Tài liệu Quản lý vốn nhà nước tại công ty cổ phần đầu tư bảo việt

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN ĐỨC HƢNG QUẢN LÝ VỐN NHÀ NƢỚC TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ BẢO VIỆT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN ĐỨC HƢNG QUẢN LÝ VỐN NHÀ NƢỚC TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ BẢO VIỆT Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LƢU QUỐC ĐẠT XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN TS. Lƣu Quốc Đạt GS.TS. Phan Huy Đƣờng Hà Nội - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào. Tác giả luận văn Nguyễn Đức Hƣng LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn Thạc sĩ của mình này đƣợc hoàn thành với sự giúp đỡ và chỉ bảo tận tình của các Thầy cô giáo, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Bộ phận quản lý đào tạo Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia đã nhiệt tình truyền đạt kiến thức quý báu cho tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành Luận văn Thạc sĩ. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc TS. Lƣu Quốc Đạt – Ngƣời trực tiếp chỉ bảo, hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành Luận văn Thạc sĩ. Nhân dịp này tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể đội ngũ cán bộ, nhân viên đang công tác tại Công ty cổ phần đầu tƣ Bảo Việt đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu, thu thập số liệu để hoàn thành Luận văn. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn gia đình bạn bè, đồng nghiệp đã động viên khuyến khích tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 30 tháng 12 năm 2016 Tác giả Nguyễn Đức Hƣng MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ i DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. ii DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. iii PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ VỐN NHÀ NƢỚC TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN ......................................4 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài ...........................................................4 1.2 Cơ sở lý luận về quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần ..........................8 1.2.1 Khái quát về vốn nhà nước tại các Công ty cổ phần ..............................8 1.2.2. Sự cần thiết phải quản lý vốn nhà nước tại các Công ty cổ phần........14 1.2.3. Khái niệm quản lý vốn nhà nước tại các Công ty cổ phần ..................15 1.2.4 Mô hình quản lý vốn nhà nước tại các công ty cổ phần .......................16 1.2.5. Nội dung quản lý vốn nhà nước tại các Công ty cổ phần ....................18 1.2.6. Những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý vốn nhà nước tại Công ty cổ phần..............................................................................................31 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..........................................................34 2.1 Khung nghiên cứu ........................................................................................34 2.2 Phƣơng pháp thu thập dữ liệu .......................................................................35 2.3. Phƣơng pháp phân tích, xử lý dữ liệu..........................................................35 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VỐN NHÀ NƢỚC TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ BẢO VIỆT GIAI ĐOẠN 2013 – 2015 .........................................37 3.1 Tổng quan về Công ty cổ phần đầu tƣ Bảo Việt ..........................................37 3.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của công ty ....................................37 3.1.2 Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của Công ty ........................................38 3.1.3 Phân tích kết quả hoạt động kinh doanh ...............................................42 3.2 Thực trạng quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần đầu tƣ Bảo Việt giai đoạn 2013 – 2015 ...............................................................................................47 3.2.1 Công tác ban hành quy định về quản lý vốn nhà nước đối với Công ty cổ phần Đầu tư Bảo Việt ................................................................................47 3.2.2 Công tác xác định quy mô, tỷ lệ vốn góp nhà nước tại Công ty cổ phần Đầu tư Bảo Việt...................................... Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Công tác quản lý sử dụng vốn nhà nước tại Công ty cổ phần Đầu tư Bảo Việt giai đoạn 2013 -2015 ......................................................................56 3.3 Đánh giá công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần đầu tƣ Bảo Việt giai đoạn 2013 – 2015 ................................................................................64 3.3.1 Kết quả đạt được ...................................................................................64 3.3.2 Hạn chế .................................................................................................65 3.3.3 Nguyên nhân của hạn chế.....................................................................66 Chƣơng 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ VỐN NHÀ NƢỚC TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ BẢO VIỆT ĐẾN NĂM 2020 .............69 4.1 Cơ sở đề xuất giải pháp ................................................................................69 4.1.1 Bối cảnh mới trong nước về quản lý vốn nhà nước tại các công ty cổ phần có vốn góp của Nhà nước ......................................................................69 4.1.2 Định hướng và mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý vốn Nhà nước tại Công ty Cổ phần Đầu tư Bảo Việt đến năm 2020 ..........................................70 4.2 Giải pháp góp phần hoàn thiện quản lý vốn Nhà nƣớc tại Công ty cổ phần đầu tƣ Bảo Việt đến năm 2020 ...........................................................................71 4.2.1 Tiếp tục hoàn thiện quy định của pháp luật về quản lý vốn nhà nước tại các công ty cổ phần ........................................................................................71 4.2.2 Ban hành các quy chế nội bộ để tăng cường công tác quản lý vốn nhà nước ................................................................................................................71 4.2.3 Xây dựng kế hoạch huy động vốn góp của nhà nước............................72 4.2.4 Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn nhà nước ............................................73 KẾT LUẬN ...............................................................................................................78 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................79 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CTCP Công ty cổ phần 2 DNNN Doanh nghiệp nhà nƣớc 3 LNST Lợi nhuận sau thuế 4 ROE Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn Chủ sở hữu 5 ROA Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên Tổng tài sản 6 TSCĐ Tài sản cố định i DANH MỤC BẢNG STT Bảng 1 Bảng 3.1 Nội dung Kết quả hoạt động của Công ty giai đoạn 2013 – 2015 Trang 41 Quy mô vốn điều lệ và tỷ lệ vốn góp của Nhà nƣớc 2 Bảng 3.2 tại Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt giai đoạn 2013- 55 2015 3 Bảng 3.3 Vốn chủ sở hữu và hệ số bảo toàn và phát triển vốn của Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt giai đoạn 2013-2015 57 So sánh tốc độ tăng trƣởng doanh thu của Công ty CP 4 Bảng 3.4 Đầu tƣ Bảo Việt với trung bình ngành bất động sản giai 58 đoạn 2013 -2015 So sánh tỷ LNST/Doanh thu của Công ty cổ phần Đầu 5 Bảng 3.5 tƣ Bảo Việt với tỷ suất LNST/Doanh thu của ngành bất 60 động sản giai đoạn 2013-2015 6 Bảng 3.6 7 Bảng 3.7 8 Bảng 4.1 So sánh ROE của Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt với ROE của ngành bất động sản giai đoạn 2013-2015 So sánh ROA của Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt với ROA của ngành bất động sản giai đoạn 2013-2015 Kế hoạch huy động vốn góp của Nhà nƣớc đến năm 2019 ii 62 63 73 DANH MỤC HÌNH STT Hình 1 Hình 1.1 2 Hình 1.2 3 Hình 2.1 4 Hình 3.1 5 Hình 3.2 Doanh thu của Công ty giai đoạn 2013 – 2015 (triệu đồng) 42 6 Hình 3.3 Chi phí của Công ty giai đoạn 2013 – 2015 (triệu đồng) 45 7 Hình 3.4 Nội dung Mô hình quản lý vốn nhà nƣớc đầu tƣ gián tiếp vào công ty cổ phần Mô hình quản lý vốn nhà nƣớc đầu tƣ trực tiếp vào công ty cổ phần Mô hình nghiên cứu Trang 16 17 34 Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý Công ty cổ phần đầu tƣ Bảo Việt Tình hình lợi nhuận của Công ty giai đoạn 2013 – 2015 (triệu đồng) iii 40 46 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cần thiết của đề tài nghiên cứu Trong khoảng 10 năm qua, nhằm phát triển nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa, đa dạng hoá chủ thể sở hữu các doanh nghiệp; thông qua các chủ thể kinh tế nhà nƣớc nhƣ các Tập đoàn kinh tế, các cơ quan ban ngành đƣợc giao vốn, nhà nƣớc đã đầu tƣ vào các công ty cổ phần. Tuy nhiên, công tác quản lý vốn còn nhiều bất cập, biểu hiện ở hiệu quả đầu tƣ không cao, lãi giả lỗ thật, thậm chí còn xảy ra tình trạng mất vốn. Mặc dù công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại các doanh nghiệp đã đƣợc Chính phủ hết sức chú trọng, áp dụng các biện pháp cả về hành chính lẫn kinh tế để bảo toàn và phát triển nhƣng việc sử dụng vốn nhà nƣớc tại các doanh nghiệp vẫn không hiệu quả.. Các doanh nghiệp nhà nƣớc hoạt động kém hiệu quả, thua lỗ, mất vốn ngày càng tăng cao cả về số lƣợng doanh nghiệp và quy mô vốn nhƣ vụ việc tại Vinashin, Vietinbank, Agribank,....trong thời gian qua. Vì vậy, để tăng cƣờng công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại các doanh nghiệp, Quốc hội đã ban hành Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nƣớc đầu tƣ vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp (Luật số 69/2014/QH13 ngày 26/11/2014 và có hiệu lực từ ngày 01/7/2015); đồng thời, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 91/2015/NĐ-CP ngày 13/10/2015 về đầu tƣ vốn nhà nƣớc vào doanh nghiệp và quản lý sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp. Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt đƣợc thành lập từ năm 2009, có vốn điều lệ 200 tỷ đồng, trong đó vốn nhà nƣớc nắm quyền chi phối (95% thuộc sở hữu Tập đoàn Tài chính - Bảo hiểm Bảo Việt). Mặc dù công tác quản lý vốn nhà nƣớc đối với Công ty đã thu đƣợc những kết quả nhất định, thể hiện ở việc vốn nhà nƣớc tại Công ty đã đƣợc bảo toàn và phát triển. Tuy nhiên, vẫn còn những tồn tại nhƣ hiệu quả sử dụng vốn còn thấp, công tác kiểm tra, giám sát chƣa đƣợc tiến hành. Từ những phân tích nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý vốn nhà nước tại Công ty Cổ phần Đầu tư Bảo Việt” nhằm đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty Cổ phần đầu tƣ Bảo Việt trong thời gian tới. 1 Câu hỏi nghiên cứu đặt ra đối với đề tài: Cần có các giải pháp nào để hoàn thiện công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt? 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở đánh giá thực trạng, đề tài đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty Cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: để đạt đƣợc mục tiêu đặt ra, đề tài thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu sau: + Trình bày cơ sở lý luận về quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần. + Đánh giá thực trạng công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt. + Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần 3.2. Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi không gian: Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt và đơn vị chủ quản của công ty là Tập đoàn Bảo Việt. + Phạm vi thời gian: nghiên cứu thực trạng quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần Bảo Việt giai đoạn 2013 - 2015, đề xuất giải pháp đến năm 2020. + Phạm vi nội dung: đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần Bảo Việt ở cấp độ doanh nghiệp. Theo đó, chủ thể quản lý là Nhà nƣớc và Tập đoàn Bảo Việt – doanh nghiệp thay mặt chủ sở hữu, thông qua ngƣời đại diện vốn để quản lý phần vốn của nhà nƣớc góp vào Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt. 2 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 4.1. Đóng góp về mặt lý luận: Hệ thống hoá những quy định pháp lý về công tác quản lý vốn nhà nƣớc và chỉ rõ tầm quan trọng của hoạt động quản lý vốn nhà nƣớc tại các công ty cổ phần có vốn góp của nhà nƣớc. 4.2. Đóng góp về mặt thực tiễn: + Đánh giá thực trạng công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt: các kết quả đã đạt đƣợc, các hạn chế và nguyên nhân. + Trên cơ sở phân tích thực trạng, đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn bao gồm 4 chƣơng nhƣ sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần Chương 2: Phƣơng pháp nghiên cứu Chương 3: Phân tích thực trạng quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt. Chương 4: Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần Đầu tƣ Bảo Việt. 3 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ VỐN NHÀ NƢỚC TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài Vốn nhà nƣớc và công tác quản lý vốn nhà nƣớc tại doanh nghiệp là một nội dung quan trọng, đƣợc nhiều sự quan tâm của các học giả và các nhà nghiên cứu. Trong thời gian gần đây, có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề quản lý vốn nhà nƣớc tại doanh nghiệp với nhiều khía cạnh khác nhau. Có thể kể đến nhƣ: Luận án tiến sỹ kinh tế: “Đổi mới cơ chế quản lý vốn và tài sản đối với các Tổng công ty 91 phát triển theo mô hình tập đoàn kinh doanh ở Việt Nam” năm 2006, tác giả Nguyễn Xuân Nam đã phân tích các văn bản quy phạm pháp luật và một số mô hình về tập đoàn kinh doanh của một số nƣớc trên thế giới nhƣ: Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia,... Tuy nhiên, luận án vẫn tồn tại một số hạn chế: nội dung cơ bản của công tác quản lý vốn và tài sản tại các tập đoàn kinh doanh; phân tích thực trạng chƣa có tính liên kết cao; các giải pháp đề cập còn chung chung theo hình thức khuyến cáo mà không làm rõ đƣợc mô hình quản lý vốn và tài sản đối các tổng công ty 91 theo mô hình tập đoàn kinh doanh tại Việt Nam. Luận án tiến sỹ kinh tế: “Hoàn thiện cơ chế huy động và sử dụng vốn của Tổng công ty Bƣu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT)” năm 2008, tác giả Nguyễn Phi Hà đã làm rõ một số cơ sở lý luận về cơ chế huy động và sử dụng vốn tại Tổng công ty Bƣu chính viễn thông Việt Nam. Nghiên cứu cũng chỉ ra xu hƣớng phát triển trong thời gian tới đối với Tổng công ty Bƣu chính viễn thông Việt Nam khi chuyển mô hình hoạt động từ Công ty mẹ - con sang mô hình tập đoàn kinh tế. Những khuyến nghị trong luận án tập trung hoàn thiện cơ chế huy động vốn và sử dụng vốn để đáp ứng yêu cầu phát triển trong thời gian tới của các tổng công ty. Luận án tiến sỹ kinh tế: “Quản lý vốn Nhà nƣớc tại các doanh nghiệp sau cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nƣớc” năm 2009, tác giả Nguyễn Thị Thu Hƣơng tập trung làm rõ khái niệm về quản lý vốn Nhà nƣớc, đặc điểm vốn Nhà nƣớc, các nội 4 dung cơ bản về quản lý vốn Nhà nƣớc tại các doanh nghiệp sau cổ phần. Đồng thời, luận án cũng đề cập đến những bất cập của văn bản chính sách đầu tƣ vốn của Nhà nƣớc tại doanh nghiệp và thực trạng quản lý vốn Nhà nƣớc tại tập đoàn, tổng công ty và công ty Nhà nƣớc trong việc quản lý và sử dụng vốn Nhà nƣớc. Luận án đồng thời đã chỉ ra bài học kinh nghiệm của một số nƣớc trên thế giới về quản lý vốn Nhà nƣớc đầu tƣ tại doanh nghiệp, nhƣ: Thụy Điển, Hungary, Singapore, Trung Quốc và đề xuất nhiều giải pháp. Điểm mới của luận án là chỉ ra mô hình quản lý vốn Nhà nƣớc đầu tƣ tƣơng đối phù hợp tại doanh nghiệp ở Việt Nam: Tổng công ty Đầu tƣ và kinh doanh vốn Nhà nƣớc (SCIC). Tuy nhiên, sau gần 10 năm đƣợc thành lập và đi vào hoạt động, SCIC đã không phát huy hết hiệu quả nhƣ kỳ vọng của Chính phủ, trong đó một hạn chế chính là do hoạt động của SCIC khá đơn giản chỉ chuyên trách về mua/bán phần vốn Nhà nƣớc tại doanh nghiệp, thu cổ tức và gửi ngân hàng. Đề tài nghiên cứu “Cải cách phƣơng thức quản lý, giám sát phần vốn Nhà nƣớc tại doanh nghiệp” năm 2009 của Viện nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ƣơng (CIEM). Công trình tập trung làm rõ một số nội dung cơ bản của phƣơng thức quản lý và giám sát vốn Nhà nƣớc đầu tƣ tại doanh nghiệp, trong đó khuyến nghị cần sớm đổi mới tăng quyền chủ động hoạt động sản xuất kinh doanh, tự chủ về tài chính, giảm sự can thiệp của cơ quan Nhà nƣớc trong quá trình hoạt động kinh doanh, tăng cƣờng giám sát thông qua kiểm toán độc lập, tiêu chuẩn của ngƣời đại diện chủ sở hữu, tách biệt chức năng quản lý kinh tế và chức năng quản lý Nhà nƣớc trong doanh nghiệp và hƣớng đến giảm dần số lƣợng DNNN ở một số lĩnh vực ngành nghề không cần thiết nắm giữ. Bên cạnh đó, nghiên cứu đã chỉ ra ƣu nhƣợc điểm của một số mô hình quản lý vốn Nhà nƣớc tại doanh nghiệp ở một số nƣớc nhƣ: Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore, Newzeland, Australia,... Tuy nhiên, chƣa làm rõ đƣợc nội dung bản chất của lý thuyết và thực tiễn, chƣa chỉ ra đƣợc mô hình quản lý vốn áp dụng tại Việt Nam. Đề tài nghiên cứu “Chính sách và cơ chế quản lý vốn Nhà nƣớc tại các doanh nghiệp giai đoạn đến 2020” năm 2009, của Nguyễn Đăng Nam - Bộ Tài chính, chủ nhiệm đề tài. Đề tài khoa học đã phân tích và đánh giá đƣợc tác động của chính 5 sách và cơ chế quản lý vốn Nhà nƣớc tại các doanh nghiệp đến hiệu quả sử dụng vốn, đồng thời chỉ ra hạn chế và nguyên nhân. Tuy nhiên, đề tài chỉ nghiên cứu dƣới góc độ quản lý của cơ quan công quyền, chƣa nghiên cứu ở góc độ quản lý của chủ sở hữu và cũng chƣa chỉ ra đƣợc mô hình quản lý vốn Nhà nƣớc tại Việt Nam. Đề tài nghiên cứu “Cơ chế chính sách tài chính đối với doanh nghiệp Nhà nƣớc sau cổ phần hoá” năm 2010, CIEM đề cập đến quản lý vốn Nhà nƣớc tại các DNNN sau cổ phần hóa và nâng cao hiệu quả quản lý vốn tại doanh nghiệp, thông qua việc ban hành các tiêu chí đối với ngƣời đại diện vốn, cơ chế phối hợp của nhóm ngƣời đại diện vốn tại doanh nghiệp; tổ chức các hoạt động đào tạo, bồi dƣỡng nghiệp vụ, nâng cao đạo đức nghề nghiệp tài chính cho ngƣời quản lý doanh nghiệp; phẩm chất chính trị, đạo đức, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý Nhà nƣớc về tài chính đối với doanh nghiệp cũng nhƣ quyền lợi trách nhiệm của ngƣời đại diện vốn; sự phối hợp, kiểm tra và giám sát của các cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền trong quản lý vốn Nhà nƣớc tại doanh nghiệp. Tuy nhiên, nghiên cứu chƣa đề cập đến những đặc tính về tâm lý, hành vi, động cơ của ngƣời đại diện vốn Nhà nƣớc, hay sự kiêm nhiệm nhiều trọng trách khác nhau tại nhiều doanh nghiệp, lĩnh vực hoạt động,... có ảnh hƣởng đến quản lý vốn Nhà nƣớc. Đây chính là bài toán đƣợc đặt ra từ lâu, cần có lời giải từ các nhà quản lý, để đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn Nhà nƣớc tại doanh nghiệp. Đỗ Thị Thục và Nguyễn Thị Thu Hƣơng, đồng tác giả của sách tham khảo: “Quản lý vốn Nhà nƣớc đầu tƣ tại các doanh nghiệp Việt Nam” năm 2011. Các tác giả đã tiếp cận khá thành công và luận giải các vấn đề mang tính thời sự về quản lý vốn Nhà nƣớc đầu tƣ tại các doanh nghiệp, chỉ ra nhiều phức tạp đó là: chƣa có quy định rõ ràng, cụ thể về quyền lợi, trách nhiệm của ngƣời đại diện hoặc kiêm nhiệm đại diện vốn; việc đầu tƣ của DNNN còn dàn trải, chồng chéo; cơ chế thoái vốn, cơ chế cung cấp thông tin và giám sát hoạt động đối với ngƣời đại diện vốn; chƣa tách bạch đƣợc chức năng quản lý Nhà nƣớc và chức năng chủ sở hữu,... Cuốn sách đề cập đến một số mô hình quản lý vốn của Nhà nƣớc đầu tƣ tại doanh nghiệp của một số nƣớc trên thế giới và rút ra một số bài học kinh nghiệm. 6 Đồng thời các tác giả cũng đề xuất một số giải pháp và điều kiện áp dụng giải pháp để về quản lý vốn. Tuy nhiên, các tác giả chƣa xây dựng đƣợc mô hình quản lý vốn của Nhà nƣớc đầu tƣ vào doanh nghiệp tại Việt Nam một cách cụ thể để giải quyết các hạn chế nêu trên. Trần Đức Thiện (2014), Hoàn thiện chính sách quản lý vốn của Nhà nước trong Công ty cổ phần xây dựng miền Tây, Luận văn thạc sĩ kinh tế, trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Tác giả đã đi sâu nghiên cứu để nêu lên sự cần thiết phải hoàn thiện chính sách quản lý vốn nhà nƣớc trong giai đoạn hiện nay cho phù hợp với Luật Doanh nghiệp, phân tích đánh giá thực trạng chính sách quản lý vốn cũng nhƣ những vƣớng mắc, hạn chế của chính sách quản lý vốn nhà nƣớc ở các DN sau cổ phần hóa (CPH) và đƣa ra một số kinh nghiệm quản lý vốn Nhà nƣớc trong DNNN sau CPH của một số quốc gia, đồng thời luận văn đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách quản lý vốn nhà nƣớc nhằm tăng cƣờng công tác quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của Công ty cổ phần xây dựng miền Tây sau CPH. Trần Thị Thúy (2014), Tái cơ cấu vốn tại Công ty cổ phần xây dựng Miền Tây, Luận văn thạc sỹ chuyên ngành Kinh tế Chính trị, Học viện Chính trị quốc gia khu vực 1. Đề tài đã chỉ rõ quan điểm tái cơ cấu vốn tại Công ty cần định hƣớng đƣợc rõ ràng chính sách tài trợ và kết hợp các nguồn tài trợ nhƣ nào để chi phí vốn là thấp nhất và giá cổ phiếu là cao nhất. Để đảm bảo tính đúng đắn cho các quyết định thì nhà quản trị cần dựa trên những căn cứ khoa học nhƣ xác định chi phí vốn theo nguyên tắc thị trƣờng và nguyên tắc đánh đổi giữa rủi ro và lợi nhuận. Đây là những nguyên tắc cơ bản của thị trƣờng, có vai trò quan trọng trong quá trình hoàn thiện cơ cấu vốn của Công ty. Nguyễn Thị Vân Anh (2015), Nghiên cứu một số giải pháp tăng cường quản lý vốn đầu tư xây dựng công trình ở Công ty Cổ phần Than Vàng Danh-Vinacomin, Luận văn Thạc sỹ chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Đại học Kinh tế Quốc dân. Luận văn đã khái quát làm rõ vấn đề lý luận liên quan đến hoạt động quản lý vốn đầu tƣ trong xây dựng công trình, làm rõ nội dung quản lý vốn đầu tƣ xây dựng công trình, những nhân tố tác động tới hiệu quả quản lý sử dụng vốn đầu tƣ xây 7 dựng công trình và đƣa ra đƣợc các nhóm giải pháp tăng cƣờng công tác quản lý vốn đầu tƣ xây dựng công trình của Công ty Cổ phần Than Vàng Danh. Các công trình nghiên cứu nói trên đã đề cập một số vấn đề liên quan đến công tác quản lý vốn ngân sách nhà nƣớc trong hoạt động đầu tƣ nói chung, sử dụng vốn trong doanh nghiệp nói riêng. Trên cơ sở đó, tác giả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý vốn nhà nƣớc tiếp cận từ góc độ khoa học quản lý kinh tế tại Công ty Cổ phần đầu tƣ Bảo Việt là một vấn đề mới, không trùng lặp với những công trình nghiên cứu đã công bố. 1.2 Cơ sở lý luận về quản lý vốn nhà nƣớc tại Công ty cổ phần 1.2.1 Khái quát về vốn nhà nước tại các Công ty cổ phần 1.2.1.1 Khái niệm và phân loại vốn tại các Công ty cổ phần a. Khái niệm vốn trong doanh nghiệp Trong hoạt động sản xuất kinh doanh, vốn đóng một vai trò quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của mỗi doanh nghiệp. Việc huy động và cách thức sử dụng vốn nhƣ thế nào luôn đƣợc các nhà kinh tế, nhà lý luận cũng nhƣ chính bản thân các doanh nghiệp quan tâm nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp. Chúng ta sẽ đi vào nghiên cứu vốn là gì và tại sao nó có vai trò quan trọng trong quá trình tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Theo lý thuyết kinh tế cổ điển thì vốn là một trong các yếu tố đầu vào đƣợc sử dụng để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh (đất đai, lao động, tiền…), vốn là sản phẩm đƣợc sản xuất ra để phục vụ cho sản xuất kinh doanh nhƣ máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu, bán thành phẩm (Lƣu thị Hƣơng, 2010). Theo quan điểm này vốn đƣợc nhìn dƣới góc độ hiện vật là chủ yếu. Quan điểm này có ƣu điểm đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với trình độ quản lý sơ khai ban đầu của thời kỳ đó. Tuy nhiên, nó chƣa nói lên đƣợc đặc điểm vận động cũng nhƣ vai trò của vốn trong sản xuất kinh doanh. Có quan niệm cho rằng vốn bao gồm nguồn nhân lực, nguồn tài lực, nguồn trí lực, tiền bạc và các quan hệ đã tích lũy đƣợc sử dụng vào quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. 8 Từ những cách hiểu trên và cách hiểu chung nhất về vốn có thể đƣa ra khái niệm về vốn nhƣ sau: Vốn là toàn bộ giá trị tài sản của doanh nghiệp ứng ra ban đầu và trong các giai đoạn tiếp theo của quá trình sản xuất kinh doanh nhằm mục đích tăng giá trị tối đa cho chủ sở hữu doanh nghiệp. Hay nói cách khác vốn của doanh nghiệp là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ tài sản đƣợc đầu tƣ vào quá trình sản xuất kinh doanh nhằm mục đích sinh lời. Nhƣ vậy vốn là tiền đề cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp (Ngô Thế Chi, 2009). b. Phân loại vốn trong các công ty cổ phần Vốn trong doanh nghiệp tùy thuộc vào mục đích, thời hạn và tính chất sử dụng vốn mà ngƣời ta chia làm nhiều loại khác nhau (Nguyễn Thị Phƣơng Liên, 2010).  Theo tính luân chuyển của vốn Căn cứ vào đặc điểm luân chuyển của vốn khi tham gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh thì vốn kinh doanh của doanh nghiệp đƣợc chia làm 2 loại: vốn cố định và vốn lƣu động. Đây là hình thức phân loại thể hiện rõ ràng chính xác và đƣợc áp dụng ở hầu hết các doanh nghiệp hiện nay. Vốn cố định: Vốn cố định của một doanh nghiệp là một bộ phận của vốn đầu tƣ ứng trƣớc về tài sản cố định mà đặc điểm của nó là luân chuyển dần dần từng phần trong nhiều chu kỳ sản xuất và hoàn thành một vòng tuần hoàn khi tài sản cố định hết thời gian sử dụng. Là số vốn đầu tƣ ứng trƣớc để mua sắm, xây dựng các tài sản cố định nên quy mô của vốn cố định nhiều hay ít sẽ quyết định quy mô của tài sản cố định ảnh hƣởng rất lớn đến trình độ trang thiết bị kỹ thuật và công nghệ, năng lực sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Song ngƣợc lại những đặc điểm kinh tế của tài sản cố định trong quá trình sử dụng lại có ảnh hƣởng quyết định, chi phối đặc điểm tuần hoàn và chu chuyển của vốn cố định. Vốn cố định tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh vì tài sản cố định của doanh nghiệp có thời gian luân chuyển dài. Tuỳ theo hình thái biểu hiện và kết hợp tính chất đầu tƣ thì vốn cố định dƣới dạng tài sản cố định của doanh nghiệp 9 đƣợc chia làm ba loại: tài sản cố định hữu hình, tài sản cố định vô hình, tài sản cố định tài chính. Vốn lưu động: là số vốn tiền tệ ứng trƣớc để đầu tƣ, mua sắm tài sản lƣu động của doanh nghiệp nhằm đảm bảo cho quá trình sản xuất kinh doanh đƣợc tiến hành liên tục. Là biểu hiện bằng tiền của tài sản lƣu động nên đặc điểm vận động của vốn lƣu động chịu sự chi phối bởi những đặc điểm của tài sản lƣu động. Trong các doanh nghiệp ngƣời ta thƣờng chia tài sản lƣu động thành hai loại: tài sản lƣu động sản xuất và tài sản lƣu động lƣu thông. Trong quá trình sản xuất kinh doanh, các tài sản lƣu động sản xuất và tài sản xuất lƣu thông luôn vận động, thay thế và chuyển hoá lẫn cho nhau, đảm bảo cho quá trình sản xuất đƣợc diễn ra thƣờng xuyên liên tục. Phù hợp với những đặc điểm trên của tài sản lƣu động, vốn lƣu động của doanh nghiệp cũng không ngừng vận động qua các giai đoạn của chu kỳ kinh doanh.  Theo nguồn hình thành vốn: Căn cứ vào nguồn hình thành thì vốn đƣợc chia làm hai loại: vốn chủ sở hữu và nợ phải trả. Vốn chủ sở hữu: là phần vốn thuộc chủ sở hữu của doanh nghiệp, bao gồm số vốn chủ sở hữu bỏ ra và phần bổ sung từ kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Với doanh nghiệp nhà nƣớc, nguồn vốn đầu tƣ của chủ sở hữu là vốn điều lệ của doanh nghiệp nhà nƣớc do nguồn ngân sách nhà nƣớc cấp. Với doanh nghiệp tƣ nhân, nguồn vốn đầu tƣ của chủ sở hữu do chủ doanh nghiệp bỏ ra để thành lập. Với doanh nghiệp là các công ty cổ phần, nguồn vốn đầu tƣ của chủ sở hữu là do các cổ đông đóng góp… Vốn chủ sở hữu tại một thời điểm đƣợc xác định theo công thức nhƣ sau: Vốn chủ sở hữu = Giá trị tổng tài sản – Nợ phải trả Nợ phải trả: Bao gồm số vốn thuộc quyền sở hữu của các chủ thể khác không phải chủ doanh nghiệp nhƣng doanh nghiệp có quyền sử dụng trong một thời gian nhất định vào quá trình sản xuất kinh doanh. Nợ phải trả gồm nguồn vốn tín dụng và nguồn vốn chiếm dụng. 10  Theo thời gian huy động và sử dụng vốn Phân loại theo thời gian huy động và sử dụng vốn thì có thể chia nguồn vốn của doanh nghiệp thành hai loại: nguồn vốn thƣờng xuyên và nguồn vốn tạm thời. Việc phân loại nguồn vốn thƣờng xuyên và nguồn vốn tạm thời giúp cho ngƣời quản lý xem xét huy động các nguồn vốn một cách hợp lý với thời gian sử dụng, đáp ứng đầy đủ, kịp thời vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp. Cách phân loại này còn giúp cho các nhà quản lý doanh nghiệp lập các kế hoạch tài chính hình thành nên những dự định và tổ chức nguồn vốn trong tƣơng lai trên cơ sở xác định quy mô thích hợp cho từng nguồn vốn đó, tổ chức sử dụng vốn có hiệu quả cao.  Theo phạm vi huy động vốn Dựa theo phạm vi huy động vốn, nguồn vốn kinh doanh của doanh nghiệp đƣợc chia thành hai loại: nguồn vốn bên trong và nguồn vốn bên ngoài. Việc phân loại theo phạm vi huy động vốn giúp cho doanh nghiệp xác định đƣợc nhu cầu về vốn, giúp các nhà quản lý doanh nghiệp nắm đƣợc cơ cấu quản lý vốn từ đó có thể lựa chọn đƣợc nguồn vốn bổ sung thích hợp, đồng thời đề ra các biện pháp huy động vốn tối ƣu, tạo điều kiện cho doanh nghiệp sử dụng tối đa các nguồn vốn đã huy động với hiệu quả cao nhất.  Theo chủ sở hữu vốn Ngoài các cách phân loại phổ biến mang tính học thuật nêu trên, các văn bản pháp quy thƣờng phân chia vốn tại các công ty cổ phần theo chủ sở hữu, gồm nguồn vốn nhà nƣớc và nguồn vốn tƣ nhân. Việc phân chia này làm căn cứ để ban hành các quy định của pháp luật đối với phần vốn của nhà nƣớc nhằm bảo toàn và phát triển vốn nhà nƣớc, ngăn chặn nguy cơ mất, thất thoát vốn nhà nƣớc. c. Vốn nhà nước tại các công ty cổ phần Vốn nhà nƣớc trong các CTCP đƣợc hiểu là: Phần vốn góp sở hữu nhà nƣớc là phần vốn góp đƣợc đầu tƣ từ nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc và nguồn vốn khác của nhà nƣớc do một cơ quan nhà nƣớc hoặc tổ chức kinh tế làm đại diện chủ sở hữu. Cổ phần sở hữu nhà nƣớc là cổ phần đƣợc thanh toán bằng vốn ngân sách nhà nƣớc 11