Tài liệu Quản lý nợ xấu của sở giao dịch ngân hàng tmcp ngoại thương việt nam

GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp LỜI CẢM ƠN Sau bốn năm học tập và nghiên cứu tại khoa Tài chính - Ngân hàng Trường Đại học Thương Mại, em đã được nhà trường giới thiệu vào thực tập tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam để tìm hiểu và tiếp cận thực tế. Trong thời gian thực tập tại Ngân hàng được sự giúp đỡ tận tình của ban lãnh đạo, các anh chị cán bộ công nhân viên của Sở giao dịch và thầy giáo hướng dẫn em đã hoàn thành bài khóa luận tốt nghiệp. Mặc dù đã cố gắng hết sức để hoàn thành bài khóa một cách tốt nhất, song do thời gian thực tập có hạn, kiến thức thực tế chưa nhiều, trình độ lý luận và năng lực bản thân còn hạn chế nên bài khóa luận không thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy em rất mong nhận được sự hướng dẫn giúp đỡ của các thầy cô giáo cũng như các anh chị cán bộ công tác tại Sở giao dịch để bài khóa của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn tận tình của thầy giáo Ts. Vũ Xuân Dũng, ban lãnh đạo cùng toàn thể các anh chị cán bộ, nhân viên trong Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam đã tạo điều kiện giúp đỡ em hoàn thành tốt khoá luận tốt nghiệp của mình. Sinh viên thực hiện Nguyễn Thị Chinh SV: Nguyễn Thị Chinh Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài: ...................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................. 1 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................2 4. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................................2 5. Kết cấu khóa luận ...................................................................................................2 CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NỢ XẤU CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ......................................................................................3 1.1. Tổng quan về Ngân hàng thƣơng mại ..................................................................3 1.1.1. Khái niệm ngân hàng thƣơng mại .....................................................................3 1.1.2. Các hoạt động cơ bản của Ngân hàng thƣơng mại ..........................................3 1.2. Những vấn đề cơ bản về nợ xấu của Ngân hàng thƣơng mại.......................... 5 1.2.1. Khái niệm về nợ xấu ............................................................................................ 5 1.2.2. Phân loại nợ xấu ..................................................................................................5 1.2.3. Những chỉ tiêu cơ bản phản ánh nợ xấu của Ngân hàng thƣơng mại ............6 1.2.4. Dấu hiệu nhận biết nợ xấu ..................................................................................7 1.2.5. Tác động của Nợ xấu ........................................................................................... 7 1.3. Quản lý nợ xấu tại các Ngân hàng thƣơng mại ...................................................8 1.3.1. Mục tiêu quản lý nợ xấu tại các Ngân hàng thƣơng mại .................................8 1.3.2. Nội dung và quy trình quản lý nợ xấu của Ngân hàng thƣơng mại ...............9 1.3.3. Nhân tố ảnh hƣởng tới công tác quản lý nợ xấu.............................................12 1.3.3.1. Nhân tố chủ quan............................................................................................ 12 1.3.3.2. Nhân tố khách quan ....................................................................................... 13 1.3.4. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý nợ xấu (các công cụ quản lý nợ xấu) .......................................................................................................................................13 CHƢƠNG II. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NỢ XẤU TẠI SỞ GIAO DỊCH NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM ....................................................... 14 2.1. Tổng quan về Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam.........14 2.1.1. Lịch sử hình thành và quá trình phát triển của Sở giao dịch ....................... 14 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Sở giao dịch ............................. 15 SV: Nguyễn Thị Chinh Lớp:K45H2 Khóa luận tốt nghiệp 2.1.3. GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Tình hình hoạt động kinh doanh của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam từ 2010-2012 .......................................................................17 2.2. Phƣơng pháp thu thập và xử lý dữ liệu về quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam .............................................................. 21 2.2.1. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu .........................................................................21 2.2.2. Phƣơng pháp xử lý dữ liệu................................................................................22 2.3. Phân tích dữ liệu sơ cấp về quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam..................................................................................22 2.4. Phân tích dữ liệu thứ cấp về quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam..................................................................................26 2.4.1. Đánh giá thực trạng nợ xấu trong hoạt động tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam .............................................................. 26 2.4.2. Đánh giá thực trạng quản lý nợ xấu trong hoạt động tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam...................................................... 29 2.4.2.1. Công tác phòng ngừa nợ xấu phát sinh ........................................................ 29 2.4.2.2. Công tác xử lý nợ xấu tại SGD Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam .......................................................................................................................................33 CHƢƠNG 3. CÁC KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NỢ XẤU TẠI SỞ GIAO DỊCH NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM .....................................................................36 3.1. Các kết luận qua nghiên cứu thực trạng quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam .............................................................. 36 3.1.1. Những thành công mà Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam đã đạt đƣợc trong công tác quản lý nợ xấu .....................................................36 3.1.2. Những vấn đề còn tồn tại và nguyên nhân ..................................................36 3.1.2.1. Những mặt còn tồn tại ....................................................................................36 3.1.2.2. Nguyên nhân .................................................................................................38 3.2. Định hƣớng phát triển tín dụng và quản lý nợ xấu của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam ........................................................................40 3.2.1. Định hƣớng chung ............................................................................................. 40 3.2.2. Định hƣớng phát triển đối với hoạt động quản lý nợ xấu. ............................ 41 3.3. Các giải pháp tăng cƣờng quản lý nợ xấu trong thời gian tới tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam...................................................... 42 3.3.1. Giải pháp phòng ngừa nợ xấu phát sinh ......................................................... 42 3.3.2. Giải pháp xử lý nợ xấu đã phát sinh ................................................................ 47 3.4. Một số kiến nghị với các cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền ........................... 48 SV: Nguyễn Thị Chinh Lớp:K45H2 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng 3.4.1. Kiến nghị với Chính Phủ ..................................................................................48 3.4.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nƣớc .................................................................49 3.4.3. Kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam ....................50 KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC SV: Nguyễn Thị Chinh Lớp:K45H2 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ BẢNG Bảng 2.1: Kết quả hoạt động kinh doanh Sở giao dịch Vietcombank 2010-2012 Bảng 2.2: Hoạt động thanh toán XNK của Sở giao dịch trong 3 năm 2010-2012 Bảng 2.3: Kết quả phiếu điều tra trắc nghiệm Bảng 2.4: Nợ xấu nội bảng tại sở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại thương VN Bảng 2.5: Tỷ lệ nợ xấu qua các năm Bảng 2.6: Cơ cấu nợ xấu qua các năm Bảng 2.7: Số dư nợ ngoại bảng đã xử lý Dự phòng rủi ro Bảng 2.8: Tỷ lệ nợ xấu của một số Chi nhánh Vietcombank trong cùng hệ thống Bảng 2.9: Con số nợ xấu thu hồi được Bảng 2.10: Tình hình trích lập Dự phòng rủi ro tại Sở giao dịch SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Cơ cấu tổ chức Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương VN BIỂU Biểu 2.1: Dư nợ theo nhóm khách hàng doanh nghiệp (tỷ VND) Biểu 2.2: Tỷ lệ nợ xấu (%) SV: Nguyễn Thị Chinh Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 1. CP : Cổ phần 2. CN : Chi nhánh 3. GHTD : Giới hạn tín dụng 4. NH : Ngân hàng 5. NHTM : Ngân hàng thương mại 6. NHNN : Ngân hàng nhà nước 7. NHNT : Ngân hàng ngoại thương 8. TMCP : Thương mại cổ phần 9. TNHH : Trách nhiệm hữu hạn 10. SGD : Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam 11. HSC : Hội sở chính Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam 12. Vietcombank (VCB) : Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam 13. DPRR : Dự phòng rủi ro 14. TCTD : Tổ chức tín dụng 15. XNK : Xuất nhập khẩu 16. LNTT : Lợi nhuận trước thuế 17. LNST : Lợi nhuận sau thuế 18. ROA : Tỷ số lợi nhuận trên tài sản 19. ROE : Tỷ số lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu SV: Nguyễn Thị Chinh Lớp:K45H2 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. TS. Phan Thị Thu Hà, TS. Nguyễn Thị Thu Thảo (2002), Ngân hàng thương mại quản trị và nghiệp vụ, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội. 2. Peter S.Rose (2004), Quản trị ngân hàng thương mại, Nhà xuất bản Tài chính, Hà Nội. 3. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2003) Giải pháp xử lý nợ xấu trong quá trình tài cơ cấu NHTM Việt Nam. 4. Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2011), Chiến lược hoạt động kinh doanh của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020. 5. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2010), Quyết định số 118/QĐVCB.CSTD ngày 18/03/2010 ban hành Chính sách dự phòng rủi ro. 6. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2005), Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22 tháng 04 năm 2005 ban hành quy định về phân loại nợ, trích lập Dự phòng rủi ro để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động Ngân hàng của Tổ chức tín dụng. 7. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam, Báo cáo thường niên năm 2010, 2011, 2012 của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. 8. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2012), Tạp chí của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam, số 12/2012. 9. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2011), Quyết định số 30/QĐ-VCB.CSTD ngày 20 tháng 01 năm 2011 ban hành Hướng dẫn thực hiện Chính sách bảo đảm tín dụng. 10. http://www.vietcombank.com.vn/ 11. http://www.vcbs.com.vn/ 12. http://cafef.vn/ SV: Nguyễn Thị Chinh Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp KẾT LUẬN Vấn đề quản lý nợ xấu nhằm lành mạnh hoá tình hình tài chính của các Ngân hàng thương mại nói chung và Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam nói riêng là vấn đề hết sức quan trọng. Trong phạm vi nghiên cứu, Khóa luận đã khái quát một cách chung nhất những hoạt động cơ bản của Ngân hàng thương mại, hoạt động tín dụng của NHTM và khái niệm về nợ xấu cũng như vấn đề quản lý nợ xấu, nghiên cứu tổng thể về tình hình nợ xấu, những nguyên nhân gây ra nợ xấu và hậu quả mà nợ xấu ảnh hưởng tới nền kinh tế nói chung cũng như hoạt động của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam nói riêng. Trên cơ cở thực trạng tình hình nợ xấu của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam những năm gần đây, xuất phát từ vấn đề cấp bách hiện nay là tỷ lệ nợ xấu vẫn còn khá cao tại Sở giao dịch, Khóa luận đã đưa ra được hệ thống giải pháp để phòng ngừa nợ xấu và cách thức xử lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Những nội dung đề cập trong bài Khóa luận này mới chỉ giới hạn trong phạm vi quản lý nợ xấu trong ngành Ngân hàng và được nghiên cứu trong khoảng thời gian hữu hạn. Nhưng với những lý luận trong bài viết, em hy vọng rằng sẽ góp phần làm sáng tỏ thêm về thực trạng quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP ngoại thương Việt Nam và với những giải pháp đã được đưa ra, em hy vọng sẽ giúp cho Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam có thể giải quyết tốt nhất được vấn đề quản lý nợ xấu trong thời gian tới, đưa tỷ lệ nợ xấu của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam về theo mức kỳ vọng. Trong quá trình hoàn thiện bài Khóa luận này, em nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo nhiệt tình của thầy giáo hướng dẫn là tiến sỹ Vũ Xuân Dũng cũng như sự giúp đỡ nhiệt tình của anh chị cán bộ nhân viên làm việc tại Phòng Khách hàng, Phòng Vốn & kinh doanh ngoại tệ, Tổ xử lý nợ xấu Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Qua đây, em xin bày tỏ sự cảm ơn tới thầy giáo hướng dẫn và các anh chị đã giúp em hoàn thành bài Khóa luận này. Mặc dù đã cố gắng hết sức để nghiên cứu và thu thập tài liệu những do thời gian có hạn, kinh nghiệm thực tế chưa nhiều, trình độ lý luận còn hạn chế nên bài Luận văn chắc chắn không tránh khỏi nhiều khiếm khuyết. Em rất mong nhận được sự góp ý của thầy giáo, cô giáo, các chuyên gia và ban lãnh đạo Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương để em có thể hoàn thành tốt bài Khóa luận của mình. SV: Nguyễn Thị Chinh Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp LỜI NÓI ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Tín dụng là một trong những hoạt động quan trọng của các Ngân hàng thương mại, phản ánh hoạt động đặc trưng của Ngân hàng, chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng tài sản, mang lại thu nhập lớn nhất song cũng là hoạt động mang lại rủi ro cao nhất cho Ngân hàng. Trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, một số NHTM đã coi chính sách mở rộng tín dụng là một giải pháp để thu hút khách hàng, chiếm lĩnh thị phần. Nhưng không thể đồng nghĩa với việc hạ thấp các tiêu chuẩn đánh giá khách hàng, tìm cách lách rào kiểm soát, thông tin sai lệch mà vẫn phải thực hiện đúng quy trình tín dụng để giảm tỷ lệ nợ xấu, tránh tổn thất cho Ngân hàng. Những khoản cho vay không thu hồi được cả gốc và lãi đúng thời hạn càng lớn, tỷ lệ nợ xấu ngày càng gia tăng, đặc biệt là trong lĩnh vực tín dụng bất động sản, đã có lúc đe dọa tới tính thanh khoản của hệ thống Ngân hàng. Vì vậy, vấn đề đặt ra là việc quản lý nợ xấu của các Ngân hàng thương mại nói chung cũng như Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương nói riêng cần phải được thực hiện tốt để đảm bảo duy trì tỷ lệ nợ xấu ở mức thấp nhất. Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam là một trong 2 Chi nhánh lớn trong hệ thống Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Hoạt động của Sở giao dịch ảnh hưởng đáng kể đến kết quả kinh doanh của hệ thống ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Được thành lập từ năm 2006, Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam nhanh chóng giữ vai trò là một Chi nhánh có doanh số lớn ở nhiều mặt hoạt động. Tuy nhiên, một trong những vấn đề nổi cộm tại Sở giao dịch là tỷ lệ nợ xấu trong hoạt động tín dụng trong 03 năm trở lại đây rất cao. Nếu như tỷ lệ nợ xấu của toàn hệ thống ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam trong những năm gần đây duy trì khoảng 2,5% đến 3% thì tỷ lệ nợ xấu tại Sở giao dịch lại đều trên 6%, thậm chí năm 2011 là 9,28%. Đặc biệt, khoảng trên 90% dư nợ xấu là nợ được phân loại vào nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn theo Quy định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005). Đó chính là lý do mà em đã chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý nợ xấu của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam” làm luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu - Hệ thống hóa, làm rõ những vấn đề cơ bản về quản lý nợ xấu của Ngân hàng thương mại - Khảo sát, phân tích, đánh giá đúng thực trạng nợ xấu và quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam trong nhưng năm gần đây; chỉ ra những mặt đã đạt được, những tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại đó. - Đề xuất hệ thống các giải pháp và đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam SV: Nguyễn Thị Chinh 1 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3. - Đối tượng nghiên cứu: Quản lý nợ xấu của Ngân hàng Thương mại - Phạm vi nghiên cứu: + Về nội dung: Tập trung vào công tác quản lý nợ xấu của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam + Không gian nghiên cứu: Quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. + Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu và thu thập số liệu về công tác quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam trong khoảng thời gian từ năm 2010 đến năm 2012. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, các phương pháp được sử dụng trong quá trình thực hiện đề tài gồm: Phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, logic, kết hợp với phương pháp thống kê sử dụng trong quá trình nghiên cứu để đưa ra nhận xét làm sáng tỏ các vấn đề. 5. Kết cấu khóa luận Ngoài lời mở đầu, phần mục lục, phần kết luận và phần phụ lục, bài khóa luận gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý nợ xấu của Ngân hàng Thương mại. Chương 2: Thực trạng quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Chương 3: Các kết luận và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nợ xấu tại Sở giao dịch Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam. SV: Nguyễn Thị Chinh 2 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NỢ XẤU CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về Ngân hàng thƣơng mại 1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại (NHTM) xuất hiện trên cở sở sự phát triển của sản xuất và trao đổi hàng hoá với nghĩa ban đầu là ngân hàng của các nhà kinh doanh thương mại. Cùng với sự phát triển kinh tế kỹ thuật công nghệ thì hoạt động ngân hàng ngày càng được đa dạng hoá và càng mở rộng, biến ngân hàng thành trung gian tài chính có vị trí quan trọng bậc nhất của nền kinh tế. Ở Việt Nam, Luật các tổ chức tín dụng năm 2010 do Quốc hội ban hành có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 2011 định nghĩa về NHTM: "Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận". 1.1.2. Các hoạt động cơ bản của Ngân hàng thương mại Hoạt động của Ngân hàng thương mại được phân loại thành 03 hoạt động chính, bao gồm: (i) Huy động vốn, (ii) Cho vay và đầu tư, (iii) Trung gian tài chính Ba hoạt động này có mối quan hệ chặt chẽ, hỗ trợ lẫn nhau và cùng đóng góp cho sự thành công của NHTM. a, Huy động vốn Nhận tiền gửi là hoạt động cơ bản, truyền thống, được coi là điển hình của ngân hàng thương mại. Tiền gửi là khoản tiền mà khách hàng gửi trong tài khoản của họ mở tại ngân hàng. Các tài khoản này bao gồm các tài khoản vãng lai và các tài khoản tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm. Huy động nợ bằng cách phát hành kỳ phiếu, trái phiếu ngân hàng và huy động vốn chủ sở hữu thông qua phát hành cổ phiếu cũng được sử dụng để tăng vốn cho ngân hàng, nhưng không phải là hoạt động thường xuyên. b, Sử dụng vốn  Hoạt động tín dụng: NHTM được cấp tín dụng cho tổ chức, cá nhân dưới các hình thức cho vay, chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá khác, bảo lãnh, cho thuê tài chính và các hình thức khác theo quy định của NHNN. Trong các hoạt động cấp tín dụng thì cho vay là hoạt động chiếm tỷ trọng lớn nhất ở phần lớn các NHTM, phản ánh hoạt động cơ bản của ngân hàng. Cho Vay: Là việc ngân hàng cung cấp cho khách hàng một khoản tiền, khách hàng có trách nhiệm phải trả lãi và hoàn trả gốc theo đúng thời hạn đã thoả thuận trong hợp đồng. + Cho vay dài hạn: Là việc cho vay những khoản tín dụng có thời hạn trên 60 tháng. Loại cho vay này chủ yếu được sử dụng để cấp vốn cho xây dựng cơ bản như đầu tư xây dựng xí nghiệp, nhà máy mới, các công trình xây dựng cơ sở hạ tầng, cải tiến và mở rộng sản xuất có SV: Nguyễn Thị Chinh 3 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp quy mô lớn, thời gian thu hồi vốn dài. + Cho vay trung hạn: Là việc cho vay khoản tín dụng có thời hạn từ 12 tháng đến 60 tháng. Loại hình cho vay này thường tài trợ cho các dự án đầu tư theo chiều sâu, mở rộng sản xuất đối với các doanh nghiệp đang hoạt động sản xuất kinh doanh, các dự án đầu tư mới có quy mô nhỏ và vừa, có thời gian thu hồi vốn nhanh + Cho vay ngắn hạn: Là việc cho vay các khoản tín dụng có thời hạn từ 12 tháng trở xuống nhằm đáp ứng nhu cầu về vốn ngắn hạn của khách hàng, cho vay ngắn hạn gồm : + Cho vay theo trực tiếp từng lần: Là hình thức cho vay tương đối phổ biến của ngân hàng đối với khách hàng không có nhu cầu vay thường xuyên, không có điều kiện để được cấp hạn mức thấu chi. + Cho vay theo hạn mức: Đây là nghiệp vụ tín dụng theo đó ngân hàng thỏa thuận cấp cho khách hàng hạn mức tín dụng. Hạn mức tín dụng có thể tính cho cả kỳ hoặc cuối kỳ. Đó là số dư tối đa tại thời điểm tính. Thấu chi: Là nghiệp vụ cho vay qua đó ngân hàng cho phép người vay được chi trội trên số tiền gửi thanh toán của mình đến một giới hạn nhất định (hạn mức thấu chi) và trong khoảng thời gian xác định. Chiết khấu thương phiếu: Là việc ngân hàng ứng trước cho giá trị một thương phiếu đổi lấy việc chuyển giao quyền sở hữu thương phiếu. Cho thuê tài chính: Thuê mua là một sự thỏa thuận trong đó người cho thuê chuyển cho người đi thuê quyền sử dụng một loại tài sản trong một thời gian nhất định. Hoạt động chủ yếu của ngân hàng thương mại là cho vay để khách hàng mua tài sản. Có nhiều trường hợp khách hàng không đủ điều kiện để vay vốn ngân hàng. Ngân hàng đã mua các tài sản theo yêu cầu của khách hàng để khách hàng thuê. Bảo lãnh: Bảo lãnh của ngân hàng là cam kết bằng văn bản của tổ chức tín dụng ( bên bảo lãnh) với bên có quyền (bên nhận bảo lãnh) về việc thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho khách hàng (bên được bảo lãnh) khi khách hàng không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ đã cam kết với bên nhận bảo lãnh. Khách hàng phải nhận nợ và hoàn trả cho tổ chức tín dụng số tiền đã được trả thay.  Đầu tư: Hoạt động đầu tư của NHTM thường gồm ba hoạt động chính là đầu tư ngân quỹ, đầu tư hưởng lợi và đầu tư nắm quyền kiểm soát. Các hình thức đầu tư cụ thể bao gồm: (i) Mua bán trái phiếu của Chính phủ hoặc của Kho bạc; (ii) Mua bán trái phiếu, cổ phiếu của doanh nghiệp ; (iii) Kinh doanh bất động sản ; (iv) Góp vốn vào các doanh nghiệp khác nhằm mục tiêu chiến lược… Ngoài hai loại hình sử dụng vốn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong sử dụng vốn của ngân hàng thương mại, các NHTM còn phải sử dụng một phần vốn để duy trì dự trữ theo quy định của Ngân hàng trung ương và dự trữ nhằm đảm bảo hoạt động kinh doanh ổn định. Ngoài ra, SV: Nguyễn Thị Chinh 4 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp các ngân hàng cũng sử dụng vốn đầu tư vào các trang thiết bị và trụ sở ngân hàng. c, Các hoạt động khác - Làm trung gian thanh toán Bảo lãnh Ngân hàng Nghiệp vụ thanh toán thẻ Hoạt động Ngân quỹ 1.2. Những vấn đề cơ bản về nợ xấu của Ngân hàng thƣơng mại 1.2.1. Khái niệm về nợ xấu Theo thông lệ Quốc tế Theo định nghĩa nợ xấu của Phòng Thống kê – Liên hợp quốc, “về cơ bản một khoản nợ được coi là nợ xấu khi quá hạn trả lãi và/hoặc gốc trên ngày; hoặc các khoản lãi chưa trả từ 90 ngày trở lên đã được nhập gốc, cấp vốn hoặc chậm trả tho thỏa thuận; hoặc các khoản phải thanh toán quá hạn dưới 90 ngày nhưng có lý do chắc chắn để nghi ngờ về khả năng khoản vay sẽ được thanh toán đầy đủ”. Như vậy, nợ xấu về cơ bản cũng được xác định dựa trên 2 yếu tố: quá hạn trên 90 ngày và khả năng trả nợ nghi ngờ. Đây được coi là định nghĩa của IAS (chuẩn mực kế toán quốc tế) đang được áp dụng phổ biến hiện hành trên thế giới. Theo chuẩn mực của Việt Nam Quan niệm về nợ xấu được thể hiện rõ theo Quyết định số số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005 và Quyết định 18/2007/QĐ/NHNN về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005 (giai đoạn hiện nay) Nợ xấu (NPL) là các khoản nợ thuộc nhóm 3, 4 và 5 được quy định tại điều 6 hoặc điều 7 theo quyết định của Thống đốc NHNN ban hành Quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng” và tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ là tỷ lệ để đánh giá chất lượng tín dụng của các TCTD. Nếu căn cứ theo điều 6, nợ xấu là những khoản nợ quá hạn từ 91 ngày trở lên; nợ đã cơ cấu lại và khách hàng chưa trả đủ lãi và gốc. Còn căn cứ theo điều 7, nợ xấu bao gồm các khoản nợ dưới tiêu chuẩn và được đánh giá là không có khả năng thu hồi, có khả năng mất vốn. Theo các quyết định trên, việc xác định, phân loại nợ xấu của các tổ chức tín dụng đã bước đầu theo sát với thông lệ quốc tế (phân loại vào thực trạng khách hàng chứ không chỉ căn cứ vào thời gian quá hạn của khoản cấp tín dụng). 1.2.2. Phân loại nợ xấu Có nhiều tiêu chí để phân loại nợ xấu, cụ thể như sau: + Căn cứ vào thời gian quá hạn: Nợ xấu được phân loại theo nội dung của Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005, gồm: Nhóm 3 - Nợ dưới tiêu chuẩn: Bao gồm các khoản nợ quá hạn từ 90 -180 ngày; các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ quá hạn dưới 90 ngày theo thời hạn cơ cấu lại.Các khoản SV: Nguyễn Thị Chinh 5 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp nợ khác được phân vào nhóm 3 Nhóm 4 - Nợ nghi ngờ: Bao gồm các khoản nợ quá hạn dưới 180-360 ngày; các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ quá hạn 90-180 ngày theo thời hạn cơ cấu lại. Các khoản nợ khác được phân vào nhóm 4 Nhóm 5 - Nợ có khả năng mất vốn: Bao gồm các khoản nợ quá hạn trên 360 ngày; các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ quá hạn trên 180 ngày theo thời hạn cơ cấu lại. Các khoản nợ khác được phân vào nhóm 5 + Căn cứ vào khả năng thu hồi của khoản nợ: Nợ xấu có khả năng thu hồi: là khoản nợ xấu mà Ngân hàng nhận thấy tình hình tài chính của khách hàng có dấu hiệu tốt lên để có khả năng trả nợ cho NH trong thời gian tới. Nợ xấu không có khả năng thu hồi: là khoản nợ xấu mà NHTM xác định đã không còn khả năng thu hồi trong trường hợp khách hàng đã giải thể, mất tích…. + Căn cứ vào cơ sở hạch toán: Nợ xấu nội bảng: Là các khoản nợ được phân loại vào nhóm 3, 4 và nhóm 5 được hạch toán trong Bảng cân đối kế toán của Ngân hàng thương mại. Nợ xấu ngoại bảng: Là các khoản nợ xấu đã được xử lý Dự phòng rủi ro hoặc các số dư cam kết ngoại bảng được phân vào nhóm nợ xấu và được hạch toán ngoài bảng cân đối kế toán của NHTM. Ngoài các cách phân loại trên ta còn căn cứ vào tính nghiêm trọng và mức độ rủi ro của từng khoản nợ để phân loại. Người ta tiến hành phân tích toàn bộ dư nợ tín dụng của NHTM và xếp chúng vào các nhóm nợ khác nhau thành những nhóm nợ an toàn và nhóm không an toàn hay nhóm nợ xấu. 1.2.3. Những chỉ tiêu cơ bản phản ánh nợ xấu của Ngân hàng thương mại Tổng số nợ xấu: Là chỉ tiêu phản ánh chung giá trị tuyệt đối của toàn bộ các khoản nợ xấu của Ngân hàng. Chỉ tiêu này chỉ đơn thuần cho biết tổng số nợ, nó chưa thể hiện được trong tổng số nợ đó, nợ không có khả năng thu hồi là bao nhiêu, nợ có khả năng thu hồi là bao nhiêu hay nói cách khác nó chưa là chỉ tiêu phản ánh nợ xấu đã được phân loại. Tỷ lệ giữa giá trị các khoản nợ xấu/tổng dư nợ: Đây còn được gọi là tỷ lệ nợ xấu của Ngân hàng. Theo quan điểm của NHNN Việt Nam thì các NHTM có tỷ lệ nợ xấu dưới 3% là khá tốt và không phải thực hiện một số Báo cáo cho NHNN. Tỷ lệ này cho ta biết với 100 đơn vị tiền tệ NHTM cho vay thì có bao nhiêu đơn vị tiền tệ NHTM xác định là khó có khả năng thu hồi hoặc không thu hồi được đúng thời hạn tại thời điểm xác định. Tỷ lệ này càng cao thì khả năng xảy ra rủi ro càng cao. Tuy nhiên, các con số được sử dụng để tính chỉ số này được đo tại một thời điểm nhất định nên chưa phản ánh hoàn toàn chính xác chất lượng tín dụng của một Ngân hàng. Tỷ lệ nợ khó đòi (nợ có tuổi nợ cao nhưng chưa có khả năng thu hồi)/tổng dư nợ: Các chỉ số này phản ánh chỉ tiêu tương đối của nợ khó đòi. Đây là chỉ tiêu phản ánh thực tế nguy cơ mất vốn của NHTM. Tỷ lệ này càng lớn thì nguy cơ mất vốn của NHTM càng cao SV: Nguyễn Thị Chinh 6 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp Tỷ lệ Quỹ Dự phòng rủi ro/ Nợ xấu: Tỷ lệ này cao cho biết quỹ Dự phòng rủi ro có khả năng bù đắp bao nhiêu cho các khoản nợ xấu khi chúng chuyển thành các khoản nợ mất vốn. Tỷ lệ này cao có nghĩa là khả năng Quỹ dự phòng rủi ro bù đắp thiệt hại có thể xảy ra trong quá trình hoạt động kinh doanh và ngược lại. 1.2.4. Dấu hiệu nhận biết nợ xấu Mầm mống của nợ xấu phát sinh từ rủi ro trong hoạt động tín dụng. Chính vì vậy, việc nhận biết ban đầu của nợ xấu xuất phát từ sự nhận biết có rủi ro tín dụng xảy ra. - Từ phía các Ngân hàng: Khách hàng thanh toán nợ không đúng kế hoạch; Kỳ hạn của các khoản vay bị thay đổi liên tục; Khách hàng yêu cầu gia hạn nợ liên tục (vốn gốc trước mỗi lần gia hạn giảm không đáng kể), nên kỳ hạn của các khoản nợ bị thay đổi liên tục. - Từ phía Khách hàng: + Thị trường của mặt hàng cho vay có biến động theo hướng không tích cực trong khi khách hàng chưa tiêu thụ được mặt hàng do Ngân hàng đang tài trợ vốn. + Tình hình tài chính của khách hàng vay có biểu hiện nhiều khó khăn như: Mất cân đối vốn, số lượng tồn kho nhiều đột biến, công nợ phải thu khó đòi phát sinh, tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA) thấp, tỷ suất sinh lời trên vốn (ROE) thấp.. + Khách hàng thiếu hợp tác trong việc cung cấp thông tin cho Ngân hàng; Khách hàng có yêu cầu gia hạn nợ đối với các khoản vay; Tài sản thế chấp không đủ tiêu chuẩn theo các quy định hiện hành. 1.2.5. Tác động của Nợ xấu - Tác động của Nợ xấu đối với hoạt động của Ngân hàng Thương mại Ngân hàng thương mại là tổ chức trung gian tài chính, là doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ thực hiện chức năng tín dụng. NHTM là cầu nối giữa cung và cầu tiền tệ trong nền kinh tế. Do đó, sự biến động của NHTM sẽ ảnh hưởng xấu đến chính hệ thống Ngân hàng và nền kinh tế. Nợ xấu của Ngân hàng là một trong những nguyên nhân gây ra ảnh hưởng nói trên. Nợ xấu xảy ra sẽ tác động đến bản thân Ngân hàng, cụ thể như sau: Nợ xấu làm giảm lợi nhuận của Ngân hàng thương mại: Lợi nhuận là cái đích mà bất kỳ đơn vị kinh doanh nào đều cần đạt tới. Khi nợ xấu phát sinh, Ngân hàng cần phải trích lập Dự phòng rủi ro và các khoản trích lập này sẽ phải trừ vào phần lợi nhuận. Như vậy khi nợ xấu càng nhiều, số tiền trích lập càng cao thì phần giảm trừ vào lợi nhuận sẽ càng cao. Nợ xấu ảnh hưởng đến khả năng thanh toán và kế hoạch kinh doanh của NHTM: Các khoản vay của NHTM không được thanh toán đúng hạn, hoặc khi chuyển sang quá hạn thì việc thu nợ không đúng kế hoạch sẽ gây ra thiếu hụt vốn so với kế hoạch dự tính của NHTM. Nếu số lượng tiền nợ quá hạn lớn thì có thể khiến NH rơi vào tình trạng khó khăn về vốn. Nợ xấu làm giảm uy tín của Ngân hàng thương mại: Những ảnh hưởng của Nợ xấu dẫn đến lợi nhuận giảm, khả năng thanh toán giảm... Điều này tác động sâu sắc tới tâm lý khách hàng, làm giảm uy tín của Ngân hàng trong mắt khách hàng so với các đối tác. Trong SV: Nguyễn Thị Chinh 7 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp lĩnh vực Ngân hàng uy tín tuyệt đối quan trọng, nó quyết định sự tồn tại và phát triển của Ngân hàng. Nợ xấu làm ảnh hưởng đến tâm lý cán công nhân viên: Khi NHTM làm ăn không hiệu quả, để tình hình nợ xấu xảy ra với tỷ lệ lớn không những sẽ gây tâm lý hoang mang cho khách hàng mà còn cho chính nhân viên Ngân hàng và sẽ gây ra hiện tượng cán bộ NH không tin tưởng vào khả năng kinh doanh của NH và dẫn tới hiện tượng cán bộ công nhân viên xin thôi việc. - Tác động của Nợ xấu đối với nền kinh tế Mối quan hệ giữa chính sách kinh tế vĩ mô và cơ cấu kinh tế vĩ mô là quan hệ tương tác hai chiều. Nợ xấu có tác động đến nền kinh tế như sau: + Làm chậm quá trình tuần hoàn và chu chuyển vốn của các Tổ chức tín dụng, giảm vòng quay vốn, từ đó làm giảm hiệu quả sử dụng vốn, giảm lợi nhuận, giảm nộp Ngân sách Nhà nước. + Khu vực NHTM có tỷ lệ nợ xấu cao sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất vốn và rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán. Sự hoạt động yếu kém và tỷ lệ nợ xấu lớn, nguy cơ dễ đổ vỡ của các NHTM làm giảm tính hiệu quả của cơ chế thị trường, ảnh hưởng xấu đến hiệu quả thực thi chính sách kinh tế vĩ mô. Một hệ thống Ngân hàng yếu kém với tỷ lệ nợ xấu cao ảnh hưởng đến triển vọng tăng trưởng kinh tế, là gánh nặng lên Ngân sách và gây tác động tiêu cực đến sự vận hành của hệ thống tỷ giá hối đoái. + Sự lành mạnh của hệ thống Ngân hàng phản ánh sự lành mạnh của nền kinh tế. Trong điều kiện chi phí của NHTM tăng cao do nợ xấu sẽ ảnh hưởng đến lãi suất cho vay khiến cho các doanh nghiệp, các hộ gia đình và ngay cả Chính Phủ cũng có thể gặp khó khăn trong việc trả số nợ hiện tại của họ. 1.3. Quản lý nợ xấu tại các Ngân hàng thƣơng mại 1.3.1. Mục tiêu quản lý nợ xấu tại các Ngân hàng thương mại - Khái niệm quản lý nợ xấu: Quản lý nợ xấu là một quá trình xây dựng và thực hiện các chiến lược, các chính sách quản lý và kinh doanh tín dụng để đạt được các mục tiêu là an toàn, hiệu quả và phát triển bền vững, trong đó cần tăng cường các biện pháp nhằm phòng ngừa và hạn chế phát sinh nợ xấu, đi kèm với việc xử lý các khoản nợ xấu đã phát sinh, từ đó làm tăng doanh thu, giảm chi phí nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM. - Mục tiêu của việc quản lý nợ xấu: Hoạt động tín dụng đem lại thu nhập lớn nhất cho ngân hàng. Tổn thất nếu xảy ra sẽ làm giảm thu nhập, có thể thua lỗ hoặc phá sản cho ngân hàng. Vì vậy, an toàn tín dụng là nội dung chính trong quản lý rủi ro của mọi NHTM. Mục tiêu của quản lý nợ xấu tại mỗi ngân hàng vào các thời điểm khác nhau là khác nhau. Tuy nhiên, theo một cách chung nhất thì mục tiêu của quản lý nợ xấu trong bất kỳ hoàn cảnh nào và đối với bất kỳ ngân hàng nào thì đó chính là việc phải xây dựng và thực thi được một quy chế, chính sách sàng lọc khách hàng phù hợp với từng thời kỳ sao cho phải hạn chế đến SV: Nguyễn Thị Chinh 8 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp mức thấp nhất rủi ro không thể thu hồi được của các khoản vay mà không ảnh hưởng tới mục tiêu lợi nhuận của ngân hàng 1.3.2. Nội dung và quy trình quản lý nợ xấu của Ngân hàng thương mại - Xây dựng chỉ tiêu về nợ xấu Việc xây dựng chỉ tiêu về nợ xấu có vai trò quan trọng trong quản lý nợ xấu. Chỉ tiêu về nợ xấu không chỉ giúp định hướng mà còn có tác động trực tiếp đến công tác xử lý nợ xấu phát sinh. Chỉ tiêu về nợ xấu thường được xây dựng cho một thời kỳ hoặc một khoảng thời gian nhất định (thường là một năm) trên cơ sở nền kinh tế vĩ mô, quy mô tín dụng, cơ cấu ngành và đặc điểm về nguồn nhân lực của Ngân hàng. Tùy điều kiện và mục tiêu cụ thể, chỉ tiêu về nợ xấu có thể được xây dựng theo hướng thắt chặt hoặc nới lỏng. Chỉ tiêu về nợ xấu cần đảm bảo các nội dung định lượng (tỷ lệ phần trăm so với tổng dư nợ, doanh số đầu kỳ phát sinh) và định tính (định hướng theo ngành, theo thời gian, theo địa bàn...) - Ngăn ngừa nợ xấu phát sinh Tăng cường kiểm soát đối với hoạt động tín dụng thông qua các biện pháp như sau: Xây dựng hệ thống văn bản quy định điều chỉnh công tác tín dụng phù hợp, hiệu quả: Ban hành hệ thống các văn bản pháp luật điều chỉnh hoạt động tín dụng theo hướng kiểm soát tín dụng đảm bảo hiệu quả cấp tín dụng an toàn, giảm thiểu rủi ro tín dụng xảy ra đối với các khoản cấp tín dụng. Hệ thống các văn bản pháp luật muốn đạt tính hiệu quả cao đòi hỏi phải phù hợp với từng thời kỳ của tình hình thị trường, khung pháp lý của Chính Phủ và các cơ quan quản lý Nhà nước. Xây dựng quy trình thẩm định tín dụng hiệu quả: Để xây dựng được quy trình thẩm định tín dụng hiệu quả trước hết phải xuất phát từ hệ thống văn bản quy định quy trình thẩm định tín dụng đảm bảo nguyên tắc phát hiện và hạn chế rủi ro tín dụng một cách tốt nhất. Khi đã có được quy trình tín dụng chặt chẽ thì sự tuân thủ các quy trình tín dụng là điều cần thiết kết hợp với các yếu tố khác để có được chất lượng tín dụng tốt nhất. Chú trọng công tác đào tạo cán bộ tín dụng và cán bộ thẩm định tín dụng: Yếu tố con người là rất cần thiết để có được chất lượng tín dụng hiệu quả. Để Có chất lượng tín dụng hiệu quả đòi đội ngũ cán bộ thẩm định phải có chuyên môn nghiệp vụ cao, đủ khả năng xem xét và phát hiện rủi ro đối với từng khoản vay mà ngân hàng đã duyệt cho vay. Ngoài chuyên môn nghiệp vụ, cán bộ tín dụng phải là những người có tâm với nghề để giảm thiểu rủi ro đạo đức. Thực hiện tốt công tác trích lập Dự phòng rủi ro tín dụng: Để góp phần vào việc ngăn ngừa nợ xấu phát sinh thì công tác trích lập dự phòng rủi ro tín dụng là khá cần thiết. Thực hiện đúng, đầy đủ việc trích lập dự phòng rủi ro tín dụng trước tiên là việc tuân thủ đúng theo quy định của NHNN, tiếp đến là tạo cho Ngân hàng một nguồn tiền gọi là Quỹ dự phòng rủi ro để có thể lấy ra xử lý nợ xấu trong trường hợp cần thiết. Chính vì vậy mà mỗi NHTM cần phải xây dựng được quy trình về trích lập dự phòng rủi ro tín dụng và thực hiện tốt quy trình đó, góp phần cho công tác ngăn ngừa nợ xấu một cách hiệu quả. SV: Nguyễn Thị Chinh 9 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp - Xác định nợ xấu Việc xác định nợ xấu cần được NHTM thực hiện định kỳ và đột xuất ngay khi khách hàng hoặc khoản vay có những biểu hiện nhất định:  Dấu hiệu phi tài chính Hành vi của khách hàng Tìm cách tránh gặp ngân hàng, miễn cưỡng hoặc chậm cung cấp thông tin tài chính, khách hàng tỏ ra không đáng tin không có uy tín. Khi khách hàng có những biểu hiện này, Ngân hàng cần tìm hiểu nguyên nhân đồng thời đánh giá toàn bộ các khoản vay hiện tại của khách hàng, cảnh báo về khả năng dẫn đến nợ xấu. - Khả năng quản lý Khi có những bằng chứng phát sinh mâu thuẫn trong nội bộ công ty, đặc biệt là trong đội ngũ cán bộ quản lý; sự nghỉ ốm dài hoặc bất ngờ của những nhân sự chủ chốt, mất các nhà quản lý cấp cao hay có những tin đồn bất lợi về doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực ngoài kinh nghiệm, chuyên môn, thiếu nhận biết về vị trí của công ty trên thị trường hoặc về vấn đề cạnh tranh... Tất cả những điều này đều có những ảnh hưởng lớn đến hoạt động kinh doanh cũng như uy tín của doanh nghiệp đối với khách hàng, tiềm ẩn nguy cơ phát sinh nợ xấu. - Hoạt động kinh doanh Có hoạt động pháp lý chống lại khách hàng, bao gồm cả những khó khăn với cơ quan thuế hoặc hải quan. Các nhà cung cấp, nhà phân phối lớn thay đổi chính sách bán, mua hàng. - Tình hình môi trường vĩ mô có tác động theo hướng bất lợi tới hoạt động kinh doanh của khách hàng qua đó ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của người vay hay không.  Dấu hiệu tài chính - Kết quả kinh doanh: Doanh thu tăng quá nhanh nhưng vốn lưu động không sẵn sàng đủ, tốc độ tăng trưởng lợi nhuận thấp hơn mức bình quân của ngành, các khoản thu nhập và chi phí bất thường tăng đột biến, xuất hiện lỗ ròng hoặc lưu chuyển tiền tệ âm - Tài sản cố định: Giá trị còn lại tài sản cố định giảm mạnh, tốc độ đầu tư tài sản cố định tăng quá nhanh, hoạt động của tài sản thấp bất thường - Cơ cấu tài chính và quản lý nợ vay: Cơ cấu nợ vay/vốn chủ sở hữu thay đổi đột biến theo chiều hướng tăng tỷ trọng vốn vay, tốc độ tăng nợ vay không tương xứng với tốc độ tăng doanh thu, trì hoãn tăng vốn hoặc tài trợ dài hạn, hoặc tăng vốn nhưng với mức lãi suất cao. Thu nhập để lại có xu hướng giảm dần, khả năng trả lãi kém đi, yêu cầu ngân hàng thay đổi các điều khoản đảm bảo hoặc các cam kết trả nợ. - Các khoản phải thu và phải trả: Vòng quay các khoản phải thu/phải trả thương mại chậm lại. ác khoản phải thu, phải trả quá tập trung vào một số đối tác lớn, các khoản dự phòng phải thu khó đòi tăng nhanh. - Hàng tồn kho: Hàng tồn kho quá nhiều, nguyên vật liệu mua bị trả lại nhiều. Các khoản dự phòng giảm giá hàng tồn kho tăng nhanh SV: Nguyễn Thị Chinh 10 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp Trên cơ sở những dấu hiệu và số liệu nêu trên, ngân hàng sẽ thực hiện đánh giá khách hàng, khả năng hoàn trả nợ vay cho ngân hàng để xác định khoản nợ đó là nợ xấu hay không. Việc xác định khoản vay là nợ xấu sẽ dựa trên mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng của các dấu hiệu về tài chính và phi tài chính đến khả năng trả nợ của khách hàng, trên cơ sở thiết lập một bộ chỉ tiêu (bao gồm các dấu hiệu tài chính và phi tài chính) quy đổi theo tỷ lệ nhất định tương ứng với khả năng trả nợ của khách hàng. Thông thường, việc đánh giá khách hàng, khả năng trả nợ cũng như xác định nợ xấu được các NHTM chuẩn hóa thành Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ. Ngoài ra, những khoản nợ đã được xử lý bằng quỹ dự phòng của NH, đang được theo dõi tại ngoại bảng cũng là các khoản nợ xấu. - Xử lý nợ xấu + Cơ sở pháp lý để xử lý nợ xấu Sau khi khoản nợ của khách hành được xác định là nợ xấu, Ngân hàng tiến hành các biện pháp xử lý nợ xấu, cơ sở pháp lý để xử lý là Hợp đồng tín dụng được ký kết giữa Ngân hàng với khách hàng cho khoản vay. Hợp đồng tín dụng là một dạng của Hợp đồng kinh tế thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật các tổ chức tín dụng được Quốc hội khoá XI thông qua ngày 15-6-2004 (đã bổ sung, sửa đổi) và các quy định pháp luật khác liên quan.Theo quy định của NHNN về xử lý nợ xấu, khi một khoản nợ được xác định là nợ xấu, Ngân hàng được phép sử dụng các biện pháp xử lý để thu hồi nợ như phát mại tài sản bảo đảm, yêu cầu bên bảo lãnh trả nợ thay, khởi kiện ra toà, thực hiện nghiệp vụ mua bán nợ và tất cả các biện pháp để thu hồi nợ. + Biện pháp xử lý nợ xấu Xử lý nợ xấu là việc thu hồi nợ xấu hoặc bán nợ xấu đối với những khoản nợ xấu đang tồn tại. Công tác xử lý nợ xấu tốt góp phần làm cho NHTM có thể giảm thiểu nợ xấu từ đó giảm tỷ lệ nợ xấu. Việc xử lý nợ xấu có thể được tiến hành bằng nhiều cách: Xử lý rủi ro nợ xấu: Công tác xử lý rủi ro nợ xấu công tác rất quan trọng, nó cũng được coi như là một khâu của quá trình xử lý nợ xấu. Khi NHTM phát hiện được những rủi ro tiềm ảnh nguy cơ phát sinh nợ xấu hoặc cụ thể hơn là các khoản nợ đã quá hạn và có khả năng chuyển thành nợ xấu thì Ngân hàng phải tìm mọi biện pháp để khắc phục tình trạng này bằng cách yêu cầu khách hàng trả nợ hoặc bằng rất nhiều biện pháp khác để ngăn chặn khả năng các khoản nợ này chuyển thành nợ xấu. Thu hồi nợ xấu: Bằng các biện pháp nghiệp vụ hiệu quả, NHTM áp dụng mọi biện pháp để tiến hành thu hồi nợ xấu. Có thể bám sát hoạt động của khách hàng để thu hồi nợ, xử lý tài sản để thu nợ đối với những khoản nợ còn tài sản bảo đảm... Bán nợ: Đối với khoản nợ xấu mà có khả năng bán nợ thì nhiều khi phương pháp bán nợ lại là phương pháp hiệu quả để nhanh chóng xử lý nợ xấu được tốt. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay thì việc mua bán nợ còn chưa được phổ biến, các Công ty kinh doanh trong việc mua bán nợ rất ít, chủ yếu các NHTM chỉ bán nợ được cho Công ty mua bán nợ của Bộ tài chính nên các Ngân hàng thường chịu thiệt hơn khi tiến hành mua, bán nợ với Công ty SV: Nguyễn Thị Chinh 11 Lớp:K45H2 GVHD: TS.Vũ Xuân Dũng Khóa luận tốt nghiệp này. Bán nợ không chỉ là biện pháp để xử lý nợ xấu mà bán nợ còn là một biện pháp hữu hiệu để ngân hàng thực hiện việc cơ cấu lại danh mục đầu tư, giảm thiểu rủi ro phát sinh. 1.3.3. Nhân tố ảnh hƣởng tới công tác quản lý nợ xấu 1.3.3.1. Nhân tố chủ quan Quy trình quản lý tín dụng của Ngân hàng thương mại: Quy trình quản lý tín dụng của NHTM ở đây là bao gồm chung các hệ thống văn bản pháp quy điều chỉnh hoạt động tín dụng do NHTM ban hành và quy trình cấp tín dụng của NHTM. Khi quy trình quản lý tín dụng của NHTM thiếu tính chặt chẽ, hiệu quả sẽ dẫn tới tình trạng phát sinh rủi ro tín dụng và nguy cơ nợ xấu xảy ra, ảnh hưởng đến công tác quản lý nợ xấu. Chất lượng đội ngũ cán bộ NHTM: Đội ngũ cán bộ thiếu trình độ, kinh nghiệm non kém sẽ dẫn đến khả năng ra quyết định sai lầm là nguyên nhân dẫn đến rủi ro xảy ra đối với các khoản vay và dẫn đến nợ xấu. Việc thẩm định khoản vay không chỉ đơn giản là dựa vào việc thu thập hồ sơ rồi phân tích dựa trên số liệu thu thập được mà để thẩm định tốt, người cán bộ thẩm định còn phải có khả năng cảm nhận thông tin từ khách hàng, từ môi trường bên ngoài và có phương pháp tìm hiểu về doanh nghiệp để chủ động sớm phát hiện những rủi ro tiềm ẩn có thể xảy ra. Ngoài ra rủi ro đạo đức của cán bộ tín dụng cũng là yếu tố dễ dẫn đến rủi ro trong hoạt động tín dụng. Nếu như cán bộ thẩm định có trình độ chuyên môn cao, có đủ kinh nghiệm trong việc thẩm định hồ sơ nhưng do đạo đức kém, thoái hoá, biến chất thì cán bộ tín dụng dễ dàng bỏ qua việc phát hiện rủi ro để đổi lấy một lợi ích nào đó và đây sẽ là nguyên nhân dễ dàng dẫn đến rủi ro trong hoạt động tín dụng. Hoạt động kiểm tra, kiểm soát nội bộ trong Ngân hàng chưa đạt hiệu quả cao: Kiểm tra nội bộ là hoạt động cần thiết đối với hoạt động của các NHTM. Bộ máy của mỗi NHTM cần có bộ phận kiểm tra nội bộ. Bộ phận này có chức năng kiểm tra nội bộ đối với hoạt động của Ngân hàng thương mại nói chung trong đó có hoạt động tín dụng. Bộ phận kiểm tra nội bộ cần có đủ khả năng để chủ động phát hiện những sai phạm, những tồn tại trong quy trình quản lý rủi ro và đề ra những giải pháp xử lý, khắc phục tình hình. Về nguyên tắc, bộ phận kiểm tra nội bộ phải hoạt động độc lập, có mục tiêu độc lập với bộ phận tín dụng. Công tác kiểm tra nội bộ phải đảm báo tính khách quan. Cán bộ làm việc tại bộ phận này đòi hỏi phải có trình độ chuyên môn cao để có thể phát hiện những vi phạm hoặc rủi ro tiềm ẩn trong công tác tín dụng. Tuy nhiên, có nhiều NHTM duy trì bộ phận kiểm tra nội bộ mang nặng tính hình thức, không phát huy được hiệu quả cao nên đây là một nhân tố làm ảnh hưởng đến công tác quản lý nợ xấu của NHTM. Hệ thống công nghệ thông tin phục vụ công tác quản lý rủi ro tín dụng còn lạc hậu, chưa cập nhật: Hệ thống công nghệ thông tin của Ngân hàng đóng vai trò rất quan trọng trong công tác thẩm định khách hàng. Khi hệ thống này không được cập nhật theo kịp được sự tiến bộ của công nghệ mới để có thể cập nhật tốt nhất thông tin về ngành hàng, thông tin về khách hàng sẽ là một hạn chế trong việc cung cấp thông tin cho cán bộ thẩm định, khiến cho công tác phát hiện rủi ro tín dụng kém hiệu quả, ảnh hưởng đến công tác quản lý nợ xấu. SV: Nguyễn Thị Chinh 12 Lớp:K45H2