Tài liệu Quan ly rui ro du an 1

®¸nh gi¸ c¸c rñi ro trong dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng ë viÖt nam hiÖn nay TrÞnh thïy anh Bé m«n Qu¶n trÞ kinh doanh Tr−êng §¹i Giao th«ng VËn t¶i Tãm t¾t: Trong c¸c dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng, rñi ro hÕt søc ®a d¹ng do b¶n chÊt phøc t¹p cña c¸c dù ¸n nμy còng nh− t¸c ®éng cña m«i tr−êng kinh tÕ - x· héi - luËt ph¸p v¨n ho¸ lu«n biÕn ®éng vμ ®Çy rÉy nh÷ng bÊt tr¾c khã l−êng. Bμi viÕt nμy nh»m t×m hiÓu nguyªn nh©n g©y ra rñi ro vμ ph©n tÝch hËu qu¶ do c¸c rñi ro mang l¹i trong c¸c dù ¸n. §©y lμ c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý rñi ro cho c¸c Dù ¸n x©y dùng C«ng tr×nh giao th«ng (DAXD CTGT). Tõ kho¸: rñi ro dù ¸n, dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng, ph©n tÝch rñi ro, qu¶n lý rñi ro Summary: Risks are diversified in transport construction projects due to their complicated features as well as continuous changing and unexpected impacts of the economic – social – legislation – cultural environment on the projects. This paper aims to analyze the causes and effects of risks in construction projects, which is a basis for countermeasures on risk management in the construction projects. Key words: project risk, transport construction project, risk analysis, risk management. CT 2 i. §Æt vÊn ®Ò Rñi ro lu«n tiÒm Èn trong mäi giai ®o¹n cña dù ¸n. KÓ tõ khi x¸c ®Þnh chñ tr−¬ng ®Çu t−, chuÈn bÞ ®Çu t−, cho ®Õn khi kÕt thóc ®−a dù ¸n vµo khai th¸c vµ sö dông, cã rÊt nhiÒu nh©n tè lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp g©y ra rñi ro, ®ång thêi rñi ro x¶y ra còng ®−a ®Õn c¸c hËu qu¶ nhÊt ®Þnh. Do vËy viÖc ®¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña rñi ro ph¶i c¨n cø vµo c¸c kh©u, c¸c giai ®o¹n cña dù ¸n. H×nh 1 thÓ hiÖn nhãm c¸c c¸c rñi ro trong DAXD CTGT ë ViÖt Nam hiÖn nay ®Ó ®¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ rñi ro. Rñi ro do chñ tr−¬ng ®Çu t− sai lÖch Rñi ro trong triÓn khai & ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch ®Çu t− Rñi ro Rñi ro Rñi ro Rñi ro trong trong ®Òn trong lùa trong bè kh¶o s¸t, bï, gi¶i chän nhµ trÝ vµ sö thiÕt kÕ phãng thÇu mÆt b»ng dông vèn Rñi ro trong thñ c«ng, nghiÖm thu, thanh to¸n Rñi ro Rñi ro Rñi ro trong trong do biÕn qu¶n lý thanh ®éng vµ triÓn khai thùc nÒn kinh to¸n hiÖn dù vèn tÕ, gi¸ ¸n c¶ Rñi ro trong qu¸ tr×nh khai th¸c H×nh 1. §¸nh gi¸ rñi ro trong DAXD CTGT ë ViÖt Nam hiÖn nay Giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n Giai ®o¹n thùc hiÖn dù ¸n Giai ®o¹n khai th¸c dù ¸n II. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vμ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro cã nguyªn nh©n tõ chñ tr−¬ng ®Çu t− sai lÇm. ViÖc x¸c ®Þnh chñ tr−¬ng ®Çu t− cã ý nghÜa quan träng ®èi víi hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi cña DAXD CTGT. C¸c rñi ro do sai lÇm vÒ chñ tr−¬ng ®Çu t− sÏ g©y mÊt hiÖu qu¶ ®Çu t−, g©y hËu qu¶ nghiªm träng nh− l·ng phÝ, thÊt tho¸t bao gåm c¶ l·ng phÝ trùc tiÕp vµ l·ng phÝ gi¸n tiÕp. C¸c rñi ro do chñ tr−¬ng ®Çu t− bao gåm: rñi ro trong c«ng t¸c quy ho¹ch, trong kh©u quyÕt ®Þnh ®Çu t−, ®−îc tr×nh bÇy cô thÓ nh− sau: C¸c rñi ro do ®Çu t− kh«ng cã quy ho¹ch, kh«ng theo quy ho¹ch, chÊt l−îng quy ho¹ch ch−a cao, quy ho¹ch kh«ng phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi cña vïng… lµm c¸c môc tiªu cña dù ¸n kh«ng ®¹t ®−îc. Nguyªn nh©n g©y ra c¸c rñi ro nµy lµ do quy ho¹ch ch−a ®i tr−íc mét b−íc, tÇm nh×n ng¾n, thiÕu tÝnh chiÕn l−îc, thiÕu sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c quy ho¹ch, ch−a ®¸nh gi¸ hÕt c¸c yÕu tè kh¸ch quan nªn ®Þnh h−íng cña quy ho¹ch cßn yÕu, nhiÒu quy ho¹ch mang tÝnh chñ quan. QuyÕt ®Þnh ®Çu t− ch−a phï hîp víi quy ho¹ch, ch−a nghiªn cøu kü thÞ tr−êng, thiÕu th«ng tin, c«ng t¸c dù b¸o ch−a tèt, kh«ng tÝnh to¸n ®óng quy luËt cung - cÇu còng lµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y rñi ro t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n. C¸c rñi ro do ®Çu t− theo phong trµo, bè trÝ vèn ®Çu t− ph©n t¸n, dµn tr¶i, thêi gian x©y dùng kÐo dµi, nî ®äng vèn trong x©y dùng c¬ b¶n lín g©y hËu qu¶ nÆng nÒ ®Õn dù ¸n, lµm gi¶m hiÖu qu¶ ®Çu t−. C¸c rñi ro do chän sai ®Þa ®iÓm ®Çu t−, kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý, kinh tÕ x· héi… cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n, t¸c ®éng ®Õn môc tiªu dù ¸n, lµm cho khi triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n ph¶i söa ®æi, ®iÒu chØnh, g©y hËu qu¶ lµ t×nh tr¹ng l·ng phÝ, thÊt tho¸t lín vèn ®Çu t−, tèn kÐm chi phÝ gi¶i phãng mÆt b»ng, x©y dùng c«ng tr×nh... Rñi ro do thay ®æi chñ tr−¬ng ®Çu t−, x¸c ®Þnh quy m« dù ¸n, lùa chän thiÕt bÞ, c«ng nghÖ x©y dùng, ph−¬ng ¸n thi c«ng… kh«ng chÝnh x¸c còng dÉn ®Õn kh«ng phï hîp víi ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi cña khu vùc, gi¶m hiÖu qu¶ ®Çu t−. C¸c rñi ro do c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n cßn h¹n chÕ, thÓ hiÖn ë viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c mÆt kü thuËt, c«ng nghÖ, kinh tÕ tµi chÝnh… tr−íc khi ra quyÕt ®Þnh ®Çu t− thùc hiÖn ch−a ®Çy ®ñ: bá sãt néi dung, ®¸nh gi¸ sai lÖch c¸c néi dung dù ¸n lµ c¸c rñi ro lµm ¶nh h−ëng ®Õn môc tiªu dù ¸n. Ngoµi ra c«ng t¸c lËp vµ phª duyÖt dù ¸n, trong thùc tÕ còng cßn nhiÒu bÊt cËp nh− dù ¸n ch−a cã ®ñ ®iÒu kiÖn quy ®Þnh ®· ®−îc ghi kÕ ho¹ch cÊp vèn, mang l¹i hËu qu¶ nghiªm träng ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n. MÆt kh¸c cßn c¸c rñi ro kh¸c liªn quan ®Õn c«ng t¸c thÈm ®Þnh vµ ra quyÕt ®Þnh ®Çu t− nh− rñi ro do kÐo dµi thêi gian thÈm ®Þnh, do ý chÝ, chñ tr−¬ng cña cÊp cã thÈm quyÒn t¸c ®éng kh¸ m¹nh ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n. Nguyªn nh©n g©y c¸c rñi ro nµy lµ do hÖ thèng v¨n b¶n cßn bÊt cËp, th«ng tin yÕu kÐm. CT 2 §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong c«ng t¸c triÓn khai vµ ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch ®Çu t− hµng n¨m NhiÒu rñi ro cã kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh triÓn khai vµ ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch ®Çu t− hµng n¨m. C¸c rñi ro nµy cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra, vµ ®−a ®Õn hËu qu¶ lµ l·ng phÝ, thÊt tho¸t, tiªu cùc, tham nhòng trong c¸c DAXD CTGT. Cã thÓ kÓ ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: - C¸c rñi ro do bè trÝ danh môc c¸c dù ¸n ®Çu t− trong kÕ ho¹ch ®Çu t− hµng n¨m qu¸ ph©n t¸n, kh«ng s¸t víi tiÕn ®é thi c«ng ®· ®−îc phª duyÖt, g©y hËu qu¶ kh¸ nÆng nÒ, thÓ hiÖn ë chç danh môc ®Çu t− cµng nhiÒu, thêi gian ®Çu t− cµng bÞ kÐo dµi, hËu qu¶ cña rñi ro nh− g©y l·ng phÝ vèn ®Çu t− c¶ vÒ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cµng lín. - C¸c rñi ro do bè trÝ vèn ®Çu t− ph©n t¸n, dµn tr¶i, kh«ng ®óng quy ®Þnh, thiÕu tËp trung, thiÕu tÝnh kÕ thõa trong quy ho¹ch, kÕ ho¹ch, sè l−îng dù ¸n nhãm B, C n¨m sau lín h¬n n¨m tr−íc, hoÆc c¸c dù ¸n kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó bè trÝ kÕ ho¹ch vÉn ghi vµo kÕ ho¹ch vèn ®Çu t− hµng n¨m lµm cho viÖc triÓn khai kÕ ho¹ch gÆp khã kh¨n, ph¶i chê ®îi, hoÆc khi cã khèi l−îng thùc hiÖn vÉn kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn thanh to¸n… còng lµ c¸c rñi ro t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn môc tiªu dù ¸n. C¸c rñi ro nµy g©y nªn t×nh tr¹ng chiÕm dông vèn vµ nî ®äng lín, kÐo dµi g©y l·ng phÝ, thÊt tho¸t. CT 2 - C¸c rñi ro do bè trÝ kÕ ho¹ch ®Çu t− hµng n¨m cho c¸c dù ¸n kh«ng theo s¸t c¸c môc tiªu ®Þnh h−íng cña chiÕn l−îc, cña kÕ ho¹ch 5 n¨m, hoÆc kh«ng theo s¸t tiÕn ®é ®Çu t− thùc hiÖn dù ¸n ®· ®−îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt trong quyÕt ®Þnh ®Çu t− … lµ c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ nÆng nÒ, gi¸n tiÕp lµm thÊt tho¸t, l·ng phÝ vèn ®Çu t− sau nµy, bëi khi dù ¸n hoµn thµnh ®−a vµo khai th¸c, sö dông sÏ thiÕu ®ång bé víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña c¸c ngµnh vµ c¶ x· héi. III. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vμ hËu qu¶ cña rñi ro trong giai ®o¹n thùc hiÖn dù ¸n §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong kh¶o s¸t thiÕt kÕ ë ViÖt Nam, c¸c rñi ro trong kh©u kh¶o s¸t thiÕt kÕ kh¸ nhiÒu vµ phæ biÕn. Theo sè liÖu thèng kª, khi thanh tra nhµ n−íc tiÕn hµnh kiÓm tra 31 dù ¸n th× cã tíi 40% dù ¸n gÆp rñi ro trong kh©u thiÕt kÕ. C¸c rñi ro do kh©u thiÕt kÕ: chÊt l−îng hå s¬ thiÕt kÕ ch−a cao, kh«ng theo ®óng c¸c quy ph¹m, quy chuÈn vÒ kü thuËt; hå s¬ thiÕt kÕ kh«ng phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ vÒ ®Þa chÊt, ®Þa h×nh, thuû v¨n, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, ®Æc ®iÓm tµi nguyªn, nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ ®Çu vµo, nguån nh©n lùc lµ c¸c rñi ro mang l¹i hËu qu¶ nÆng nÒ ®èi víi dù ¸n, dÉn ®Õn nh÷ng thÊt tho¸t, l·ng phÝ trong qu¸ tr×nh thi c«ng DAXD, ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t−. C¸c rñi ro do chÊt l−îng c«ng t¸c kh¶o s¸t kh«ng tèt, kh«ng ®óng quy chuÈn, tiªu chuÈn… lµ c¸c rñi ro t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn dù ¸n, lµm cho c«ng tr×nh ph¶i ®iÒu chØnh thiÕt kÕ, ph¸ ®i lµm l¹i, g©y hËu qu¶ kÐo dµi thêi gian thi c«ng, ph¸t sinh chi phÝ, lµm gi¶m hiÖu qu¶ ®Çu t−. C¸c rñi ro trong kh©u lËp vµ qu¶n lý tæng dù to¸n, dù to¸n, thùc chÊt lµ rñi ro liªn quan ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý chi phÝ hay qu¶n lý gi¸ trong ho¹t ®éng ®Çu t−. C¸c rñi ro do kª khèng khèi l−îng, thiÕt kÕ sai dÉn ®Õn ph¶i ph¸ ®i lµm l¹i theo thiÕt kÕ ®iÒu chØnh hoÆc bæ sung, tÝnh to¸n khèi l−îng sai quy ph¹m quy chuÈn… sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ thÊt tho¸t, l·ng phÝ, tiªu cùc trong qu¶n lý dù ¸n. Sö dông sai ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt còng lµ nh÷ng rñi ro g©y t¸c ®éng nhiÒu ®Õn viÖc ®¶m b¶o ®¹t ®−îc môc tiªu dù ¸n. ¸p dông sai gi¸ c¶ hoÆc tÝnh sai khèi l−îng; tæng dù to¸n ph¶i chØnh söa nhiÒu lµ c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ nÆng nÒ. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng §©y lµ lÜnh vùc nh¹y c¶m c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi, dÔ béc lé nh÷ng s¬ hë g©y ra rñi ro. C«ng t¸c ®Òn bï dÔ dÉn ®Õn c¸c rñi ro do tiªu cùc nh− sau: - Rñi ro do ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng kh«ng ®óng ®èi t−îng, kh«ng tho¶ ®¸ng, kª khai khèng khèi l−îng ®Òn bï, lµm gi¶ hå s¬ ®Ó nhËn tiÒn ®Òn bï, bít xÐn tiÒn ®Òn bï cña d©n… dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ lµm t¨ng thªm vèn ®Çu t− XDCT. MÆt kh¸c ng−êi d©n lµ ®èi t−îng chÞu t¸c ®éng nÆng nÒ nhÊt, nhiÒu hé gia ®×nh ®· di chuyÓn khái m¶nh ®Êt cña m×nh nhiÒu n¨m mµ ch−a nhËn ®−îc ®ñ tiÒn ®Òn bï, ch−a ®−îc bè trÝ t¸i ®Þnh c−. - Rñi ro do bµn giao mÆt b»ng x©y dùng kh«ng ®óng thêi h¹n quy ®Þnh lµm chËm tiÕn ®é thi c«ng cña c«ng tr×nh, g©y l·ng phÝ, mÊt hiÖu qu¶ ®Çu t−. Nh×n chung, c¸c rñi ro nµy lµ do c¬ chÕ ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng vµ t¸i ®Þnh c− ch−a râ rµng, tho¶ ®¸ng, cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ gi¸, chÕ ®é ®Òn bï dÉn ®Õn c¸c bÊt cËp khi tiÕn hµnh triÓn khai thùc hiÖn gi¶i phãng mÆt b»ng, g©y t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n. §èi t−îng chÞu rñi ro kh«ng chØ lµ chñ ®Çu t−, nhµ thÇu, t− vÊn, mµ céng ®ång ng−êi d©n lµ ®èi t−îng chÞu rñi ro nhiÒu h¬n c¶. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ rñi ro trong bè trÝ vµ sö dông vèn Rñi ro trong bè trÝ vµ sö dông vèn cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra, ®ång thêi chóng còng mang l¹i c¸c hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi dù ¸n, thÓ hiÖn cô thÓ nh− sau: - C¸c rñi ro trong bè trÝ kÕ ho¹ch vèn ë mét sè ®Þa ph−¬ng, nhiÒu c«ng tr×nh khëi c«ng kh«ng ®−îc bè trÝ vèn, khèi l−îng x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh kh«ng cã vèn thanh to¸n døt ®iÓm g©y t¸c ®éng nÆng nÒ, thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ cho c¸c nhµ thÇu. - C¸c rñi ro do triÓn khai kÕ ho¹ch gi¶i ng©n hµng n¨m bÞ chËm, bè trÝ vèn ®èi øng chËm, ®ång thêi víi viÖc chËm vµ thiÕu vèn sÏ g©y hiÖn t−îng tiªu cùc lµ ch¹y chØ tiªu kÕ ho¹ch, ch¹y vèn. §©y lµ mét trong c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ lµ l·ng phÝ, thÊt tho¸t vµ lµm cho ®ång vèn sö dông kÐm hiÖu qu¶. Së dÜ cã c¸c rñi ro nãi trªn lµ do c¬ chÕ ph©n bæ vèn ch−a râ rµng, nhÊt qu¸n; v× thÕ vèn ®−îc sö dông l·ng phÝ, sai môc ®Ých, vµ kh«ng ®óng chÕ ®é. HËu qu¶ lµ t×nh h×nh nî ®äng kh¸ phæ biÕn trong x©y dùng ®· ®Èy c¸c doanh nghiÖp vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n do ph¶i chÞu l·i suÊt CT 2 ng©n hµng mµ kh«ng ®−îc bªn A thanh to¸n. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong kh©u lùa chän nhµ thÇu Trong kh©u nµy dÔ xuÊt hiÖn c¸c rñi ro nh− sau: - C¸c rñi ro do kh«ng thùc hiÖn ®óng tr×nh tù ®Êu thÇu; xÐt thÇu, ®¸nh gi¸ ®Ó xÕp lo¹i vµ lùa chän nhµ thÇu kh«ng chÝnh x¸c, thiÕu chuÈn mùc; viÖc chuÈn bÞ tæ chøc ®Êu thÇu kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng… C¸c rñi ro nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tiªu cùc vµ thÊt tho¸t vèn vµ tµi s¶n trong ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh. HiÖn t−îng th«ng thÇu gi÷a c¸c nhµ thÇu hoÆc chñ ®Çu t− th«ng ®ång víi mét hoÆc nhiÒu ®¬n vÞ tham gia ®Êu thÇu ®Ó n©ng gi¸ c«ng tr×nh ®Ó chia. Ngoµi ra, chñ ®Çu t− cã thÓ thèng nhÊt c¸c nhµ thÇu tham gia ®Çu thÇu ®Ó mét nhµ thÇu tróng thÇu víi ®iÒu kiÖn −u ®·i. §©y lµ c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ cùc kú nghiªm träng ®Õn viÖc ®¶m b¶o hoµn thµnh môc tiªu dù ¸n. - C¸c rñi ro do nhµ thÇu bá thÇu gi¸ qu¸ thÊp, hoÆc chñ ®Çu t− cã thÓ thèng nhÊt gi¸ bá thÇu thÊp ®Ó tróng thÇu, khi thi c«ng sÏ cho phÐp ph¸t sinh vµ quyÕt to¸n cao h¬n gi¸ tróng thÇu (R039) còng g©y hËu qu¶ cùc kú nghiªm träng. C¸c nguyªn nh©n g©y ra c¸c rñi ro nµy chñ yÕu lµ do c¬ chÕ lùa chän nhµ thÇu ch−a râ rµng, ch−a cã c¬ chÕ ®Ó thùc hiÖn ®Êu thÇu minh b¹ch. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña rñi ro trong thi c«ng, nghiÖm thu CT 2 Trong qu¸ tr×nh thi c«ng, nghiÖm thu khèi l−îng cã thÓ x¶y ra c¸c rñi ro nh− sau: - C¸c rñi ro do ¸p dông ®Þnh møc, ®¬n gi¸ sai; c¸c rñi ro do thi c«ng kh«ng ®¶m b¶o khèi l−îng x©y l¾p theo thiÕt kÕ ®−îc duyÖt, mét sè khèi l−îng x©y l¾p kh«ng ®ñ so víi thiÕt kÕ ®−îc duyÖt vÉn ®−îc thanh to¸n; c¸c rñi ro do kª khai, nghiÖm thu khèng khèi l−îng hoÆc ®¸nh gi¸ sai chÊt l−îng c«ng tr×nh; khi thÈm tra thÈm ®Þnh kh«ng ®óng lµm t¨ng vèn ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh… lµ c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ nÆng nÒ ®Õn hiÖu qu¶ cña dù ¸n, thÓ hiÖn ë viÖc g©y l·ng phÝ thÊt tho¸t vèn ®Çu t−, ®ång thêi chÊt l−îng c«ng tr×nh khã ®¶m b¶o. - C¸c rñi ro do ph−¬ng ¸n ®Çu t− x©y dùng bá sãt hoÆc kh«ng cã gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i tr−êng, gi¶i ph¸p an toµn lao ®éng trong qu¸ tr×nh thi c«ng lµ c¸c rñi ro dÉn ®Õn viÖc dù ¸n kh«ng ®¹t ®−îc môc tiªu, ch¼ng h¹n x¶y ra c¸c sù cè kü thuËt g©y hËu qu¶ lµm thÊt tho¸t, l·ng phÝ vÒ ng−êi vµ tµi s¶n. Ngoµi ra cßn cã c¸c rñi ro kh¸c nh− rñi ro do ¸p lùc ®Èy nhanh tiÕn ®é (R053) còng g©y t¸c ®éng ®Õn dù ¸n vÒ mÆt chÊt l−îng. C¸c rñi ro do khan hiÕm, biÕn ®éng vµ gi¸ nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ, lao ®éng thay ®æi lµ c¸c rñi ro g©y t¸c ®éng lín ®Õn dù ¸n, lµm gia t¨ng chi phÝ vµ kÐo dµi thêi gian thùc hiÖn dù ¸n. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ rñi ro trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n C¸c rñi ro liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý vµ triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n lµ nh− sau: - C¸c rñi ro do mét sè c¬ chÕ, chÝnh s¸ch chËm ban hµnh, söa ®æi cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ, mét sè c¬ chÕ ch−a ®ñ m¹nh, ch−a cã c¸c chÕ tµi nghiªm kh¾c ®èi víi c¸c bªn liªn quan tham gia vµo DAXD (c¸c cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t−, chñ ®Çu t−, t− vÊn, nhµ thÇu)… lµ c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ nghiªm träng, lµm l·ng phÝ vèn ®Çu t− vµ g©y kÐo dµi thêi gian dù ¸n. Nguyªn nh©n cña c¸c rñi ro nµy lµ do chËm nghiªn cøu, ban hµnh c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr−êng; mét sè chÝnh s¸ch ®−îc ban hµnh khi ph¸t hiÖn ch−a phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ th× chËm söa ®æi, bæ sung. - C¸c rñi ro do tiªu cùc cã thÓ nãi lµ c¸c rñi ro cùc kú nghiªm träng, g©y hËu qu¶ l·ng phÝ vèn ®Çu t−, g©y kÐo dµi thêi gian vµ ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng c«ng tr×nh. Nguyªn nh©n do c¬ chÕ xin - cho, thñ tôc hµnh chÝnh cßn nhiÒu bÊt cËp. - C¸c rñi ro liªn quan ®Õn n¨ng lùc cña c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng x©y dùng bao gåm chñ ®Çu t−, ban qu¶n lý dù ¸n, t− vÊn, nhµ thÇu ch−a t−¬ng xøng víi yªu cÇu cña c«ng viÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn dù ¸n, g©y ra c¸c hËu qu¶ lín ¶nh h−ëng ®Õn môc tiªu dù ¸n vÒ mÆt chi phÝ, thêi gian, vµ chÊt l−îng dù ¸n. - Rñi ro liªn quan ®Õn yÕu tè con ng−êi nh− rñi ro do ý thøc chÊp hµnh, kû c−¬ng, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n tham gia ho¹t ®éng x©y dùng cßn ch−a nghiªm (R036); do t− c¸ch, ®¹o ®øc yÕu kÐm, ý thøc tu©n thñ ph¸p luËt, n¨ng lùc, tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé cßn h¹n chÕ (R040) t¸c ®éng ®Õn môc tiªu dù ¸n. - C¸c rñi ro liªn quan ®Õn qu¶n lý hîp ®ång nh− ®iÒu kiÖn, thêi gian hîp ®ång dù kiÕn kh«ng ®Çy ®ñ, phï hîp g©y t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn môc tiªu dù ¸n. - Rñi ro do thiÕu sù hç trî, quan t©m, céng t¸c cña c¸c bªn liªn quan còng g©y hËu qu¶ lµm ph¸t sinh chi phÝ, vµ kÐo dµi thêi gian dù ¸n. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong kh©u quyÕt to¸n vèn ®Çu t−, bµn giao ®−a c«ng tr×nh vµo khai th¸c sö dông Trong kh©u nghiÖm thu, quyÕt to¸n vèn ®Çu t−, bµn giao ®−a c«ng tr×nh vµo khai th¸c sö dông cã thÓ x¶y ra c¸c rñi ro nh− sau: - C¸c rñi ro do nî ®äng, khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, kh«ng x¸c ®Þnh râ nguån vèn, kh«ng cã vèn g©y hËu qu¶ lµ nhµ thÇu ph¶i chÞu nhiÒu thiÖt h¹i vÒ mÆt kinh tÕ. - C¸c rñi ro do qu¸ nhiÒu thñ tôc trong qu¸ tr×nh thanh to¸n, g©y t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn viÖc hoµn thµnh môc tiªu dù ¸n, kÐo dµi thêi gian, thiÖt h¹i kinh tÕ cho nhµ thÇu. - C¸c rñi ro do ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn, thñ tôc, hå s¬ hoµn c«ng ®Ó cã thÓ thanh to¸n vèn ®Çu t− còng lµ c¸c rñi ro g©y nhiÒu t¸c ®éng bÊt lîi nh− lµm kÐo dµi thêi gian, g©y ph¸t sinh chi phÝ cho CT 2 nhµ thÇu vµ chñ ®Çu t−. - C¸c rñi ro do thanh quyÕt to¸n khèng so víi gi¸ trÞ thùc tÕ thùc hiÖn, bít xÐn hoÆc sö dông chi phÝ x©y dùng c«ng tr×nh kh«ng ®óng quy ®Þnh… còng g©y c¸c hËu qu¶ nÆng nÒ. IV. §¸nh gi¸ nguyªn nh©n vμ hËu qu¶ cña c¸c rñi ro trong giai ®o¹n khai th¸c dù ¸n Trong giai ®o¹n khai th¸c dù ¸n næi lªn mét sè vÊn ®Ò nh− sau: ViÖc qu¶n lý khai th¸c ch−a chÆt chÏ, triÖt ®Ó, cßn x¶y ra c¸c hiÖn t−îng nh− vi ph¹m ®Þnh møc t¶i träng, ng−êi d©n v« ý thøc vµ cè ý ph¸ ho¹i c«ng tr×nh, g©y hËu qu¶ lµ vèn ®· bá ra ®Çu t− kh«ng thu håi ®−îc, c«ng tr×nh xuèng cÊp nhanh chãng, g©y thiÖt h¹i lín cho x· héi vµ toµn bé céng ®ång. C¸c rñi ro do qu¶n lý yÕu kÐm, do c«ng t¸c thu phÝ kh«ng hiÖu qu¶. CT 2 Chi phÝ cho duy tu, söa ch÷a kh«ng cung cÊp ®Çy ®ñ. Chi phÝ cho b¶o d−ìng söa ch÷a lµ kho¶ng 20% chi phÝ x©y dùng CTGT ®èi víi c¸c quèc lé, cßn c¸c ®−êng tØnh, huyÖn lé, ®−êng x·, th«n… chi phÝ nµy thËm chÝ kh«ng cã. Chi phÝ duy tu b¶o d−ìng ®−êng ph¶i ®ñ (®èi víi n−íc ngoµi chiÕm tû lÖ kh¸ lín), th× míi cã thÓ ®¶m b¶o duy tr× t×nh tr¹ng khai th¸c tèt, duy tr× tuæi thä c«ng tr×nh. NÕu sau 5 n¨m con ®−êng kh«ng ®−îc duy tu b¶o d−ìng thÝch hîp th× ®· xuèng cÊp nghiªm träng, thËm chÝ h− háng hoµn toµn, vµ tiÒn söa ch÷a lóc nµy sÏ b»ng tiÒn x©y dùng mét tuyÕn ®−êng míi. Chi phÝ duy tu söa ch÷a nÕu qu¸ Ýt ái sÏ lµm gi¶m chÊt l−îng c«ng tr×nh, ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ dù ¸n. Khi chi phÝ cho duy tu, söa ch÷a kh«ng ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ, t×nh tr¹ng nî ®äng kÐo dµi triÒn miªn sÏ khiÕn cho c¸c ®¬n vÞ trùc tiÕp qu¶n lý vµ b¶o tr× ®−êng bé gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, hä ph¶i vay tiÒn víi mét l·i suÊt nhÊt ®Þnh nµo ®ã ®Ó duy tu söa ch÷a nh»m tån t¹i c«ng ty ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm cho c¸n bé c«ng nh©n viªn. MÆt kh¸c, CTGT do kh«ng ®−îc b¶o tr× kÞp thêi ®· xuèng cÊp nhanh chãng, ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chi phÝ khai th¸c vËn t¶i vµ an toµn trong vËn hµnh. L·i suÊt trong t−¬ng lai thay ®æi sÏ ¶nh h−ëng ®Õn nguån thu, chi vµ suy cho cïng lµ ¶nh h−ëng ®Õn môc tiªu cña dù ¸n. MÆt kh¸c gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu dïng cho duy tu söa ch÷a cã thÓ thay ®æi. Trong thêi gian khai th¸c, c¸c chi phÝ ®Çu vµo thay ®æi sÏ dÉn ®Õn sai lÖch môc tiªu cña dù ¸n, t¸c ®éng ®Õn c¸c hiÖu qu¶ tµi chÝnh vµ kinh tÕ x· héi. KÕt qu¶ ®Çu ra cña DAXD CTGT lµ sè l−îng ph−¬ng tiÖn sö dông dù ¸n vµ c¸c kho¶n thu tõ ng−êi sö dông ®−êng kh«ng chÝnh x¸c do c«ng t¸c dù b¸o cßn nhiÒu sai sãt, sÏ dÉn ®Õn hai hiÖn tr¹ng: mét lµ ïn t¾c giao th«ng do l−u l−îng ph−¬ng tiÖn thùc tÕ cao h¬n dù kiÕn, g©y tæn thÊt chi phÝ x· héi mµ ng−êi sö dông ®−êng vµ toµn bé céng ®ång ph¶i g¸nh chÞu; hai lµ ®−êng to réng trong khi ph−¬ng tiÖn tham gia giao th«ng th−a thít do l−u l−îng thùc tÕ qu¸ thÊp h¬n dù kiÕn, sÏ g©y thÊt thu cho dù ¸n. C¶ hai t×nh tr¹ng nµy ®Òu dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ gi¶m sót hiÖu qu¶ tµi chÝnh, kinh tÕ x· héi cña dù ¸n. V. KÕt luËn PhÇn lín c¸c rñi ro g©y hËu qu¶ nÆng nÒ ®Õn dù ¸n, ®Òu cã nguyªn nh©n lµ do thiÕu c¸c chÕ tµi nghiªm kh¾c, ®ñ m¹nh ®Ó xö lý c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng x©y dùng khi cã vi ph¹m, nh−: quy ho¹ch ch−a ®¶m b¶o, quyÕt ®Þnh ®Çu t− sai, bè trÝ vèn ph©n t¸n, dµn tr¶i, ®Òn bï vµ gi¶i phãng mÆt b»ng thiÕt kÕ kh«ng tu©n thñ quy tr×nh kü thuËt, kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng, sai ph¹m trong ®Êu thÇu nh− th«ng thÇu, b¸n thÇu, thi c«ng c«ng tr×nh kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng, qu¶n lý dù ¸n kh«ng tèt g©y l·ng phÝ, thÊt tho¸t, c¬ chÕ cho duy tu b¶o d−ìng söa ch÷a kh«ng cã… C¬ chÕ "xin-cho", t×nh tr¹ng "khÐp kÝn" thùc hiÖn cña qu¸ tr×nh ®Çu t− x©y dùng trong cïng mét Bé, ngµnh nh− hiÖn nay ®· lµm n¶y sinh nhiÒu rñi ro g©y hËu qu¶ nghiªm träng ®Õn dù ¸n. Ngoµi ra, n¨ng lùc cña c¸c ®èi t−îng tham gia dù ¸n yÕu kÐm, ch−a t−¬ng xøng víi nhiÖm vô c«ng viÖc thùc hiÖn còng lµ nguyªn nh©n g©y nhiÒu rñi ro trong dù ¸n. §Ó cã thÓ qu¶n lý dù ¸n mét c¸ch hiÖu qu¶ ®¹t c¸c môc tiªu ®Ò ra, cÇn chó träng c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro dù ¸n, trong ®ã ph©n tÝch nguyªn nh©n vµ c¸c hËu qu¶ do rñi ro g©y ra rÊt quan träng vµ cã ý nghÜa ®èi víi viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ. Tµi liÖu tham kh¶o [1]. TrÞnh Thuú Anh (2005). "Mét sè vÊn ®Ò vÒ x¸c ®Þnh rñi ro dù ¸n", T¹p chÝ Khoa häc Giao th«ng VËn t¶i, sè 11, th¸ng 6 n¨m 2005. [2]. TrÞnh Thuú Anh (2005). "Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch rñi ro dù ¸n", T¹p chÝ Khoa häc Giao th«ng VËn t¶i, sè 12, th¸ng 11 n¨m 2005. [3]. Bé X©y dùng (2004). §Ò ¸n chèng l·ng phÝ, thÊt tho¸t trong ®Çu t− x©y dùng, Hµ Néi. [4]. PGS. TS. Th¸i B¸ CÈn (2003). Qu¶n lý tµi chÝnh trong lÜnh vùc ®Çu t− x©y dùng, NXB Tµi chÝnh - 2003. [5]. GS. TS. NguyÔn V¨n Chän (1999). Qu¶n lý nhµ n−íc vÒ kinh tÕ vµ qu¶n trÞ kinh doanh trong x©y dùng, NXB X©y dùng. [6]. GS. TSKH. Nghiªm V¨n DÜnh (chñ biªn) (2000). Kinh tÕ x©y dùng CTGT, NXB Giao th«ng vËn t¶i, Hµ Néi. [7]. Caltrans (2003). Project Risk Management Handbook, 1st edition, Office of Project Management Process Improvement. [8]. Chris Chapman and Stephen Ward (1999). Project Risk Management - Processes, Techniques and Insights, John Wiley & Sons. [9]. David Hilson (1998). "Managing Risk", Project Management Review January. p31. [10]. Roger Flanagan and George Norman (1993). Risk Management and Construction, Blackwell Scientific Publication¡ CT 2