Tài liệu Quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện mường khương tỉnh lào cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐINH TRỌNG GIÁP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2020 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐINH TRỌNG GIÁP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG TỈNH LÀO CAI Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Đoàn Quang Thiệu THÁI NGUYÊN - 2020 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn với đề tài “Quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng cá nhân tôi. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, kết quả trong luận văn là trung thực và kết luận khoa học của luận văn chưa từng công bố bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào trước đây. Thái Nguyên, tháng 3 năm 2020 Tác giả Đinh Trọng Giáp ii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu, các giảng viên Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã nhiệt tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức trong quá trình tác giả theo học tại Trường. Cảm ơn toàn thể cán bộ, nhân viên Trường đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tác giả trong thời gian học tập và nghiên cứu nhằm hoàn thành chương trình Cao học. Tác giả Luận văn xin bày tỏ tình cảm trân trọng, sự cảm ơn chân thành, sâu sắc tới TS. Đoàn Quang Thiệu vì sự tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo, các đồng nghiệp tại Hội Nông dân tỉnh Lào Cai đã tạo điều kiện để tác giả theo học chương trình đào tạo thạc sĩ và hoàn thành bản luận văn được thuận lợi. Cảm ơn gia đình, những người bạn đã cùng đồng hành, hỗ trợ, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thiện bản luận văn này. Sau cùng, xin được cảm ơn các Thầy, Cô trong Hội đồng bảo vệ và kính mong nhận được sự quan tâm, nhận xét của các Thầy, Cô để tác giả có điều kiện hoàn thiện tốt hơn những nội dung của luận văn nhằm đạt được tính hiệu quả, hữu ích khi áp dụng vào trong thực tiễn. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Đinh Trọng Giáp iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ................................................ vii DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH ........................................................ viii MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 3 4. Những đóng góp của luận văn .............................................................. 3 5. Bố cục của luận văn .............................................................................. 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP .............................. 5 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp .............. 5 1.1.1. Khái niệm ngành nông nghiệp và phát triển nông nghiệp .............. 5 1.1.2. Quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp .................................. 6 1.1.3. Nội dung quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp ................. 10 1.1.4. Các yếu tố ảnh hướng đến quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp ............................................................................................ 15 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp .. 17 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp của một số địa phương trong nước ............................................................. 17 1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Mường Khương tỉnh Lào Cai21 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................... 23 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ....................................................................... 23 2.2. Phương pháp nghiên cứu .............................................................. 23 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin .................................................... 23 2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu............................................................. 28 2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu ...................................................... 28 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................ 30 iv 2.3.1. Các chỉ tiêu phản ánh nội dung quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp .................................................................................. 31 Chương 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI ...................................................... 33 3.1. Đặc điểm của huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai..................... 33 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................... 33 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội .............................................................. 34 3.1.3. Tình hình phát triển nông nghiệp huyện Mường Khương tỉnh Lào Cai ................................................................................................. 37 3.2. Thực trạng quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương ................................................................... 39 3.2.1. Công tác quy hoạch phát triển nông nghiệp .................................... 39 3.2.2. Công tác xây dựng và ban hành chính sách đầu tư kinh doanh nông nghiệp ....................................................................................................... 44 3.2.3. Công tác quản lý các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển nông nghiệp .......................................................................... 50 3.2.4. Công tác kiểm soát hoạt động khai thác và sử dụng các nguồn lực vào sản xuất nông nghiệp .............................................................. 53 3.2.5. Công tác quản lý việc xây dựng chương trình, kế hoạch đề tài nghiên cứu ứng dụng khoa học - công nghệ trong phát triển nông nghiệp ... 56 3.2.6. Công tác tổ chức, quản lý, sử dụng nhân lực quản lý nông nghiệp ............................................................................................ 62 3.2.7. Công tác quản lý về các loại hình doanh nghiệp nông nghiệp ..... 66 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương ................................................ 70 3.3.1. Các yếu tố khách quan .................................................................. 70 3.3.2. Các yếu tố chủ quan ...................................................................... 74 3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương ................................................ 77 v 3.4.1. Kết quả đạt được ........................................................................... 77 3.4.2. Những khó khăn, hạn chế.............................................................. 78 3.4.3. Nguyên nhân hạn chế .................................................................... 79 Chương 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NÔN NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI ..................... 81 4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu về quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ...... 81 4.1.1. Quan điểm ..................................................................................... 81 4.1.2. Định hướng.................................................................................... 82 4.1.3. Mục tiêu......................................................................................... 82 4.2. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ........................ 84 4.2.1. Hoàn thiện cơ chế chính sách........................................................ 84 4.2.2. Giải pháp về phương thức tổ chức và công tác bộ máy QLNN về nông nghiệp ................................................................................... 86 4.2.3. Giải pháp nâng cao trình độ cán bộ, công chức QLNN về nông nghiệp ............................................................................................ 87 4.2.4. Giải pháp đầu tư vốn cho nông nghiệp ......................................... 89 4.2.5. Giải pháp đẩy mạnh ứng dụng khoa học-công nghệ cho nông nghiệp ............................................................................................ 90 4.2.6. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể đối với chủ trương, chính sách về phát triển nông nghiệp............................................... 91 4.2.7. Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trên địa bàn huyện ......................................................................................................... 93 4.2.8. Giải pháp QLNN về quy hoạch, chuyển đổi cơ cấu vật nuôi cây trồng, hỗ trợ phát triển nông nghiệp ............................................. 95 4.3. Kiến nghị ....................................................................................... 96 4.3.1. Đối với Nhà nước .......................................................................... 96 4.3.2. Đối với UBND tỉnh Lào Cai ......................................................... 97 KẾT LUẬN ............................................................................................ 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 100 vi PHIẾU ĐIỀU TRA .............................................................................. 102 vii DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CSHT : Cơ sở hạ tầng GTNT : Giao thông nông thôn GTSX : Gia tăng sản xuất GTSXNN : Gia tăng sản xuất nông nghiệp HĐND : Hội đồng nhân dân HTX : Hợp tác xã KH&CN : Khoa học và công nghệ KHCN : Khoa học công nghệ NN&PTNT : Nông nghiệp và Phát triển nông thôn NN : Nôn nghiệp PTKT-XH : Phát triển kinh tế - xã hội PTNT : Phát triển nông thôn SXNN : Sản xuất nông nghiệp UBND : Ủy ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa viii DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH Bảng: Bảng 2.1. Cơ cấu bảng số liệu điều tra ......................................................... 24 Bảng 2.2. Thang đo Likert ............................................................................ 25 Bảng 2.3. Chi tiết mục hỏi các tiêu chí trong phiếu điều tra ........................ 26 Bảng 3.1. Tình hình phát triển nông nghiệp huyện Mường Khương tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2019 .............................................................. 37 Bảng 3.2. Nguồn ngân sách hỗ trợ cho quy hoạch phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương giai đoạn 2017-2019 .................. 40 Bảng 3.3. Kết quả thực hiện một số dự án quy hoạch phát triển nông nghiệp của huyện Mường Khương giai đoạn 2017 -2019........................ 41 Bảng 3.4. Kết quả khảo sát về công tác quy hoạch phát triển nông nghiệp huyện Mường Khương ................................................................. 43 Bảng 3.5. Các chính sách đầu tư trong nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2019 ................................. 45 Bảng 3.6. Kết quả khảo sát về công tác xây dựng và ban hành chính sách đầu tư kinh doanh nông nghiệp huyện Mường Khương ..................... 49 Bảng 3.7. Đầu tư cơ sở hạ tầng nông nghiệp huyện Mường Khương giai đoạn 2017 - 2019 ................................................................................... 51 Bảng 3.8. Kết quả khảo sát về công tác quản lý các dự án xây dựng cơ sở hạn tầng phục vụ phát triển nông nghiệp huyện Mường Khương ...... 52 Bàng 3.9. Nguồn vốn sử dụng để phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương giai đoạn 2017-2019 .......................................... 54 Bảng 3.10. Kết quả khảo sát về công tác kiểm soát hoạt động khai thác và sử dụng các nguồn lực vào sản xuất nông nghiệp huyện Mường Khương ....... 55 Bảng 3.11. Ứng dụng cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp huyện Mường Khương giai đoạn 2017-2019 ....................................................... 57 Bảng 3.12. Kết quả khảo sát về công tác quản lý việc xây dựng chương trình, kế hoạch đề tài nghiên cứu ứng dụng khoa học - công nghệ trong phát triển nông nghiệp huyện Mường Khương ............................ 60 Bảng 3.13. Tổ chức thực hiện QLNN về nông nghiêp ở huyện Mường Khương 62 ix Bảng 3.14. Trình độ cán bộ thực hiện quản lý nhà nước về nông nghiệp huyện Mường Khương ....................................................................................... 64 Bảng 3.15. Kết quả khảo sát về công tác quản lý tổ chức, quản lý, sử dụng nhân lực quản lý nông nghiệp huyện Mường Khương ......................... 65 Bảng 3.16. Số lượng các doanh nghiệp nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương ......................................................................................... 67 Bảng 3.17. Kết quả khảo sát về công tác quản lý về các loại hình doanh nghiệp nông nghiệp huyện Mường Khương ............................................ 68 Hình: Hình 3.1. Cơ cấu kinh tế huyện Mường Khương giai đoạn 2017-2019 ...................75 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Qua hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam đã chuyển đổi thành công từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, theo đó, ngành nông nghiệp đã đạt được thành quả rực rỡ, đồng thời đây cũng là lĩnh vực đầu tiên triển khai tái cơ cấu sau hơn 30 năm phát triển theo mô hình thiên về chiều rộng hơn là chiều sâu. Có nhiều nguyên nhân tạo nên những thắng lợi của nông nghiệp, trong đó, nguyên nhân cơ bản chính là sự thay đổi cách thức quản lý nông nghiệp của nhà nước về lĩnh vực này, vai trò quản lý nông nghiệp của nhà nước thể hiện rất rõ trên cả ba phương diện: định hướng sự phát triển, phân bổ nguồn lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong nông nghiệp và điều tiết sự phát triển của nông nghiệp. Mường Khương là một huyện vùng biên thuộc tỉnh Lào Cai có tổng diện tích đất tự nhiên là 45.792 ha; trong đó đất nông nghiệp là 42.032 ha, đất phi nông nghiệp là 2.225 ha; đất chưa sử dụng là 1.535 ha bao gồm 16 xã và thị trấn. Kể từ 2016 - 2018 sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện duy trì ổn định; tăng trưởng bình quân 6,6%/năm, giá trị sản xuất nông, lâm, thủy sản (giá 2018) đạt 181 tỷ đồng, tăng 37,6% so với năm 2010. Ngành Nông nghiệp huyện Mường Khương bên cạnh những kết bước tiến đáng kể và những thành tựu quan trọng như trên. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp của huyện vẫn còn nhiều hạn chế cụ thể như sản xuất manh mún, chủ yếu là sản xuất hộ gia đình; suy giảm thâm canh; tính hiệu quả và sức cạnh tranh của sản phẩm chưa cao, tình trạng được mùa mất giá vẫn tiếp tục diễn ra, lặp đi lặp lại, thường xuyên có những cuộc giải cứu nông sản thừa, thu nhập từ nông nghiệp thấp so với các ngành khác; nhiều nguồn tiềm năng to lớn trong nông nghiệp như đất đai, lao động chưa được khai thác hiệu quả; nhiều diện tích đất còn bỏ hoang chưa được đầu tư khai thác; thị trường đầu ra của sản phẩm nông nghiệp còn khó khăn thiếu liên kết giữa nông 2 dân và doanh nghiệp; cơ sở hạ tầng phục vụ nông nghiệp còn yếu kém như thủy lợi, giao thông, điện, chợ,… đều rất thiếu; chưa đáp ứng được yêu cầu của nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa; khả năng phòng chống, giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai còn rất hạn chế. Điều này cho thấy, bản thân trong nội bộ của ngành nông nghiệp huyện cũng đang bộc lộ nhiều hạn chế. Đặc biệt, vai trò quản lý của nhà nước trong lĩnh vực này của huyện Mường Khương còn mờ nhạt, chưa thực sự hiệu quả, thể hiện qua các điểm sau đây: Năng lực quản lý chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của kinh tế; Công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch còn hạn chế, chưa gắn sản xuất với nhu cầu của thị trường, tại các xã diễn ra tình trạng đầu tư vượt quy hoạch, đầu tư theo phong trào rất phổ biến. Bên cạnh đó, trước những xu thế thay đổi chung hiện nay của ngành nông nghiệp về sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của lực lượng sản xuất, tác động của hội nhập kinh tế và biến đổi khí hậu, đặt ra yêu cầu công tác QLNN về phát triển nông nghiệp ở huyện Mường Khương là rất cần thiết phải được nâng cao hơn nữa. Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài “Quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai” làm luận văn tốt nghiệp cao học của mình để nghiên cứu đánh giá thực trạng, phát hiện các vấn đề tồn tại, hạn chế và nguyên nhân để tìm giải pháp khắc phục nhằm tăng cường hiệu lực và hiệu quả của công tác QLNN về phát triển nông nghiệp tại huyện Mường Khương. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Luận văn tập trung phân tích thực trạng quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai, đánh giá những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân từ đó đề xuất các giải pháp 3 nhằm tăng cường quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp. - Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. - Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về nội dung: Luận văn nghiên cứu công tác quản lý của các cơ quan nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai về quản lý phát triển nông nghiệp. Phạm vi về không gian: Luận văn nghiên cứu tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Phạm vi về thời gian: giai đoạn nghiên cứu từ 2017 đến 2019, và số liệu điều tra, khảo sát năm 2019. 4. Những đóng góp của luận văn Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, là tài liệu nghiên cứu, tham khảo tương đối toàn diện về quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Vì vậy luận văn có những đóng góp khoa học như sau: 4 Thứ nhất, đưa ra và luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn cấp huyện đồng thời phân tích các kinh nghiệm quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp của một số địa phương trong nước. Thứ hai, luận văn đã tiến hành phân tích thực trạng và chỉ rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp tại huyện Mường Khương tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2019. Thứ ba, trên cơ sở khoa học và thực tiễn, luận văn đề xuất một số giải pháp chủ yếu và khả thi nhằm tăng cường quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. 5. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Chương 4: Giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp 1.1.1. Khái niệm ngành nông nghiệp và phát triển nông nghiệp Nông nghiệp là một trong những ngành kinh tế quan trọng và phức tạp. Nó không chỉ là một ngành kinh tế đơn thuần mà còn là một hệ thống sinh học - kỹ thuật. Một mặt, cơ sở để phát triển nông nghiệp là việc sử dụng tiềm năng sinh học - cây trồng, vật nuôi. Chúng phát triển theo những quy luật sinh học nhất định, trong đó con người không thể ngăn cản quá trình phát sinh, phát triển và diệt vong của chúng, mà phải trên cơ sở nhận thức đúng đắn những quy luật để có những giải pháp thích hợp với chúng. Mặt khác, quan trọng hơn là phải làm cho người sản xuất có sự quan tâm thỏa đáng, gắn lợi ích của họ với sử dụng quá trình sinh học đó nhằm tạo ra ngày càng nhiều sản phẩm cuối cùng. Phát triển nông nghiệp là quá trình thay đổi nền nông nghiệp ở giai đoạn sau so với giai đoạn trước và thường đạt ở mức độ cao hơn cả về lượng và về chất. Nền nông nghiệp phát triển là một nền sản xuất vật chất không những có nhiều hơn về đầu ra (khối lượng sản phẩm và dịch vụ) đa dạng hơn chủng loại và thỏa mãn tốt hơn nhu cầu xã hội về nông nghiệp. Trước hết, phát triển nông nghiệp là một quá trình, chịu sự tác động của quy luật thị trường, chính sách, ứng xử của người sản xuất, người tiêu dùng về các sản phẩm và dịch vụ tạo ra trong lĩnh vực nông nghiệp. Nền nông nghiệp phát triển là kết quả của quá trình phát triển nông nghiệp. Tăng trưởng trong nông nghiệp thể hiện tại một thời điểm có nhiều đầu ra so với giai đoạn trước, chủ yếu phản ánh sự thay đổi về kinh tế và tập trung nhiều mặt lượng. Tăng trưởng nông nghiệp thường được đo bằng mức thu nhập quốc dân, mức tăng về sản lượng và sản phẩm nông nghiệp. 6 Phát triển nông nghiệp thể hiện cả về lượng và chất. Phát triển nông nghiệp không những bao hàm cả tăng trưởng mà còn phản ánh các thay đổi cơ bản trong cơ cấu của nền nông nghiệp, sự thích ứng của nông nghiệp với hoàn cảnh mới, sự tham gia của người dân trong quản lý và sử dụng nguồn lực, sự phân bố của cải và tài nguyên của các nhóm dân cư trong nội bộ ngành nông nghiệp trong nội bộ nông nghiệp và giữa nông nghiệp với các ngành kinh tế. Phát triển nông nghiệp còn bao hàm cả kinh tế, xã hội, tổ chức, thể chế và môi trường. 1.1.2. Quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp 1.1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp Có nhiều ý kiến thống nhất cho rằng: Quản lý là tác động có ý thức, bằng quyền lực theo một quy trình với những nguyên tắc, phương pháp, phong cách, nghệ thuật và các công cụ của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý để đạt được mục tiêu của tổ chức trong điều kiện kinh tế - xã hội nhất định. Tuy nhiên, đến nay vẫn có nhiều cách hiểu về quản lý nhà nước với những cách tiếp cận khác nhau: Tiếp cận từ sự ra đời của nhà nước và quá trình lao động, khái niệm quản lý được hiểu “là một phạm trù xuất hiện trước khi có nhà nước với tính chất là một loại lao động xã hội hay lao động chung được thực hiện ở quy mô lớn. Quản lý được phát sinh từ lao động, không tách rời lao động và bản thân quản lý cũng là một loại lao động” Từ cách tiếp cận hệ thống thì quản lý nhà nước: “...là hoạt động của toàn bộ bộ máy nhà nước từ cơ quan quyền lực Nhà nước: Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp, các cơ quan hành chính nhà nước: Chính phủ, Ủy ban hành chính nhà nước, cơ quan kiểm soát: Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và Viện Kiểm sát nhân dân các cấp”. Theo đó, quan niệm này cho rằng quản lý nhà nước đã bao hàm cả bộ máy lập pháp, bộ máy hành pháp cũng như cơ quan tư pháp. Một cách tiếp cận khác cho rằng, quản lý nhà nước là hoạt động của 7 riêng hệ thống cơ quan hành chính Nhà nước: Chính phủ, các Bộ, các cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp, các sở, phòng ban chuyên môn. Từ việc tìm hiểu trên đây, luận văn cho rằng: "Quản lý nhà nước là sự tác động của các chủ thể mang tính quyền lực nhà nước, bằng nhiều biện pháp, tới các đối tượng quản lý nhằm đạt các mục tiêu các chủ thể quản lý thông qua việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ và nguyên tắc quản lý nhà nước trên cơ sở pháp luật. Quản lý nhà nước phải luôn luôn gắn với những mục tiêu, chức năng, nhiệm vụ cụ thể". Quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp là hoạt động sắp xếp,tổ chức, chỉ huy, điều hành, hướng dẫn, kiểm tra của hệ thống cơ quan nhà nước tại địa bàn một huyện cụ thể cụ thể đối với một lĩnh vực nông nghiệp trên cơ sở nhận thức vai trò, vị trí và đặc điểm kinh tế-kỹ thuật, chuyên môn của ngành nông nghiệp để khai thác và sử dụng các nguồn lực trong và ngoài huyện nhằm đạt mục tiêu xác định hiệu quả nhất. 1.1.2.2. Chức năng quản lý nhà nước về phát triển nông nghiệp Một là định hướng chiến lược cho sự phát triển nông nghiệp cho phù hợp từng giai đoạn phát triển của kinh tế đất nước Nông nghiệp là một bộ phận cấu thành của nền kinh tế quốc dân thống nhất, có vai trò nhiều mặt về kinh tế và xã hội của đất nước. Việc đảm bảo sự phát triển hài hoà cân đối của nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế quốc dân đòi hỏi phải xác định chiến lược phát triển của ngành phù hợp với chiến lược phát triển của toàn bộ nền kinh tế. Trên cơ sở xác định chiến lược phát triển, Nhà nước cụ thể hoá thành các chương trình, các kế hoạch định hướng phát triển trung hạn và ngắn hạn hàng năm để hướng dẫn sự phát triển của nông nghiệp và nông thôn. các chiến lược và kế hoạch phát triển nói trên được xây dựng cụ thể cho toàn bộ nền nông-lâm-ngư nghiệp ở từng cấp trong bộ máy quản lý nhà nước. Chiến lược phát triển nông nghiệp ở nước ta từ nay đến năm 2010 được Đại hội Đảng IX (4/2001) nêu ra chủ yếu gồm: Chiến lược dịch chuyển cơ cấu kinh tế nông 8 nghiệp, nông thôn; Chiến lược phát triển các vùng kinh tế; Chiến lược phát triển khoa học công nghệ; Chiến lược sản xuất và xuất khẩu,… Hai là điều chỉnh các mối quan hệ trong nội bộ nông nghiệp, nông thôn và giữa nông nghiệp, nông thôn và các thành phần kinh tế còn lại Trong quá trình phát triển sản xuất hàng hoá dựa trên trình độ xã hội hoá sản xuất hàng hoá ngày càng cao, các mối quan hệ kinh tế trong nội bộ nông nghiệp nông thôn cũng như giữa nông nghiệp nông thôn với phần còn lại của nền kinh tế, thậm chí với nền kinh tế khu vực và quốc tế, ngày càng phát triển rộng rãi và đa dạng. Sự hình thành và phát triển các mối quan hệ kinh tế đó có thể là phù hợp với mục tiêu của sự phát triển, lại cũng có thể không phù hợp và thậm chí xa lạ với bản chất kinh tế xã hội tốt đẹp của đất nước. Trong điều kiện như vậy, Nhà nước phải thực hiện chức năng điều chỉnh các mối quan hệ kinh tế bằng các biện pháp khuyến khích, hạn chế hoặc cấm đoán. Các mối quan hệ kinh tế mà Nhà nước cần điều chỉnh có nhiều loại. Có loại liên quan đến quyền sở hữu và sử dụng các tài nguyên, nguồn lực như: Đất đai nguồn lực vốn góp cổ phần... Nhà nước cần điều chỉnh bằng luật sao cho sự phát triển đa dạng hoá sở hữu ở mức độ phù hợp. Có loại quan hệ gắn liền với hoạt động sản xuất như quan hệ hợp tác sản xuất, liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ... dưới những hình thức đa dạng khác nhau, Nhà nước cần điều chỉnh bằng cách giúp đỡ, tạo môi trường thuận lợi để các quan hệ này phát triển một cách tối ưu, hiệu quả. Có loại quan hệ liên quan đến lĩnh vực ăn chia phân phối, Nhà nước cần hướng dẫn để các quan hệ này được thực hiện một cách công bằng,... Ba là hỗ trợ giúp đỡ kinh tế hộ gia đình, kinh tế trang trại, hợp tác xã dịch vụ và các loại hình tổ chức sản xuất khác trong nông nghiệp. Chuyển sang kinh tế thị trường, ở nước ta kể từ tháng 4/1988 hộ gia đình được thừa nhận là đơn vị kinh tế tự chủ trong nông nghiệp và kinh tế nông thôn, kinh tế trang trại dần hình thành và phát triển.Với việc xác định lại vai trò của hộ kinh tế như vậy, hợp tác dần dần đổi mới để chuyển sang dịch vụ cho kinh 9 tế hộ và kinh tế trang trại. Trong một số doanh nghiệp nông nghiệp sản xuất và chế biến thuộc sở hữu, Nhà nước thực hiện đổi mới bằng cách từng bước chuyển sang công ty cổ phần... Có thể nói việc thay đổi cách thức làm kinh tế cho phù hợp với những yêu cầu của cơ chế mới, trong nền nông nghiệp nước ta đã và đang hình thành những loại hình doanh nhân hoàn toàn mới. Đối với họ mặc dù đã Chuyển sang kinh tế thị trường, ở nước ta kể từ tháng 4/1988 hộ gia đình được thừa nhận là đơn vị kinh tế tự chủ trong nông nghiệp và kinh tế nông thôn, kinh tế trang trại dần hình thành và phát triển.Với việc xác định lại vai trò của hộ kinh tế như vậy, hợp tác dần dần đổi mới để chuyển sang dịch vụ cho kinh tế hộ và kinh tế trang trại. Trong một số doanh nghiệp nông nghiệp sản xuất và chế biến thuộc sở hữu, Nhà nước thực hiện đổi mới bằng cách từng bước chuyển sang công ty cổ phần... Có thể nói việc thay đổi cách thức làm kinh tế cho phù hợp với những yêu cầu của cơ chế mới, trong nền nông nghiệp nước ta đã và đang hình thành những loại hình doanh nhân hoàn toàn mới. Đối với họ mặc dù đã các phương tiện vật chất này thì quan trọng nhất là vốn và các điều kiện về thuê mướn lao động. Bồn là bổ sung những vị trí cần thiết, nắm vững những vị trí then chốt của nông nghiệp và kinh tế nông thôn bằng lực lượng kinh tế nhà nước Trong nông nghiệp và kinh tế nông thôn, những vị trí cần thiết và những hoạt động then chốt thường không nhiều, có thể nằm ở một số lĩnh vực như khai hoang phục hoá, xây dựng hạ tầng nông thôn, trồng và bảo vệ rừng đầu nguồn, cấm rừng, phòng hộ rừng, công nghệ sinh học, công nghệ chế biến xuất khẩu,... Việc xác định vị trí nào là cần thiết và hoạt động nào là then chốt Nhà nước cần nắm lại tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố kinh tế, chính trị, xã hội, ngoại thương của nông nghiệp trong quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá và hội nhập quốc tế. Quản lý nhà nước đối với nông nghiệp thực hiện chức năng nói trên bằng chính lực lượng kinh tế nhà nước. Tuỳ theo tầm quan trọng của từng vị trí hay