Tài liệu Quản lý phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường trung học cơ sở tỉnh lai châu theo chuẩn hiệu trưởng mới

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGHIÊM THỊ KIM HUÊ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG THCS TỈNH LAI CHÂU THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGHIÊM THỊ KIM HUÊ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG THCS TỈNH LAI CHÂU THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG MỚI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền ¦ THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả khảo sát, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào khác. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về những gì mà tôi cam đoan ở trên. Thái Nguyên, tháng 3 năm 2019 Tác giả Nghiêm Thị Kim Huê Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Với tất cả tình cảm của mình, tác giả xin cảm sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy, Cô trường Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn tác giả trong thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn và có thể áp dụng có hiệu quả trong quá trình công tác. Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả còn nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lai Châu, các phòng, ban và đồng nghiệp của các trường THCS thành phố Lai Châu, tác giả xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quí báu đó. Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn các bạn đồng nghiệp và người thân đã giúp đỡ và tạo điều kiện để tác giả hoàn thành bản luận văn. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 3 năm 2019 Tác giả Nghiêm Thị Kim Huê Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ................................................................................ v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG MỚI .......... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................................. 6 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới .......................................................................... 6 1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam .............................................................................. 8 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài ................................................................... 11 1.2.1. Quản lý .............................................................................................................. 11 1.2.2. Đội ngũ, đội ngũ hiệu trưởng trường trung học cơ sở ...................................... 13 1.2.3. Phát triển, phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường trung học cơ sở ................... 13 1.3. Trường trung học cơ sở và Hiệu trưởng trường trung học cơ sở......................... 15 1.3.1. Trường trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân ...................... 15 1.3.2. Hiệu trưởng trường trung học cơ sở ................................................................. 15 1.4. Đổi mới giáo dục và yêu cầu đặt ra đối với Hiệu trưởng trường trung học cơ sở .... 17 1.4.1. Đổi mới giáo dục và đổi mới giáo dục trung học cơ sở.................................... 17 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1.4.2. Yêu cầu đặt ra đối với Hiệu trưởng trường trung học cơ sở trong bối cảnh hiện nay ............................................................................................................ 17 1.5. Nội dung quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trung học cơ sở theo chuẩn Hiệu trưởng mới ............................................................................................... 25 1.5.1. Quy hoạch, lập kế hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở ... 25 1.5.2. Kiện toàn, sử dụng có hiệu quả đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở......... 26 1.5.3. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ đội ngũ hiệu trưởng trường trung học cơ sở ................................................................................................................. 28 1.5.4. Tạo môi trường, tạo động lực làm việc cho sự phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường trung học cơ sở ..................................................................................... 29 1.5.5. Thực hiện đánh giá đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở .................... 30 1.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS theo chuẩn Hiệu trưởng mới ............................................................................ 31 1.6.1. Những yếu tố khách quan ................................................................................. 31 1.6.2. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 33 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 34 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TỈNH LAI CHÂU THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG MỚI .............................................................................. 36 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên và xã hội của tỉnh Lai Châu .............................. 36 2.2. Khái quát chung về tình hình giáo dục THCS tỉnh Lai Châu .............................. 37 2.3. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................................... 39 2.3.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................. 39 2.3.2. Khách thể khảo sát ............................................................................................ 40 2.3.3. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 40 2.3.4. Phương pháp và công cụ khảo sát .................................................................... 40 2.4. Thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng các trường THCS tỉnh Lai Châu ...................... 41 2.4.1. Về số lượng, cơ cấu giới tính và độ tuổi ........................................................... 41 2.4.2. Thực trạng chất lượng đội ngũ đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở tỉnh Lai Châu.................................................................................................... 42 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2.5. Thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở tỉnh Lai Châu theo chuẩn Hiệu trưởng mới ................................................................... 51 2.5.1. Thực trạng công tác quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở .......................................................................................................... 51 2.5.2. Thực trạng công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, luân chuyển và miễn nhiệm Hiệu trưởng trường trung học cơ sở ......................................................................... 54 2.5.3. Thực trạng sử dụng đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu ........... 56 2.5.4. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS ................. 57 2.5.5. Thực trạng tạo động lực thúc đẩy phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở ........................................................................................................... 60 2.5.6. Thực trạng hoạt động đánh giá, xếp loại Hiệu trưởng trường THCS ............... 64 2.6. Đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng ở trường THCS tỉnh Lai Châu theo Chuẩn Hiệu trưởng mới .................................................................. 68 2.6.1. Những ưu điểm ................................................................................................. 68 2.6.2. Những hạn chế .................................................................................................. 69 2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng ............................................................................. 70 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 72 Chương 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG THCS TỈNH LAI CHÂU THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG MỚI... 74 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở tỉnh Lai Châu theo Chuẩn Hiệu trưởng mới.......................... 74 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục ........................... 74 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ..................................................................... 74 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ ................................................... 74 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 75 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ................................................................... 75 3.2. Biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu theo chuẩn mới ................................................................................................. 75 3.2.1. Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc quản lý phát triển đội ngũ hiệu trưởng THCS theo Chuẩn Hiệu trưởng mới ............................................ 75 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3.2.2. Lập quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn Hiệu trưởng mới ................................................................................... 77 3.2.3. Tạo động lực, tăng cường điều kiện làm việc, phát huy tính sáng tạo cho đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS ........................................................................ 80 3.2.4. Đổi mới hình thức tuyển chọn, Quy trình bổ nhiệm Hiệu trưởng trường trung học cơ sở .......................................................................................................... 83 3.2.5. Tăng cường kiểm tra đánh giá theo đội ngũ Hiệu trường trường trung học cơ sở theo Chuẩn hiệu trưởng mới ....................................................................... 86 3.3. Mối quan hệ của các biện pháp ............................................................................ 90 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu theo Chuẩn Hiệu trưởng mới ........ 90 3.4.1. Quy trình khảo nghiệm ..................................................................................... 90 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết, mức độ khả thi của các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS ............................................. 92 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 95 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 101 PHỤ LỤC................................................................................................................. 104 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CNH, HĐH : Công nghiệp hóa - hiện đại hóa GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông UBND : Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Bảng 2.1. Kết quả xếp loại hạnh kiểm học sinh các trường THCS của tỉnh trong 5 năm gần đây ....................................................................................... 38 Bảng 2.2. Kết quả xếp loại học lực học sinh các trường THCS của tỉnh trong 5 năm gần đây .......................................................................................... 38 Bảng 2.3. Số lượng, cơ cấu, trình độ đội ngũ Hiệu trưởng các trường THCS tỉnh Lai Châu......................................................................................... 41 Bảng 2.4. Kết quả xếp loại đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS Tỉnh Lai Châu theo Chuẩn năm 2017 ........................................................................... 42 Bảng 2.5. Kết quả xếp loại đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu (theo Chuẩn mới) theo trưng cầu ý kiến bằng phiếu hỏi ...................... 43 Bảng 2.6. So sánh kết quả đánh giá mức độ đạt Chuẩn của đội ngũ hiệu trưởng trường THCS ......................................................................................... 43 Bảng 2.7. Thực trạng năng lực thực thi pháp luật, điều lệ và quy chế của đội ngữ Hiệu trưởng các trường THCS tỉnh Lai Châu ............................... 44 Bảng 2.8. Thực trạng năng lực tổ chức và điều hành các hoạt động nhà trường của đội ngũ Hiệu trưởng các trường THCS tỉnh Lai Châu .................... 45 Bảng 2.9. Thực trạng năng lực quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học của đội ngũ Hiệu trưởng các trường THCS tỉnh Lai Châu .......................... 46 Bảng 2.10. Thực trạng năng lực thiết lập và phát huy tác dụng của môi trường giáo dục của đội ngũ Hiệu trưởng các trường THCS tỉnh Lai Châu ..... 47 Bảng 2.11. Thực trạng năng lực quản lý hệ thống thông tin quản lý trường học của đội ngũ Hiệu trưởng các trường THCS tỉnh Lai Châu .................... 49 Bảng 2.12. Thực trạng năng lực thực thi các chức năng cơ bản của quản lý của đội ngũ Hiệu trưởng các trường THCS tỉnh Lai Châu .......................... 50 Bảng 2.13. Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường trung học cơ sở tỉnh Lai Châu ............................................................................... 51 Bảng 2.14. Thực trạng tuyển chọn, bổ nhiệm, luân chuyển và miễn nhiệm Hiệu trưởng trường THCS ............................................................................. 54 Bảng 2.15. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn Hiệu trưởng mới ................................................................ 57 Bảng 2.16. Thực trạng tạo động lực thúc đẩy phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở .......................................................................... 60 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Bảng 2.17. Thực trạng hoạt động đánh giá đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở ...................................................................................................... 64 Bảng 3.1. Kiểm chứng tính cấp thiết của các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn Hiệu trưởng mới .............. 92 Bảng 3.2. Kiểm chứng mức độ khả thi của các biện pháp quản lý thực tập sư phạm ....... 92 Bảng 3.3. Mối quan hệ giữa tính cấp thiết và mức độ khả thi của các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo Chuẩn Hiệu trưởng mới ........................................................................ 94 Biểu đồ 3.1. Mối quan hệ giữa tính cấp thiết và mức độ khả thi của các biện pháp quản lý phát triển hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo Chuẩn Hiệu trưởng mới .................................................................................... 95 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Con người là nguồn lực quan trọng và quyết định nhất trong các nguồn lực, được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của nhiều quốc gia trên Thế giới. Trong những năm qua, Đảng và nhà nước ta có rất nhiều giải pháp trong việc phát huy và sử dụng nhân tố con người, trong đó coi GD&ĐT là quốc sách hàng đầu, GD&ĐT có sứ mệnh nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài góp phần quan trọng trong phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam. Ngay từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã khẳng định: “GD&ĐT là một trong những động lực thúc đẩy CNH, HĐH là điều kiện để phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội”. Mục tiêu cuối cùng của giáo dục là đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng mà trong đó đội ngũ cán bộ quản lý và nhà giáo giữ vai trò quan trọng trong đảm bảo chất lượng giáo dục . Từ lý luận và thực tiễn cho thấy đội ngũ Nhà giáo và cán bộ quản lý là lực lượng quan trọng tạo nên chất lượng giáo dục, chất lượng nguồn nhân lực. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 khẳng định: “Phát triển đội ngũ nhà giáo là một trong những nhiệm vụ hết sức cấp thiết của ngành GD&ĐT nói chung và của từng cấp học, bậc học nói riêng” [5]. Bởi vai trò quan trọng của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục trong thực hiện mục tiêu giáo dục do vậy cần phải thường xuyên quan tâm phát triển đội ngũ Hiệu trưởng-người đứng đầu cơ sở giáo dục trong các cấp học trong đó có cấp THCS. Trong giai đoạn hiện nay, đứng trước yêu cầu phát triển trong thời đại Công nghệ 4.0, yêu cầu về đổi mới giáo dục để đáp ứng yêu cầu phát triển theo quan điểm của Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban Chấp Hành Trung ương Đảng khóa XI. Theo tiếp cận giáo dục hiện đại, mục tiêu giáo dục ở các nhà trường phổ thông hiện nay bao gồm: Kiến thức, kỹ năng và thái độ hay chính là kỹ năng sống - nhân cách. Đội ngũ cán bộ quản lý nói chung và Hiệu trưởng trường THCS có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách học sinh, hình thành và phát triển được nền tảng tư duy trí tuệ của con người trong thời đại mới, xây dựng và phát triển môi trường giáo dục an toàn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và chất lượng nguồn nhân lực. Sản phẩm của giáo dục bậc THCS nói riêng và bậc phổ thông nói chung là thực chất là năng lực và chất lượng nguồn nhân lực tương lai cho đất nước. Do đó, việc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn phát triển đội ngũ cán bộ quản lý và Hiệu trưởng trường THCS là một trong những vấn đề cần được quan tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong xu thế hiện nay. Đi vào tình hình thực tiễn của tỉnh Lai Châu sau gần 15 năm thành lập, cùng với các lĩnh vực kinh tế, xã hội và quốc phòng an ninh, sự nghiệp giáo dục và đào tạo đã có bước phát triển đáng kể. Theo báo cáo sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 29 của tỉnh lai Châu, năm học 2017-2018 toàn ngành GD&ĐT tỉnh có 13.111 cán bộ, quản lý, giáo viên và nhân viên. Tỉnh Lai Châu đã tổ chức rà soát, điều chỉnh và thực hiện tốt quy hoạch phát triển nhân lực ngành GD&ĐT phù hợp với tình hình thực tế; sắp xếp, bổ nhiệm, luân chuyển, sử dụng đối với các nhà giáo, cán bộ quản lý đảm bảo đúng quy định, đúng vị trí việc làm theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp; chỉ đạo việc kiểm tra, giám sát các cơ sở giáo dục thực hiện kiểm tra, đánh giá đội ngũ quản lý các cấp, sử dụng kết quả đánh giá để sàng lọc, tinh giản biên chế cũng như xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CBQL; đổi mới chính sách, cơ chế tài chính, huy động sự tham gia của toàn xã hội cho nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên việc thực hiện các yếu tố thúc đẩy đổi mới giáo dục còn chậm, nhất là các giải pháp về phát triển nâng cao năng lực, phẩm chất đối với đội ngũ CBQL, Hiệu trưởng và người học ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Năng lực của một số CBQL trong đó bao gồm một số CBQL cấp THCS còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới toàn diện giáo dục. Việc quản lý, giám sát CBQL chưa đạt yêu cầu, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện chưa cao nhất là cấp THCS. Với một số thực tế trên, có nguyên nhân khách quan mang lại như phong tục, tập quán của vùng đồng bào thiểu số, nhận thức của cha mẹ học sinh, địa hình giao thông đi lại phức tạp, việc xã hội hóa chưa cao, cơ sở vật chất còn thiếu,...song yếu tố chủ quan là năng lực chỉ đạo, điều hành của một bộ phận đội ngũ cán bộ quản lý và Hiệu trưởng còn hạn chế, việc xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ CBQL nói chung và Hiệu trưởng các trường THCS chưa được quan tâm đúng mức, thiếu toàn diện, thiếu về số lượng và cơ cấu. Công tác tự đào tạo, bồi dưỡng, chuẩn hóa còn hình thức, trình độ ngoại ngữ, tin học theo quy định chưa đáp ứng. Việc vận dụng Chuẩn Hiệu trưởng trường THCS để đánh giá còn thiếu chính xác, Chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý có mặt chưa đáp ứng được yêu cầu cho đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, tư duy đổi mới còn nhiều hạn chế. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Xuất phát từ ba nhóm vấn đề trên, chúng tôi lựa chọn đề tài “Quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu theo chuẩn Hiệu trưởng mới” cho công trình nghiên cứu của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu theo chuẩn Hiệu trưởng mới, luận văn đề xuất biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS theo chuẩn Hiệu trưởng mới nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tỉnh Lai Châu, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu theo Chuẩn hiệu trưởng mới 4. Giả thuyết khoa học Trước yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu còn bộc lộ những bất cập trong quy hoạch, đào tạo và bồi dưỡng, đánh giá, bổ nhiệm, sử dụng và thực hiện chính sách đãi ngộ với cán bộ dẫn đến chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS chưa đảm bảo số lượng, chưa đồng bộ về cơ cấu và chất lượng. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng THCS theo chuẩn Hiệu trưởng mới, phù hợp với điều kiện KT-XH và định hướng phát triển giáo dục THCS tỉnh Lai Châu thì sẽ góp phần nâng cao được chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục trong các trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS theo chuẩn Hiệu trưởng mới. 5.2. Khảo sát thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng và quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu theo chuẩn Hiệu trưởng mới. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng THCS tỉnh Lai Châu theo chuẩn Hiệu trưởng mới. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu - Đề tài nghiên cứu đề xuất biện pháp QL phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn Hiệu trưởng mới của ngành GD&ĐT. - Chủ thể quản lý các trường THCS gồm nhiều thành phần, song đề tài chỉ nghiên cứu và đề xuất biện pháp quản lý của phòng GD&ĐT, là chủ thể chính quản lý trực tiếp về chuyên môn đối với các trường THCS. 6.2 . Giới hạn về khách thể khảo sát Khảo sát 150 người, trong đó: - Cán bộ quản lý giáo dục cấp Sở, Phòng: 10 người - Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường THCS: 90 người - Tổ trưởng, giáo viên các trường THCS: 50 người 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu lý luận, tìm hiểu các quan điểm của Đảng, pháp luật và chính sách của Nhà nước, điều lệ trường THCS và các văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục, các công trình và tài liệu khoa học có liên quan để hệ thống hóa các khái niệm, hình thành luận điểm lý luận cơ bản, chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS theo Chuẩn Hiệu trưởng mới để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Sử dụng phương pháp quan sát, điều tra bằng phiếu hỏi, xin ý kiến chuyên gia (bằng phiếu hỏi và phỏng vấn), thử nghiệm nhằm mục đích khảo sát và đánh giá thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS của các trường THCS trên địa bàn tỉnh Lai Châu theo các yêu cầu về năng lực của người quản lý và theo các yêu cầu của Chuẩn Hiệu trưởng CSGD phổ thông, thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS của tỉnh Lai Châu. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu Sử dụng thống kê toán học, số trung bình cộng, hệ số tương quan trọng xử lý và phân tích kết quả nghiên cứu. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 8. Cấu trúc luận văn Luận văn ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, gồm có 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng THCS theo chuẩn Hiệu trưởng mới Chương 2. Thực trạng quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu theo chuẩn Hiệu trưởng mới. Chương 3. Biện pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THCS tỉnh Lai Châu theo chuẩn Hiệu trưởng mới Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG MỚI 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới Đã có nhiều nghiên cứu trên thế giới liên quan đến phát triển đội ngũ quản lý nói chung, đội ngũ hiệu trưởng nói riêng, trong đó có các nghiên cứu điển hình: Tác giả Savin N.V, trong tập 2 cuốn “Giáo dục học” đã tập trung làm rõ Những vấn đề cơ bản của quản lý nhà trường [28]. Một trong những nội dung trọng tâm của công trình này được tác giả trình bày là phương thức phát triển đội ngũ CBQL giáo dục. Tác giả đã phân tích rõ mối quan hệ giữa phát triển xã hội và phát triển giáo dục; giữa phát triển giáo dục và phát triển nhân lực giáo dục, trong đó đặc biệt quan trọng là quan điểm phát triển đội ngũ nhân lực CBQL giáo dục có ảnh hưởng trực tiếp đối với mục tiêu nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục. Nghiên cứu về lập kế hoạch giáo dục, UNESCO đã xuất bản cuốn “Sổ tay kế hoạch và quản lý giáo dục cấp vĩ mô”, ở đó các tác giả đã hướng dẫn phương pháp xác lập kế hoạch quản lý giáo dục ở tầm vĩ mô [38]. Còn khi bàn về quyền của người Hiệu trưởng, nhà nghiên cứu Mỹ, Chester E. Finn Fr. cho rằng: “thay vì sự điều tiết của bang thì phải để cho Hiệu trưởng và Ban giám hiệu nhà trường định hình nên các khối thành viên của nhà trường, được tự do tuyển chọn giáo viên trong số lượng lớn ứng cử, đồng thời học được quyền loại bỏ những người không tạo ra kết quả thỏa đáng cho nhà trường” [7]. Một số nghiên cứu của các tác giả khác với các góc độ, khía cạnh khác như xây dựng chân dung lãnh đạo nhà trường, người có năng lực quản lý phát triển trở thành lãnh đạo các trường học, chỉ ra con đường dẫn đến chức vụ Hiệu trưởng hay quy chế tuyển dụng, sử dụng Hiệu trưởng [34]. Trong quá trình cải cách giáo dục tại các quốc gia hiện nay là thực hiện quản lý dựa trên chuẩn, do vậy có khá nhiều nghiên cứu về vấn đề chất lượng của đội ngũ cán bộ quản lý so với chuẩn đã đề ra. Tác giả Davis S., and LaPointe đã chỉ ra xây dựng chương trình bồi dưỡng phải gắn với chuẩn hiệu trưởng. Còn về sử dụng Chuẩn, các nghiên cứu thống nhất cho rằng “thế giới đã sử dụng Chuẩn để đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá hiệu trưởng” [34]. Hoa Kỳ là một trong các nước đầu tiên xây dựng chuẩn giáo dục từ những năm 90 của thế kỷ trước, hầu hết các lĩnh vực giáo dục của quốc gia này Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn đều xây dựng, ban hành chuẩn và thực hiện quản lý dựa vào chuẩn. Vương quốc Anh có chuẩn chương trình đào tạo CBQL giáo dục/trường học, cung cấp cho những người chuẩn bị làm lãnh đạo trường học các năng lực lãnh đạo và quản lý. Nghiên cứu vấn đề chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CBQL giáo dục (cụ thể là hiệu trưởng trường học), Đại học Nam Florida đã quy định Chuẩn chương trình đào tạo cho Hiệu trưởng và cho nhà quản lý trường học là chương trình tích hợp gồm mười một vùng kiến thức và kỹ năng theo bốn lĩnh vực lớn: lãnh đạo chiến lược; lãnh đạo tổ chức; lãnh đạo giáo dục; lãnh đạo chính trị và cộng đồng. Nhóm tác giả Davis S., Darling D., Hammond L., laPointe M., Meyerson D. (2005) đã nghiên cứu về công tác lãnh đạo trường học, gắn với chuẩn Hiệu trưởng trong việc xây dựng chương trình bồi dưỡng Hiệu trưởng và các vấn đề về chế độ, chính sách [34]. Chapman J.D (2005) nghiên cứu về tuyển dụng, sử dụng và phát triển đội ngũ lãnh đạo ở các trường đã đề cập đến mỗi quan hệ giữa năng lực của lãnh đạo với chất lượng nhà trường; Những điều cần thay đổi trong nghiệp vụ của Hiệu trưởng trường học và sự hoạch định những chính sách trong phát triển Hiệu trưởng trường học [33]. Do vị trí, vai trò quan trọng của người Hiệu trưởng đối với phát triển của một nhà trường, đã có nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm nghiên cứu về vấn đề chất lượng hoạt động lãnh đạo và quản lý của Hiệu trưởng và nâng cao chất lượng các hoạt động đó nhằm đảm bảo cho sự thành công và đạt tới mục tiêu chiến lược phát triển của các nhà trường. Trong những năm cuối của thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, có nhiều góc độ tiếp cận khác nhau trong nghiên cứu về hoạt động lãnh đạo và quản lý nâng cao hiệu quả công tác của Hiệu trưởng trường phổ thông, cụ thể như: Phương pháp và cách thức tuyển chọn, bổ nhiệm Hiệu trưởng có chất lượng cho các nhà trường bằng việc nghiên cứu, công bố và áp dụng chuẩn lãnh đạo cơ sở giáo dục [38]. Xây dựng và phát triển các chuẩn đào tạo Hiệu trưởng để có thể đào tạo những Hiệu trưởng đáp ứng được vai trò lãnh đạo và quản lý nhà trường, đảm bảo cho nhà trường thành công [37]. Nghiên cứu vấn đề chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CBQLGD phải được phát triển và cập nhật để đáp ứng với sự phát triển của KH-CN trong xu thế hội Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn nhập quốc tế và toàn cầu hóa trên cơ sở so sánh các chương trình bồi dưỡng Hiệu trưởng của nhiều quốc gia [36]. Ngoài ra còn có nhiều công trình nghiên cứu về phát triển giáo dục, QLGD, quản lý nhà trường có đề cập đến vai trò, chức trách, nhiệm vụ và hoạt động “nghề nghiệp” của Hiệu trưởng [19]; [20] Mục tiêu của các nghiên cứu là tìm cách nâng cao chất lượng lãnh đạo và quản lý của các nhà quản lý trường học nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý trường học, đảm bảo cho nhà trường thực thi tốt sứ mạng đào tạo nhân lực phục vụ phát triển KT-XH của mỗi quốc gia. Một xu thế đã và đang diễn ra trong quá trình cải tiến phương pháp và cách thức tổ chức giáo dục tại các quốc gia là thực hiện quản lý dựa trên chuẩn, từ đó có nhiều nghiên cứu xung quanh vấn đề chất lượng hoạt động của Hiệu trưởng trên nền chuẩn đã đề ra. Tại Singgapore, SEM - Với mô hình quản lý trường học ưu việt [4] đề cập đến lãnh đạo nhà trường tài năng với các tiêu chí: “Người lãnh đạo phải nêu gương sáng, có khả năng lãnh đạo, hiểu rõ mục đích, tôn trọng, khuyến khích nhân viên. Một người lãnh đạo lãnh hội được sứ mệnh của trường học với các mục tiêu cụ thể, năng lực lãnh đạo tốt, và sự thông cảm cũng như tôn trọng đồng nghiệp sẽ là động lực cho những người khác noi theo. Hiệu trưởng cần duy trì liên tục mục đích tăng cường năng lực cho giáo viên để đối mặt với thử thách hiện tại và tương lai và luôn phấn đấu vì sự phát triển để hướng tới nền giáo dục toàn diện cho học sinh và giáo viên”. Trong mô hình này, lãnh đạo nhà trường được xếp vào tiêu chí số một. Như vậy, các công trình nghiên cứu ở nước ngoài nhấn mạnh việc đào tạo, bồi dưỡng, tuyển chọn và sử dụng Hiệu trưởng, song song với việc xây dựng Chuẩn Hiệu trưởng. 1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam Đã có nhiều tác giả đi sâu nghiên cứu về lý luận quản lý giáo dục và công tác xây dựng đội ngũ CBQL giáo dục. Các cuốn sách “Các học thuyết quản lý” và cuốn “Một số vấn đề về tư tưởng quản lý” đã nêu lên quá trình xuất hiện và nội dung của các tư tưởng hoặc học thuyết quản lý trong lịch sử phát triển nhân loại, trong đó có vai trò của các nhà quản lý. Trong lĩnh vực quản lý giáo dục, vấn đề lập kế hoạch, xây dựng đội ngũ cán bộ QLGD được rất nhiều tác giả quan tâm như “Những khái niệm cơ bản của khoa học quản lý giáo dục”, “khoa học tổ chức và tổ chức giáo dục” của tác Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn giả Trần Kiểm [21]; Những vấn đề cơ bản giáo dục học hiện đại của Thái Duy Tuyên [31]; “Quản lý giáo dục” của các tác giả Bùi Minh Hiền, Đặng Quốc Bảo và Vũ Ngọc Hải [16],… Vấn đề tuyển chọn, sử dụng đội ngũ CBQL trường học được tác giả Nguyễn Quan Kính đề cấp tới trong bài viết “một số suy nghĩ về định hướng phát triển giáo dục phổ thông” cho rằng để phát triển giáo dục, vấn đề ưu tiên giải quyết là tình trạng yếu kém của đội ngũ CBQL và giáo viên. Do đó, việc đào tạo, bồi dưỡng CBQL luôn được nhiều tác giả quan tâm. Tác giả Nguyễn Văn Đệ đã phân tích năng lực quản lý của CBQLGD, quản lý nhà trường đề xuất “tạo dựng mẫu hình CBQL mới trong không gian giáo dục hội nhập” [9]. Tác giả Bùi Minh Hiền cho rằng xây dựng và phát triển đội ngũ CBQLGD cần phải quy tụ vào ba vấn đề chính: số lượng, chất lượng, cơ cấu [16]. Tác giả Hà Thế Ngữ xác định yêu cầu trước tiên của người Hiệu trưởng là phải nhận thức đúng đắn đối tượng và mục tiêu, nội dung quản lý; phải hiểu những đặc trưng bản chất của nhà trường, phải tuân theo các nguyên tắc quản lý, vận dụng khéo léo các phương pháp quản lý thì công tác quản lý nhà trường mới có hiệu quả [23]. Với chuyên đề: “Năng lực và phát triển năng lực của cán bộ quản lý giáo dục”, tác giả Trần Ngọc Giao khi bàn về một số năng lực cơ bản của CBQLGD đã đề cập đến 5 nhóm năng lực: Năng lực gây ảnh hưởng; Năng lực đảm bảo tính nhất quán; Phát triển tầm nhìn và khát vọng đổi mới; Năng lực lựa chọn ưu tiên; Năng lực giải quyết vấn đề [12]. Tác giả Vũ Ngọc Hải (2010) viết về đào tạo CBQLGD cho rằng, cần phải tiếp tục bồi dưỡng đội ngũ CBQL, Hiệu trưởng nhà trường một cách toàn diện phẩm chất chính trị và đạo đức lối sống nghề nghiệp; năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm; năng lực lãnh đạo nhà trường; năng lực quản lý nhà trường; năng lực xây dựng phát triển mối quan hệ giữa nhà trường - gia đình - xã hội [15]. Tác giả Hà Thế Truyền và Đặng Thị Thanh Huyền (2016) đã đề cập đến vấn đề phát triển đội ngũ CBQLGD nói chung, phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường phổ thông nói riêng cần phát triển các năng lực: Năng lực xây dựng trường học lấy người học làm trung tâm; Năng lực quản trị chiến lược nhà trường; Năng lực xây dựng văn hoá đổi mới trong nhà trường; Năng lực xây dựng và phát triển quan hệ giữa nhà trường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn