¾t ®Çu kinh doanh, thùc lùc
kinh tÕ cßn yÕu, t b¶n thêng ®Çu t vµo nh÷ng ngµnh cã thêi gian chu chuyÓn
ng¾n nh: c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp thùc phÈm,… ChØ khi ®· tr ëng thµnh, cã
vèn lín th× t b¶n míi ®Çu t vµo nh÷ng ngµnh cã chu kú doanh dµi nh: c«ng
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nghiÖp nÆng. Cßn viÖc x©y dùng c¸c ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng thêng lµ lÜnh vùc ®Çu
t cña nhµ níc.
Thø ba, ®èi víi t b¶n kh¶ biÕn, viÖc n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t b¶n cã ¶nh
hëng trùc tiÕp ®Õn viÖc lµm t¨ng thªm tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d vµ khèi lîng gi¸ trÞ
thÆng d hµng n¨m.
VD: Cã 2 nhµ t b¶n A vµ B, ®Òu cã t b¶n kh¶ biÕn cho mét tuÇn hoµn s¶n xuÊt
lµ 100, ®Òu cã m’ = 100%, chØ kh¸c nhau vÒ thêi gian chu chuyÓn. Ch¼ng h¹n t
b¶n A lµ 5 tuÇn ( ngµnh dÖt), cßn t b¶n B lµ 50 tuÇn ( ngµnh ®ãng tµu). §Ó s¶n
xuÊt liªn tôc, t b¶n A cÇn mét lîng t b¶n kh¶ biÕn øng tríc lµ 100 x 5 = 500 vµ
sau 50 tuÇn ( mét n¨m ) t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d lµ: 100 x 50 = 5000 ( hay 500 x 10
vßng = 5000 ); nhng lu«n lu«n chØ cÇn mét t b¶n kh¶ biÕn øng tríc lµ 500; cßn t
b¶n B, sau 50 tuÇn ( mét n¨m ) còng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d lµ 500 x 100 = 5000,
nhng l¹i cÇn mét t b¶n kh¶ biÕn øng tríc lµ 5000.
Ta gäi tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d hµng n¨m ( M’) lµ tû lÖ tÝnh b»ng phÇn tr¨m gi÷a
khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d hµng n¨m (M’) víi t b¶n kh¶ biÕn øng tríc (V).
M’= M x 100%
Trong ®ã: m lµ gi¸ trÞ thÆng d t¹o ra trong 1 vßng chu chuyÓn; (m/v) = m’ lµ
tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d thùc tÕ; n lµ sè vßng chu chuyÓn trong n¨m.
Nh v©y, t b¶n A cã tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d hµng n¨m lµ:
Cßn t b¶n B cã tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d hµng n¨m lµ:
VËy, dï cã tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d ( m’) ph¶n ¸nh tr×nh ®é bãc lét ë hai t
b¶n A vµ B lµ nh nhau, nhng tèc ®é chu chuyÓn cña t b¶n kh¶ biÕn kh¸c nhau,
nªn tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d hµng n¨m ( M’) lµ kh¸c nhau (ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ ho¹t
®éng cña hai t b¶n ®ã). Song ®iÒu ®ã còng g©y ra ¶o tëng cho r»ng lu th«ng còng
t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d. Thùc tÕ kh«ng ph¶i nh vËy, së dÜ chu chuyÓn t b¶n nhanh
cã thÓ ®em l¹i cho nhµ t b¶n nhiÒu thÆng d h¬n, v× ®· thu hót ®îc nhiÒu lao ®éng
sèng h¬n, nhê ®ã mµ t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ míi trong ®ã cã gi¸ trÞ thÆng d.
3.2.
BiÖn ph¸p n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t b¶n:
Tõ c«ng thøc tèc ®é chu chuyÓn t b¶n cho thÊy thêi gian chu chuyÓn t b¶n
phô thuéc vµo ®é dµi hay ng¾n cña thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian lu th«ng. Nãi
c¸ch kh¸c, phô thuéc vµo nh÷ng biªn ph¸p ph¸t huy c¸c nh©n tè thuËn lîi vµ h¹n
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
chÕ nh©n tè kh«ng thuËn lîi ¶nh hëng ®Õn thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian lu
th«ng cña mét vßng chu chuyÓn t b¶n.
Thêi gian s¶n xuÊt dµi, ng¾n ngoµi sù phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña tõng ngµnh
s¶n xuÊt kh¸c nhau, cßn phô thuéc vµo tr×nh ®é tiÕn bé khoa häc kü thuËt c«ng
nghÖ vµ sù øng dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, phô thuéc vµo tr×nh ®é tæ chøc ph©n
c«ng lao ®éng vµ tr×nh ®é dÞch vô c¸c yÕu tè g¾n víi ®Çu vµo cña s¶n xuÊt.
Nh÷ng t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ cña nÒn
kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i cho phÐp sö dông nh÷ng thµnh tùu kü thuËt vµ c«ng
nghÖ s¶n xuÊt míi, cho phÐp tæ chøc s¶n xuÊt vµ dÞch vô s¶n xuÊt mét c¸ch khoa
häc…, tõ ®ã ®· rót ng¾n ®¸ng kÓ thêi kú gi¸n ®o¹n lao ®éng, thêi kú dù tr÷ s¶n
xuÊt, ®Ó t¨ng thêi kú lao ®éng vµ do ®ã lµm t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña t b¶n.
Trong mÊy thËp niªn gÇn ®©y ë c¸c níc t b¶n, thêi gian lu th«ng võa cã xu híng
rót ng¾n l¹i, võa cã xu híng dµi ra. §ã lµ v×: mét mÆt, do tiÕn bé kü thuËt vµ
nghÖ thuËt kinh doanh cho phÐp rót ng¾n thêi gian lu th«ng nh ph¸t triÓn giao
th«ng vËn t¶i, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, h¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh
ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, tæ chøc dÞch vô b¶o dìng söa ch÷a… MÆt kh¸c, do
quy m« s¶n xuÊt ngµy cµng lín, ph¶i v¬n ®Õn nh÷ng thÞ trêng ngµy cµng xa, ho¹t
®éng ®Çu c¬, nh÷ng khñng ho¶ng vÒ tiªu thô s¶n phÈm … lµm cho quy m« t b¶n
n»m trong lÜnh vùc lu th«ng ngµy cµng lín, nªn thêi gian lu th«ng ngµy cµng dµi.
Thªm vµo ®ã, sù tËp trung s¶n xuÊt bªn c¹nh nh÷ng mÆt m¹nh cña nã còng
tån t¹i nh÷ng ®iÒu bÊt lîi. Sù tÝch tô t b¶n cè ®Þnh cµng lín th× sù qu¶n lý, sö
dông cµng khã kh¨n, dÉn ®Õn tèc ®é chu chuyÓn cã thÓ chËm h¬n dù kiÕn.Trong
®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp, kh«ng chØ doanh nghiÖp nhµ níc
®Òu cã xu híng më réng quy m« s¶n xuÊt b»ng c¸ch tÝch lòy t b¶n díi mäi h×nh
thøc vµ liªn tôc ®Çu t më réng s¶n xuÊt. Xu híng thµnh lËp c«ng ty lín víi m«
h×nh tæng c«ng ty, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty liªn doanh liªn kÕt, hîp t¸c níc
ngoµi ngµy cµng thÞnh hµnh. Khi ViÖt Nam thùc hiÖn m« h×nh nµy kh«ng cã
nghÜa ®ã lµ sù dËp khu«n sao chÐp mµ ®ã lµ tÝnh tÊt yÕu nÕu muèn tån t¹i vµ ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nhng víi tr×nh ®é qu¶n lý yÕu kÐm do cßn qu¸ non
trÎ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, th× viÖc xoay vßng hiÖu qu¶ mét lîng vèn
®Çu t lín lµ kh«ng dÔ dµng. Trong khi vèn tµi s¶n cè ®Þnh ngµy cµng t¨ng lªn, th×
ph¶i ®ång thêi n©ng cao chÊt lîng bé m¸y qu¶n lý, n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng
cña c¸c bé phËn cã liªn quan. T¹o sù linh ®éng trong qu¶n lý vµ sö dông chÝnh lµ
biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t b¶n.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Thùc tÕ, vÊn ®Ò kh«ng chØ n»m trong bé phËn qu¶n lý vµ sö dông, mµ cßn do
sù ph©n phèi thiÕu l« gic, sù bè trÝ kh«ng hîp lý. §· cã nhiÒu trêng hîp nhµ níc
bá vèn ®Çu t x©y dùng nhµ m¸y ë n¬i thiÕu nguån nguyªn liÖu, hoÆc nguån
nguyªn liÖu kh«ng ®¶m b¶o tÝnh l©u dµi cho sù ho¹t ®éng cña nhµ m¸y( xuèng
cÊp nguyªn liÖu, tr÷ lîng Ýt h¬n c«ng suÊt thùc, nguyªn liÖu khã khai th¸c h¬n
kh¶ n¨ng hiÖn cã…) dÉn ®Õn ph¶i ngõng l¹i v« thêi h¹n viÖc s¶n xuÊt, s¶n phÈm
s¶n xuÊt ra kh«ng tiªu thô ®îc do kh«ng thÓ c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm t¬ng tù
trªn thÞ trêng vÒ gi¸ c¶…Trong khi ®ã, nhiÒu n¬i kh¸c cã ®iÒu kiÖn tèt h¬n ®Ó
®Çu t s¶n xuÊt th× l¹i kh«ng ®îc ®Çu t. Nguyªn vËt liÖu vµ hµng hãa bÞ di chuyÓn
loanh quanh t×m n¬i chÕ biÕn, t×m n¬i s¶n xuÊt vµ tiªu thô, rÊt tèn kÐm vµ mÊt
thêi gian.
ChÝnh v× vËy, tríc khi ra quyÕt ®Þnh ®Çu t s¶n xuÊt, cÇn t×m hiÓu chi tiÕt vÒ
môc ®Ých ®Çu t, ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt, thÞ trêng tiªu thô, bè trÝ s¶n xuÊt, ph©n c«ng
s¶n xuÊt sao cho hîp lý vµ phôc vô cho môc tiªu l©u dµI cña c«ng viÖc. §ã còng
chÝnh lµ mét c¸ch ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ®ång vèn, n©ng cao tèc ®é chu
chuyÓn cña t b¶n t¹o hiÖu qu¶ cho kinh doanh.
Thªm vµo ®ã, cÇn tèi gi¶n c¸c kh©u trung gian gi÷a viÖc b¸n hµng tõ tay nhµ
s¶n xuÊt ®Õn tay ngêi tiªu dïng. Th«ng thêng s¶n xuÊt cã ba kh©u, ®ã lµ: Tõ nhµ
s¶n xuÊt ®Õn n¬i b¸n bu«n, tõ n¬i b¸n bu«n ®Õn n¬i b¸n lÎ, sau ®ã míi ®Õn tay
ngêi tiªu dïng. Rót ng¾n thêi gian lu th«ng kh«ng cã nghÜa lµ ph¶i bá bít kh©u
nµo, mµ cÇn h¹n chÕ viÖc mua ®i b¸n l¹i gi÷a c¸c ®¹i lý b¸n bu«n, b¸n lÎ lµm
t¨ng thêi gian dù tr÷ hµng hãa, ¶nh hëng ®Õn tèc ®é chu chuyÓn. CÇn h¹n chÕ tèi
®a viÖc ø ®äng hµng hãa, ®Æc biÖt lµ hµnh vi ®Çu c¬ tÝch tr÷. ViÖt Nam cÇn triÓn
khai c¸c biÖn ph¸p ®Èy nhanh tiªu dïng nh»m liªn tôc quay vßng vèn. §iÒu nµy
trong kinh tÕ häc ®îc gäi lµ kÝch cÇu, mét môc tiªu quan träng cña c¸c doanh
nghiÖp.
Tãm lai, do chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè, nªn thêi gian chu chuyÓn cña
c¸c t b¶n diÔn ra kh¸c nhau. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông t b¶n, c¸c nhµ t b¶n
thêng t×m mäi biÖn ph¸p khai th¸c mÆt thuËn lîi vµ h¹n chÕ mÆt kh«ng thuËn lîi
cña nh÷ng nh©n tè nãi trªn ®Ó n©ng cao tèc ®é chu chuyÓn t b¶n nh»m t¨ng cêng
bãc lét ngµy cµng nhiÒu gi¸ trÞ thÆng d ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n.
III. C¸c biÖn ph¸p ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn trong c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc:
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Kinh tÕ nhµ níc lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u c«ng céng
(c«ng h÷u) vÒ t liÖu s¶n xuÊt (së h÷u toµn d©n vµ së h÷u nhµ níc). Kinh tÕ nhµ
níc bao gåm c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, c¸c quü dù tr÷ quèc gia, c¸c quü b¶o
hiÓm nhµ níc vµ c¸c tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ níc cã thÓ ®a vµo vßng chu chuyÓn
kinh tÕ.
Kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ nh©n tè më
®êng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ lùc lîng vËt chÊt quan träng vµ c«ng cô ®Ó nhµ
níc ®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ.
C¸c doanh nghiÖp nhµ níc, bé phËn quan träng nhÊt cña kinh tÕ, gi÷ nh÷ng vÞ
trÝ then chèt, ph¶i ®i ®Çu trong viÖc øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng
nghÖ, nªu g¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi vµ chÊp hµnh
ph¸p luËt.
§Ó lµm ®îc nh vËy, th× tríc hÕt viÖc sö dông vèn ph¶i hiÖu qu¶, gi¶m thiÓu tèi
®a t×nh tr¹ng l·ng phÝ vèn ng©n s¸ch. CÇn ph¶I nhanh chãng s¾p xÕp, ®iÒu chØnh
c¬ cÊu, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn cã,
®ång thêi ph¸t triÓn thªm doanh nghiÖp nhµ níc ®Çu t 100% vèn hoÆc cã cæ phÇn
chi phèi ë mét nghµnh, lÜnh vùc then chèt vµ ®Þa bµn quan träng.
ViÖc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc thùc hiÖn theo nh÷ng híng
sau:
X©y dùng mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së c¸c tæng c«ng ty nhµ níc,
cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, khÈn tr¬ng c¶i thiÖn t×nh h×nh tµI
chÝnh vµ lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, cñng cè vµ hiÖn ®¹i hãa mét bíc c¸c tæng c«ng ty nhµ níc.
Thùc hiªn tèt chñ tr¬ng cæ phÇn hãa vµ ®a d¹ng hãa së h÷u ®èi víi nh÷ng
doanh nghiÖp mµ nhµ níc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100%.
Giao, b¸n, kho¸n, cho thuª… c¸c doanh nghiÖp lo¹i nhá mµ nhµ n íc kh«ng
cÇn n¾m gi÷.
S¸t nhËp, gi¶i thÓ, cho ph¸ s¶n nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu
qu¶ vµ kh«ng thùc hiÖn ®îc c¸c biÖn ph¸p trªn.
VÒ mÆt qu¶n lý kinh tÕ, nhµ níc ph¶i ph©n biÖt quyÒn cña chñ së h÷u vµ
quyÒn kinh doanh cña doanh nghiÖp. Thùc hiÖn chÕ ®é qu¶n lý c«ng ty ®èi víi
c¸c doanh nghiÖp kinh doanh díi d¹ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét chñ së
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
h÷u lµ nhµ níc vµ c«ng ty cæ phÇn cã vèn nhµ níc, giao cho Héi ®ång qu¶n trÞ
doanh nghiÖp quyÒn ®¹i diÖn trùc tiÕp chñ së h÷u g¾n víi quyÒn tù chñ trong
kinh doanh. Còng cÇn quy ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm c¶u c¸c c¬ quan
qu¶n lý nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp.
TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó t¹o ®éng
lùc ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ theo híng xãa bá triÖt ®Ó bao cÊp, doanh
nghiÖp c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ trêng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ s¶n xuÊt, kinh
doanh, nép ®ñ thuÕ vµ cã l·i. Thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ trong doanh nghiÖp,
cã c¬ chÕ phï hîp vÒ kiÓm tra, thanh tra, kiÓm so¸t cña nhµ níc víi doanh
nghiÖp.
Trªn ®©y lµ c¸c gi¶i ph¸p chung, vµ díi ®©y lµ diÔn gi¶i cô thÓ cña c¸c gi¶i ph¸p
®ã:
1- C¸c gi¶i ph¸p cho vèn cè ®Þnh ( tµi s¶n cè ®Þnh)
1.1-§Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh :
C¨n cø vµo tÝnh chÊt vµ vai trß tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, t liÖu s¶n
xuÊt cña doanh nghiÖp ®îc chia thµnh hai bé phËn lµ t liÖu lao ®éng vµ ®èi tîng
lao ®éng. Tµi s¶n cè ®Þnh lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng chñ yÕu mµ nã cã ®Æc ®iÓm c¬
b¶n lµ: Tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt ®Çu tiªn cho ®Õn khi bÞ sa th¶i khái
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Mäi t liÖu lao ®éng lµ tõng tµi s¶n h÷u h×nh cã kÕt cÊu ®éc
lËp, hoÆc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn tµi s¶n riªng lÎ liªn kÕt víi nhau ®Ó
cïng thùc hiÖn mét hay mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh mµ nÕu thiÕu bÊt kú mét bé
phËn nµo trong ®ã th× c¶ hÖ thèng kh«ng thÓ ho¹t ®éng ®îc. Nh÷ng t liÖu lao
®éng ®îc coi lµ tµi s¶n cè ®Þnh khi ®ång thêi tháa m·n hai tiªu chuÈn sau:
Tiªu chuÈn vÒ thêi gian: Cã thêi gian sö dông tõ mét n¨m trë lªn
Tiªu chuÈn gi¸ trÞ: ë níc ta hiÖn nay, tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ 10 triÖu ®ång trë
lªn.
Trêng hîp mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn thiÕt bÞ riªng lÎ liªn kÕt víi
nhau, trong ®ã mçi bé phËn cÊu thµnh cã thêi gian sö dông kh¸c nhau vµ nÕu
thiÕu mét bé phËn nµo ®ã th× c¶ hÖ thèng vÉn thùc hiÖn ®îc chøc n¨ng ho¹t ®éng
cña nã, nhng do yªu cÇu qu¶n lý, sö dông tµi s¶n cè ®Þnh ®ßi hái ph¶i qu¶n lý
riªng tõng bé phËn th× mçi bé phËn thiÕt bÞ nãi trªn, ®îc coi lµ mét tµi s¶n cè
®Þnh h÷u h×nh ®éc lËp.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
VÝ dô nh khung vµ ®éng c¬ trong mét m¸y bay
Nh÷ng sóc vËt lµm viÖc hoÆc cho s¶n phÈm th× tõng con ®îc coi lµ tµi s¶n
cè ®Þnh, tõng m¶nh vên c©y l©u n¨m còng ®îc coi lµ tµi s¶n cè ®Þnh.
Trong ®iÒu kiÖn tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt nh hiÖn nay, khi mµ khoa häc ®·
trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp th× kh¸i niÖm vÒ tµi s¶n cè ®Þnh còng ®îc më
réng nã bao gåm c¶ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt. Lo¹i nµy
lµ nh÷ng chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra còng ®ång thêi tháa m·n hai tiªu chuÈn
nªu trªn vµ thêng bao gåm:
Chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp.
Chi phÝ vÒ b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ
Chi phÝ vÒ lîi thÕ kinh doanh…
Khi nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, tØ träng cña nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh
ngµy cµng lín.
Ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh
§Ó qu¶n lý tèt tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp, tµi s¶n cè ®Þnh th«ng
thêng ®îc ph©n thµnh c¸c lo¹i sau:
- Tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô cho lîi Ých kinh doanh: §©y lµ nh÷ng tµi s¶n cè
®Þnh do doanh nghiÖp sö dông cho c¸c môc ®Ých kinh doanh kiÕm lêi.
Lo¹i nµy bao gåm: Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh vµ tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh
- Tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho môc ®Ých phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh, quèc
phßng. Lo¹i nµy trong ®Ò ¸n chóng ta kh«ng quan t©m tíi.
1.2-Gi¶i ph¸p cho vèn cè ®Þnh:
LËp quü khÊu hao TSC§ vµ qu¶n lý quü khÊu hao:
1.2.1-Hao mßn vµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh:
Trong qu¸ tr×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh bÞ hao mßn dÇn, ®ã lµ sù gi¶m dÇn
vÒ gi¸ trÞ cña tµi s¶n cè ®Þnh. Nh phÇn tríc ®· tr×nh bµy, hao mßn cã hai lo¹i lµ
hao mßn h÷u h×nh vµ hao mßn v« h×nh.
Hao mßn h÷u h×nh lµ lo¹i hao mßn do doanh nghiÖp sö dông vµ do m«i trêng. Lo¹i hao mßn nµy sÏ cµng lín nÕu doanh nghiÖp sö dông cµng nhiÒu hoÆc ë
trong m«i trêng cã sù ¨n mßn hãa häc hay ®iÖn hãa häc. Hao mßn v« h×nh lµ
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lo¹i hao mßn x¶y ra do tiÕn bé kü thuËt, lµm cho tµi s¶n cè ®Þnh bÞ gi¶m gi¸ hoÆc
bÞ lçi thêi.
Do tµi s¶n cè ®Þnh bÞ hao mßn nªn trong mçi chu kú s¶n xuÊt ngßi ta tÝnh
chuyÓn mét lîng gi¸ trÞ t¬ng ®¬ng víi phÇn hao mßn vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm,
khi s¶n phÈm ®îc tiªu thô bé phËn tiÒn nµy ®îc trÝch l¹i thµnh mét quü nh»m ®Ó
t¸i s¶n xuÊt TSC§, c«ng viÖc ®ã gäi lµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. Nh vËy, ®èi víi
nhµ qu¶n lý tµi chÝnh cÇn ph¶i xem xÐt tÝnh to¸n møc khÊu hao sao cho phï hîp
víi thùc tr¹ng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
1.2.2-TrÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh
Khi x¸c ®Þnh møc trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, nhµ qu¶n lý cÇn xem xÐt
c¸c yÕu tè sau:
-T×nh h×nh tiªu thô s¶n phÈm do tµi s¶n cè ®Þnh ®ã chÕ t¹o ra trªn thÞ trêng.
-Hao mßn v« h×nh cña tµi s¶n cè ®Þnh
-Nguån vèn ®Çu t cho tµi s¶n cè ®Þnh
-¶nh hëng cña thuÕ ®èi víi viÖc trÝch khÊu hao.
-Quy ®Þnh cña Nhµ níc trong viÖc trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh.
Ph¬ng ph¸p trÝch khÊu hao th«ng thêng ®îc sö dông ë c¸c doanh nghiÖp lµ
ph¬ng ph¸p khÊu hao b×nh qu©n theo thêi gian.
1.2.3-Qu¶n lý sè khÊu hao lòy kÕ cña tµi s¶n cè ®Þnh.
Th«ng thêng c¸c doanh nghiÖp sö dông toµn bé sè khÊu hao lòy kÕ cña
TSC§ ®Ó t¸i ®Çu t, thay thÕ, ®æi míi TSC§. Tuy nhiªn, khi cha cã nhu cÇu t¸i t¹o
l¹i TSC§, doanh nghiÖp cã quyÒn sö dông linh ho¹t sè khÊu hao lòy kÕ phôc vô
cho yªu cÇu kinh doanh cña m×nh.
Trong c¸c tæng c«ng ty Nhµ níc, viÖc huy ®éng sè khÊu hao lòy kÕ cña
TSC§ cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn ph¶i tu©n theo ®óng c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é
qu¶n lý tµi chÝnh hiÖn hµnh cña nhµ níc.
Qu¶n lý qu¸ tr×nh mua s¾m, söa cha, nhîng b¸n vµ thanh lý TSC§ ®îc thùc hiÖn
th«ng qua nghiªn cøu dù ¸n ®Çu t cña doanh nghiÖp.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1.2.4- C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn HiÖu qu¶ sö dông vèn, tµi s¶n
trong doanh nghiÖp.
HiÖu qu¶ sö dông vèn, tµi s¶n trong c¸c doanh nghiÖp lµ mét ph¹m trï kinh
tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é, n¨ng lùc khai th¸c vµ sö dông vèn tµi s¶n cña doanh nghiÖp
vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Doanh nghiÖp nhµ níc còng nh c¸c doanh
nghiÖp kh¸c, ®Òu cÇn sö dông nguån vèn hiÖu qu¶ nh»m tèi ®a hãa lîi nhuËn vµ
tèi thiÓu hãa chi phÝ.
HiÖu qu¶ sö dông vèn, tµi s¶n cè ®Þnh.
* HiÖu suÊt sö dông tµi s¶n cè ®Þnh.
ChØ tiªu nµy cho biÕt mét ®¬n vÞ TSC§ trong kú t¹o ra ®îc bao nhiªu ®¬n
vÞ doanh thu, chØ tiªu nµy cµng lín chøng tá hiÖu suÊt sö dông TSC§ cµng cao.
HiÖu suÊt sö dông = Doanh thu trong kú
TSC§ trong kú
TSC§ sö dông b×nh qu©n trong 1 kú
Nh×n vµo c«ng thøc trªn cã thÓ thÊy, ®Ó t¨ng hiÖu suÊt sö dông TSC§
trong kú cã thÓ t¨ng doanh thu hoÆc gi¶m lîng gi¸ trÞ TSC§ sö dông b×nh qu©n
trong kú ( hay t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña TSC§)
T¬ng tù nh v©y, hiÖu suÊt sö dông vèn cè ®Þnh còng lµ mét chØ tiªu ®¸nh
gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh. §Ó t¨ng hiÖu suÊt nµy cã thÓ t¨ng doanh thu
trong kú hoÆc gi¶m vèn cè ®Þnh b×nh qu©n trong mét kú.
*Hµm lîng vèn, tµi s¶n cè ®Þnh;
ChØ tiªu nµy cho biÕt ®Ó t¹o ra mét ®¬n vÞ doanh thu cÇn sö dông bao
nhiªu ®¬n vÞ vèn, tµi s¶n cè ®Þnh. ChØ tiªu nµy cµng nhá chøng tá hiÖu suÊt sö
dông vèn, tµi s¶n cè ®Þnh cµng cao.
Hµm lîng vèn, tµi s¶n cè ®Þnh = Vèn (hoÆc TSC§) sö dông b×nh qu©n
trong kú / Doanh thu thuÇn trong kú.
Dùa vµo chØ tiªu nµy, hiÖu suÊt sö dông vèn cè ®Þnh tØ lÖ nghÞch víi lîng
vèn hoÆc tµi s¶n cè ®Þnh sö dông b×nh qu©n trong kú vµ tØ lÖ thuËn víi doanh thu
thuÇn trong kú, do ®ã c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cÇn cã c¸c biÖn ph¸p lµm t¨ng
doanh thu vµ ®Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn t b¶n.
1.2.5.Thùc tr¹ng ë c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ViÖt Nam hiÖn nay vµ ph¬ng
híng gi¶i quyÕt.
20