Tài liệu Quản lý tài chính tại kho bạc nhà nước phú thọ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƢƠNG TẠ THỊ HẢI YẾN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI KHO BẠC NHÀ NƢỚC PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Phú Thọ, năm 2021 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO UBND TỈNH PHÚ THỌ TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƢƠNG TẠ THỊ HẢI YẾN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI KHO BẠC NHÀ NƢỚC PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đàm Đắc Tiến Phú Thọ, năm 2021 i LỜI CAM ĐOAN Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi, vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật./. Phú Thọ, ngày tháng năm 2021 HỌC VIÊN Tạ Thị Hải Yến ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều tập thể, cá nhân trong và ngoài trƣờng. Trƣớc tiên tôi xin trân trọng cảm ơn và tri ân sâu sắc đối với TS. Đàm Đắc Tiến đã trực tiếp hƣớng dẫn và giúp đỡ em trong việc nghiên cứu khoa học và hoàn thiện luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới thầy cô giáo Trƣờng Đại học Hùng Vƣơng, Ban Lãnh đạo Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ và công chức Phòng Tài vụ - Quản trị Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn “Quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước Phú Thọ”. Trong quá trình thực hiện luận văn, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhƣng do trình độ lý luận cũng nhƣ kinh nghiệm thực tiễn của cá nhân còn hạn chế nên bài báo cáo không thể tránh khỏi có những thiếu sót. Rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp của Thầy, Cô và các nhà khoa học để tôi hoàn thành tốt hơn bài báo cáo này. Em xin chân thành cảm ơn! Phú Thọ, ngày tháng HỌC VIÊN Tạ Thị Hải Yến năm 2021 iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................ i 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 5. Kết cấu Luận văn .......................................................................................... 5 6. Tổng quan về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài .............................. 5 CHƢƠNG 1...................................................................................................... 8 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ........................ 8 TẠI KHO BẠC NHÀ NƢỚC TỈNH VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN ....... 8 1.1. Tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh ......................................................... 8 1.1.1. Quan niệm tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh..................................... 8 1.1.2. Phân loại tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh ..................................... 10 1.2 Quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh............................................ 13 1.2.1. Khái niệm, mục tiêu quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh....... 13 1.2.2. Nguyên tắc quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh ..................... 15 1.2.3. Nội dung quản lý tài chính nội bộ tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh ............. 17 1.2.4. Công cụ quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh .......................... 28 1.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh ......................................................................................................................... 29 1.3.1. Các Nhân tố chủ quan ........................................................................... 29 1.3.2. Các Nhân tố khách quan ....................................................................... 30 1.4. Kinh nghiệm quản lý tài chính của một số KBNN tỉnh và bài học rút ra cho KBNN Phú Thọ ........................................................................................ 31 1.4.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính của một số KBNN tỉnh ........................ 31 1.4.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho KBNN Phú Thọ .................................. 34 CHƢƠNG 2.................................................................................................... 36 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH....................................................... 36 iv TẠI KBNN PHÚ THỌ GIAI ĐOẠN 2018 - 2020 ......................................... 36 2.1. Khái quát về Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ ............................................... 36 2.1.1. Quá trình phát triển của Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ........................... 36 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu bộ máy của Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ ......................................................................................................................... 37 2.1.3. Kết quả hoạt động của Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ............................. 41 2.2. Thực trạng quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ ................. 43 2.2.1. Cơ sở pháp lý cho quản lý tài chính tại KBNN Phú Thọ...................... 43 2.2.2. Thực trạng lập dự toán tài chính ........................................................... 45 2.2.3. Thực trạng thực hiện phân bổ dự toán tài chính ................................... 55 2.2.4. Thực trạng quyết toán tài chính ............................................................ 64 2.2.5. Thực trạng kiểm soát ngân sách ............................................................ 66 2.3. Đánh giá quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ .................... 67 2.3.1. Kết quả đạt đƣợc ................................................................................... 67 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 71 CHƢƠNG 3.................................................................................................... 76 GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ....................................................... 76 TÀI CHÍNH TẠI KHO BẠC NHÀ NƢỚC PHÚ THỌ ĐẾN NĂM 2025 .... 76 3.1. Định hƣớng tăng cƣờng quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ đến năm 2025 .................................................................................................. 76 3.1.1. Quan điểm tăng cường quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước Phú Thọ đến năm 2025 .......................................................................................................... 76 3.1.2. Phương hướng tăng cường quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước Phú Thọ đến năm 2025 ........................................................................................... 77 3.2. Một số giải pháp tăng cƣờng quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ đến năm 2025 ........................................................................................... 78 3.2.1. Nâng cao chất lƣợng lập dự toán .......................................................... 78 3.2.2 Hoàn thiện thực hiện phân bổ dự toán tài chính .................................... 80 v 3.2.3. Nâng cao hiệu quả quyết toán tài chính ................................................ 81 3.2.4. Tăng cƣờng kiểm soát tài chính ............................................................ 82 3.2.5. Một số giải pháp hỗ trợ khác................................................................. 84 3.3. Một số kiến nghị....................................................................................... 89 3.3.1. Kiến nghị với Bộ Tài chính ................................................................... 89 3.3.2. Kiến nghị với Kho bạc Nhà nước Việt Nam.......................................... 91 KẾT LUẬN .................................................................................................... 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 96 vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa 1 BTC Bộ Tài chính 2 CBCC Cán bộ công chức 3 HCNN Hành chính nhà nƣớc 4 KBNN Kho bạc Nhà nƣớc 5 KSC Kiểm soát chi 6 KT-XH Kinh tế - Xã hội 7 UBND Ủy ban Nhân dân 8 XDCB Xây dựng cơ bản vii DANH MỤC BẢNG, BIỂU, HÌNH VẼ Tên bảng, biểu, hình vẽ Trang Hình 1. Khung nghiên cứu của đề tài 4 Bảng 1.1. Bảng tổng hợp các khoản chi ngân sách nội bộ của KBNN tỉnh theo quy định Hình 1.1: Quy trình quản lý tài chính tại KBNN cấp tỉnh 12 18 Bảng 1.1. Quy trình quyết toán tài chính tại Kho bạc nhà nƣớc cấp tỉnh 24 Hình 2.1: Tổ chức bộ máy tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh Phú Thọ Bảng 2.1: Kết quả hoạt động thu, chi NSNN của KBNN Phú Thọ qua các năm Bảng 2.2: Kết quả thực hiện dự toán thu tại KBNN Phú Thọ qua các năm Đồ thị 2.1: Thực hiện dự toán thu tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh Phú Thọ Bảng 2.3: Thực trạng dự toán chi và thực hiện dự toán chi tại KBNN Phú Thọ qua các năm Đồ thị 2.2: Thực hiện dự toán chi so với kế hoạch dự toán tại KBNN Phú Thọ qua các năm Bảng 2.4: Tình hình các khoản chi của KBNN Phú Thọ qua các năm Bảng 2.5: So sánh tổng dự toán đƣợc giao đầu tƣ XDCB và tổng chi của KBNN Phú Thọ qua các năm Đồ thị 2.3: So sánh tổng dự toán đƣợc giao với tổng chi trong hoạt động XDCB tại KBNN Phú Thọ qua các năm Bảng 2.6: Tình hình thực hiện quyết toán NSNN của KBNN Phú Thọ qua các năm 36 39 45 46 49 50 54 58 59 62 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Phú Thọ là một tỉnh miền núi phía bắc nƣớc ta thuộc khu vực Đông Bắc Bộ và có những bƣớc tiến mới nhƣ tăng trƣởng kinh tế hàng năm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hƣớng tăng cao giá trị lĩnh vực công nghiệp, xây dựng, thƣơng mại dịch vụ, giảm tỷ trọng đóng góp ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản, đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội ở tỉnh. Kết quả mang lại của tỉnh là do nhiều yếu tố quyết định nhƣ đƣờng lối, chính sách, sử dụng có hiệu quả quản lý tài chính trong công tác thu chi và sử dụng các nguồn chi thƣờng xuyên tƣơng đối hợp lý với tỷ lệ cân đối trong cơ cấu chi thuộc ngân sách Nhà nƣớc. Khi xem xét tổng quan nền kinh tế hay một đơn vị nhất định thì việc quản lý tài chính có hiệu quả là rất cần thiết góp phần cho sự tồn tại, phát triển bền vững lĩnh vực kinh tế xã hội. Với bất kỳ đơn vị quản lý nhà nƣớc hay đơn vị sự nghiệp nào, để quản lý, mang lại hiệu quả thì cần có nguồn lực tài chính ổn định, đủ về mặt số lƣợng để đáp ứng khả năng chi tiêu cho những hoạt động tại đơn vị. Hiện nay, nguồn tài chính đƣợc hình thành từ các nguồn rất phong phú, không chỉ dừng lại trong phạm vi ngân sách Nhà nƣớc cấp nhằm tạo lập từ quá trình “xã hội hóa” để tạo “tự chủ tài chính” trong những đơn vị trực thuộc. Tuy nhiên, hiện nay việc huy động và sử dụng nguồn tài chính tại những đơn vị nhất là nguồn NSNN cấp còn những hạn chế nhất định nhƣ vấn đề trong quản lý tài chính chƣa phù hợp, không đảm bảo tính hiệu quả, thiếu chủ động trong việc sử dụng các nguồn tài chính, gây lãng phí. Sự phát triển của nền kinh tế đất nƣớc thì việc gia tăng quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nƣớc nói chung và Kho bạc tỉnh Phú Thọ nói riêng đã có những kết quả đáng kể nhƣ đáp ứng nhu cầu chi trong đơn vị, cân đối khoản chi và khai thác đƣợc những nguồn thu sự nghiệp. Hoạt động quản lý tài 2 chính nội bộ đƣợc tiến hành chặt chẽ, đúng quy định pháp luật tăng tiết kiệm, tránh lãng phí nguồn vốn NSNN. Hiện nay việc tiến hành nội dung quản lý tài chính ở KBNN tỉnh Phú Thọ vẫn vƣớng phải một số hạn chế gồm các khoản chi ngân sách chƣa cao, còn chƣa đảm bảo thứ tự ƣu tiên đầu tƣ đối với nhu cầu, lợi ích mang lại, vấn đề đảm bảo hiệu quả còn chƣa đạt nhƣ kế hoạch, số thu thấp, khoản chi còn vƣợt mức dự toán đƣợc giao. Quản lý hoạt động tài chính tại đơn vị chƣa đƣợc chú trọng, công tác kiểm tra, rà soát chƣa đƣợc triển khai liên tục, công tác quyết toán còn thực hiện chậm; việc phối hợp giữa các đơn vị trong quá trình quản lý từ lập dự toán đến quyết toán chƣa đƣợc đồng bộ, phối hợp nhuần nhuyễn. Vấn đề lập dự toán thu, chi của đơn vị chƣa chính xác vẫn còn chênh lệch nhiều so với dự toán cùng với việc sử dụng chi tài chính. Mặt khác, còn có đơn vị trực thuộc hay bộ phận tham mƣu chƣa chú trọng đến quy trình tiến hành, giải quyết vƣớng mắc,.… đáp ứng việc tăng cƣờng hiệu quả quản lý tài chính triển khai nhiệm vụ và kinh phí đƣợc giao sử dụng. Do vậy, việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính của KBNN tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới là một yêu cầu quan trọng hiện nay. Xuất phát từ lý do trên, là một cán bộ trực tiếp công tác ở đơn vị em chọn đề tài: “Quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước Phú Thọ” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục tiêu nghiên cứu Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cƣờng quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ trong thời gian tới. * Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hóa các nội dung lý luận một số vấn đề liên quan đến việc quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh nhằm thấy đƣợc các nhân tố tác động đến vấn đề quản lý tài chính của KBNN cấp tỉnh. 3 Phân tích tình hình và đánh giá quản lý tài chính của KBNN Phú Thọ nhằm tìm ra những mặt làm đƣợc, chƣa làm đƣợc, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân. Đƣa ra các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính của KBNN tỉnh Phú Thọ nói riêng và Kho bạc Nhà nƣớc nói chung trong thời gian tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Tình hình quản lý tài chính của KBNN cấp tỉnh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu * Về nội dung nghiên cứu: Quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh. * Về không gian nghiên cứu: Nghiên cứu tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh Phú Thọ. * Về thời gian nghiên cứu: Số liệu đáp ứng mục tiêu đề tài đƣợc tập hợp từ nguồn tại KBNN Phú Thọ trong giai đoạn 2018 - 2020 nhằm đề xuất những giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính của KBNN Phú Thọ đến năm 2025. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 4.1 Khung nghiên cứu Khung nghiên cứu của đề tài dựa trên các bƣớc công việc cụ thể gồm: 4 Hình 1. Khung nghiên cứu của đề tài Nguồn: Tác giả tổng hợp 4.2. Phương pháp thu thập dữ liệu Để triển khai hoàn thành luận văn khi thực hiện hoạt động nghiên cứu, tác giả sƣu tầm những nguồn tài liệu sơ cấp và thứ cấp cùng với các văn bản liên quan đến đề tài nghiên cứu. Mặt khác, qua tìm hiểu một số kết quả nghiên cứu gắn với đối tƣợng nghiên cứu trƣớc đó, tác giả sử dụng một số nội dung nhằm chứng minh rõ đề tài luận văn để tạo ra điểm mới của luận văn. Văn bản, tài liệu tổng hợp là những văn bản do Chính phủ, các Bộ, Ban, Ngành ban hành gắn với việc quản lý tài chính. Những báo cáo tổng kết tại đơn vị nghiên cứu liên quan nội dung thu, chi tài chính, cơ cấu khoản thu, chi, lập, giao và quyết toán NSNN tại KBNN tỉnh Phú Thọ từ năm 2018 đến năm 2020. 4.3. Phương pháp xử lý dữ liệu - Phƣơng pháp mô tả, thống kê: Là phƣơng pháp sử dụng nhằm để mô tả, thống kê những đặc tính, bản chất của các dữ liệu thu thập đƣợc một cách tóm tắt, xúc tích đối tƣợng, vấn đề cần nghiên cứu. Phƣơng pháp trên đƣợc vận dùng nhằm đƣa ra các thông tin định lƣợng phức tạp của một bộ dữ liệu lớn thành các mô tả đơn giản, ngắn gọn và dễ hiểu. 5 - Phƣơng pháp phân tích thống kê biến động trong nội dung thu, nhiệm vụ chi trong quản lý tài chính tại đơn vị nghiên cứu và tác động các nhân tố nhƣ: Nguồn thu, nhiệm vụ chi, chế độ chính sách của Nhà nƣớc, yêu cầu của việc phát triển kinh tế xã hội tại địa phƣơng nghiên cứu. - Phƣơng pháp tổng hợp, tổng kết một số công trình nghiên cứu có liên quan qua đó rút ra những quan điểm kế thừa đƣợc, những khoảng trống nghiên cứu để tìm điểm mới trong nội dung nghiên cứu luận văn. 4.4. Phương pháp phân tích, so sánh, đánh giá Phƣơng pháp phân tích, thống kê dựa vào các nguồn số liệu thu thập đƣợc để thấy rõ hiệu quả quản lý tài chính tại KBNN Phú Thọ trong thời gian xem xét. Phƣơng pháp so sánh, đánh giá các kết quả đạt đƣợc dựa trên các kết quả phân tích, thống kê để thấy đƣợc kết quả, hạn chế và các nguyên nhân trong việc quản lý tài chính của KBNN Phú Thọ. 5. Kết cấu Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận,… thì nội dung của luận văn gồm: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh và kinh nghiệm thực tiễn. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ giai đoạn 2018-2020 Chƣơng 3: Giải pháp nhằm tăng cƣờng quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc Phú Thọ đến năm 2025. 6. Tổng quan về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Phát huy thực hiện nâng cao hiệu quả quản lý tài chính của KBNN cấp tỉnh hay cấp trung ƣơng đƣợc nêu ở một số đề tài nghiên cứu trƣớc đó, cụ thể: [1] Nghiên cứu của tác giả Trần Thị Thanh Tâm (2017) đƣa ra nội dung “Kiểm soát hoạt động chi ngân sách nhà nƣớc và một số kiến nghị” trên Tạp chí Ngân hàng số 32 tháng 8/2017. Tác giả tập trung phân tích hiệu quả trong 6 công tác chi ngân sách nhà nƣớc và kiểm soát hoạt động chi trong quản lý tài chính (mảng chi ngân sách). Đồng thời tác giả phản ánh chính xác một số hạn chế, tồn tại từ việc kiểm soát các khoản chi ngân sách, điều kiện lập dự toán, thanh toán,.. từ đó đề xuất một số kiến nghị rất sắc đáng trong kiểm soát chi ngân sách phần đảm bảo nội dung chi ngân sách nhà nƣớc có hiệu quả, chống lãng phí, thất thoát. [2] Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Mạnh Tùng (2015) đã nghiên cứu “Một số giải pháp nhằm tăng cƣờng quản lý tài chính nội bộ theo hƣớng tự chủ, tự chịu trách nhiệm của Kho bạc Nhà nƣớc đến năm 2020”. [3] Tác giả Lê Minh Trang (2016) nghiên cứu đề tài: “Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh Vĩnh Phúc”. Các tác giả trên tập trung nghiên cứu vấn đề quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc cấp tỉnh và đƣa ra cơ sở lý luận sâu sắc, đánh giá tình hình quản lý tài chính của đơn vị nghiên cứu. Đồng thời, tác giả đề ra các giải pháp phù hợp để có thể tăng cƣờng hoạt động quản lý tài chính nội bộ theo hƣớng tự chủ, tự chịu trách nhiệm của KBNN cấp tỉnh. [4] Tác giả Trần Thị Minh Tuyết (2015) lại đề xuất nghiên cứu nội dung: “Hoàn thiện quản lý tài chính tại tỉnh Tuyên Quang”. Tác giả đƣa ra bài học kinh nghiệm quản lý tài chính ở một số Kho bạc Nhà nƣớc cấp tỉnh cụ thể. Mặt khác, tác giả chú trọng đến việc thực hiện những biện pháp tăng cƣờng quản lý tài chính gồm nâng cao hiệu quả quản lý các khoản thu, chi ngân sách, đầu tƣ trọng điểm, giảm lãng phí, thất thoát. [5] Gần đây tác giả Nguyễn Thị Minh Trang (2018) nghiên cứu: “Nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh Phú Thọ”. Tác giả chú trọng phân tích một số nhân tố bên trong, bên ngoài doanh nghiệp ảnh hƣởng hoạt động quản lý thu ngân sách nhà nƣớc tại đơn vị. Mặt khác, tác giả phân tích thực trạng quản lý thu, chi NSNN tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh Phú Thọ để chỉ ra một số vƣớng mắc, hạn chế. Từ đó đề xuất một số giải pháp cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý thu NSNN của KBNN tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới. 7 Đánh giá các nghiên cứu trên trình bày đã đạt một số kết quả nhất định, cụ thể từ việc hệ thống hóa nội dung lý luận gắn với nội dung nghiên cứu, phân tích tình hình sử dụng và quản lý tài chính hay mảng tài chính thu ngân sách, chi ngân sách tại đơn vị là Kho bạc Nhà nƣớc đã đề xuất một số giải pháp nhất định góp phần tăng cƣờng quản lý tài chính theo mục tiêu nghiên cứu đã đề ra. Nhằm đạt mục tiêu nghiên cứu, đề tài đã tham khảo, kế thừa một số nội dung từ các nghiên cứu trên nhƣ: Đánh giá hiệu quả quản lý tài chính qua các chỉ tiêu, kinh nghiệm quản lý tài chính tại KBNN cấp tỉnh tại một số địa phƣơng nhất định cùng các nhân tố bên trong, bên ngoài KBNN trực tiếp ảnh hƣởng tới hiệu quả quản lý tài chính của đơn vị trực tiếp nghiên cứu. Tuy nhiên, khoảng trống của các đề tài nghiên cứu trên chƣa có công cụ quản lý tài chính tại KBNN cấp tỉnh dùng để vận dụng và chi tiết các nội dung quản lý vốn đầu tƣ nhƣ lập dự toán, sử dụng, thanh, kiểm tra, kiểm soát cùng với việc đánh giá hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị nghiên cứu. Nội dung nghiên cứu sẽ đƣợc phân tích, hệ thống hóa chi tiết hơn trong chƣơng 1 trong nội dung luận văn. 8 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI KHO BẠC NHÀ NƢỚC TỈNH VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN 1.1. Tài chính tại Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh 1.1.1. Quan niệm tài chính tại Kho bạc Nhà nước tỉnh Cùng với quá trình hình thành, phát triển của tài chính thấy đƣợc hoạt động tài chính có cả phân phối lần đầu và phân phối lại giá trị tổng sản phẩm xã hội bằng hình thức tiền tệ. Hoạt động tài chính ngoài việc gắn với việc tạo lập các quỹ tiền tệ và cả vấn đề sử dụng các quỹ tiền tệ trên, đồng thời hình thành những quỹ tiền tệ khác nhau khi tiến hành phân bổ. Từ nội dung phân tích trên thì quá trình vận động của luồng giá trị trên vai trò tiền tệ có đƣợc là việc hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ để phục vụ mục đích chi tiêu hay tích lũy của đối tƣợng kinh tế dƣới góc độ là phạm trù tài chính. Quỹ tiền tệ đƣợc trình bày trên thực chất tƣơng đƣơng là nguồn tài chính do nó là cơ sở để tạo lập và sử dụng cũng nhƣ là đối tƣợng quản lý trong hoạt động tài chính. Thực tiễn hiện nay cho thấy nguồn tài chính đƣợc thể hiện rất đa dạng nhƣ vốn tiền tệ, giá trị bằng tiền,... đều đƣợc thực hiện nhằm đảm bảo đến những đơn vị tiến hành quản lý. Nguồn tài chính ngoài việc tạo lập từ các quỹ mà còn là giá trị các tài sản, hiện vật (tài sản tài chính) có khả năng chuyển đổi sang tiền và ngƣợc lại, chuyển từ tiền thành các tài sản tài chính đó. Theo tác giả Hồ Sĩ Học (2008): “Xét trên phạm vi quốc gia, nguồn tài chính hình thành không chỉ từ các quỹ tiền tệ trong nước mà còn từ các quỹ tiền tệ huy động từ nước ngoài vào. Đặc biệt, nguồn tài chính cũng không chỉ được hiểu là bao gồm các giá trị hiện tại mà cả những giá trị có khả năng nhận được trong tương lai. Đây là sự mở rộng rất quan trọng trong quan niệm về nguồn tài chính vì nó mở rộng giới hạn về nguồn tài chính mà mỗi 9 chủ thể kinh tế nắm giữ. Một chủ thể kinh tế khi đưa ra các quyết định sử dụng các quỹ tiền tệ hiện tại không chỉ dựa trên nguồn tài chính mà họ hiện nắm giữ mà cả những nguồn tài chính mà họ kỳ vọng sẽ có trong tương lai”. (tr.23.[12]) Còn theo tác giả Đỗ Hữu Dung (2010), đƣa ra quan điểm: “Sự ra đời của nền sản xuất hàng hóa - tiền tệ làm xuất hiện các nguồn tài chính, đó là của cải xã hội được biểu hiện dưới hình thức giá trị. Sản xuất và trao đổi hàng hóa xuất hiện, theo đó tiền tệ đã xuất hiện như một đòi hỏi khách quan với tư cách là vật ngang giá chung trong quá trình trao đổi. Trong điều kiện kinh tế hàng hóa - tiền tệ, hình thức tiền tệ đã được các chủ thể trong xã hội sử dụng vào việc phân phối sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân để tạo lập nên nguồn tài chính phục vụ cho những mục đích riêng của mỗi chủ thể”. (tr54[13]). Từ lập luận logic ở trên, tác giả đƣa ra quan điểm: “Tài chính là quá trình phân phối các nguồn tiền tệ quy đổi bằng vật chất nhằm đáp ứng nhu cầu của các chủ thể kinh tế. Hoạt động tài chính gắn liền trực tiếp với sự vận động của các luồng giá trị dƣới hình thái tiền tệ thông qua việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ của nền kinh tế”. Xét trên khía cạnh quản lý của Kho bạc Nhà nƣớc cấp tỉnh, tài chính đƣợc hiểu là những khoản thu chi tài chính mà đơn vị phân phối, sử dụng theo quy định của pháp luật hiện hành và của đơn vị trực tiếp liên quan ban hành nhằm đáp ứng tốt chức năng, nhiệm vụ và các hoạt động khác của Kho bạc Nhà nƣớc cấp tỉnh đƣợc cấp trên trực tiếp giao cho. Tài chính trong nội bộ Kho bạc Nhà nƣớc cấp tỉnh là quá trình tạo lập và hình thành những quỹ tiền tệ phân phối theo quy định và tiến hành sử dụng, phân bổ ngân sách hƣớng tới việc đem lại hiệu quả. Tuy nhiên, hiệu quả mang lại của việc phân phối, sử dụng ngân sách nhà nƣớc đạt đƣợc mức độ nào thì phụ thuộc vào những giải pháp quản lý. 10 Căn cứ lập luận trên theo tác giả đƣa ra quan điểm: “Tài chính nội bộ KBNN tỉnh là các nguồn tài chính do KBNN tỉnh quản lý, tập trung và sử dụng. KBNN tỉnh đƣợc tự chủ về nguồn thu, chi hoạt động dịch vụ này theo quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị (sau khi đã thực hiện nộp thuế và các khoản nộp ngân sách nhà nƣớc khác nếu có theo quy định của pháp luật)”. Từ khái niệm này thấy đƣợc đối với Kho bạc Nhà nƣớc cấp tỉnh không đề cập đến vấn đề liên quan doanh số, doanh thu từ các dịch vụ mà KBNN cấp tỉnh gắn liền với hoạt động quản lý của cá nhân hay sở hữu nhà nƣớc. 1.1.2. Phân loại tài chính tại Kho bạc Nhà nước tỉnh 1.1.1.1. Nguồn kinh phí nội bộ: (1) Nguồn kinh phí đƣợc Kho bạc Nhà nƣớc giao góp phần đảm bảo triển khai nhiệm vụ, đó là nguồn kinh phí hoạt động dựa trên dự toán đƣợc duyệt có: Nguồn NSNN đáp ứng chi tiền lƣơng, tiền công, phụ cấp lƣơng và các khoản khác do Nhà nƣớc quy định; Nguồn kinh phí từ thu hoạt động nghiệp vụ tại Kho bạc Nhà nƣớc. (2) Nguồn thu đƣợc giữ lại quản lý, sử dụng dựa trên quy định, nhƣ: Các khoản thu phát sinh từ việc thanh toán, chuyển tiền, bảo quản, giữ hộ tiền, tài sản, kiểm định, cất trữ vàng bạc đá quý, ngoại tệ, những giấy tờ có giá; chênh lệch thu chi do bán ấn chỉ cho khách hàng, bán hồ sơ mời thầu; thu phí dịch vụ từ các khoản thu, chi hộ và những nguồn thu hợp pháp khác đƣợc phép. (3) Quỹ phát triển các lĩnh vực thuộc ngành của đơn vị. (4) Nguồn kinh phí hợp pháp khác tuân thủ dựa trên quy định pháp luật. 1.1.1.2. Sử dụng kinh phí nội bộ Hoạt động quản lý tài chính của Kho bạc nhà nƣớc cấp tỉnh gồm nội dung chi thƣờng xuyên, chi đầu tƣ phát triển và chi thực hiện nhiệm vụ khác theo quy định, cụ thể: 11 Bảng 1.1. Bảng tổng hợp các khoản chi ngân sách nội bộ của KBNN tỉnh theo quy định (Nguồn: Tác giả tập hợp theo quy định của Pháp luật hiện hành) a) Chi thường xuyên: Là nội dung tiến hành công tác phân bổ và sử dụng các quỹ tài chính thuộc nguồn NSNN và nguồn thu sự nghiệp ở đơn vị liên quan và gắn liền với việc thực hiện chức năng mà nhà nƣớc giao trực tiếp cho đơn vị. Trên khía cạnh nội dung chi, chi thƣờng xuyên bao gồm: Chi cho công tác quản lý hành chính: Là một trong những khoản chi công phục vụ cho việc tăng cƣờng bồi dƣỡng, đào tạo, nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực, chăm sóc sức khỏe cộng đồng,... tăng cƣờng năng xuất, góp