Tài liệu Quê hương nguồn cội (thơ) mặc giang

Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi MỤC LỤC Trang Lời giới thiệu Nào có ra đi Biểu hiện tinh thần khí chất Lời giao cảm Mộng Bình Sơn Kiên Giang 01. 05. 10. 15. 20. Hồ Bảo Quốc Tác giả Xin nguyện làm người Nước Việt Nam Việt Nam non nước tôi Miền Bắc quê hương tôi Miền Trung quê hương tôi Miền Nam quê hương tôi Cao Nguyên quê hương tôi Trung Du quê hương tôi Đảo Hòn quê hương tôi Sắc thân tam thể Việt Nam Việt Nam quê hương tôi Ba chị em Ba anh em Quê hương tồn sinh bất diệt Tiếng hát Việt Nam muôn đời Quê hương nguồn cội Tình ca muôn thuở của người Việt Nam Việt Nam còn đó muôn đời Dòng thơ gọi tình người Trọn chưa nửa kiếp con người Ta đi trên nước non mình 1 Maëc Giang 25. 30. 35. 40. 45. Queâ höông nguoàn coäi Ta còn Việt Nam sông núi hồn thiêng Tiếng gọi quê hương Bài ca sỏi đá Con chim nho nhỏ bay quanh lối về Reo bình minh thức dậy Bước đi rơi rụng mây ngàn Vương hình cát bụi lang thang Con người phiêu bạt Nghe rừng khua gió núi Đi đâu cũng nhớ quê mình người ơi Đỡ nét mây ngàn Ta đưa nhau đi trên quê huơng ta đó Đường lên viễn xứ Em bé mồ côi Đi đâu cũng nhớ trở về Không biết ngày mai tôi trở về Tôi gọi tên tôi Mái tranh nghèo xa xưa ấy Nhớ thương về Mẹ Mỉm cười tôi vẫn là tôi Mơ màng ôm vũ trụ Một ngày mai sẽ mới Nắng đổ ngày về Người về, tôi đi Nhắc những em tôi Nhớ thương ngày về Ta nhủ mình nghe 2 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi Ta xin góp mặt cuộc đời Thuyền về bến cũ 50 Bên bờ lau biển động Tình núi nghĩa rừng Tình thương của Mẹ đong đầy trần gian Tình Cha còn đó đẹp thay Bóng hình Cha muôn thuở 55. Tình Mẹ muôn đời Trẻ thơ bên cạnh cuộc đời Tôi là một con tàu Những em bé cơ cùng Một cành hoa dâng Mẹ 60 Công đức sinh thành Đừng có mãi hoàng hôn và đêm tối Ta đây, hiện hữu vô cùng ! Xin chắp đôi bàn tay Từ ly ngày tàn 65. Những đứa em ôi Tuổi thơ em học đánh vần Tình quê hong giọt nắng Đã đến ngày mai Hoa nở giữa rừng hoang 70. Là của Việt Nam ***** Lời Giới Thiệu 3 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi Qua năm mƣơi năm, tiếp bƣớc tiền nhân tôi trót vào con đƣờng khảo cứu lịch sử văn học dân tộc. Tôi đã đọc rất nhiều thơ và cũng làm đƣợc một số việc cho các thế hệ thơ ca. Nhƣng khi may mắn đƣợc đọc tập thơ Quê Hƣơng Nguồn Cội (và khoảng 650 bài khác nữa) của nhà thơ Mặc Giang, một tập thơ chan chứa tình quê hƣơng dân tộc, với tâm hồn bao la, sâu rộng bằng trái tim và dòng máu của ngƣời Việt Nam, tập thơ đã làm cho tôi hòa đồng trong tác phẩm không còn phân biệt đƣợc tâm tƣ và cảm giác của mình và chỉ còn là một con tim, một dòng máu chung của dân tộc trộn lẫn vào sự cấu tạo chung trải qua mấy ngàn năm lịch sử của núi sông. Hỡi các thế hệ con cháu Lạc Hồng ! Đã bao ngƣời ví quê hƣơng nhƣ một chiếc nôi nuôi dƣỡng những dòng máu của Tổ Tiên sinh ra để lớn lên dù sống nơi đâu, dù làm gì nơi đâu cũng không thể quên nổi chiếc nôi ấy. Đọc thơ Mặc Giang, tôi tự cảm giác nhƣ cùng nhà thơ đang nằm chung trong chiếc nôi muôn thuở đó, mà reo lên tình tự quê hƣơng, rung lên tình ca dân tộc, và bƣớc đi theo dòng lịch sử của tổ quốc. 4 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi Gần quê nhà hay xa quê nhà, sống nơi chôn nhau cắt rốn hay xa mái tranh nghèo mới cảm hoài nhớ nhung trăn trở ? Không phải thế ! Tình quê hƣơng đến với dân tộc Việt Nam là một tình cảm thiêng liêng chất chứa trong con tim chúng ta ngàn đời, từ thế hệ này đến thế hệ khác, vì chúng ta cùng chung một dòng máu. Điều tôi muốn nói ở đây là tâm tƣ và nghệ thuật của Mặc Giang đã gợi mở trong một tác phẩm thi ca, một tác phẩm xứng đáng để phổ biến và lƣu giữ trong văn học Việt Nam. Tôi chân thành giới thiệu với bạn đọc hãy cùng vào đây, bằng tình cảm và con tim qua những vần thơ của Mặc Giang để mà rung động, say sƣa hòa nhập với thời gian trên quê hƣơng đất Tổ từ thuở ngàn xƣa, đến hôm nay và mãi mãi mai sau. Ngày 01 tháng 3 năm 2007 Mộng Bình Sơn Nào Có Ra Đi 5 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi “Dù xa cách mấy trùng dương Ở đâu cũng có quê hương trong lòng” Tháng 3/2007, có ngƣời trao cho tôi Tuyển tập nhạc Dòng Thơ Gọi Tình Người và Tập thơ Quê Hương Nguồn Cội của cùng tác giả Mặc Giang. Tôi nay đã 80, đang tập trung viết hồi ký, từ bỏ mọi sinh hoạt thù tạc, nhƣng khi nhìn tựa đề 2 cuốn sách, tự dƣng có thiện cảm nên gác lại mọi việc để đọc trong nhiều đêm, suy tƣ chìm lắng… thẳm sâu… ƣu tƣ… với hồn thơ Mặc Giang. Qua các bài : Quê hương còn đó, Ta đi trên quê hương, Ta đi trên nước non mình, Đưa nhau đi trên quê hương, Về thăm quê cũ, Việt Nam còn đó muôn đời, Sông núi hồn thiêng, . . . tôi liền bị cuốn hút theo Mặc Giang vào dòng chảy tình tự về kỷ niệm tuổi thơ, gia đình, bè bạn, và danh lam, thắng cảnh, gấm vóc, sử tích, cội nguồn v.v… Mỗi nhà thơ là một vũ trụ thu hẹp. Vũ trụ của nhà thơ Mặc Giang không những đậm đà, sâu lắng, dịu vợi, bao trùm cả quê hƣơng ba miền Trung Nam Bắc, mà còn lan tỏa đến tình thƣơng nhân loại. Vũ trụ tâm hồn của Mặc Giang thật là cao rộng. 6 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi Không hề biết mặt, không hề một lần giao tiếp, với mối đồng cảm của nhà thơ cao tuổi, tôi xin đón nhận và vẫy chào. Theo tôi, không nên chẻ sợi tóc làm ba đánh giá so le khi chƣa thấu triệt ý nghĩa trầm tích trong từng bài thơ : Tình cha muôn thuở, Tình mẹ muôn đời, Reo binh minh thức dậy, Nghe rừng khua gió núi, Con người phiêu bạt, Lời thùy dương, Chiếc bóng thời gian, Miền Bắc quê hương tôi, Miền Trung quê hương tôi, Miền Nam quê hương tôi … Chúng vừa là ấn tƣợng, vừa là tiếng nói con tim của tâm linh tiềm tàng tình quê, hồn nƣớc, sâu lắng trong hơi thở, cô đọng trong huyết thống của mỗi ngƣời Việt Nam đối với quê hƣơng cố thổ. Mỗi ngƣời đều ôm ấp quê hƣơng trong lòng, bởi Tình quê hong giọt nắng, Thuyền về bến cũ, Mơ màng ôm vũ trụ, dù sống ở đâu, vẫn có đôi mắt trong trái tim, trái tim trong ánh mắt, để nhớ để thƣơng từng tên sông tên núi, từng ngọn cỏ lá rau, từng bóng dáng thân quen trên mọi nẻo đƣờng. Từ niềm vui lẫn nỗi buồn cũng nhƣ từ hy vọng lẫn đau thƣơng, Mặc Giang viết rất thật, cảm thụ rất sâu, nên ngƣời đọc không riêng gì thân nhân mà độc giả mỗi miền đều có sự đồng cảm với tác giả. 7 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi Tâm hồn Mặc Giang tuy bay bổng nhƣng biết đáp xuống trên từng phần đất mà tổ tiên dày công khai phá, gìn giữ, bảo tồn, và tứ thơ Mặc Giang khơi dậy nỗi niềm, tâm tƣ, chất chứa niềm tự hào, khí tiết của dòng chảy truyền lƣu qua từng thế hệ. Thi sĩ chân chính phải có khí tiết của bậc cao sĩ vô danh, là biết siêu việt và viên dung mọi giá trị đối lập. Giá trị này hẳn nhiên đã đƣợc gợi mở bằng giáo lý Bồtát đạo-- một giáo lý đề xƣớng tinh thần cứu độ chúng sinh của nhà Phật. Biết nghĩ và làm nhƣ thế, nên nhà thơ Mặc Giang có thể đánh động và xoáy động tình ngƣời, và hơn thế nữa là kêu gọi thiết lập tình nhân loại, để ai cũng tập nhìn về mối quan hệ “bốn biển đều là anh em”, để lúc nào cũng thấy rằng, “anh với tôi đâu phải người xa lạ, dù không quen cũng gợi cảm tình người ”. Là cái nhìn vƣợt lên mọi phân định về ý thức hệ, mở ra một chân trời sáng lạn của thông điệp tình thƣơng. Đọc kỹ, nghĩ sâu, phân tích, phân đoạn trong Lời giao cảm của tác giả, chúng ta đã thấu hiểu và khám phá đƣợc Mặc Giang một phần lớn rồi. Tin tƣởng Mặc Giang và mỗi chúng ta còn giữ mãi quê hƣơng trong lòng đến cuối đời, để muôn kiếp Ta còn Việt Nam, sông núi hồn thiêng. 8 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi QUÊ HƢƠNG : mãi mãi trƣờng tồn NGUỒN CỘI : có căn nguyên vẫn là giá trị trầm tích mà con ngƣời cần ôm ấp trong lòng, cần đào xới và gìn giữ. Hy vọng Quê Hương Nguồn Cội của Mặc Giang sẽ đƣợc đa số ngƣời Việt Nam ở quê nhà cũng nhƣ ở phƣơng xa đón nhận bằng cả tấm lòng. Phú Lạc 04-04-2007 Kiên Giang Biểu hiện tinh thần khí chất Việt Nam trong sáng tác của Mặc Giang (Tất cả những chữ xiên hoặc trong ngoặt kép là thơ Mặc Giang) Tháng 12 – 2006 Hồ Bảo Quốc Thơ Mặc Giang đề cập nhiều nội dung, trong đó không chỉ là triết lý sắc- không, là hoa lá cỏ cây, nghệ thuật ngôn ngữ, mà chủ yếu còn là một mạch tƣơng thông với mộng cảnh nội tâm thâm sâu của tinh thần, tiết tháo, phẩm chất vốn có của ngƣời Việt Nam qua bao thời đại. Tuy nhiên, đôi khi lại trực tiếp viết về tinh thần ấy của của ngƣời Việt Nam biểu hiện qua lời nói, 9 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi hành động; nhƣng đôi khi cũng một cách nghệ thuật, biểu hiện chúng bằng cách thông qua miêu tả cái đẹp, cái hồn của vạn vật, thiên nhiên. Thơ Mặc Giang cũng bao gồm những từ ngữ hay đẹp nhƣ Trƣờng Sơn, Thái Bình, sông Tiền, sông Hậu, sông Hồng Hà, sông Thu Bồn, sông Gianh, Bến Hải, Bắc Ninh, Thăng Long, Hồ Gƣơm…. Có thể nói rằng, thơ Mặc Giang là một trong những từ ngữ đẹp của Việt Nam. Nhắc đến thơ Mặc Giang, chúng ta có cảm giác gần gũi, đẹp, thanh thoát và dễ chịu. Chúng ta có thể từ trong nghệ thuật ngôn ngữ, di sản văn hóa và non nƣớc hữu tình để xem thơ ông, thì sẽ thấy thật đặc biệt, cao xa nhƣng dung dị; thật bình thƣờng dân dã, nhƣng không tầm thƣờng. Thơ ông mang một tinh thần văn hóa khiêm dung: nông nghiệp lúa nƣớc, lấy đời sống ngƣời dân lao khổ làm trung tâm. Ông thƣờng mô tả cái cảnh dân quê lam lũ với ruộng quắn khô cằn, mái tranh nghèo, vƣờn rau xanh ngát, khói lam chiều phủ kín quê mẹ; xem cả thành thị miền quê đều là trung tâm. Mặc Giang còn đề cập đến những vấn đề nhƣ : tôn giáo, sức lực nguyên khí tràn đầy, sắc màu cổ kính, một tinh thần văn hóa vừa kế thừa, vừa sáng tạo. Vậy, thi ca Mặc Giang cuối cùng vẫn liên quan đến những gì thuộc tâm linh, tính chất tâm linh của ngƣời Việt Nam, đó chính là văn hóa tinh thần thâm sâu của thơ Mặc Giang. Vậy, thơ là gì, là sinh mạng của con ngƣời. Nó “nhƣ mê bỗng giác, nhƣ ngƣời nô lệ thoát kiếp, nhƣ bệnh đƣợc lành”. Cho thấy, thơ là tất cả những giá trị băng vƣợt thời gian. Thơ chính là thức tỉnh lòng ngƣời, là cái gì đó rất gần gũi với thế giới tâm linh và bản thân cơ thể vật lý của chúng ta, là từ trong khốn khổ đau thƣơng, phù phiếm hoa lệ, mà thức tỉnh và thấy đƣợc chân thân của chính mình. 10 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi Có hay không có chân thân, thiết nghĩ, trƣớc nên thêm một bƣớc luận chứng điều này. Nhƣ nhân sanh có huyễn thân và hóa thân, cũng vậy, thơ chính là tự ngã của lòng thƣơng có sức mạnh và tự bản thân thơ cũng rất đáng yêu, vì là cái đẹp trực giác. Ngày xƣa có hai vị thiền sƣ, hôm nọ thảo luận một vấn đề, vị thứ nhất nói nhiều đến vấn đề liên quan trời đất vũ trụ. Khi đến lƣợt vị thứ hai, ông ta bỗng nhiên thấy trong hồ có một đóa hoa sen đã nở, bèn nói : “khi thấy đóa hoa này, rõ biết đời huyễn mộng”. Một ví dụ khác: có một Đại sƣ đêm nọ ngủ trong một khu rừng. Bấy giờ có một ngƣời hái trộm dƣa bên rừng, thấy trăng sáng hiện ra, ông ta lập tức ứng khẩu làm bài thơ:“trăng sáng mày chớ ra, đợi ta hái xong dƣa, ta đem dƣa đi rồi, mạêc tình mày ẩn hiện.”Vị Đại sƣ nghe rồi nghĩ rằng, ngay đứa trộm cũng biết làm thơ, ta lẽ nào không biết sao? liền ứng khẩu một bài :“ác Ma! mày chớ xuất hiện, đợi ta đoạn phiền não, phiền não đoạn xong rồi, mặc tình mày ẩn hiện.”Sau khi đọc xong bài thơ, Đại sƣ lặng lẽ đi sâu vào thiền định. Đây cũng là câu chuyện về sự tùy cơ dụng công, là trí huệ, và kết qủa cuối cùng đƣợc đánh dấu thông qua trực giác của tâm. Do đây, có thể nói, thơ là biểu hiện của trí tuệ, tầm quan trọng của thơ ca chính là tầm quan trọng của trí tuệ; còn đọc thơ là tiếp xúc với kinh nghiệm cảm tính mới mẻ; đọc nhiều thơ, càng tiếp xúc thƣ giản với những kinh nghiệm cảm tính càng nhiều hơn, cũng nhƣ xem hoa, nhƣ nhìn trăng. Do vậy, đọc thơ đọc đến nhập tâm, đột nhiên cảm thấy, dƣờng nhƣ ngƣời xƣa là ngƣời trong mộng của chúng ta, chúng ta lại cũng là thân đời trƣớc của ngƣời xƣa. Đôi lúc thơ là chắt lọc của những hồi tƣởng rất ý vị, những nhận thức sâu sắc trong trần thế, những cái nhìn nhạy bén từ góc cạnh thâm sâu trong cuộc sống, nhƣng cuối cùng thơ vẫn là những cảm tính luôn mới mẽ, vực dậy từ hố sâu của nhận thức lý tính. 11 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi Thơ Mặc Giang là những ý thơ, hồn thơ tiêu biểu đại diện cho sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa hai yếu tố cảm tính và lý tính nhƣ vừa nêu trên, nên khi viết về đất nƣớc và con ngƣời Việt Nam bằng nhiều hình ảnh và thơ phong khác nhau, thơ ông hoàn toàn đủ tƣ cách đại diện cho sự tài hoa trong việc lột tả tinh thần, khí chất, cốt cách của ngƣời Việt Nam, con ngƣời của sự hƣớng nội với đời sống tâm linh phong phú, của sự kế thừa nền văn hiến mấy ngàn năm, của kiên trung nghĩa khí, cũng là con ngƣời của sự hội tụ chọn lọc của những gì thâm sâu, huyền bí, nhƣng cũng thực tế nhất, hiện thực nhất. 12 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi Vì vậy, nếu khi chúng ta xa quê, mà đọc mấy câu sau trong trong bài Chùa tôi của Mặc Giang, chắc ai cũng ngậm ngùi, nhƣ đang đƣa hồn mình về với cội nguồn Tiên Tổ : Chùa tôi nho nhỏ bên làng. Bên dòng sông quyện, bên hàng thông xanh, …Chùa tôi cửa trước cửa sau, Mỗi lần Hội lớn kéo nhau ra vào, Lời kinh tiếng mõ thanh tao, Tiếng chuông ngân vọng rạt rào hồn quê …Chùa tôi còn có quê tôi, Quê tôi còn có chùa tôi muôn đời. Trong quê đã có chùa, và trong chùa cũng vốn có quê. Chùa là là một biểu tƣợng văn hóa không thể thiếu trong quần thể văn hóa vật chất, tƣợng trƣng văn hóa Việt Nam, là nơi kí thác tâm linh và nỗi niềm thầm kín nhất của đa số ngƣời Việt Nam. Hễ nói đến văn hóa Việt Nam, thì hình ảnh ngôi chùa bỗng hiện lên trong tâm hồn sâu lắng của hầu hết ngƣời dân quê Việt Nam. Hình ảnh ngôi chùa ăn sâu vào tâm hồn ngƣời Việt một cách tự nhiên, không gƣợng ép, không giáo điều, không quyền thế. Bởi trong dòng máu của mỗi ngƣời nhƣ đeo mang nó từ lúc cất tiếng chào đời. Do đó, Chùa là một hình ảnh sinh động nhất trong văn hóa tinh thần và văn hóa phi tinh thần của Việt 13 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi Nam bởi tính thân thiết, hài hòa, thanh đạm, tự nhiên. Chính vì hình ảnh mái Chùa là một giá trị văn hóa quan trọng không thể thiếu trong mạch nguồn văn hóa Việt Nam nhƣ thế, nên ngay từ xa xƣa, dân tộc ta đã có câu ca dao : Mai này tôi bỏ quê tôi Bỏ trăng bỏ gió, chao ôi ! bỏ Chùa Ngƣời ra đi xa xứ xa quê đó đã sớm xác định đƣợc rằng, “mái chùa che chở hồn dân tộc”, là “nếp sống muôn đời của Tổ tông”. Nên nếu phải ra đi, bỏ quên tất cả những kỉ niệm đẹp đẽ thanh tao của quê hƣơng, là đã đau lòng lắm rồi, nhƣng cũng có thể nguôi dần theo năm tháng. Nhƣng Chùa, thì làm sao lại quên, làm sao lại không đau lòng xót ruột, không vấn vƣơng quyến luyến, bịn rịn lúc biệt ly, nên cảm động và than van não nuột: “chao ôi ! bỏ Chùa”. Cho thấy, đời sống tâm linh hay tinh thần của ngƣời Việt Nam nói chung ngay từ xa xƣa đã gắn liền với “đất vua, Chùa làng, phong cảnh Bụt”, là đời sống tâm linh linh thiêng phong phú nhất, mà hình nhƣ hiếm tìm thấy ở một quốc gia nào. Đời sống tâm linh gắn liền với ngôi Chùa, chính là đời sống đạo đức tinh thần đƣợc thiết lập trên những đạo lý căn bản về hoàn thiện nhân cách, trong sạch từ lời nói đến hành động. Vậy, nếp sống tâm linh hay xu hƣớng hoàn thiện chuẩn mực đạo đức của ngƣời Việt Nam xuyên qua hình ảnh hòa vang thân thiện của ngôi Chùa, cho ta thấy thi sĩ Mặc Giang đã xác định và cũng nâng cao tầm mức chiều sâu tâm hồn Việt Nam, tâm hồn biết xúc cảm và rung động sâu xa trƣớc bao nỗi khổ niềm đau của cuộc đời. Đó mới chính là tâm hồn chính thống Việt Nam, là 14 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi trái tim Việt Nam, là suối nguồn đi về vô biên của tình thƣơng và sự thức tỉnh. Cũng chính suối nguồn ấy nhƣ là“định hƣớng cho thuyền đời và nảy hoa cho cuộc sống”, để con ngƣời Việt Nam mang nó đi khắp trên mọi nẻo quê hƣơng bằng nhiều hình thái không giống nhau. Và đó là mạch nƣớc đầu nguồn để dân tộc Việt Nam cảm thấy mình nhƣ đang đi xuôi thuận về miền quê hƣơng tiền bối, nên trong hoàn cảnh chênh vênh nào đó của thời cuộc, khi mà thời gian nhƣ vẽ ra vết hằn uất hận nào đó trong chiều dài lịch sử tổ quốc, con ngƣời Việt Nam sẽ thốt lên : Tiếng khóc quê hương tê tỉ ruộng đồng Tóc mẹ trắng xỏa chiều dài lịch sử Bàn tay mẹ đưa con về tình tự, Mái lều tranh ấp ủ những ngọt bùi (Cuốn một bờ lau) Con ngƣời Việt Nam là con ngƣời của dân tộc thuần hậu, hiểu biết, biết lắng nghe, lắng nghe đƣợc những đau thƣơng đã qua hay hiện tại của đất nƣớc, hay những niềm đau thầm lặng tím ruột bầm gan của giang sơn, nghe rõ từng tiếng khóc tê tỉ, nghe tận cùng nỗi niềm của dân tộc. Khi đọc dòng thơ trên, chúng ta sẽ cảm thấy, trong tiếng khóc quê hƣơng, trong nỗi buồn của mẹ, ngƣời con đƣợc đƣa về trong tình cảm ngọt bùi, chính là bối ảnh của mình, lòng bỗng nhiên cảm thấy cảm động và ấm áp khó tả. Cho thấy, vì thơ Mặc Giang đã biểu đạt nhân 15 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi tính tƣơng thông kim cổ, là dùng kinh nghiệm cảm tính vĩnh viễn mới mẻ để biểu đạt. Vì vậy nên nói rằng, thơ Mặc Giang, một mặt là nhân tính vĩnh hằng, còn mặt kia là sự mới mẻ, là cảm tính vĩnh viễn. Mà nhân tính cổ kim tƣơng thông này chính là niềm mơ ƣớc trong nội tâm thầm kín của văn hóa Việt Nam. Ngƣời viết nghĩ, văn hóa Việt Nam của chúng ta, nằm mộng cũng mộng đến chỗ đẹp nhất, sâu sắc nhất, chính là tinh thần nhân tính tƣơng thông cổ kim. Vĩnh viễn của ruộng đồng, của mái nhà tranh, sau lƣng nó là thế giới nhân tính vĩnh viễn. Chính cái nhân tính vĩnh viễn này đã tạo cho con ngƣời Việt Nam một hƣớng đi theo chiều tích cực khác, càng chứng tỏ đất nƣớc Việt Nam là đất nƣớc của những con ngƣời làm nên lịch sử. Và làm sao mà con ngƣời Việt Nam đã thực hiện đƣợc điều đó, chúng ta thử xem Mặc Giang viết : nhƣ “Noi chí khí là con đƣờng phía trƣớc. Chớ không trùm mền, nằm đợi phía sau, Băng tang hải đạp biển dâu, Sống hiên ngang, đứng ngẩng đầu”, như “Nhớ Trưng Vương cỡi voi dẹp giặc đất Mê Linh. Nhớ Triệu Trinh ra khơi vỗ sóng cỡi cá kình. Nhớ Đống Đa, tuyệt thế Quang Trung” hay như“tôi mạnh bước ra biên thùy dậy sóng”, rồi “thời tao loạn, nhuộm mình trong khói lửa”. Đất nước Việt nam là đất nước sinh ra những con người bất khuất như thế đó. Con ngƣời Việt Nam là anh hùng nhƣ thế đó, và sẽ hiên ngang nhƣ vậy đó. Đây cũng là khí tiết tự quyết của Trần Quốc Tuấn, dõng dạc dứt khoát của Trần Bình Trọng, quyết đoán của Quang Trung Nguyễn Huệ…. Thời đại nào, Việt Nam cũng sẽ có những con ngƣời nhƣ thế ấy, sẽ tiếp tục trên con đƣờng đó, nếu cần thì sẵn sàng làm ngƣời lính tiên phong, xông pha ngẩng đầu đối diện sống chết nhƣ cha ông đã băng mình trên sa trƣờng, mà máu hồng mãi nhƣ tắm nhuộm cho non sông thêm gấm lệ kiêu hùng. 16 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi Đề cập những tên tuổi vàng son của những anh hùng bất khuất sáng ngời lịch sử, thi nhân Mặc Giang nhƣ cảm thấy ấm lòng, ngòi bút nhƣ thần tiên chắp cánh, bởi đã thấy trong con ngƣời Việt Nam của mấy ngàn năm văn hiến là sức mạnh Phù Đổng vƣơn mây, là sự tuôn chảy ồ ạt của sông Hồng, là chiều cao của ngọn Ba Vì, và luôn là trong chiều hƣớng hội tụ đoàn kết nhân tâm của Hội nghị Diên Hồng. Đó cũng là mở đƣờng cho sức mạnh của thời đại Đinh, Lý, Trần, Lê, là thời đại đại diện cho cái nôi tinh thần làm nên chiến thắng vẻ vang sống động sông núi hồn thiêng, biến Việt Nam trở thành tên gọi đất nƣớc của những anh hùng làm nên lịch sử, đất nuớc của sông Hồng xuôi mãi về biển Đông, bồi đắp phù sa cho ruộng đồng cò bay thẳng cánh, là quê hƣơng của muôn đời đi về trong suối mát sực nức hƣơng hoa, để Việt Nam còn mãi là Việt Nam vùng vẫy dọc ngang, đội trời đạp đất vẻ vang giống nòi. Ngoài ra, đề cập đến tinh anh của tinh thần, mặn mà của nhân cách khí chất con ngƣời Việt Nam, Ngƣời thơ Mặc Giang còn thƣờng thƣờng nhắc đến biển rộng sông dài, núi cao bình nguyên, cảnh quê nghèo dân dã, đồng ruộng khô cằn. Thơ ông có mấy câu nhƣ : “biển dâu xanh ngắt một màu”, như “gom ngàn vạn bóng phù vân, Vén mây trùng điệp tỏa vầng thiều quang”, nhƣ “tỏ soi nhƣ ánh trăng rằm, ngàn sao lấp lành ngàn năm vẫn còn”, nhƣ “đứng trên bèo bọt ba đào. Xô tan dòng nước vẫy chào trùng khơi” và “ Trường Sơn lan tỏa câu thề, Thái Bình loáng bạc, sóng kề nước reo”, đều là những câu thơ nói lên sức mạnh sung mãn ào ạt, sức sống vƣơn lên cuồn cuộn, hùng hậu, là những đức hạnh, những đức tính thanh cao trong sạch, là tinh thần tiết khí “thà làm cây cỏ xanh ngát bên đƣờng, hơn hoa mỹ thêu thùa bên bờ lau gió bụi”. Sông Thái Bình, núi cao vách lớn, mặt trời, mặt trăng trong thơ Mặc Giang đều chính là cái khí quán thông sanh mạng vũ trụ, là những cái đẹp 17 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi mạnh mẽ nhƣng lại mềm mại dẻo dai bền bĩ kinh trời động đất, hào sảng, tình tiết và hùng tráng. Cũng nhƣ câu thơ : “trắng vàng rơi rụng bao màu đã. Vàng bạt Trường Sơn trắng biển Đông”, là sức sống mạnh mẽ, hùng hồn, khí thế. Đây chính là đại biểu thẩm mỹ ý thức của thơ Mặc Giang: cái đẹp của trời đất, hùng vĩ cảnh quan của tự nhiên -----đêm trăng, mây, sóng, ánh thiều quang… một khi cùng xuất hiện trong nhân gian, khiến nhân gian trở thành cái đẹp tồn hằng trong các cái đẹp, chúng là đại tự nhiên của sinh mạng hóa, là khuynh hƣớng mở ra một chân trời hứa hẹn lên màu. Tổng quan ý nghĩa của những câu thơ trên, cho thấy thi nhân Mặc Giang đã khẳng định, cốt cách nòi giống Rồng Tiên là cốt cách của những ngƣời sống trên thế gian này mà biết thiện đãi chính mình, nếu không thì phụ đời này, luống uổng đời này. Thiện đãi chính mình là thiện đãi quê hƣơng giống nòi, thiện đãi quê hƣơng giống nòi là phụng hiến tâm huyết cho non sông, cho hƣơng hồn liệt vị tiền bối đã không tiếc máu xƣơng của mình, đã nằm xuống cho Việt Nam trời quê thêm xanh ngát ruộng đồng, cho Việt Nam biển Đông thêm ấm gội nắng hồng. Có một số thơ của Mặc Giang, đọc lên nghe rất bình thƣờng an định, trầm tĩnh, nhƣng cũng mang cái đẹp nguyên khí quán thông vũ trụ, có trời có đất, trong cái nhiêu khê chật vật chìm nổi, là cái đẹp thƣờng nhiên. Nhƣ “Cây đa còn đứng đầu đình, cành mai trƣớc ngõ nghiêng mình trổ bông”, như “thác róc rách trên đèo heo hốc núi, nước khơi nguồn chìm nổi giữa dòng khe” đều là khí mạch tràn trề không gián đoạn của con người và vũ trụ. Như “đi về thăm hỏi mùa đông, giá băng đâu mất bếp hồng ấm êm. Mùa thu còn ngủ bên thềm, rụng rơi lá úa đâm chồi lá non”, “bếp hồng ấm êm” “đâm 18 Maëc Giang Queâ höông nguoàn coäi chồi lá non”, chẳng phải là cái đẹp trôi chảy tiềm tàng vô biên tế, sinh đôïng không dừng nghỉ của không gian, thời gian, của đất trời, của con ngƣời đó sao. Những câu thơ này đều là tiết tấu sinh mạng của thi nhân, tiết tấu sinh mạng cảm thông cả vũ trụ. Rồi nhƣ khi viết về các tỉnh của Việt Nam dấu yêu, Ngƣời thơ Mặc Giang có mấy câu nhƣ : “đi ra tận cửa Hải Phòng, trùng dương sóng vỗ, Hạ Long tuyệt vời”, “Cam Ranh mây nước xanh lam, Đà lạt mơ mộng suối vàng Cam Ly”, “Sài Gòn nói thiệt nào hơn, viễn Đông hòn ngọc dễ sờn mấy ai”. Mặc Giang cho ta thấy, cái đẹp nổi bật của tỉnh vùng, cũng là cái đẹp tinh khiết, cái đẹp nhƣ đã đƣợc tôi luyện giồi mài trong truyền thống đậm màu tâm linh của trong tâm hồn con ngƣời xứ ấy nói riêng, của ngƣời Việt Nam nói chung. Chƣa dừng lại ở đây, thi nhân còn đƣa chúng ta đi thƣởng thức cái đẹp thanh tao nhƣ chƣa từng vƣớng lụy của đất trời :“đi vào sợi nắng long lanh, trời xanh loáng bạc rơi nhành thùy dƣơng”. Văn tự ở đây rất dễ hiểu, đơn giản, rất bình thƣờng dung dị, nhƣng đọc lên, cho ta có cảm giác thật dễ chịu, thật thông thấu. Mặc Giang còn có một câu thơ nghe rất hay trong hình tƣợng tƣ duy, đẹp trong cái đẹp vần vũ hài hòa của đất trời : “suối vắng ven đồi reo róc rách. Đêm thanh gió lộng nhạc thần tiên”, là cái đẹp đặc biệt, mặn mà, đầy nội lực, cái đẹp không biến hoại đổi thay theo ngoại cảnh. Đọc rồi, cho ngƣời ta cảm thấy cuộc sống rất đẹp, rất mới mẻ hoạt bát, hoạt lực, có sức mạnh tiềm tàng. Ngoài ra, còn có một số thơ vừa đọc, ta thấy có chút thƣơng cảm, khiến thƣơng hoa tiếc ngọc, nhƣng thực tế nội lực 19