Tài liệu Quản lý tài chính tại trường đại học sư phạm đại học thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ––––––––––––––––––––––––––––––– ĐÀO THỊ HỒNG NHUNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐÀM THỊ THANH THỦY THÁI NGUYÊN - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, Luận văn: "Quản lý tài chính tại Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên" là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực, rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017 Tác giả luận văn . ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này tôi đã nhận được sự hướng dẫn rất tận tình của TS. Đàm Thị Thanh Thủy cùng với những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy, cô giảng viên Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới những sự giúp đỡ đó. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tới lãnh đạo, đồng nghiệp, anh chị em trong trường Đại Học Sư Phạm Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ trong quá trình hoàn thành luận văn của mình. Xin cảm ơn sự động viên, hỗ trợ của gia đình, bạn bè đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn./. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017 Tác giả luận văn Đào Thị Hồng Nhung iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ..................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Những đóng góp mới của luận văn ......................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP .................................................. 5 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính tại trường Đại học công lập ........................... 5 1.1.1. Khái niệm về quản lý tài chính tại trường Đại học công lập ............................ 5 1.1.2. Đặc điểm quản lý tài chính tại trường Đại học công lập .................................. 6 1.1.3. Vai trò quản lý tài chính tại trường Đại học công lập ....................................... 7 1.1.4. Nội dung nghiên cứu quản lý tài chính tại trường Đại học công lập ................ 9 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại trường Đại học công lập ...... 21 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý tài chính tại trường Đại học công lập...................... 24 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại Trường Đại học Quốc gia Hà Nội ............ 24 1.2.2. Kinh nghiệm quản lý tài chính trường Đại học Kinh tế quốc dân .................. 25 1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên ............................................................................................................. 26 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 28 2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết ........................................................ 28 2.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 28 2.2.1. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu và khung phân tích ................................... 28 iv 2.2.2. Thu thập số liệu ............................................................................................... 31 2.2.3. Tổng hợp và phân tích thông tin ..................................................................... 33 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................ 34 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VỐN TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐH SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ....................................................... 36 3.1. Tổng quan về Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên ...................... 36 3.1.1. Lịch sử hình thành ........................................................................................... 36 3.1.2. Sứ mạng và tầm nhìn....................................................................................... 38 3.1.3. Các hình thức và quy mô đào tạo .................................................................... 38 3.1.4. Sơ đồ tổ chức - Ban Giám hiệu ....................................................................... 41 3.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên ....................................................................................................... 44 3.2.1 Công tác kế hoạch ............................................................................................ 44 3.2.2. Quy chế chi tiêu nội bộ ................................................................................... 45 3.2.3. Hạch toán, kế toán, kiểm toán ......................................................................... 46 3.2.4. Hệ thống thanh tra, kiểm tra ............................................................................ 69 3.2.5. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính ................................................................... 71 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại trường Đại học Sư phạm Đại học Thái Nguyên ................................................................................................ 71 3.3.1. Cơ chế quản lý tài chính của Nhà nước .......................................................... 71 3.3.2. Hệ thống kiểm soát nội bộ .............................................................................. 73 3.3.3. Trình độ cán bộ quản lý .................................................................................. 74 3.3.4. Đặc điểm của ngành ........................................................................................ 75 3.4. Đánh giá kết quả thực hiện công tác quản lý tài chính tại trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên .................................................................................................... 76 3.4.1. Đánh giá hiệu quản quản lý tài chính qua các tiêu chí .................................... 76 3.3.2. Những kết quả đạt được .................................................................................. 80 3.3.3. Những hạn chế của công tác quản lý tài chính ............................................... 81 Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ................ 82 v 4.1. Quan điểm, phương hướng, mục tiêu tăng cường quản lý tài chính tại Trường ĐH Sư phạm - Đại học Thái Nguyên ........................................................... 82 4.1.1. Quan điểm quản lý tài chính tại ĐH Sư phạm - Đại học Thái Nguyên .......... 82 4.1.2. Phương hướng quản lý tài chính tại trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên .............................................................................................................. 83 4.1.3. Mục tiêu quản lý tài chính tại ĐH Sư phạm - Đại học Thái Nguyên ............. 83 4.2. Đề xuất một số giải pháp tăng cường quản lý tài chính tại ĐH Sư phạm Thái Nguyên .............................................................................................................. 84 4.2.1. Đa dạng hóa các nguồn tài chính của trường .................................................. 84 4.2.2. Nâng cao chất lượng đào tạo để tăng các khoản thu ngoài NSNN ................. 86 4.2.3. Quản lý tốt các hoạt động chi của nhà trường ................................................ 87 4.2.4. Hoàn thiện công tác kiểm tra, kiểm soát quản lý tài chính ............................. 90 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 94 PHIẾU ĐIỀU TRA .................................................................................................. 95 vi DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT CBGD : Cán bộ giảng dạy CB,VC : Cán bộ, viên chức CNV : Công nhân viên ĐHTN : Đại học Thái Nguyên ĐVSN : Đơn vị sự nghiệp GD-ĐT : Giáo dục - Đào tạo HSSV : Học sinh sinh viên NCKH : Nghiên cứu Khoa học NSNN : Ngân sách Nhà nước SV : Sinh viên TSCĐ : Tài sản cố định TTKT&ĐBCLGD : Thanh tra Khảo thí và Đảm bảo Chất lượng Giáo dục vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 : Tổng hợp kết quả chọn mẫu .................................................................... 32 Bảng 3.1: Các chương trình đào tạo hệ đại học ..................................................... 39 Bảng 3.2: Các chương trình đào tạo hệ thạc sỹ......................................................... 40 Bảng 3.3: Các chương trình đào tạo hệ tiến sỹ ......................................................... 40 Bảng 3.4: Quy mô đào tạo của Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên.......... 41 Bảng 3.5: Kế hoạch thu chi của trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên .................. 44 Bảng 3.6: Tổng nguồn thu của Đại học Sư phạm Thái Nguyên ............................... 47 Bảng 3.7: Nguồn thu từ ngân sách nhà nước cấp...................................................... 49 Bảng 3.8: Thu ngoài ngân sách ................................................................................. 52 Bảng 3.9: Mức học phí cho các đối tượng học của trường ĐHSP Thái Nguyên ...... 55 Bảng 3.10: Đánh giá công tác thu của Đại học Sư phạm Thái Nguyên.................... 56 Bảng 3.11: Chi tiêu của trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên .............................. 57 Bảng 3.12: Các khoản chi thường xuyên .................................................................. 58 Bảng 3.13: Trích lập và phân phối các quỹ của trường ĐHSP Thái Nguyên ........... 59 Bảng 3.14: Chi quỹ khen thưởng của trường ĐHSP Thái Nguyên........................... 59 Bảng 3.15: Chi quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp.................................................. 60 Bảng 3.16: Chi nghiệp vụ chuyên môn ..................................................................... 62 Bảng 3.17: Chi nghiên cứu khoa học của trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên ... 63 Bảng 3.18: Đánh giá quản lý chi của trường ĐHSP Thái Nguyên ........................... 64 Bảng 3.19: Quản lý tài sản của trường ĐHSP Thái Nguyên .................................... 68 Bảng 3.20: Đánh giá của người dùng về tình hình quản lý tài sản ........................... 69 Bảng 3.21: Số vụ sai phạm hoặc chậm tiến độ trong quản lý tài chính .................... 70 Bảng 3.22: Số lượng lớp tập huấn quản lý tài chính ................................................. 71 Bảng 3.23: Tỷ lệ tiết kiệm của trường ĐHSP Thái Nguyên ..................................... 76 Bảng 3.24: Mức lương trung bình của giảng viên trường ĐHSP Thái nguyên ........ 77 Bảng 3.25 : Tỷ lệ đầu tư cơ sở vật chất trang thiết bị ............................................... 78 Bảng 3.26: Tỷ trọng chi cho nghiên cứu khoa học ................................................... 79 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm và coi trọng công tác Giáo dục và đào tạo. Ngay từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, phát triển Giáo dục cùng với khoa học công nghệ được xác định là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho Giáo dục là đầu tư cho phát triển. Đại hội toàn quốc lần thứ X tiếp tục khẳng định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, phát triển Giáo dục và đào tạo là một động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa là điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Trong những năm qua, mặc dù điều kiện đất nước và Ngân sách Nhà nước còn nhiều hạn hẹp nhưng Đảng và Chính Phủ vẫn đặc biệt quan tâm dành một tỷ lệ Ngân sách đáng kể trong Ngân sách Nhà nước để đầu tư cho Giáo dục. Với nguồn Ngân sách đó, lĩnh vực Giáo dục đang ngày càng chuyển mình và đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên trong khi nền Kinh tế nước ta đã chuyển sang cơ chế thị trường được 30 năm, đã có sự hình thành các cơ sở Giáo dục ngoài công lập ngày một tăng thì cơ chế tài chính Giáo dục thực tế vẫn chưa có thay đổi về chất so với thời ký kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp. Việc quản lý Ngân sách Giáo dục rất phân tán: Các đọa phương quản lý 74% Ngân sách Nhà nước chi cho Giáo dục hàng năm; các Bộ, Ngành khác 21%, Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý 5%. Các địa phương, Bộ, Ngành không có Báo cáo về tình hình thực hiện và hiệu quả sử dụng Ngân sách Giáo dục cho Bộ Giáo dục và Đào tạo.Vì vậy Bộ GD & ĐT không đủ điều kiện để đánh giá hiệu quả đầu tư của Nhà nước cho Giáo dục trong toàn quốc. Mức chi đầu tư xây dựng cơ bản còn thấp so với nhu cầu rất lớn của Ngành. Định mức phân bổ Ngân sách Giáo dục chưa gắn chặt với các tiêu chí đảm bảo chất lượng đào tạo (đội ngũ nhà giáo, điều kiện cơ sở vật chất…), chưa làm rõ được trách nhiệm chia sẻ chi phí đào tạo giữa Nhà nước và người học ở Giáo dục Đại học công lập, về cơ bản vẫn mang nặng tính bao cấp và bình quân, thụ động. Việc phân bổ Ngân sách cho Giáo dục chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, thiếu cơ sở khoa học xây dựng mức chi và đơn giá chuẩn. Việc giao kế hoạch thu chi hàng 2 năm chưa gắn với kế hoạch phát triển trung hạn và dài hạn của Ngành, gây khó khăn cho việc chủ động sắp xếp thứ tự ưu tiên thực hiện các nhiệm vụ, chế độ, chính sách và cân đối giữa nhu cầu chi với khả năng nguồn lực tài chính công. Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên là đơn vị sự nghiệp có thu, sau 50 năm thành lập và phát triển, đến nay trường đã rất tích cực cải cách và đổi mới cơ chế quản lý tài chính nói chung và công tác kế toán nói riêng, đã chủ động khai thác các nguồn thu, nâng cao hiệu quả các khoản chi phí, tích cực cân đối thu chi, tăng cường quản lý về tài chính phục vụ tốt sự nghiệp Giáo dục Đào tạo. Trong thời gian qua Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã không ngừng phát triển và xây dựng trường là một cánh chim đầu đàn trong công cuộc trồng người, là chiếc nôi lớn trong ngành Sư phạm cả nước nói chung và của các tỉnh miền núi phía Bắc nói riêng…vì vậy nhu cầu về đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý trong công tác tài chính và hiệu quả quản lý nguồn vốn Ngân sách cấp là rất cần thiết nhằm ngày càng nâng cao chất lượng đào tạo. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên, tác giả nghiên cứu và lựa chọn đề tài “Quản lý tài chính tại trường Đại học Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên” mong muốn tìm hiểu thực trạng quản lý tài chính tại trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên và đưa ra một số giải pháp chủ quan nhằm tăng cường công tác quản lý tài chính tại Nhà trường, đồng thời hướng tới mục tiêu tự chủ tài chính để phù hợp, hòa nhập với xu hướng phát triển của đất nước. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu thực trạng quản lý tài chính tại Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính để đạt được mục tiêu đã đề ra. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính tại trường đại học công lập. - Phân tích, đánh giá được thực trạng và xác định các yếu tố tác động đến công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Sư Phạm - ĐH Thái Nguyên. 3 - Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý tài chính tại Trường ĐH Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là hoạt động quản lý tài chính tại Trường ĐH Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về hiệu quả quản lý tài chính; Thực trạng, nội dung, kết quả, các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trường ĐH Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên. - Về không gian: Luận văn nghiên cứucông tác quản lý và các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trường Đại học Sư Phạm - ĐH Thái Nguyên. - Về thời gian:Số liệu thứ cấp sử dụng để nghiên cứu trong luận văn chủ yếu được thu thập trong khoảng thời gian từ năm 2010 đến năm 2015. 4. Những đóng góp mới của luận văn Trên cơ sở nghiên cứu khoa học, hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn, luận văn có những đóng góp sau: 4.1. Về lý luận Luận văn hệ thống hóa và góp phần hoàn thiện những vấn đề lý luận và thực tiễn trong hiệu quả quản lý tài chính nói chung và hiệu quả quản lý tài chính tại trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên nói riêng. 4.2. Về thực tiễn - Luận văn đã phân tích được thực trạng công tác quản lý tài chính tại trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên bao gồm:Thực trạng về công tác quản lý, thu, chi tài chính tại trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên. - Luận văn đã đánh giá được mức độ hiệu quả quản lý tài chính tại trường Đại học Sư Phạm - ĐH Thái Nguyên; Những hạn chế và tồn tại trong công tác quản lý vốn, từ đó đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. 4 5. Kết cấu của luận văn Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung của luận văn được kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính của Trường Đại học công lập. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản tài chính tại Trường Đại học Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên. Chương 4: Một số giải pháp tăng cường quản lý tài chính tại Trường Đại học Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính tại trường Đại học công lập 1.1.1. Khái niệm về quản lý tài chính tại trường Đại học công lập 1.1.1.1. Khái niệm quản lý tài chính tại trường đại học công lập Có nhiều quan điểm khác nhau khi đưa ra cách hiểu vềtài chính, tuy nhiên cách hiểu được chấp nhận nhiều nhất là: Tài chính là một thuật ngữ được sử dụng khi đề cập tới vấn đề liên quan đến sự vận động của các dòng tiền phát sinh trên cơ sở các mối quan hệ giữa các chủ thể trong nền kinh tế. Hoặc tài chính là quan hệ giữa các chủ thể trong nền kinh tế về giá trị. Hoặc Tài chính thểhiện là sựvận động của vốn tiền tệdiễn ra ởmọi chủ thể trong xã hội. Nó phản ánh tổng hợp các mối quan hệkinh tếnảy sinh trong phân phối các nguồn tài chính thông qua việc tạo lập hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau của các chủ thể trong xã hội. Quan điểm tài chính như trên cho phép nhìn nhận đầy đủ, toàn diện về tài chính. Quan điểm vừa chỉ ra mặt cụ thể- hình thức biểu hiện bên ngoài “vật chất” của tài chính - là các nguồn tài chính, các quỹtiền tệ; vừa vạch rõ mặt trừu tượng bản chất bên trong của tài chính là các quan hệ kinh tế trong phân phối của cải dưới hình thức giá trị. Từ đó cho nhận thức rằng, quản lý tài chính trước hết là quản lý các nguồn tài chính, quản lý các quỹ tiền tệ, quản lý việc phân phối các nguồn tài chính, quản lý việc tạo lập, phân bổvà sử dụng các quỹ tiền tệ một cách chặt chẽ, hợp lý có hiệu quả theo mục đích đã định. Đồng thời, quản lý tài chính cũng chính là thông qua các hoạt động kể trên để tác động có hiệu quả nhất tới việc xử lý các mối quan hệ kinh tế- xã hội nẩy sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính, trong quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ ở các chủ thể trong xã hội. Theo học thuyết về quản lý của các nhà quản trịhọc hiện đại như: Taylor, Herry Fayol, Harold Koontz,… có thể khái quát: quản lý là tác động có ý thức, bằng quyền lực, theo yêu cầu của chủ thể quản lý tới đối tượng của quản lý để phối hợp các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức trong môi trường biến đổi. Theo 6 học thuyết quản lý tài chính của mình, Era Solomon cho rằng: Quản lý tài chính là việc sử dụng các thông tin phản ánh chính xác tình trạng tài chính của một đơn vị để phân tích điểm mạnh điểm yếu của nó và lập các kế hoạch hành động, kế hoạch sử dụng nguồn tài chính, tài sản cố định và nhu cầu nhân công trong tương lai nhằm đạt được mục tiêu cụ thể tăng giá trị cho đơn vị đó. Bản chất của quản lý tài chính trong mọi tổchức nói chung là giống nhau. Tuy nhiên, do đặc thù của mỗi ngành nên nó có những nét cơbản riêng. Các trường đại học công lập thuộc đơn vị sự nghiệp công lập, song có nhiều loại đơn vị sự nghiệp như: sự nghiệp giáo dục, đào tạo và dạy nghề; sự nghiệp y tế; sự nghiệp văn hóa thông tin; sự nghiệp thể dục - thể thao và đơn vị sự nghiệp khác. Quản lý tài chính trong trường đại học nói chung và trường đại học công lập nói riêng sẽ có những nội dung giống như quản lý tài chính ở các doanh nghiệp, ví dụ, các trường cần cân bằng giữa chi phí đầu vào và chi phí đầu ra trong một thời gian dài cũng phải chịu các tác động của nhân tốthịtrường như: sựrủi ro, lợi nhuận, sựgia tăng giá cả,… Khái niệm quản lý tài chính tại trường đại học công lập như sau: Quản lý tài chính trường đại học công là quá trình tác động của Nhà nước tới hệ thống quản trị đại học công ( bộ máy quản trị đại học công) thông qua hệ thống các công cụ của nhà nước để thực hiện các chức năng cơ bản từ việc lập kế hoạch tài chính, tổ chức tạo nguồn lực và sử dụng nguồn tài chính đến kiểm tra, giám sát nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra. 1.1.2. Đặc điểm quản lý tài chính tại trường Đại học công lập Là cơ quan đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao phục vụ cho thị trường lao động trong và ngoài nước, nên nó có những đặc điểm sau: Thứ nhất, bởi vì, đầu tư của các trường đại học dành cho việc sản xuất nguồn vốn con người, nguồn kinh phí của trường đại học phụ thuộc rất nhiều vào thương hiệu và chất lượng của trường, số lượng sinh viên. Việc các trường đại học sử dụng không có hiệu quả các nguồn lực sẽ làm giảm sự hỗ trợ của các tổ chức xã hội đối với nhà trường để bảo vệ thương hiệu của mình, trường đại học cần được sử dụng có hiệu quả các khoản tài trợ mà các khoản tài trợ này được thực hiện dựa trên các 7 kiến thức mới mà trường đại học cung cấp cho sinh viên và xã hội. Vì vậy, trường đại học cần sản sinh những kiến thức mới mà trường đại học cung cấp cho sinh viên và cho xã hội vượt xa uy tín hiện có của mình. Thứ hai, trong quản lý tài chính các trường đại học khó có thểcó sựrõ ràng, rành mạch giống như trong các doanh nghiệp. Bởi đầu ra của loại dịch vụ này là chất lượng đào tạo, do vậy, quản lý tài chính hiệu quảcần kết hợp cảba yếu tố: Trí lực (con người); vật lực (cơ sở vật chất); tài lực (nguồn tài chính). Thứ ba, nguồn thu trong các trường đại học công lập chủyếu là phần kinh phí nhà nước cấp phát, học phí từngười học và những nguồn thu khác được tạo ra từgiáo dục. Đối với nguồn thu từ học phí, các trường đại học công lập chưa được tự xác định mức thu, mức thu nằm trong khung nhà nước đưa ra. Tuy nhiên, ở rất nhiều quốc gia (đặc biệt là các quốc gia đang phát triển) mức học phí mà các trường đại học công lập được phép thu phải đạt được mục đích dung hòa giữa chính sách học phí và chính sách xã hội. Thứ tư, các khoản chi cho các yếu tốhình thành nên chất lượng sản phẩm là tri thức. 1.1.3. Vai trò quản lý tài chính tại trường Đại học công lập Việc quản lý sử dụng nguồn tài chính ở các trường Đại học công lập có liên quan trực tiếp đến hiệu quả kinh tế xã hội, đến hiệu quả các khoản tài chính do đó phải có sự quản lý, giám sát, kiểm tra nhằm hạn chế, ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng trong khai thác và sử dụng nguồn lực tài chính đồng thời nâng cao hiệu quả việc sử dụng các nguồn tài chính. Chính vì vậy, việc quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu nói chung và tại trường Đại học công lập nói riêng phải đặt lên hàng đầu vì: Thứ nhất, nguồn thu chủ yếu tại các đơn vị sự nghiệp chủ yếu bù đắp một phần hay toàn bộ khoản chi phí hoạt động thường xuyên của đơn vị, giúp giảm áp lực cấp kinh phí từ ngân sách nhà nước. Việc cân đối thu thông qua các khoản phí, lệ phí và các khoản chi trong đơn vị sự nghiệp có thu là một vấn đề cần phải được xem xét hàng đầu nhằm thỏa mãn lợi ích của đơn vị cũng như lợi ích của toàn xã hội. Các khoản phí, lệ phí mà các đơn vị thu không thể quá cao để đáp ứng nhu cầu 8 chi tiêu, nhưng cũng không thể quá thấp, vì sẽ tạo gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Do đó, để dung hòa hai mặt lợi ích này, Nhà nước đã ban hành định mức thu cho phù hợp nhằm đảm bảo mức thu phù hợp, đồng bộ, thống nhất trong phạm vi cả nước, phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội trong các giai đoạn khác nhau. Những khoản thu do đơn vị sự nghiệp tự quy định mức thu phải được xem xét trên khía cạnh cân bằng thu, chi, chủ yếu là để bù đắp cho chi phí thường xuyên của đơn vị, đồng thời giúp giảm gánh nặng cho Ngân sách nhà nước. Thứ hai, các khoản chi cho hoạt động sự nghiệp nói chung là hướng tới mục đích của cộng đồng, không vì mục tiêu lợi nhuận, không tạo ra của cải vật chất và không có tính hoàn trả trực tiếp. Chính vì vậy, các đơn vị sự nghiệp có thu - các trường Đại học công lập phải quản lý chi tiêu một cách có hiệu quả, theo quy định nhằm đảm bảo các khoản chi được sử dụng đúng mục đích, phù hợp với chức năng nhiệm vụ của từng đơn vị. Nếu xét về mặt lâu dài, các khoản chi sự nghiệp có ảnh hưởng tới phạm vi rộng, phát huy lợi ích của cộng đồng. Nên việc đánh giá hiệu quả của các khoản chi tiêu này rất khó khăn, đòi hỏi phải có thời gian thử nghiệm và phải quản lý các khoản chi sao cho thích đáng, phát huy tối đa hiệu quả là hết sức quan trọng. Thứ ba, việc quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu giúp cho các đơn vị này thực hiện việc tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc quản lý tài chính. Giúp các đơn vị sự nghiệp có thu tự chủ trong các nguồn thu, nhằm giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Đồng thời tự chủ động, sắp xếp tổ chức bộ máy, lao động theo yêu cầu của công việc, xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ, phân bổ nguồn tài chính của đơn vị, thực hiện kiểm soát, đánh giá hiệu quả và tuân thủ theo quy định của nhà nước, giảm bớt sự can thiệp trực tiếp của cơ quan chủ quản và cơ quan tài chính. Thứ tư, hoàn thiện việc quản lý tài chính cũng khuyến khích các đơn vị sự nghiệp tạo nguồn thu, tăng thu nhập cho cán bộ, công chức theo năng lực và hiệu quả công việc, nhằm tạo động lực làm việc, thúc đẩy năng suất lao động, đồng thời gắn trách nhiệm của Thủ trưởng đơn vị và cán bộ, công chức trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao theo quy định của pháp luật. 9 1.1.4. Nội dung nghiên cứu quản lý tài chính tại trường Đại học công lập 1.1.4.1. Công tác kế hoạch Cũng giống như các đơn vị khác, tại các trường Đại học công tác lập kế hoạch luôn được chú trọng và thực hiện nghiêm túc. Với một bản kế hoạch tốt và hoàn chỉnh có vài trò rất lớn trong công tác quản lý tài chính tại trường: Thứ nhất: bảo đảm cho các khoản thu, chi tài chính của các đơn vị sự nghiệp có thu, đồng thời giúp các đơn vị này sử dụng hiệu quả NSNN, đem lại lợi ích cho cộng đồng và xã hội. Thứ hai: Việc lập kế hoạch được căn cứ vào quy mô đào tạo, cơ sở vật chất, hoạt động sự nghiệp và hoạt động khác trong năm báo cáo để có cơ sở dự kiến năm kế hoạch của nhà trường. Dựa vào số liệu chi cho con người, chi quản lý hành chính, chi nghiệp vụ chuyên môn và chi mua sắm, sửa chữa xây dựng cơ bản của năm báo cáo làm cơ sở dự kiến cho năm kế hoạch. Thứ ba: dựa trên những kế hoạch được giao cũng như dựa toán các khoản thu của, trường sẽ xây dựng đuợc kế hoạch tốt, chủ động thực hiện kế hoạch đã được phê duyệt, khắc phục tình trạng thiếu vốn, thiếu kinh phí thực hiện. Thứ tư: Đảo bảo được nguồn tài chính của trường, đảm bảo sự phát triển chung của nhà trường cũng như nâng cao chất lượng đời sống của cán bộ công nhân viên, tạo dựng được lòng tin vào thực hiện các kế hoạch của nhà trường đã đề ra. 1.1.4.2. Quy chế chi tiêu nội bộ Với việc xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ hoàn chỉnh và đầy đủ, tạo điều kiện giúp nhà trường có một cơ chế quản lý tài chính hiệu quả và chuyên nghiệp hơn bởi vì: Đảo bảo hành thành các nhiệm vụ được giao, đây là điều quan trọng đới với các cơ quan nói chung và đối với trường đại học nói riêng trong việc xây dựng và thực hiện các kế hoạch, đảm bảo về tài chính, tiến độ và chất lượng của kế hoạch. Tạo quyền chủ động trong việc quản lý và chi tiêu tài chính của Hiệu trưởng nhà trường. Hiệu trưởng dựa vào các quy định này để chi tiêu những khoản cần thiết trong sự phát triển của nhà trường không cần phải họp bàn cũng như xem xét ý kiến của các bên liên quan, nhanh chóng đưa ra những quyết định kịp thời và chính xác. 10 Tạo quyền chủ động cho cán bộ, viên chức trong trường hoàn thành nhiệm vụ được giao. Cán bộ công nhân viên trong trường dựa vào các quy định chi tiêu đã được phê duyệt để có kế hoạch tài chính cho mình trong việc thực hiện các nhiệm vụ được nhà trường giao cho. Với quy chế chi tiêu nộ bộ này, đây là căn cứ thanh toán cũng như kiểm soát của Kho bạc Nhà nước, của cơ quan cấp trên, cơ quan tài chính…xem xét việc thực hiện các khoản chi của nhà trường. Quy định chi tiêu nội bộ càng rõ ràng thì việc quả lý và sử dụng tài sản càng đúng mục đích và có hiệu quả hơn, góp phần vào công cuộc tiết kiệm chống lãng phí. Ngoài ra, thông qua chi tiêu nội bộ tạo được sự công bằng giữa các thành viên trong nhà trường, nâng cao hiệu suất lao động… 1.1.4.3. Hạch toán, kế toán, kiểm toán Kế toán, kiểm toán là một phần không thể thiếu của quản lý tài chính. Để ghi nhận, xử lý và cung cấp thông tin đáp ứng nhu cầu sử dụng thông tin của các nhà quản lý, đòi hỏi công tác ghi chép, tính toán, phản ánh số hiện có, tình hình luân chuyển và sử dụng tài sản, quá trình và kết quả hoạt động sử dụng kinh phí của đơn vị sự nghiệp phải kịp thời, chính xác. Do đó, công tác hoạch toán kế toán cần thực hiện các nhiệm vụ sau: - Ghi chép và phản ánh một cách chính xác, kịp thời, đầy đủ và có hệ thống tình hình luân chuyển và sử dụng tài sản, vật tư, tiền vốn, quá trình hình thành kinh phí và sử dụng nguồn kinh phí, tình hình và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh tại đơn vị. - Thực hiện kiểm tra, kiểm soát tình hình chấp hành dự toán thu, chi; Tình hình thực hiện các chỉ tiêu kinh tế tài chính và các tiêu chuẩn, định mức của Nhà nước; Kiểm tra việc quản lý, sử dụng các loại vật tư tài sản ở đơn vị; Kiểm tra việc chấp hành kỷ luật thu, nộp ngân sách, chấp hành kỷ luật thanh toán và chế độ chính sách của Nhà nước. - Theo dõi và kiểm soát tình hình phân phối kinh phí cho các đơn vị dự toán cấp dưới, tình hình chấp hành dự toán thu, chi và quyết toán của các đơn vị cấp dưới. 11 - Lập và nộp đúng hạn các báo cáo tài chính cho các cơ quan quản lý cấp trên và cơ quan tài chính theo quy định, cung cấp thông tin và tài liệu cần thiết phục vụ cho việc xây dựng dự toán, xây dựng các định mức chi tiêu; Phân tích và đánh giá hiệu quả sử dụng các nguồn kinh phí ở đơn vị. Công tác hoạch toán kế toán, kiểm toán các nội dung sau: Thứ nhất: Hạch toán, kế toán, kiểm toán các khoản thu Nguồn tài chính đầu tư GD đại học công của các nước đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng được hình thành từ hai nguồn cơ bản: Nguồn tài chính trong nước và nguồn tài chính ngoài nước. Nguồn tài chính trong nước được hình thành từcác nguồn: - Nguồn tài chính tích luỹ từ ngân sách (vốn NSNN) - Nguồn tài chính tự tạo của nhà trường - Nguồn tài chính của dân cư (Học phí, lệ phí) Vốn ngoài nước được hình thành chủ yếu từ viện trợ phát triển chính thức. Luật giáo dục của Việt Nam đã ghi rõ: Vốn đầu tư cho giáo dục ởnước ta được hình thành từ các nguồn sau: NSNN; Học phí, tiền đóng góp xây dựng trường, các khoản thu từ tư vấn, chuyển giao công nghệ, sản xuất kinh doanh của các cơ sở giáo dục, các khoản tài trợ khác của các tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước theo quy định của pháp luật Thứ nhất, nguồn NSNN:Chủ yếu cấp cho các trường đại học, cao đẳng công và trường dạy nghề do Chính phủ quyết định thành lập. Khoảng 2/3 ngân sách trung ương được phân bổ cho Bộ Giáo dục - Đào tạo. Các Bộ ngành khác có quản lý các trường đại học và cao đẳng cũng được cấp ngân sách. Ngoài ra, ngân sách trung ương còn cấp cho các chương trình mục tiêu để tăng cường cơ sở vật chất phục vụ đào tạo. NSNN được coi là một trong những quỹ tiền tệ lớn nhất của Nhà nước. Sự vận động của NSNN được thể hiện ra bên ngoài thông qua hai mặt hoạt động thu và chi. Việc thực hiện quản lý các hoạt động xã hội, Nhà nước phải sử dụng quỹ tiền tệ của mình để trang trải cho các nhu cầu chi của các hoạt động đó, trong đó có chi NSNN cho GD đại học công. Trong điều kiện hiện nay, do sự nhận thức về tầm quan trọng đặc biệt của giáo dục - đào tạo nói chung và GD-ĐT đại học công nói 12 riêng nên việc phân phối, sử dụng nguồn vốn NSNN thông qua chi thường xuyên được gọi là đầu tư của NSNN cho GD đại học. Hai là, nguồn ngoài NSNN: Nguồn ngoài NSNN cho giáo dục đại học bao gồm học phí, tiền đóng góp xây dựng trường học, các khoản thu từ hoạt động tư vấn, chuyển giao công nghệ, sản xuất kinh doanh của các cơ sở giáo dục, các khoản tài trợ khác của các tổ chức, các nhân trong nước và ngoài nước theo quy định của pháp luật. Trong điều kiện hiện nay nguồn tài chính ngoài NSNN dành để đầu tư cho GD đại học được hình thành từ các khoản thu sau: - Học phí và các khoản lệ phí:Thu học phí là một trong những hình thức để chuyển gánh nặng tài chính từ nhà nước sang cha mẹ sinh viên hoặc người sử dụng nhân lực qua đào tạo để bù đắp một số chi phí trong việc cung cấp dịch vụ giáo dục của Nhà nước. Từ trước tới nay, người ta quan niệm thu học phí cũng là một cách thực hiện công bằng trong giáo dục. Tuy nhiên, đến thời điểm này, chúng ta nên phân tích lại quan điểm này. - Nguồn thu từ NCKH và tư vấn dịch vụ: Nguồn thu từ nghiên cứu khoa học, lao động sản xuất và các dịch vụ được hình thành dựa trên việc triển khai ứng dụng kết quả nghiên cứu vào sản xuất, đời sống hoặc tham gia vào phát triển công nghệ, chuyển giao công nghệ, thực hiện các dịch vụ tư vấn và dịch vụ phục vụ học sinh, sinh viên. Đặc biệt, hiện nay nhiều cơ sở giáo dục-đào tạo tiến hành liên kết đào tạo, thông qua hình thức này có thể đem lại nguồn thu đáng kể cho nhà trường. - Nguồn thu tư khoản quà tặng, biếu, đóng góp từ thiện; - Viện trợ, đầu tư của nước ngoài và các tổ chức quốc tế; - Các khoản thu khác. Sau khi hình thành nguồn tài chính, nguồn này sẽ được sử dụng cho mục đích cụ thể, điều đó được thểhiện ở nội dung sau. Quản lý các nguồn thu các trường Đại học bao hàm việc quy định nguồn thu, hình thức và công cụ quản lý nguồn thu của đơn vị(như tổ chức khai thác các nguồn thu - nội dung thu, mức thu, hình thức kiểm tra, kiểm soát) Kèm theo đó là các quy định, chế độ về quản lý nguồn thu của đơn vị).