Tài liệu Quản lý và sử dụng nguồn vốn oda tại thành phố hồ chí minh thực trạng và giải pháp

Luận văn Quản lý và Sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hồ Chí Minh Thực trạng và Giải pháp 1 MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU ........................................................................................................1 CHÖÔNG 1: NHÖÕNG LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ ODA ..........................................4 1.1. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ ODA .......................................................4 1.1.1. Nguoàn goác cuûa ODA................................................................................4 1.1.2. Caùc khaùi nieäm vaø ñònh nghóa veà ODA ....................................................5 1.1.3. Thöïc chaát cuûa ODA .................................................................................6 1.1.4. Phaân loaïi ODA.........................................................................................7 1.1.4.1. Phaân loaïi ODA theo hình thöùc cung caáp ..............................................7 1.1.4.2. Phaân loaïi ODA theo nguoàn cung caáp ...................................................9 1.1.4.3. Phaân loaïi ODA theo muïc tieâu söû duïng ..............................................11 1.2. VAI TROØ VAØ YÙ NGHÓA CUÛA NGUOÀN VOÁN ODA ...............................11 1.2.1. Ñoái vôùi Beân tieáp nhaän voán ....................................................................11 1.2.2. Ñoái vôùi Beân taøi trôï voán ..........................................................................13 1.3. TÌNH HÌNH VAØ XU HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN NGUOÀN VOÁN ODA TREÂN THEÁ GIÔÙI HIEÄN NAY.........................................................................................14 1.3.1. Tình hình nguoàn voán ODA treân theá giôùi ................................................14 1.3.2. Xu höôùng phaùt trieån nguoàn voán ODA treân theá giôùi ...............................18 1.4. NGHIEÂN CÖÙU KINH NGHIEÄM VEÀ THU HUÙT, QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG ODA CUÛA CAÙC NÖÔÙC ..........................................................................19 1.4.1. Nhöõng kinh nghieäm thaønh coâng cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ trong vieäc thu huùt, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA .................................19 1.4.1.1. Kinh nghieäm thu huùt ...........................................................................19 1.4.1.2. Kinh nghieäm quaûn lyù..........................................................................20 1.4.1.3. Kinh nghieäm söû duïng coù hieäu quaû nguoàn voán ODA ..........................20 1.4.2. Nhöõng baøi hoïc thaát baïi ...........................................................................21 1.5. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG I: ..........................................................................22 CHÖÔNG 2: TÌNH HÌNH TIEÁP NHAÄN, QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG ODA TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH .............................................................................24 2.1. TÌNH HÌNH ODA CUÛA VIEÄT NAM ........................................................24 2.1.1. Toång quan veà tình hình thu huùt vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû Vieät Nam trong thôøi gian qua................................................................................................24 2.1.1.1. Tình hình thu huùt vaø söû duïng nguoàn voán ODA ..................................25 2.1.1.2. Tình hình giaûi ngaân voán ODA ............................................................28 2.1.2. NHÖÕNG THAØNH TÖÏU ÑAÏT ÑÖÔÏC VAØ HAÏN CHEÁ TRONG QUAÙ TRÌNH QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG VOÁN ODA ÔÛ VIEÄT NAM. ..........................29 2.1.2.1. Nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc ..................................................................29 2.1.2.2. Nhöõng khoù khaên haïn cheá ...................................................................30 2.1.3. YÙ nghóa nghieân cöùu thu huùt nguoàn voán ODA cuûa Vieät Nam ñoái vôùi vieäc thu huùt vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh...........................32 2 2.2. TOÅNG QUAN VEÀ TÌNH HÌNH KINH TEÁ-XAÕ HOÄI VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH ....................................................................33 2.2.1. Tình hình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh trong 30 naêm qua ................................................................................................................33 2.2.1.1. Vaøi giôùi thieäu veà thaønh phoá Hoà Chí Minh .........................................33 2.2.1.2. Veà tình hình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ................................................34 2.2.1.3. Nhöõng vaán ñeà kinh teá xaõ hoäi ñaët ra giai ñoaïn 2006-2010..................35 2.3. TÌNH HÌNH TIEÁP NHAÄN, QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG ODA TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH ............................................................................................38 2.3.1. Thöïc traïng quaù trình thu huùt, tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh .........................................................................38 2.3.1.1. Theo cô caáu voán .................................................................................40 2.3.1.2. Theo lónh vöïc taøi trôï ...........................................................................41 2.3.1.3. Theo nhaø taøi trôï ..................................................................................43 2.3.1.4. Tình hình giaûi ngaân trong thôøi gian vöøa qua ......................................44 2.3.2. Nhaän xeùt veà vai troø cuûa ODA ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá-xaõ hoäi thaønh phoá Hoà Chí Minh .................................................................................44 2.3.3. Quy trình quaûn lyù döï aùn ODA taïi Phoøng Quaûn lyù Döï aùn ODA thuoäc Sôû Keá hoaïch vaø Ñaàu tö-thaønh phoá Hoà Chí Minh ......................................................47 2.3.3.1. Giôùi thieäu veà Sôû Keá hoaïch vaø Ñaàu tö thaønh phoá Hoà Chí Minh.........47 2.3.3.2. Giôùi thieäu veà Phoøng Quaûn lyù Döï aùn ODA .........................................47 2.3.3.3. Quy trình quaûn lyù döï aùn ODA ............................................................48 2.4. NHÖÕNG THAØNH TÖÏU ÑAÏT ÑÖÔÏC .......................................................50 2.5. NHÖÕNG KHOÙ KHAÊN, HAÏN CHEÁ VAØ NGUYEÂN NHAÂN .......................51 2.5.1. Nhöõng khoù khaên chung ..........................................................................51 2.5.2. Trong coâng taùc huy ñoäng........................................................................52 2.5.3. Trong coâng taùc tieáp nhaän .......................................................................53 2.5.4. Trong coâng taùc söû duïng..........................................................................54 2.5.5. Trong coâng taùc giaûi ngaân .......................................................................55 2.5.6. Trong coâng taùc quaûn lyù ..........................................................................59 2.6. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG II ..........................................................................59 CHÖÔNG 3: NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ QUAÛN LYÙ VAØ SÖÛ DUÏNG NGUOÀN VOÁN ODA TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH .......................61 3.1. NHAÄN XEÙT ...............................................................................................61 3.2. MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP ...............................................................................63 3.2.1. Caùc giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû vaän ñoäng, tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh .........................................64 3.2.1.1. Ñoái vôùi vieäc vaän ñoäng nguoàn voán ODA ............................................64 3.2.1.2. Ñoái vôùi vieäc tieáp nhaän ODA ..............................................................66 3.2.1.3. Ñoái vôùi quaù trình söû duïng ODA .........................................................69 3.2.1.4. Ñoái vôùi coâng taùc quaûn lyù caùc chöông trình, döï aùn ODA....................70 3 3.2.2. Caùc bieän phaùp hoã trôï cho vieäc naâng cao hieäu quaû quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh .........................................................75 3.2.2.1. Naâng cao nhaän thöùc veà baûn chaát vaø vai troø cuûa ODA........................75 3.2.2.2. Naâng cao naêng löïc ñoäi nguõ quaûn lyù vaø thöïc hieän ODA .....................76 3.2.2.3. Quy hoaïch söû duïng voán ODA caàn ñöôïc taêng cöôøng ..........................76 3.2.2.4. Quy trình vaø thuû tuïc vaãn coøn laø moät vöôùng maéc quan troïng trong tieán trình cuûa caùc döï aùn ...............................................................................................77 KEÁT LUAÄN ..........................................................................................................78 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ....................................................................................79 PHUÏ LUÏC ............................................................. Error! Bookmark not defined. DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT Vieát taét ADB FDI Tieáng Anh Asia Development Bank Development Assistance Committee European Union European Committe Offical Development Assistant Organization for Economic Cooperation and Development World Bank International Monetary Fund United Nation Development Project Foreign Direct Investment VCG Vietnam Consultative Group DAC EU EC ODA OECD WB IMF UNDP LHQ CNH HÑH TCQT QLDA XHCN CNXH UBND Sôû KHÑT Boä KHÑT Boä TC Tieáng Vieät Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙ UÛy ban Hoã trôï Phaùt Trieån Coäng ñoàng chung Chaâu AÂu UÛy ban Chaâu AÂu Hoã trôï Phaùt trieån Chính thöùc Toå chöùc Hôïp taùc Kinh teá vaø Phaùt trieån Ngaân haøng Theá giôùi Quyõ Tieàn teä Quoác teá Chöông trình Phaùt trieån cuûa Lieân hieäp quoác Ñaàu tö Tröïc tieáp Nöôùc ngoaøi. Nhoùm Tö vaán caùc Nhaø taøi trôï cho Vieät Nam Lieân hieäp quoác Coâng nghieäp hoùa Hieän ñaïi hoùa. Taøi chính Quoác teá Quaûn lyù Döï aùn Xaõ hoäi Chuû nghóa Chuû nghóa Xaõ hoäi UÛy ban Nhaân daân Sôû Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Boä Taøi chính 4 Boä XD Boä NN&PTNT Thueá GTGT Thueá TTÑB Boä Xaây döïng Boä Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân Thueá giaù trò gia taêng Thueá tieâu thuï ñaëc bieät IDA International Development Assistant IFC International Finance Company Toå chöùc trôï giuùp tín duïng quoác teá-taøi chính öu ñaõi thoâng qua chính phuû Coâng ty taøi chính quoác teá DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 1-1: Nguoàn voán ODA töø caùc nöôùc taøi trôï thuoäc Uyû ban Hoã trôï Phaùt trieån (DAC) giai ñoaïn 1992-2003 .................................................................................15 Baûng 1-2: Nguoàn voán ODA theo Nhaø taøi trôï giai ñoaïn 1990-2002 .....................15 Baûng 1-3: Phaân boå ODA theo vuøng cuûa 10 Nhaø taøi trôï lôùn (naêm 2000)..............16 Baûng 2-1: Tình hình cam keát vaø thöïc hieän ODA thôøi kyø 1993-2004...................25 Baûng 2-2: Toång hôïp chöông trình döï aùn ODA ñeán 30/07/2005 theo ngaønh ........27 Baûng 2-3: Giaù trò toång saûn phaåm quoác daân theo giaù coá ñònh ...............................34 Baûng 2-4: Tình hình tieáp nhaän vaø thöïc hieän ODA töø 1991 ñeán 2005 ..................39 Baûng 2-5: Caùc nhaø taøi trôï ODA cho thaønh phoá Hoà Chí Minh giai ñoaïn töø naêm 1991 ñeán 2005 ......................................................................................................43 Baûng 2-6: Tình hình GDP bình quaân cuûa Thaønh phoá töø 1996-2004 ....................46 Baûng 2-7: Hoaït ñoäng quaûn lyù ñaáu thaàu trong moät naêm taøi khoùa cuûa JBIC .........58 1 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. YÙ nghóa choïn ñeà taøi: Ngaøy nay, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá theá giôùi noùi chung vaø cuûa khu vöïc Ñoâng Nam AÙ noùi rieâng, vieäc hoã trôï cho caùc nöôùc ñang vaø chaäm phaùt trieån ñeå phaùt trieån neàn kinh teá cuûa caùc nöôùc naøy laø moät vaán ñeà mang tính toaøn caàu. Caùc quoác gia phaùt trieån ñaõ coù nhöõng chính saùch vaø bieän phaùp hoã trôï veà voán, kyõ thuaät cho caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån, trong ñoù coù nguoàn voán Hoã trôï Phaùt trieån Chính thöùc (nguoàn voán ODA) ñöôïc caùc nöôùc phaùt trieån cung caáp nhieàu nhaát vì muïc tieâu cuûa ODA laø nhaèm taïo ñieàu kieän cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån. Vieäc thaønh laäp caùc toå chöùc quoác teá nhö Ngaân haøng Theá giôùi (WB-World Bank), Quyõ Tieàn teä Quoác teá (IMF-International Monetary Fund), Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙ (ADB-Asian Development Bank) vaø caùc toå chöùc thuoäc heä thoáng cuûa Lieân Hieäp Quoác ñaõ goùp phaàn quan troïng trong vieäc môû roäng loaïi hình vieän trôï cho caùc nöôùc ñang vaø chaäm phaùt trieån vaø thöïc hieän töông ñoái khaùch quan hôn söï giuùp ñôõ giöõa caùc nöôùc vôùi nhau. Ñoái vôùi Vieät Nam, ngoaïi tröø caùc naêm bò aûnh höôûng bôûi cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä trong khu vöïc thì caùc naêm coøn laïi, toác ñoä taêng tröôûng GDP cuûa neàn kinh teá luoân ôû toác ñoä cao. Töø naêm 2000 trôû laïi ñaây, toác ñoä taêng tröôûng GDP luoân dieãn ra theo xu höôùng taêng daàn (Naêm 2000: 6,79%; Naêm 2001: 6,89%; Naêm 2002: 7,04%; Naêm 2003: 7,24%; Naêm 2004:7,70%). Ñeå ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu ñoù, Vieät Nam ñaõ taän duïng vaø phoái hôïp moïi nguoàn löïc trong söï noã löïc khoâng ngöøng cuûa mình. Trong soá ñoù, nguoàn voán laø moät trong nhöõng nguoàn löïc chính vaø coù yù nghóa quyeát ñònh. Theo baùo caùo Tình hình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö, trong naêm 2004, nguoàn voán trong nöôùc thöïc hieän öôùc ñaït 206,5 nghìn tyû ñoàng, nguoàn voán nöôùc ngoaøi öôùc ñaït 97,52 nghìn tyû ñoàng. Trong ñoù: 1. Voán ngaân saùch nhaø nöôùc: 137 nghìn tyû ñoàng. 2. Voán töø khu vöïc daân cö vaø tö nhaân trong nöôùc: 69,5 nghìn tyû ñoàng. 3. Voán ODA: 53,32 nghìn tyû ñoàng. 4. Voán FDI: 44,2 nghìn tyû ñoàng. Nhö vaäy, gaàn 1/3 trong toång cô caáu nguoàn voán nöôùc ta phaûi ñöôïc boå sung töø nguoàn voán ngoaøi nöôùc ñeå buø ñaép cho söï thieáu huït nguoàn voán trong nöôùc. Nguoàn ODA vôùi söï khaùc bieät so vôùi caùc nguoàn voán khaùc ôû tính öu ñaõi, ñaõ ñöôïc thu huùt ñeán 53,32 nghìn tyû ñoàng, chieám hôn 50% treân toång soá voán nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam. Do vaäy, vai troø cuûa nguoàn voán ODA ngaøy caøng trôû neân voâ cuøng 2 vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá hieän nay. Cuøng hoøa nhòp vaøo quaù trình coâng nghieäp hoùa -hieän ñaïi hoùa, hoäi nhaäp vaøo kinh teá quoác teá cuûa ñaát nöôùc, thaønh phoá Hoà Chí Minh ñang ñaët ra nhieàu ñònh höôùng vaø muïc tieâu phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi trong giai ñoaïn saép tôùi. Nguoàn voán ODA cuõng ñöôïc Thaønh phoá söû duïng ñeå hoã trôï cho moïi noã löïc phaùt trieån cuûa mình. Thöïc teá cho thaáy, nhieàu chöông trình, döï aùn ODA cuûa Thaønh phoá ñaõ hoaøn thaønh vaø ñang daàn phaùt huy hieäu quaû ñoùng goùp cho söï phaùt trieån cuûa Thaønh phoá. Ngoaøi ra, thaønh phoá Hoà Chí Minh coøn laø khu vöïc kinh teá naêng ñoäng nhaát nöôùc vaø laø nôi tieáp nhaän phaàn lôùn nguoàn voán ODA cuûa caû nöôùc. Chính vì vaäy, vieäc tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA coù hieäu quaû laø vaán ñeà caáp thieát trong giai ñoaïn hieän nay. Tuy nhieân, hieän nay vieäc thu huùt nguoàn voán ODA vaãn chöa töông xöùng vôùi nhu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi (cuï theå voán ñaàu tö phaûi ñaït khoaûng 30.000 ñeán 40.000 tyû ñeå giöõ toác ñoä taêng tröôûng GDP cuûa Thaønh phoá ñaït ñöôïc 11% ñeán 12%, trong khi ñoù nguoàn voán ODA thu huùt ñöôïc chæ ñaït khoaûng 5% (150 ñeán 200 tyû)), chính saùch ñeàn buø, giaûi phoùng maët baèng vaø thöïc hieän döï aùn coøn chaäm/chöa ñaûm baûo tieán ñoä döï aùn ñaõ daãn ñeán tình hình giaûi ngaân chaäm gaây laõng phí raát lôùn cho nguoàn voán naøy, vieäc söû duïng nguoàn voán ODA chöa hieäu quaû... Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy, Thaønh phoá caàn phaûi coù nhöõng söï thay ñoåi vaø ñieàu chænh trong vieäc quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA theo höôùng coù hieäu quaû hôn môùi coù theå mang laïi söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa neàn kinh teá Thaønh phoá, naâng cao khaû naêng thu huùt caùc nguoàn voán ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc vaøo Thaønh phoá. Vôùi mong muoán goùp phaàn nhoû beù trong vieäc tìm kieám giaûi phaùp nhaèm naâng cao coâng taùc quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, chuùng toâi choïn ñeà taøi: “Quaûn lyù vaø Söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh-Thöïc traïng vaø Giaûi phaùp”. 2. Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi döïa treân thöïc traïng trong coâng taùc tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh ñeå töø ñoù ñeà ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu: Xuaát phaùt töø muïc tieâu ñaõ trình baøy, ñeà taøi xaùc ñònh ñoái töôïng nghieân cöùu laø nguoàn voán ODA. Tuy nhieân, vaán ñeà veà nguoàn voán ODA laø raát roäng vaø coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc nhö: Xaây döïng, Taøi Chính, Ngaân haøng, Ñaàu tö... vaø caû nhöõng vaán ñeà ôû phaïm vi quoác teá. Trong phaïm vi ñeà taøi naøy, chuùng toâi chæ taäp trung nghieân cöùu veà tình hình tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû khu vöïc thaønh phoá Hoà Chí Minh. 3 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: Xuaát phaùt töø phöông phaùp luaän cuûa chuû nghóa duy vaät bieän chöùng, duy vaät lòch söû cuøng vôùi caùc phöông phaùp phaân tích vaø toång hôïp, phöông phaùp heä thoáng caùc döõ lieäu, caùc soá lieäu, nhieàu kyõ thuaät cuûa phöông phaùp thoáng keâ, so saùnh vaø ñoái chieáu vôùi thöïc tieãn ñeå ruùt ra nhöõng keát luaän caàn thieát trong ñaùnh giaù thöïc traïng veà tieáp nhaän, söû duïng vaø quaûn lyù nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh ñeå töø ñoù tìm ra moät soá giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh. Beân caïnh ñoù, ñeà taøi coøn ñöôïc vieát döïa treân vieäc keá thöøa töø caùc luaän vaên ñaõ nghieân cöùu veà ñeà taøi naøy hoaëc nhöõng luaän vaên nghieân cöùu veà ODA ôû caùc lónh vöïc khaùc nhö giao thoâng vaän taûi, y teá, giaùo duïc, naêng löôïng… vaø ñoàng thôøi döïa treân neàn taûng ñònh höôùng vaän ñoäng vaø söû duïng ODA cuûa Chính phuû ñeå ñöa ra caùc giaûi phaùp thích hôïp vaø coù tính khaû thi cho thaønh phoá Hoà Chí Minh. 5. Keát caáu cuûa ñeà taøi: Ñeà taøi ñöôïc vieát bao goàm 71 trang, goàm 10 baûng, 05 bieåu ñoà, 04 sô ñoà vaø ñöôïc chia thaønh 03 chöông: Chöông 1: Nhöõng lyù luaän cô baûn veà ODA Noäi dung nghieân cöùu chuû yeáu cuûa chöông naøy laø khaùi quaùt veà lòch söû hình thaønh nguoàn voán ODA, caùc caùch phaân loaïi vaø tình hình chung veà nguoàn voán ODA treân theá giôùi cuõng nhö nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm (caû thaønh coâng vaø thaát baïi) trong vieäc söû duïng vaø quaûn lyù nguoàn voán naøy , ñoàng thôøi qua nhöõng kinh nghieäm ñoù ruùt ra nhöõng baøi hoïc thöïc tieãn cho ñeà taøi. Chöông 2: Tình hình tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Noäi dung chuû yeáu cuûa chöông naøy laø nghieân cöùu veà thöïc traïng coâng taùc tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA cuûa caû nöôùc noùi chung taïi khu vöïc thaønh phoá Hoà Chí Minh noùi rieâng ñeå treân cô sôû ñoù thaáy ñöôïc nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc cuõng nhö nhöõng haïn cheá (caû khaùch quan laãn chuû quan) nhaèm tìm ra nhöõng giaûi phaùp thích hôïp cho vieäc naâng cao hieäu quaû trong coâng taùc quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Chöông 3: Nhöõng giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Noäi dung cuûa chöông naøy laø ñeà ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh töø nhöõng phaân tích veà tình hình tieáp nhaän, quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn voán ODA ôû Chöông 2 vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ñaõ ruùt ra töø Chöông 1. 4 CHÖÔNG 1: NHÖÕNG LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ ODA 1.1. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ ODA 1.1.1. Nguoàn goác cuûa ODA Hoã trôï phaùt trieån chính thöùc thöïc ra ñaõ coù töø raát laâu ñôøi, nhöng vaøo thôøi kyø aáy ngöôøi ta chöa goïi noù vôùi teân goïi Hoã trôï Phaùt trieån C hính thöùc nhö ngaøy nay. Ngay töø thôøi xaõ hoäi con ngöôøi chöa hình thaønh neân nhaø nöôùc, giöõa caùc boä laïc ñaõ coù sôïi daây lieân heä giuùp ñôõ nhau veà maët kinh teá, chuû yeáu thoâng qua hình thöùc sô khai (tieàn thaân cuûa ODA ngaøy nay) theå hieän khi moät boä laïc thieáu thoán veà maët naøo ñoù seõ ñöôïc boä laïc khaùc dö daû hôn giuùp ñôõ. Ñaàu tieân söï giuùp ñôõ naøy coøn voâ tö, veà sau bieán töôùng ñi vaø keøm theo nhöõng ñieàu kieän do beân cho möôïn ñaët ra buoäc beân kia phaûi chaáp nhaän. Trong thôøi kyø ñaàu, vieäc vay möôïn raát ñôn giaûn, chæ ñôn thuaàn laø haøng hoùa, nhu yeáu phaåm. Xaõ hoäi ngaøy caøng phaùt trieån vaø theo cuøng vôùi noù, khoaûng caùch giöõa nöôùc giaøu vaø nöôùc ngheøo ngaøy caøng trôû neân caùch bieät. Caùc nöôùc ngheøo khoâng theå töï mình phaùt trieån ñöôïc neàn kinh teá yeáu keùm cuûa mình neáu khoâng coù söï giuùp ñôõ töø beân ngoaøi. Do ñoù, nhu caàu vay möôïn giöõa nöôùc naøy vôùi nöôùc khaùc taêng daàn theo ñaø phaùt trieån cuûa kinh teá theá giôùi. Töø khi xuaát hieän heä thoáng tieàn teä theá giôùi, vieäc vay möôïn giöõa nöôùc naøy vôùi nöôùc kia chuû yeáu ñöôïc thöïc hieän baèng tieàn. Haøng hoùa, löông thöïc, thöïc phaåm ñöôïc duøng ñeå vieän trôï khaån caáp. Sau chieán tranh theá giôùi laàn thöù II, loaïi hình hoã trôï naøy môùi thöïc söï phoå bieán vaø ñöôïc quoác teá hoùa. Ngöôøi ta thaønh laäp haún ra nhöõng ban chuyeân traùch veà coâng taùc hoã trôï ôû caùc quoác gia vaø nhöõng toå chöùc quoác teá. Cho ñeán ngaøy nay, nguoàn voán ODA ñaõ giuùp ñôõ raát nhieàu cho caùc nöôùc ñang vaø chaäm phaùt trieån thöïc hieän caùc chieán löôïc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa mình. Ngaøy 14/12/1960, taïi Paris, nhöõng nöôùc phaùt trieån ñaõ kyù thoûa thuaän thaønh laäp toå chöùc OECD. Toå chöùc naøy ban ñaàu bao goàm 20 thaønh vieân, ñoùng goùp moät 5 1.1.2. Caùc khaùi nieäm vaø ñònh nghóa veà ODA Cho ñeán nay vaãn chöa coù moät khaùi nieäm, ñònh nghóa hoaøn chænh naøo veà ODA, ñaõ coù raát nhieàu toå chöùc ñöa ra nhöõng khaùi nieäm, ñònh nghóa khaùc nhau, tuy nhieân, söï khaùc bieät giöõa caùc khaùi nieäm, ñònh nghóa naøy laø khoâng nhieàu. - Theo Uyû ban hoã trôï phaùt trieån (DAC): ODA laø nguoàn voán hoã trôï chính thöùc töø beân ngoaøi bao goàm caùc khoaûn vieän trôï vaø cho vay vôùi caùc ñieàu kieän öu ñaõi. ODA ñöôïc hieåu laø nguoàn voán daønh cho caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån (vaø caùc toå chöùc nhieàu beân), ñöôïc caùc cô quan chính thöùc cuûa caùc Chính phuû Trung öông vaø Ñòa phöông hoaëc caùc Cô quan thöøa haønh cuûa Chính phuû, caùc Toå chöùc phi chính phuû taøi trôï. - Theo Toå chöùc Hôïp taùc Kinh teá vaø Phaùt trieån (OECD): ODA laø moät giao dòch chính thöùc ñöôïc thieát laäp vôùi muïc ñích chính laø thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ñieàu kieän taøi chính cuûa giao dòch naøy coù tính chaát öu ñaõi vaø yeáu toá vieän trôï khoâng hoaøn laïi chieám ít nhaát 25%. Voán ODA phaùt sinh töø nhu caàu caàn thieát cuûa moät quoác gia, moät ñòa phöông, moät ngaønh, ñöôïc Toå chöùc quoác teá hay moät nöôùc baïn naøo ñoù xem xeùt vaø cam keát taøi trôï thoâng qua moät Hieäp ñònh quoác teá, ñöôïc ñaïi dieän coù thaåm quyeàn cuûa hai Beân nhaän vaø hoã trôï voán kyù keát. Hieäp ñònh quoác teá naøy ñöôïc chi phoái bôûi Coâng phaùp quoác teá. - Theo Nghò ñònh 87/CP cuûa Chính phuû coù hieäu löïc ngaøy 20/08/1997 ñònh nghóa: ODA laø vieän trôï khoâng hoaøn laïi hoaëc laø cho vay öu ñaõi chính thöùc 6 - Theo Quy cheá Quaûn lyù vaø Söû duïng Nguoàn voán ODA ban haønh keøm theo Nghò ñònh 17/2001/NÑ-CP ngaøy 04/05/2001 ñònh nghóa: ODA ñöôïc hieåu laø caùc hoaït ñoäng hôïp taùc phaùt trieån giöõa Nhaø nöôùc hoaëc Chính phuû nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam vôùi caùc Nhaø taøi trôï bao goàm: Chính phuû nöôùc ngoaøi, caùc Toå chöùc lieân Chính phuû hoaëc lieân Quoác gia vôùi phöông thöùc cung caáp ODA bao goàm: (1) Hoã trôï caùn caân thanh toaùn; (2) Hoã trôï chöông trình; (3)Hoã trôï döï aùn. 1.1.3. Thöïc chaát cuûa ODA Voán ODA mang ñaäm tính chaát veà chính trò. Thoâng qua nguoàn ODA, Chính phuû caùc nöôùc (caùc thaønh vieân cuûa caùc toå chöùc TCQT) môû ñöôøng cho caùc doanh nghieäp cuûa mình vaøo tìm kieán thò tröôøng hoaëc gaây aûnh höôûng veà chính trò-xaõ hoäi vôùi nöôùc nhaän. Vì vaäy, khoâng phaûi nöôùc ngheøo, chaäm phaùt trieån naøo mong muoán phaùt trieån neàn kinh teá cuûa mình cuõng coù theå ñöôïc nhaän vieän trôï töø moät nöôùc khaùc. Nguoàn voán ODA ñöôïc baét nguoàn töø vieäc boài hoaøn chieán tranh. Caùc nöôùc lôùn hieän nay trong nhoùm G8 haàu heát ñeàu laø nhöõng nöôùc tröôùc ñaây ñaõ tieán haønh xaâm löôïc caùc nöôùc khaùc ñeå chieám taøi nguyeân cuûa caùc nöôùc ñoù. Chính vì theá, sau khi caùc nöôùc bò xaâm chieám ñaõ giaønh ñöôïc ñoäc laäp, caùc nöôùc xaâm löôïc tieán haønh vieän trôï cho nhöõng nöôùc naøy döôùi hình thöùc nguoàn vieän trôï khoâng hoaøn laïi nhöng thöïc chaát laø boài hoaøn chieán tranh hoaëc taùi thieát ñaát nöôùc sau chieán tranh. Tuy nhieân, Lieân hieäp quoác cuõng coù quy ñònh trong Hieán chöông veà ODA laø ODA ñöôïc taøi trôï song phöông hay ña phöông khoâng ñöôïc duøng ñeå taøi trôï ñaàu tö tröïc tieáp taïo ra caùc saûn phaåm haøng hoùa coù tính caïnh tranh vaø thu lôïi tröïc tieáp. 7 1.1.4. Phaân loaïi ODA 1.1.4.1. Phaân loaïi ODA theo hình thöùc cung caáp a. Vieän trôï khoâng hoaøn laïi (ODA khoâng hoaøn laïi): Vieän trôï maø Nhaø taøi trôï cung caáp vieän trôï ñeå beân nhaän vieän trôï thöïc hieän caùc chöông trình, döï aùn theo söï thoûa thuaän giöõa caùc beân. Beân nhaän taøi trôï söû duïng caáp phaùt laïi hoaëc cho doanh nghieäp vay laïi theo nhu caàu phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc. Vieän trôï khoâng hoaøn laïi chieám khoaûng 25% toång soá ODA toaøn caàu vaø thöôøng öu tieân cho nhöõng chöông trình, döï aùn thuoäc caùc lónh vöïc: y teá, daân soá, keá hoaïch hoùa gia ñình, giaùo duïc-ñaøo taïo, caùc vaán ñeà veà xaõ hoäi: xoùa ñoùi giaûm ngheøo, phaùt trieån noâng thoân vaø mieàn nuùi, caáp thoaùt nöôùc sinh hoaït, nghieân cöùu caùc chöông trình-döï aùn phaùt trieån vaø taêng cöôøng theå cheá baûo veä moâi tröôøng moâi sinh, quaûn lyù ñoâ thò, nghieân cöùu phaùt trieån khoa hoïc vaø coâng ngheä, hoã trôï ngaân saùch, thöïc hieän caùc chöông trình nghieân cöùu toång hôïp nhaèm hoã trôï Chính phuû nöôùc nhaän vieän trôï hoaïch ñònh caùc chính saùch hoaëc cung caáp thoâng tin cho caùc nhaø ñaàu tö baèng hoaït ñoäng ñieàu tra, giaùm saùt, ñaùnh giaù taøi nguyeân, hieän traïng kinh teá kyõ thuaät xaõ hoäi caùc ngaønh, vuøng, laõnh thoå. Ngoaøi ra, ODA khoâng hoaøn laïi coøn hoã trôï cho caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, trong moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät coøn goùp phaàn taïo vieäc laøm, giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà xaõ hoäi ôû nöôùc nhaän vieän trôï vaø phuï thuoäc raát nhieàu vaøo quan heä giöõa nöôùc nhaän vaø nöôùc cung caáp , thöôøng ñöôïc cung caáp döôùi caùc daïng sau: - Hoã trôï kyõ thuaät: Thöïc hieän caùc nghieân cöùu phaùt trieån, laäp nghieân cöùu khaû thi, ñaùnh giaù taùc ñoäng veà moâi tröôøng, nghieân cöùu thay ñoåi theå cheá chính saùch, ñaøo taïo taêng cöôøng naêng löïc quaûn lyù, hoã trôï ngaønh ngheà, xaây döïng caùc coâng trình cô sôû haï taàng cô baûn . Caùc toå chöùc taøi trôï thöïc hieän thoâng qua vieäc thueâ möôùn chuyeân gia veà ñeå ñaøo taïo cho nöôùc nhaän ODA. - Vieän trôï nhaân ñaïo baèng hieän vaät: Caùc nöôùc tieáp nhaän ODA döôùi hình thöùc hieän vaät nhö: löông thöïc, vaûi, thuoác chöõa beänh, vaät tö, nguyeân lieäu... nhöng thoâng thöôøng seõ ñöôïc tính vôùi giaù raát cao. 8 - Ñaàu tö caùc döï aùn baûo veä moâi tröôøng: Caùc döï aùn xöû lyù chaát thaûi raén ñoâ thò, xöû lyù nöôùc thaûi ñoâ thò, xaây döïng caùc beänh vieän phuïc vuï coäng ñoàng... b. Vieän trôï coù hoaøn laïi (ODA coù hoaøn laïi-tín duïng öu ñaõi): Nhaø taøi trôï seõ cho nöôùc caàn voán vay moät khoaûn tieàn hoaëc haøng hoùa (bao goàm caû vaät tö, nguyeân nhieân lieäu) tuøy theo quy moâ vaø muïc ñích ñaàu tö vôùi möùc laõi suaát öu ñaõi vaø thôøi gian traû nôï thích hôïp, trong ñoù yeáu toá khoâng hoaøn laïi cuûa khoaûn vay toái thieåu phaûi laø 25%. Tín duïng öu ñaõi chieám moät tyû troïng lôùn trong toång ODA theá giôùi vaø söû duïng döôùi hình thöùc tín duïng ñaàu tö cho nhöõng muïc ñích coù khaû naêng thu hoài voán giaùn tieáp baûo ñaûm hoaøn traû nôï nöôùc ngoaøi. ODA coù hoaøn laïi ñöôïc söû duïng öu tieân ñaàu tö thöïc hieän caùc chöông trình quoác gia, ñaëc bieät laø caùc chöông trình vaø döï aùn xaây döïng hoaëc caûi taïo cô sôû haï taàng kyõ thuaät kinh teá xaõ hoäi thuoäc caùc lónh vöïc: naêng löôïng, giao thoâng vaän taûi, noâng nghieäp, thuûy lôïi, thoâng tin lieân laïc... ñeå xaây döïng neàn taûng vöõng chaéc cho vieäc oån ñònh vaø taêng tröôûng kinh teá, thuùc ñaåy ñaàu tö cuûa thaønh phaàn tö nhaân trong nöôùc vaø quoác teá, hoaëc ñeå buø ñaép thaâm thuït trong caùn caân thanh toaùn quoác teá, ñeå Chính phuû caùc nöôùc tieáp nhaän coù theå quaûn lyù toát hôn ngaân saùch trong giai ñoaïn caûi caùch heä thoáng taøi chính, chuyeån ñoåi heä thoáng kinh teá hoaëc ñeå xoùa ñoùi giaûm ngheøo, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nöôùc nhaän ODA phaùt trieån maïnh hôn veà caû saûn xuaát laãn vieäc naâng cao ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi vôùi nguyeân taéc khoâng tröïc tieáp laøm taêng tröôûng neàn kinh teá cuûa nöôùc tieáp nhaän. - Nhöõng ñieàu kieän öu ñaõi thöôøng ñöôïc aùp duïng: ƒ Laõi suaát thaáp: Trong khoaûng töø 0% ñeán 3%/naêm; ƒ Thôøi gian vay nôï daøi nhaèm giuùp giaûm gaùnh naëng traû nôï cho caùc nöôùc trong thôøi gian ñaàu coøn gaëp khoù khaên (15 naêm ñeán 40 naêm); ƒ Coù thôøi gian aân haïn (khoâng traû laõi hoaëc hoaõn traû nôï) töø 10-12 naêm ñeå beân tieáp nhaän coù ñuû thôøi gian phaùt huy hieäu quaû söû duïng nguoàn voán vay. 9 c. ODA hoãn hôïp: Laø caùc khoaûn ODA keát hôïp moät phaàn khoâng hoaøn laïi vaø coù hoaøn laïi theo caùc ñieàu kieän cuûa OECD, nhöõng yeáu toá khoâng hoaøn laïi phaûi ñaït khoâng döôùi 25% cuûa toång giaù trò caùc khoaûn ñoù; hoaëc coù theå keát hôïp moät phaàn khoâng hoaøn laïi, moät phaàn öu ñaõi vaø moät phaàn tín duïng thöông maïi. Nhìn chung trong xu höôùng phaùt trieån hieän nay, caùc nöôùc cung caáp ODA coù chieàu höôùng giaûm hình thöùc vieän trôï khoâng hoaøn laïi vaø taêng hình thöùc tín duïng öu ñaõi hoaëc cho vay hoãn hôïp. Beân caïnh ñoù, hieän ñang xuaát hieän xu höôùng ñoàng taøi trôï cuûa nhieàu quoác gia khaùc nhau cho moät chöông trình-döï aùn. 1.1.4.2. Phaân loaïi ODA theo nguoàn cung caáp a. ODA song phöông: Laø caùc khoaûn vieän trôï tröïc tieáp töø nöôùc naøy ñeán nöôùc kia, töø nöôùc phaùt trieån taøi trôï cho nhöõng nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån hoaëc giöõa nhöõng nöôùc vôùi nhau (Vieät Nam vieän trôï cho Laøo, Campuchia hoaëc Trung Quoác vieän trôï cho Vieät Nam trong nhöõng naêm khaùng chieán), thoâng qua caùc hieäp ñònh ñöôïc kyù keát giöõa hai Chính phuû. Trong toång soá ODA treân theá giôùi, ODA song phöông chieám tyû troïng lôùn (khoaûng 80%) do ODA song phöông döïa treân moái quan heä höõu nghò giöõa hai quoác gia vôùi nhau neân thuû tuïc tieán haønh cung caáp vaø tieáp nhaän so vôùi ODA ña phöông seõ ñôn giaûn, thôøi gian kyù keát cuõng nhanh hôn vaø caùc lónh vöïc hôïp taùc cuõng ña daïng, qui moâ döï aùn cuõng linh hoaït hôn. Tuy nhieân, vaán ñeà taøi trôï song phöông cuõng coù nhöõng ñieàu kieän raøng buoäc khi cho vay: Beân nhaän taøi trôï thöôøng phuï thuoäc vieäc thueâ chuyeân gia tö vaán cuûa nöôùc taøi trôï. Nöôùc nhaän taøi trôï phaûi mua maùy moùc, haøng hoùa, dòch vuï cuûa nöôùc taøi trôï vaø thoâng qua caùc ñieàu kieän raøng buoäc naøy, caùc nöôùc taøi trôï môû roäng ñöôïc thò tröôøng, thò phaàn cung caáp haøng hoùa, kyõ thuaät vaø dòch vuï cuûa nöôùc mình ôû caùc nöôùc tieáp nhaän ODA vaø caû caùc muïc tieâu phi kinh teá (chính trò vaø söï aûnh höôûng). b. ODA ña phöông: Laø nguoàn vieän trôï cuûa moät toå chöùc quoác teá (IMF, WB, ADB...) hoaëc cuûa Chính phuû moät nöôùc naøo ñoù daønh cho Chính phuû nöôùc khaùc 10 - WB: Hieän coù 180 nöôùc thaønh vieân vôùi chöùc naêng chính laø cung caáp voán vay, vieän trôï kyõ thuaät vaø tö vaán chính saùch giuùp caùc nöôùc thaønh vieân ñang phaùt trieån xoùa ñoùi giaûm ngheøo, naâng cao möùc soáng baèng caùch thuùc ñaåy taêng tröôûng beàn vöõng vaø ñaàu tö vaøo con ngöôøi. - IMF: Ñöôïc thaønh laäp naêm 1944 theo Hieäp öôùc Bretton Woods, hieän coù 181 nöôùc thaønh vieân. Muïc ñích cuûa IMF laø taêng cöôøng hôïp taùc tieàn teä quoác teá vaø taêng tröôûng caân baèng veà maäu dòch quoác teá, giuùp ñôõ caùc nöôùc ñang bò maát caân baèng trong caùn caân thanh toaùn quoác teá. Ñeå thöïc hieän muïc ñích ñoù, IMF seõ cung caáp vieäc tö vaán chính saùch, hoã trôï taøi chính, vieän trôï kyõ thuaät... - ADB: Goàm 56 nöôùc thaønh vieân, trong ñoù coù 40 quoác gia thuoäc khu vöïc Chaâu AÙ vaø 16 quoác gia ngoaøi khu vöïc. Muïc ñích chính cuûa ADB laø cung caáp voán vaø vieän trôï kyõ thuaät cho caùc quoác gia thaønh vieân ñang phaùt trieån nhaèm thuùc ñaåy ñaàu tö vaø ñaåy maïnh taêng tröôûng kinh teá trong khu vöïc. - Caùc toå chöùc thuoäc heä thoáng LHQ: Thöôøng laø vieän trôï nhaân ñaïo nhaèm naâng cao phuùc lôïi xaõ hoäi cuûa ngöôøi daân ôû caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån. - EU (Coäng ñoàng chaâu AÂu): Bao goàm caùc nöôùc thaønh vieân trong Coäng ñoàng Chaâu AÂu (25 quoác gia). Muïc ñích taøi trôï cuûa EU laø taêng cöôøng hôïp taùc, tìm kieám thò tröôøng cho caùc saûn phaåm coù tính kyõ thuaät cao, taêng thò phaàn haøng hoùa dòch vuï baèng caùch thoâng qua hoã trôï kyõ thuaät vaø ñaàu tö caùc döï aùn veà moâi tröôøng coù qui moâ nhoû. Nhìn chung, nguoàn ODA ña phöông thöôøng chieám khoaûng 20% trong toång soá ODA treân theá giôùi vaø ñöôïc hình thaønh töø söï ñoùng goùp cuûa caùc nöôùc thaønh vieân. Chính vì lyù do ñoù, ñieàu kieän taøi trôï thöôøng coù lôïi cho caùc nöôùc ñoùng goùp nhaát laø caùc nöôùc coù tyû leä möùc ñoùng goùp cao. Haàu nhö caùc Nhaø taøi trôï ñeàu döïa vaøo soá tieàn maø mình ñoùng goùp trong quyõ ña phöông ñeå gaây aùp löïc buoäc beân nhaän 11 1.1.4.3. Phaân loaïi ODA theo muïc tieâu söû duïng a. Hoã trôï caùn caân thanh toaùn: Goàm caùc khoaûn ODA cung caáp ñeå hoã trôï ngaân saùch Chính phuû, thöôøng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc daïng: - Hoã trôï nhaäp khaåu döôùi hình thöùc nhaän vieän trôï haøng hoùa: Chính phuû nöôùc nhaän ODA tieáp nhaän moät löôïng haøng hoùa coù giaù trò töông ñöông vôùi caùc khoaûn cam keát, sau ñoù baùn haøng hoùa ôû thò tröôøng noäi ñòa ñeå thu noäi teä ; - Chuyeån giao tröïc tieáp cho nöôùc nhaän ODA: Loaïi hình naøy raát ít; b. Tín duïng thöông nghieäp: Töông töï nhö loaïi vieän trôï haøng hoùa nhöng keøm theo ñieàu kieän raøng buoäc trong vay möôïn. c. Vieän trôï phi döï aùn: Nöôùc vieän trôï vaø nöôùc nhaän vieän trôï kyù keát hieäp ñònh cho muïc ñích toång quaùt maø khoâng caàn xaùc ñònh chính xaùc khoaûn vieän trôï seõ söû duïng cho döï aùn naøo. d. Taøi trôï theo chöông trình, döï aùn: Thöôøng chieám tyû troïng lôùn trong toång voán ODA. Ñieàu kieän ñeå nhaän taøi trôï laø phaûi coù döï aùn cuï theå, chi tieát vaø caùc haïng muïc seõ söû duïng ODA. Taøi trôï cô baûn thöôøng duøng cho caùc döï aùn xaây döïng ñöôøng giao thoâng, caàu, coáng, heä thoáng ñeâ soâng, bieån, caùc döï aùn baûo veä moâi tröôøng, xaây döïng nhaø maùy cung caáp nöôùc saïch, beänh vieän, tröôøng hoïc... Noùi chung ñeå xaây döïng cô sôû haï taàng kyõ thuaät vaø xaõ hoäi. 1.2. VAI TROØ VAØ YÙ NGHÓA CUÛA NGUOÀN VOÁN ODA 1.2.1. Ñoái vôùi Beân tieáp nhaän voán a. Ñaåy nhanh quaù trình CNH vaø HÑH cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån: Ñeå ruùt ngaén giai ñoaïn phaùt trieån kinh teá, khaéc phuïc tình traïng laïc haäu, taän duïng toái ña lôïi theá cuûa nöôùc ñi sau caàn phaûi coù moät nguoàn voán lôùn, trong khi ñoù ôû giai ñoaïn ñaàu cuûa thôøi kyø CNH vaø HÑH, taát caû caùc nöôùc chaäm vaø ñang phaùt trieån 12 FDI vaø thuùc ñaåy ñaàu tö trong nöôùc phaùt trieån . b. Taïo theâm nguoàn löïc chuû ñoäng ñaàu tö cho söï phaùt trieån cô sôû haï taàng kinh teá-kyõ thuaät-xaõ hoäi: Haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån hieän nay, sau khi giaønh ñöôïc ñoäc laäp sau chieán tranh ñeàu ôû trong tình traïng ngheøo, laïc haäu. Ñeå phaùt trieån cô sôû haï taàng kinh teá-kyõ thuaät-xaõ hoäi, ñaûm baûo tieàn ñeà vaät chaát ban ñaàu cho söï phaùt trieån kinh teá ñoøi hoûi phaûi coù nhieàu voán, song caùc nguoàn voán ñaàu tö voâ cuøng lôùn naøy laïi khoâng sinh lôïi tröïc tieáp ngay töùc thì maø noù chæ taïo tieàn ñeà cho caùc ngaønh khaùc phaùt trieån. Vì theá, caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñeàu taän duïng nguoàn voán öu ñaõi ODA cho ñaàu tö phaùt trieån kinh teá-kyõ thuaät-xaõ hoäi. c. Tieáp thu nhöõng thaønh töïu khoa hoïc kyõ thuaät-coâng ngheä hieän ñaïi: ODA döôùi daïng vieän trôï khoâng hoaøn laïi giuùp cho caùc nöôùc nhaän vieän trôï tieáp thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu khoa hoïc kyõ thuaät, coâng ngheä hieän ñaïi cuûa caùc nöôùc phaùt trieån; coù cô hoäi ñeå nhaäp khaåu maùy moùc hieän ñaïi vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc caàn thieát cho quaù trình CNH, HÑH ñaát nöôùc. d. Hoaøn thieän cô caáu kinh teá: Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, khoù khaên kinh teá laø vaán ñeà khoâng theå traùnh khoûi, trong ñoù, nôï nöôùc ngoaøi vaø thaâm thuït caùn 13 theå cheá chính saùch vaø ñieàu chænh chính saùch cô caáu kinh teá cho phuø hôïp . e. Hoã trôï thöïc hieän chieán löôïc veà maët xaõ hoäi: Xeùt veà maët toång theå, ODA cuõng laø coâng cuï quan troïng hoã trôï caùc nöôùc ñang phaùt trieån thöïc hieän chieán löôïc xoùa ñoùi giaûm ngheøo, goùp phaàn xaây döïng cô sôû haï taàng giao thoâng noâng thoân, ñieän khí hoùa noâng thoân, thuûy lôïi, chænh trang ñoâ thò, giaûi quyeát caùc vaán naïn veà oâ nhieãm moâi tröôøng, baûo veä söùc khoeû cho phuï nöõ vaø treû em... laø nhöõng chöông trình, döï aùn mang laïi yù nghóa phaùt trieån xaõ hoäi moät caùch saâu saéc. f. Taêng khaû naêng thu huùt voán FDI vaø taïo ñieàu kieän ñeå môû roäng ñaàu tö phaùt trieån trong nöôùc: Ñeå thu huùt voán ñaàu tö, moãi quoác gia phaûi ñaûm baûo cho mình moät moâi tröôøng ñaàu tö thuaän lôïi veà cô sôû haï taàng kinh teá-xaõ hoäi, heä thoáng chính saùch luaät phaùp (nhaát laø Luaät Ñaàu tö)... ñaûm baûo ñaàu tö coù lôïi vôùi chi phí thaáp vaø hieäu quaû ñaàu tö cao. Muoán thöïc hieän ñöôïc vaán ñeà naøy, Chính phuû vaø Nhaø nöôùc phaûi taäp trung vaøo vieäc naâng caáp, caûi thieän vaø xaây döïng cô sôû haï taàng, heä thoáng taøi chính, nghieân cöùu môùi vaø boå sung hoaøn thieän heä thoáng luaät phaùp... Chæ coù nhö theá môùi taêng ñöôïc söùc huùt ñoái vôùi doøng voán FDI, thuùc ñaåy ñaàu tö trong nöôùc phaùt trieån vaø ñaït ñöôïc söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa neàn kinh teá vaø oån ñònh xaõ hoäi . 1.2.2. Ñoái vôùi Beân taøi trôï voán - Taøi trôï ODA taïo ñieàu kieän cho caùc Coâng ty cuûa Beân cung caáp hoaït ñoäng thuaän lôïi hôn taïi caùc nöôùc tieáp nhaän ODA moät caùch giaùn tieáp. Caùc coâng ty naøy nhaän ñöôïc söï öu ñaõi cuûa nöôùc tieáp nhaän trong coâng vieäc kinh doanh, cuï theå nhö: giaønh ñöôïc quyeàn öu tieân trong caùc cuoäc ñaáu thaàu, baùn saûn phaåm , coù moâi tröôøng haï taàng toát thoâng qua taøi trôï ODA ñeå naâng cao hieäu quaû nguoàn voán FDI cuûa mình vaøo nöôùc tieáp nhaän ODA... laøm cho caùc saûn phaåm cuûa hoï taêng theâm tính caïnh tranh so vôùi caùc saûn phaåm cuøng loaïi coù xuaát xöù töø caùc nöôùc khaùc; - Cuøng vôùi söï gia taêng voán ODA, caùc döï aùn ñaàu tö cuûa nhöõng Coâng ty nöôùc vieän trôï cuõng taêng theo vôùi nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi, ñoàng thôøi keùo theo 14 - Ñoái vôùi quoác gia hoã trôï döï aùn, khi chaáp nhaän cung caáp ODA coù nghóa laø moät ñoäng taùc coäng phí töø ngaân saùch nöôùc hoï ñaõ ñöôïc hình thaønh, tieáp theo laø nhaø thaàu cuûa quoác gia naøy cuõng truùng thaàu ñeå hoï tröïc tieáp thöïc hieän döï aùn theo noäi dung ñieàu öôùc hoã trôï nguoàn voán ODA maø Chính phuû hai nöôùc ñaõ chaáp thuaän vaø kyù keát. Trong tröôøng hôïp vieän trôï khoâng hoaøn laïi, khi chuyeân gia hay nhaø thaàu nöôùc ngoaøi vaøo laøm vieäc taïi nöôùc tieáp nhaän hoï seõ ñöôïc mieãn thueá thu nhaäp, thueá lôïi töùc taïi nöôùc tieáp nhaän ODA; - Ngoaøi nhöõng nguoàn lôïi veà kinh teá, nöôùc vieän trôï coøn coù theå ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích veà chính trò, naâng taàm aûnh höôûng cuûa hoï veà maët kinh teá, vaên hoùa ñoái vôùi nöôùc nhaän vieän trôï. 1.3. TÌNH HÌNH VAØ XU HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN NGUOÀN VOÁN ODA TREÂN THEÁ GIÔÙI HIEÄN NAY 1.3.1. Tình hình nguoàn voán ODA treân theá giôùi Nguoàn ODA song phöông ñöôïc phaân boå roäng khaép treân theá giôùi do caùc Nhaø taøi trôï moät maët phaûi thöïc hieän nghóa vuï quoác teá (theo quy ñònh cuûa Toå chöùc Lieân hieäp quoác ), maët khaùc, caùc Nhaø taøi trôï cuõng muoán naâng cao vò theá cuûa mình vaø vöôn roäng taàm aûnh höôûng ra caùc khu vöïc khaùc treân theá giôùi. ÔÛ ñaây hoï khoâng chæ muoán tìm kieám nhöõng lôïi ích kinh teá maø coøn muoán taêng cöôøng aûnh höôûng veà chính trò ñoái vôùi moät phaïm vi, moät khu vöïc naøo ñoù treân theá giôùi döïa vaøo vieäc cung caáp vieän trôï cho khu vöïc hay phaïm vi aáy. Hôn theá nöõa, traät töï an ninh chính trò maø caùc Nhaø taøi trôï chuû tröông thieát laäp taïi nöôùc nhaän vieän trôï laø döïa treân söï mong muoán thieát laäp moät neàn kinh teá phuï thuoäc vaøo neàn kinh teá cuûa nöôùc cung caáp vieän trôï. Treân cô sôû ñoù, hoï hy voïng coù theå caïnh tranh hieäu quaû ñoái vôùi caùc 15 Baûng 1-1: Nguoàn voán ODA töø caùc nöôùc taøi trôï thuoäc Uyû ban Hoã trôï Phaùt trieån (DAC) giai ñoaïn 1992-2003 Tính theo giaù trò (tyû USD) Tính theo % GNI 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 62,4 56,1 58,8 58,8 55,6 48,5 52,1 53,2 53,7 52,4 58,3 69,0 0.33 0,30 0,30 0,27 0,25 0,22 0,23 0,24 0,23 0,22 0,23 0,25 Nguoàn: Uyû ban Hoã trôï Phaùt trieån (DAC) cuûa OECD Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa Ngaân haøng theá giôùi, trong suoát giai ñoaïn 11 naêm, töø naêm 1992 ñeán 2003, nguoàn voán ODA töø caùc nhaø taøi trôï coù söï troài suït, taêng giaûm thaát thöôøng vaø cuï theå nhaát laø trong thaäp nieân 90, nguoàn voán ODA cuûa caùc nhaø taøi trôï suy giaûm lieân tuïc. Neáu taïi naêm 1992, nguoàn voán ODA laø 62,90 tyû USD thì ñeán naêm 1997 chæ coøn 48,50 tyû USD hay töø möùc 0,33% GNI xuoáng coøn 0,22% GNI cuûa caùc nöôùc taøi trôï thuoäc DAC. Maõi cho ñeán naêm 2003, möùc GNI cuõng chæ ñaït 0,25% (öùng vôùi nguoàn voán ODA laø 69,00 tyû USD) vaãn coøn moät khoaûng caùch raát xa so vôùi muïc tieâu 0,70% GNI cuûa Lieân hieäp Quoác. Maëc duø möùc GNI cuûa naêm 2003 vaãn coøn khoaûng caùch vôùi muïc tieâu GNI cuûa Lieân hieäp quoác nhöng taïi thôøi ñieåm keå töø thaùng 09 naêm 2002, Tuyeân boá Thieân nieân kyû ñaõ thieát laäp muïc tieâu thuùc ñaåy quan heä hôïp taùc vì söï phaùt trieån toaøn caàu ñaõ taïo ra böôùc ngoaëc lôùn trong söï gia taêng nguoàn voán ODA (naêm 2002 ñaït 58,30 tyû USD vaø naêm 2003 ñaït 69,00 tyû USD). Beân caïnh ñoù, cuoäc taán coâng vaøo toøa thaùp ñoâi ITC taïi New York vaø Hieäp ñònh thöông maïi song phöông VieätMyõ ñöôïc kyù keát ñaõ taïo neân söï thay ñoåi trong chính saùch cuûa Myõ thoâng qua vieäc gia taêng nguoàn voán vieän trôï cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong ñoù coù Vieät Nam. Baûng 1-2: Nguoàn voán ODA theo Nhaø taøi trôï giai ñoaïn 1990-2002 ÑVT: Tyû USD Chæ tieâu 1990 1995 2000 2001 2002 2003