Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Quản lý nhà nước bằng pháp luật trong lĩnh vực y tế ở nước ta hiện nay (la)...

Tài liệu Quản lý nhà nước bằng pháp luật trong lĩnh vực y tế ở nước ta hiện nay (la)

.DOC
182
169
120

Mô tả:

1 PhÇn Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Trong nh÷ng gÇn ®©y, c«ng t¸c b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ n©ng cao søc kháe nh©n d©n (BV,CS&NCSKND) ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu quan träng. Theo b¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2008 cña Bé Y tÕ th× ”Ho¹t ®éng y tÕ dù phßng ®îc ®Èy m¹nh h¬n. Mét sè dÞch bÖnh míi nh viªm ®êng h« hÊp cÊp nÆng do vi rót (SARS), cóm A (H5N1)... ®· ®îc ng¨n chÆn, kh¾c phôc nhanh. M¹ng líi y tÕ, ®Æc biÖt lµ y tÕ c¬ së ®îc cñng cè vµ ph¸t triÓn; 97,9% c¸c x·, phêng trong c¶ níc cã tr¹m y tÕ, trªn 66,5% tr¹m y tÕ cã b¸c sü. Mét sè c¬ së y tÕ chuyªn ngµnh ®îc n©ng cÊp, øng dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn, nhiÒu kü thuËt cao ®· ®îc ¸p dông vµ më réng tíi c¸c tuyÕn nh thô tinh trong èng nghiÖm, ghÐp thËn, ghÐp gan, phÉu thuËt tim hë, nong ®éng m¹ch vµnh, phÉu thuËt néi soi, chÈn ®o¸n h×nh ¶nh... C«ng t¸c s¶n xuÊt, kinh doanh thuèc ®· b¶o ®¶m cung øng ®ñ thuèc cã chÊt lîng víi gi¸ c¶ hîp lý cho nhu cÇu phßng bÖnh, ch÷a bÖnh; thuèc s¶n xuÊt trong níc ®· chiÕm kho¶ng 45% thÞ phÇn thuèc ch÷a bÖnh. ChÕ ®é kh¸m, ch÷a bÖnh (KCB) cho ngêi nghÌo, KCB miÔn phÝ cho trÎ em díi 6 tuæi ®ang ®îc triÓn khai thùc hiÖn. ViÖc phßng, chèng HIV/AIDS ®îc ®Èy m¹nh h¬n nh gi¶m sè m¾c míi, sè ngêi bÖnh AIDS vµ sè tö vong. Tû lÖ trÎ em díi 5 tuæi bÞ suy dinh dìng gi¶m tõ 33,4% n¨m 2000 xuèng díi 21,2% n¨m 2007, ®¹t kÕ ho¹ch; tû lÖ chÕt cña trÎ em díi 1 tuæi cßn 16%0”[32, tr.157-158]. Theo thèng kª vÒ d©n sè vµ nhµ ë, tuæi thä trung b×nh cña ngêi ViÖt Nam tõ 67,8 tuæi n¨m 2000 ®· n©ng lªn 72,84 tuæi vµo n¨m 2009. C¸c thµnh tùu trªn cho thÊy nÒn y tÕ ViÖt Nam ®ang tõng bíc héi nhËp víi tr×nh ®é y tÕ cña c¸c níc tiªn tiÕn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc n©ng cao søc kháe, n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc phôc vô ®¾c lùc cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Nh÷ng thµnh tùu trªn xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã nguyªn nh©n rÊt quan träng lµ vai trß ®¾c lùc cña c«ng t¸c qu¶n lý nhµ níc (QLNN) trong lÜnh vùc y tÕ th«ng qua c«ng cô qu¶n lý chñ yÕu lµ ph¸p luËt. LÜnh vùc y tÕ lµ lÜnh vùc dÞch vô trùc tiÕp phôc vô con ngêi vµ kh«ng mét ai lµ kh«ng ®îc hëng c¸c dÞch vô y tÕ nhng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ®îc hëng c¸c dÞch vô y tÕ ®ã nh thÕ nµo. §iÒu nµy tïy thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan, chñ quan kh¸c nhau nhng mét phÇn cã tÝnh quyÕt ®Þnh l¹i tïy thuéc nhiÒu vµo 2 th¸i ®é qu¶n lý cña Nhµ níc. Nhµ níc b»ng nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n lý cña m×nh cã thÓ lµm cho viÖc thô hëng c¸c dÞch vô y tÕ tèt h¬n hoÆc tåi h¬n vµ kh«ng Nhµ níc nµo l¹i kh«ng muèn c¸c ho¹t ®éng y tÕ ngµy ph¶i tèt h¬n. Do ®ã, QLNN trong lÜnh vùc y tÕ nãi chung vµ QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ nãi riªng lu«n ®îc Nhµ níc quan t©m. QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ ®ßi hái ph¶i cã hÖ thèng ph¸p luËt ®Çy ®ñ, tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt cã hiÖu qu¶ vµ viÖc xö lý nghiªm minh ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m. §Ó x©y dùng nÒn y tÕ ViÖt Nam c«ng b»ng, hiÖu qu¶ vµ ph¸t triÓn, ®¸p øng víi yªu cÇu ch¨m sãc søc khoÎ (CSSK) ngày càng ®a d¹ng víi chÊt l îng ngµy cµng cao cña nh©n d©n theo tinh thÇn NghÞ quyÕt sè 46/NQ-TW ngµy 23/02/2005 cña Bé ChÝnh trÞ "VÒ c«ng t¸c b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ n©ng cao søc khoÎ nh©n d©n trong t×nh h×nh míi" ®ßi hái ph¶i t¨ng cêng QLNN b»ng ph¸p luËt, gãp phÇn ®a c¸c ho¹t ®éng y tÕ vµo trËt tù, kû c¬ng, kû luËt vµ ph¸t triÓn æn ®Þnh. Tuy nhiªn, viÖc QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm cÇn ph¶i nghiªn cøu s©u s¾c c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. Thø nhÊt, vÒ lý luËn, QLNN b»ng ph¸p luËt lu«n t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c ho¹t ®éng y tÕ nh»m ®¹t môc tiªu vÒ BV,CS & NCSKND. §Ó x©y dùng nÒn y tÕ ViÖt Nam c«ng b»ng, hiÖu qu¶, ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa (XHCN), thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh (CCHC) vµ x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn (NNPQ) XHCN ë níc ta ®ßi hái ph¶i t¨ng cêng hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c QLNN b»ng ph¸p luËt phï hîp víi ®Æc thï cña c¸c ho¹t ®éng y tÕ. Tuy nhiªn, hiÖn nay cha cã nghiªn cøu chuyªn s©u nµo vÒ lý luËn ®èi víi viÖc QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ nªn cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu c¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò nµy. Thø hai, vÒ thùc tiÔn, sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc c«ng nghÖ y häc ë trong vµ ngoµi níc ®· lµm thay ®æi vµ ph¸t sinh nhiÒu quan hÖ x· héi míi ®ßi hái ph¸p luËt vÒ y tÕ còng ph¶i thay ®æi theo cho phï hîp; viÖc tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ y tÕ mµ h¹t nh©n lµ phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt (PBGDPL) vÒ y tÕ, thanh tra, kiÓm tra ®Ó ph¸p luËt thËt sù ®i vµo cuéc sèng vµ viÖc xö lý ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ y tÕ còng cÇn ph¶i ®îc nghiªn cøu nhËn diÖn, ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng, lµm c¬ së thùc tiÔn cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh»m gãp 3 phÇn t¨ng cêng hiÖu lùc, hiÖu qu¶, trËt tù, kû c¬ng, kû luËt cña QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ. Tõ c¸c lý do trªn cho thÊy, viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ ë níc ta hiÖn nay cã ý nghÜa thiÕt thùc, bøc xóc c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn tríc yªu cÇu kh¸ch quan cña c«ng t¸c QLNN. 2. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu 2.1. Môc ®Ých Lµm râ c¬ së lý luËn, thùc tiÔn vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng cêng hiÖu lùc, hiÖu qu¶, trËt tù, kû c¬ng, kû luËt cña QLNN b»ng ph¸p luËt trong thêi gian tíi. 2.2. NhiÖm vô a) Nghiªn cøu c¬ së lý luËn cña viÖc QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ th«ng qua viÖc lµm râ kh¸i niÖm lÜnh vùc y tÕ chÝnh lµ c¸c ho¹t ®éng y tÕ, ®ång thêi lµm râ h¬n kh¸i niÖm QLNN b»ng ph¸p luËt, ®Ò xuÊt kh¸i niÖm QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ, ph©n tÝch vai trß vµ x¸c ®Þnh cô thÓ c¸c néi dung cña QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ. b) §¸nh gi¸ trung thùc, kh¸ch quan thùc tr¹ng ho¹t ®éng QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ hiÖn nay trªn c¸c néi dung vÒ x©y dùng, ban hµnh, tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ y tÕ vµ viÖc xö lý ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ y tÕ ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc. c) Ph©n tÝch xu híng ph¸t triÓn cña y tÕ g¾n víi viÖc thay ®æi ph¬ng thøc QLNN ®èi víi c¸c ho¹t ®éng y tÕ; x¸c ®Þnh quan ®iÓm vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc cô thÓ ®Ó t¨ng cêng hiÖu lùc, hiÖu qu¶, trËt tù, kû c¬ng, kû luËt cña QLNN b»ng ph¸p luËt trong thêi gian tíi. 3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 3.1. §èi tîng nghiªn cøu §èi tîng nghiªn cøu cña LuËn ¸n lµ c¸c ho¹t ®éng x©y dùng, ban hµnh, tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ y tÕ vµ viÖc xö lý ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ y tÕ cña c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n thuéc chñ thÓ vµ ®èi tîng cña QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ. 3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu Ph¹m vi nghiªn cøu cña LuËn ¸n chØ giíi h¹n ®èi víi QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ cña c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc (QLHCNN). Do tiÕp cËn díi gãc ®é cña khoa häc qu¶n lý hµnh chÝnh c«ng 4 (QLHCC) nªn LuËn ¸n nµy kh«ng nghiªn cøu ho¹t ®éng QLNN b»ng ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng y tÕ cña c¸c c¬ quan lËp ph¸p vµ t ph¸p. 4. C¬ së lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 4.1. C¬ së lý luËn Sö dông ph¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin, kÕt hîp víi quan ®iÓm ph¸t triÓn, quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ liªn quan ®Õn ®Æc thï nh©n ®¹o, nh©n b¶n cña c¸c ho¹t ®éng y tÕ ®Ó ph©n tÝch vµ tæng hîp. Qu¸n triÖt c¸c NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VI, VII, VIII, IX vµ X vÒ n©ng cao hiÖu lùc QLNN vÒ kinh tÕ, x· héi, "Thùc hiÖn QLNN b»ng hÖ thèng ph¸p luËt..." [32, tr.79] vµ ®Æc biÖt lµ NghÞ quyÕt sè 46 NQ/TW ngµy 23/02/2005 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ c«ng t¸c BV,CS & NCSKND trong t×nh h×nh míi vµ NghÞ quyÕt sè 48-NQ/TW ngµy 24/5/2005 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ ChiÕn lîc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ®Þnh híng ®Õn n¨m 2020. §©y lµ c¬ së lý luËn quan träng xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu LuËn ¸n nµy. 4.2. C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ a) Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu thø cÊp (desk - study): Víi ph¬ng ph¸p nµy, NCS chñ yÕu tËp trung nghiªn cøu, tham kh¶o, ph©n tÝch c¸c s¸ch, tµi liÖu, c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc, c¸c sè liÖu khoa häc ®· ®îc c«ng bè ë trong vµ ngoµi níc cã liªn quan ®Õn LuËn ¸n ®Ó h×nh thµnh c¬ së lý luËn, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng, còng nh xu híng ph¸t triÓn y tÕ, xu híng thay ®æi ph¬ng thøc QLNN trong lÜnh vùc y tÕ trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam hiÖn nay. b) Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra x· héi häc. §Ó b¶o ®¶m tÝnh khoa häc, kh¸ch quan, trung thùc trong ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c QLNN b»ng ph¸p luËt vÒ y tÕ vµ ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña c¸c gi¶i ph¸p ®îc x©y dùng, LuËn ¸n ®· sö dông c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc sau ®©y (Tham kh¶o Phô lôc 1): - Pháng vÊn s©u: NCS ®· trùc tiÕp tiÕn hµnh pháng vÊn s©u 41 ®èi tîng bao gåm 27 c«ng chøc (Tham kh¶o Phô lôc 2) vµ 14 viªn chøc (Tham kh¶o Phô lôc 3) ngµnh y tÕ víi néi dung vÒ thùc tr¹ng c«ng t¸c x©y dùng vµ ban hµnh ph¸p luËt ®Ó qu¶n lý, thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng y tÕ; c«ng t¸c PBGDPL vÒ y tÕ; c«ng t¸c kiÓm tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ y tÕ; c«ng t¸c thanh tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ y tÕ; c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt ®Ó qu¶n lý thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng y tÕ; xö lý ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt 5 vÒ y tÕ; quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ ë níc ta hiÖn nay. Néi dung c¸c cuéc pháng vÊn s©u ®îc ghi ©m, ghi chÐp l¹i, trÝch dÉn ®Ó bæ sung vµ gi¶i thÝch cho kÕt qu¶ nghiªn cøu. - Trng cÇu ý kiÕn: NCS ®· thùc hiÖn víi nhãm ®èi tîng CCVC thuéc Bé Y tÕ, c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc Bé Y tÕ vµ Së Y tÕ c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng. PhiÕu trng cÇu ý kiÕn ®îc thiÕt kÕ s½n díi d¹ng c¸c c©u hái vÒ thùc tr¹ng QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ (Tham kh¶o Phô lôc 4) vµ sö dông phÇn mÒm EpiData phiªn b¶n 3.1 ®Ó nhËp liÖu, thiÕt lËp chÕ ®é kiÓm tra vµ phÇn mÒm SPSS phiªn b¶n 13.0 ®Ó qu¶n lý vµ ph©n tÝch sè liÖu. c) C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu bæ trî kh¸c: §Ó t¨ng thªm ®é tin cËy cña c¸c th«ng tin ®· thu thËp ®îc, NCS cßn sö dông thªm mét sè ph¬ng ph¸p bæ trî kh¸c nh so s¸nh, quy n¹p diÔn gi¶i, tiÕn hµnh thu thËp vµ ph©n tÝch ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia cã kinh nghiÖm vÒ QLNN, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vµ chuyªn m«n y tÕ... 5. Nh÷ng ®ãng gãp míi cña LuËn ¸n 5.1. §ãng gãp míi vÒ lý luËn a) Ph©n tÝch néi hµm, lµm râ kh¸i niÖm lÜnh vùc y tÕ chÝnh lµ c¸c ho¹t ®éng y tÕ ®Ó x¸c ®Þnh y tÕ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn søc kháe, lµ c¸c ho¹t ®éng nh»m BV,CS & NCSKND; b) §Ò xuÊt kh¸i niÖm míi vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt, QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ; c) LuËn chøng cô thÓ h¬n, khoa häc h¬n vÒ néi hµm c¸c néi dung cña c«ng t¸c QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ lµm c¬ së cho viÖc h×nh thµnh lý luËn vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ; d) Tr×nh bµy mét sè s¬ ®å ®Ó chøng minh kh¸i niÖm míi, néi dung míi cña QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ. 6.2. §ãng gãp míi vÒ thùc tiÔn a) §¸nh gi¸ mét c¸ch trung thùc, kh¸ch quan vÒ thùc tr¹ng c«ng t¸c QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ ë níc ta hiÖn nay; b) §a ra c¸c quan ®iÓm vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®ång bé kÌm theo c¸c biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó t¨ng cêng QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ; 6 c) Gãp phÇn thay ®æi nhËn thøc vµ hµnh ®éng trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c nhµ l·nh ®¹o, qu¶n lý, c¸c c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc (CCVC) cã liªn quan vÒ c«ng t¸c QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ. 6. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña LuËn ¸n 6.1. ý nghÜa vÒ lý luËn LuËn ¸n nµy sÏ gãp phÇn bæ sung c¬ së lý luËn vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ. 6.2. ý nghÜa vÒ thùc tiÔn LuËn ¸n nµy lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc nªn cã thÓ lµm c¨n cø khoa häc, tµi liÖu tham kh¶o bæ Ých cho CCVC, kÓ c¶ c«ng chøc l·nh ®¹o lµm c«ng t¸c QLNN trong vµ ngoµi ngµnh y tÕ ®Ó vËn dông trªn thùc tÕ, lµ tµi liÖu tham kh¶o cÇn thiÕt phôc vô cho viÖc nghiªn cøu khoa häc, gi¶ng d¹y vµ häc tËp t¹i c¸c c¬ së ®µo t¹o, båi dìng CCVC ngµnh y tÕ, ®ång thêi lµ nguån t liÖu tham kh¶o cã gi¸ trÞ ®Ó x©y dùng vµ hoµn thiÖn gi¸o tr×nh QLNN vÒ y tÕ dµnh cho viÖc ®µo t¹o, båi dìng c¸c ng¹ch c«ng chøc, còng nh lµm tµi liÖu quan träng ®Ó tuyÓn dông CCVC vµo lµm viÖc trong ngµnh y tÕ. 7. KÕt cÊu cña LuËn ¸n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc, LuËn ¸n ®îc kÕt cÊu thµnh 3 ch¬ng, bao gồm: Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ Ch¬ng 3: Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ ë níc ta hiÖn nay Tæng quan vÒ vÊn ®Ò nghiªn cøu 1. T×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi VÊn ®Ò QLNN trong lÜnh vùc y tÕ ®· ®îc c¸c quèc gia vµ Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO) nghiªn cøu tõ l©u. Nh÷ng nghiªn cøu nµy chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn tõng khÝa c¹nh cña QLNN trong lÜnh vùc y tÕ. - §Çu tiªn lµ vÊn ®Ò ph¸t triÓn chÝnh s¸ch, ph¸p luËt y tÕ. §©y lµ chuyªn môc ®îc ®Ò cËp thêng xuyªn trong c¸c cuèn s¸ch "International digest of health legislation" (Tãm t¾t ph¸p luËt quèc tÕ vÒ y tÕ) ®îc WHO ph¸t hµnh h»ng n¨m. C¸c cuèn s¸ch nµy chñ yÕu nghiªn cøu ph¹m vi ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt vÒ y tÕ, còng nh néi dung chÝnh cña c¸c ho¹t ®éng y tÕ ®îc ph¸p luËt 7 quèc tÕ vµ quèc gia ®Ò cËp cô thÓ nh phßng chèng c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm, phßng chèng c¸c bÖnh kh«ng l©y nhiÔm, ATTP, KCB, søc khoÎ t©m thÇn, søc khoÎ sinh s¶n, kiÓm so¸t thuèc l¸, l¹m dông rîu, bia, dîc vµ thiÕt bÞ y tÕ... Qua nghiªn cøu cho thÊy, ph¹m vi ®iÒu chØnh cña c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ y tÕ hÇu nh kh«ng thay ®æi vµ ®iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh, c¸c níc dï cã m« h×nh tæ chøc c¬ quan QLNN ë Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng nh thÕ nµo (m« h×nh tæ chøc c¬ quan QLNN chuyªn ngµnh nh Bé Y tÕ Trung Quèc, Th¸i Lan... hay ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc nh Bé Y tÕ vµ phóc lîi x· héi NhËt B¶n, Bé Y tÕ vµ Phóc lîi gia ®×nh Ên §é... còng ®Òu ph¶i c¨n cø vµo ph¹m vi ®iÒu chØnh nµy ®Ó gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng QLNN trong lÜnh vùc y tÕ. Tuy nhiªn, do thay ®æi m« h×nh bÖnh tËt, do sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ - x· héi dÉn ®Õn cã sù thay ®æi vÒ truyÒn thèng v¨n hãa, hµnh vi, lèi sèng trong tõng quèc gia, còng nh trªn thÕ giíi nªn c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cô thÓ cña tõng ho¹t ®éng y tÕ còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp ®Ó ®¸p øng víi yªu cÇu QLNN trong tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. VÝ dô nh n¨m 2007, WHO ®· c«ng bè 20 mèi nguy hiÓm ®ang ®e däa søc khoÎ cña con ngêi nh»m ®a ra nh÷ng b»ng chøng thuyÕt phôc nhÊt khiÕn c¸c quèc gia ph¶i ®Þnh chÕ ho¸ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång. §ã lµ suy dinh dìng, t×nh dôc kh«ng an toµn, cao huyÕt ¸p, t¸c h¹i cña sö dông thuèc l¸, l¹m dông rîu bia, nguån níc sinh ho¹t bÞ « nhiÔm, c¬ thÓ thiÕu s¾t, ¨n ë thiÕu vÖ sinh, n¹n bÐo ph×... Theo kÕt qu¶ thèng kª, 10 mèi nguy hµng ®Çu ®îc liÖt kª trªn ®©y chiÕm 40% nguyªn nh©n g©y tö vong h»ng n¨m trªn thÕ giíi. Riªng ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam, WHO khuyÕn c¸o r»ng cÇn ph¶i xem 3 nguy c¬: suy dinh dìng, t¸c h¹i cña sö dông thuèc l¸ vµ l¹m dông rîu bia nh nh÷ng vÊn n¹n cÇn nhanh chãng thanh to¸n v× søc khoÎ céng ®ång. Do ®ã, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña mçi quèc gia cÇn ph¶i chó träng h¬n vÒ c¸c vÊn ®Ò trªn. - VÊn ®Ò vai trß cña ph¸p luËt ®èi víi QLNN vÒ y tÕ ®· ®îc R. Roemer nghiªn cøu trong chuyªn ®Ò "Health legislation as a tool for public health and health policy" (Ph¸p luËt y tÕ - c«ng cô cña chÝnh s¸ch y tÕ vµ y tÕ c«ng céng) trong cuèn s¸ch ®îc ph¸t hµnh n¨m 2000 "Health legislation at the dawn of the XXI st Century" (Ph¸p luËt y tÕ, ph¸c häa trong thÕ kû 21). Chuyªn ®Ò nµy coi viÖc QLNN ®¬ng nhiªn ph¶i sö dông c«ng cô ph¸p luËt, coi ph¸p luËt lµ c¬ së, lµ nÒn t¶ng cho viÖc QLNN cña m×nh vµ kh¼ng ®Þnh vai trß kh«ng thÓ thiÕu cña ph¸p luËt trong QLNN vÒ y tÕ. Theo ®ã, 10 ch¬ng tr×nh y tÕ toµn cÇu 8 trong giai ®o¹n 2006 - 2015 ®· ®îc WHO ®a ra ®Ó c¸c quèc gia thµnh viªn cã c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn lµ: b¶o ®¶m dÞch vô y tÕ ®îc bao phñ toµn cÇu vµ n©ng cao c«ng b»ng trong y tÕ; b¶o ®¶m an toµn c¸ nh©n vµ céng ®ång khi x¶y ra dÞch bÖnh, thiªn tai vµ th¶m häa; n©ng cao chÊt lîng dÞch vô y tÕ g¾n víi quyÒn con ngêi vµ b×nh ®¼ng giíi; gi¶m ®ãi nghÌo vµ nh÷ng ¶nh hëng cña nã ®Õn søc khoÎ; gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi t¸c ®éng ®Õn søc khoÎ; c¶i thiÖn m«i trêng sèng lµnh m¹nh h¬n; b¶o ®¶m hÖ thèng y tÕ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ c«ng b»ng; b¶o ®¶m ®éi ngò c¸n bé y tÕ cã chÊt lîng; khai th¸c kiÕn thøc, khoa häc vµ c«ng nghÖ; cñng cè vai trß QLNN vÒ y tÕ, chó träng c¸c c«ng cô qu¶n lý. Nh vËy, mét trong 10 ch¬ng tr×nh y tÕ toµn cÇu hiÖn nay ®· nhÊn m¹nh ®Õn viÖc cñng cè vai trß QLNN trong lÜnh vùc y tÕ vµ chó träng ®Õn c¸c c«ng cô qu¶n lý, ®Æc biÖt lµ c«ng cô ph¸p luËt. Tuy nhiªn, chuyªn ®Ò nµy cã h¹n chÕ lµ kh«ng nghiªn cøu viÖc lµm thÕ nµo ®Ó hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ y tÕ, còng nh c¸ch thøc nµo ®Ó ®a hÖ thèng ph¸p luËt nµy vµo thùc tiÔn cuéc sèng. - Mét vÊn ®Ò n÷a còng ®îc nghiªn cøu, ®ã lµ qu¶n lý hÖ thèng y tÕ. Remigio d. Mercado ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy trong cuèn s¸ch "Reading in health system management" (Nghiªn cøu vÒ qu¶n lý hÖ thèng y tÕ). Theo WHO, mäi hÖ thèng y tÕ ®Òu cã chung 4 chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt: cung cÊp tµi chÝnh cho y tÕ; ph¸t triÓn c¸c nguån nh©n lùc y tÕ; cung øng dÞch vô y tÕ vµ Stewardship- vai trß chØ ®¹o, ®iÒu hµnh cña Nhµ níc (xin t¹m dÞch lµ QLHCNN v× kh«ng cã tõ t¬ng tù trong tiÕng ViÖt). Stewardship lµ sù qu¶n lý thËn träng vµ cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi søc khoÎ cña ngêi d©n, lµ cèt lâi cña sù qu¶n lý tèt. WHO ®· ®a ra 3 nhãm néi dung c¬ b¶n cña stewardship lµ: + X©y dùng chÝnh s¸ch y tÕ: Ph©n tÝch chÝnh s¸ch; thiÕt kÕ chÝnh s¸ch víi sù tham gia cña c¸c bªn h÷u quan vµ c¸c tæ chøc x· héi; x©y dùng mét kÕ ho¹ch quèc gia vÒ y tÕ cã tÝnh chÊt liªn ngµnh; x¸c ®Þnh môc tiªu - tÇm nh×n cña hÖ thèng y tÕ; quyÕt ®Þnh ®Çu t, ph©n bæ ng©n s¸ch cho y tÕ ë cÊp cao nhÊt; x¸c ®Þnh c¸c gi¸ trÞ chung vµ nÒn t¶ng ®¹o ®øc cho c¸c ho¹t ®éng y tÕ; ®¸nh gi¸, söa ®æi vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch cho phï hîp. + T¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh thùc hiÖn: T¹o dùng sù ®ång thuËn trong vµ ngoµi hÖ thèng y tÕ; ®ång bé ho¸ c¸c thµnh tè cña hÖ thèng y tÕ; x©y dùng thÓ chÕ chiÕn lîc; ban hµnh c¸c quy ®Þnh, thiÕt chÕ, kÕ ho¹ch quèc gia vÒ CSSK cã tÝnh liªn ngµnh; tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vÒ môc tiªu, tÇm nh×n, c¸c gi¸ trÞ 9 chung vµ nÒn t¶ng ®¹o ®øc cña c¸c ho¹t ®éng y tÕ; t¹o dùng c¬ chÕ khuyÕn khÝch; x©y dùng vµ thÓ chÕ hãa sù minh b¹ch, lµnh m¹nh trong qu¶n lý. + TËp hîp vµ sö dông tri thøc: TËp hîp tri thøc; theo dâi vµ ®¸nh gi¸ søc khoÎ céng ®ång; ®éng viªn viÖc ®èi tho¹i gi÷a c¸c céng ®ång vµ hÖ thèng y tÕ; c¸c ho¹t ®éng truyÒn th«ng... Nh vËy, QLNN víi nh÷ng néi dung nãi trªn réng h¬n so víi ho¹t ®éng qu¶n lý truyÒn thèng (lËp kÕ ho¹ch, tæ chøc, chØ ®¹o vµ gi¸m s¸t). Tõ nh÷ng néi dung trªn cña stewardship, cã thÓ thÊy ®ã chÝnh lµ tËp hîp nh÷ng yªu cÇu, néi dung cña QLNN ®èi víi hÖ thèng y tÕ. Tãm l¹i, c¸c nghiªn cøu trªn thÕ giíi chñ yÕu tËp trung vµo viÖc ph¸t triÓn chÝnh s¸ch y tÕ, qu¶n lý hÖ thèng y tÕ, vai trß cña ph¸p luËt y tÕ nhng cha thÊy cã c«ng tr×nh nghiªn cøu cô thÓ nµo vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ. §©y còng lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®îc lu ý khi nghiªn cøu vÊn ®Ò QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ ë níc ta hiÖn nay. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ë ViÖt Nam Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë ViÖt Nam ®· cã mét sè t¸c gi¶ quan t©m nghiªn cøu ®Õn vÊn ®Ò QLNN nãi chung vµ QLNN ®èi víi ngµnh, lÜnh vùc nãi riªng nhng l¹i Ýt cã nghiªn cøu vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt. - Nghiªn cøu vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt tiÕp cËn díi gãc ®é khoa häc luËt häc cã LuËn ¸n tiÕn sü luËt häc vÒ hoµn thiÖn QLNN b»ng ph¸p luËt ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam hiÖn nay (Lª ThÞ H¬ng - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh - 2003). Nghiªn cøu nµy ®· bíc ®Çu h×nh thµnh c¬ së lý luËn vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt nãi chung nhng do nghiªn cøu nµy tiÕp cËn trªn c¬ së khoa häc luËt häc nªn chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn néi dung c¸c v¨n b¶n luËt, ph¸p lÖnh ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ n¶y sinh liªn quan c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam, ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña nh÷ng v¨n b¶n luËt, ph¸p lÖnh nµy; viÖc thanh tra, kiÓm tra, kiÓm so¸t, còng nh viÖc xö lý h×nh sù, hµnh chÝnh ®èi víi c¸c vi ph¹m ph¸p luËt ®· gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò g× vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cho viÖc söa ®æi cô thÓ nh÷ng vÊn ®Ò nµo cña ph¸p luËt còng nh c¬ chÕ ph¸p lý cho c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ xö lý ®èi víi c¸c vi ph¹m ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p. Bªn c¹nh ®ã, cã LuËn ¸n phã tiÕn sü luËt häc vÒ t¨ng cêng ph¸p chÕ XHCN trong lÜnh vùc b¶o vÖ søc kháe nh©n d©n ë níc ta hiÖn nay (NguyÔn NhËt Hïng - Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh - 10 1996). Nghiªn cøu nµy ®· ®Ò cËp ®Õn ®Èy m¹nh c«ng t¸c x©y dùng ph¸p luËt; tæ chøc tèt c«ng t¸c thùc hiÖn ph¸p luËt; t¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt; kiÖn toµn c¸c c¬ quan QLNN vµ t ph¸p; b¶o ®¶m sù l·nh ®¹o cña §¶ng trong c«ng t¸c t¨ng cêng ph¸p chÕ XHCN trong lÜnh vùc b¶o vÖ søc kháe nh©n d©n. C¸c vÊn ®Ò ®îc nghiªn cøu trªn còng tiÕp cËn díi gãc ®é khoa häc luËt häc nªn chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn viÖc bæ sung nh÷ng luËt, ph¸p lÖnh vÒ y tÕ cßn thiÕu, b¶o ®¶m viÖc ban hµnh ph¸p luËt ph¶i theo ®óng thÈm quyÒn ®· ®îc qui ®Þnh trong HiÕn ph¸p hay ®Þnh híng ph¸p luËt cho viÖc t¨ng cêng ph¸p chÕ XHCN... Do c¸c nghiªn cøu trªn tiÕp cËn díi gãc ®é khoa häc luËt häc nªn nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng lËp quy vµ hµnh chÝnh c«ng mang tÝnh tæ chøc ho¹t ®éng thùc tiÔn l¹i kh«ng ®îc ®Ò cËp, tøc QLNN b»ng ph¸p luËt lµ qu¶n lý trong khu«n khæ trËt tù cña ph¸p luËt nh»m thùc hiÖn ph¸p luËt, t¸c ®éng ®Õn con ngêi vµ c¸c tæ chøc tham gia vµo qu¸ tr×nh ®ã. - Nghiªn cøu QLNN b»ng ph¸p luËt tiÕp cËn díi gãc ®é khoa häc QLHCC cã c¸c luËn v¨n cao häc nh QLNN b»ng ph¸p luËt vÒ xuÊt b¶n (M· Duy Qu©n - Häc viÖn Hµnh chÝnh quèc gia n¨m 2003); QLNN b»ng ph¸p luËt vÒ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi (Ng« V¨n HiÒn - Häc viÖn Hµnh chÝnh quèc gia n¨m 2003) vµ QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ (NguyÔn Huy Quang - Häc viÖn Hµnh chÝnh quèc gia n¨m 2003). C¸c nghiªn cøu nµy ®· bíc ®Çu ®Ò cËp ®Õn c¸c ho¹t ®éng chÊp hµnh, ®iÒu hµnh cña c¸c c¬ quan QLHCNN mang ®Æc trng QLHCC nhng còng míi chØ dõng l¹i ë viÖc nghiªn cøu cÊp cao häc, ë viÖc nghiªn cøu kh¸i qu¸t chung vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt, cha h×nh thµnh ®îc c¬ së lý luËn vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt vµ l¹i nghiªn cøu ë c¸c lÜnh vùc kh¸c mµ kh«ng ph¶i lÜnh vùc y tÕ. - Trong lÜnh vùc y tÕ, ®· cã mét sè ®Ò tµi nghiªn cøu cña Bé Y tÕ nh: §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t thùc tr¹ng hÖ thèng ph¸p luËt y tÕ trªn c¬ së hÖ thèng ho¸ ph¸p luËt mét sè lÜnh vùc c¬ b¶n cña ngµnh y tÕ (n¨m 1997), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ 7 n¨m thùc hiÖn Ph¸p lÖnh Hµnh nghÒ y, dîc t nh©n (n¨m 2000), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ 10 n¨m thùc hiÖn LuËt B¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n n¨m (2001), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ 8 n¨m thùc hiÖn Ph¸p lÖnh Phßng, chèng HIV/AIDS (2004), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ 18 n¨m thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ KCB (2009), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ 5 n¨m thùc hiÖn Ph¸p lÖnh VÖ sinh an toµn thùc phÈm (2009) vµ mét sè bµi viÕt ®¨ng trªn c¸c b¸o, t¹p chÝ chuyªn ngµnh. ViÖc ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t thùc tr¹ng hÖ thèng 11 ph¸p luËt y tÕ trªn c¬ së hÖ thèng ho¸ ph¸p luËt mét sè lÜnh vùc c¬ b¶n cña ngµnh y tÕ chñ yÕu tËp trung xem xÐt nh÷ng v¨n b¶n nµo cßn thiÕu, chång chÐo, kh«ng cã tÝnh kh¶ thi ®Ó ®Ò xuÊt viÖc ban hµnh míi, söa ®æi, bæ sung. C¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ thùc hiÖn luËt, ph¸p lÖnh vÒ y tÕ sau mét thêi gian thùc hiÖn còng chØ nh»m môc ®Ých ®Ò xuÊt viÖc ban hµnh luËt míi hoÆc n©ng ph¸p lÖnh lªn thµnh luËt vµ thay thÕ c¸c luËt, ph¸p lÖnh ®· kh«ng cßn phï hîp. Ph©n tÝch trªn cho thÊy, c¸c nghiªn cøu cã liªn quan ®Õn LuËn ¸n QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ ë níc ta hiÖn nay còng míi chØ dõng l¹i ë ®Ò xuÊt viÖc x©y dùng vµ ban hµnh ph¸p luËt vÒ y tÕ mµ cha cã nghiªn cøu nµo vÒ tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt, xö lý ®èi víi c¸c vi ph¹m ph¸p luËt vÒ y tÕ cña c¸c c¬ quan QLHCNN cã thÈm quyÒn vÒ y tÕ. Nh vËy, ë níc ta hiÖn nay, cha cã nghiªn cøu toµn diÖn nµo c¶ vÒ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ. - Khi nghiªn cøu vÒ thÈm quyÒn cña c¬ quan QLHCNN, GS.TS. Ph¹m Hång Th¸i ®· cã bµi "ThÈm quyÒn tù chñ, tù quyÕt vµ thÈm quyÒn mÆc nhiªn cña c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc" ®¨ng trªn T¹p chÝ Qu¶n lý nhµ níc sè 165 (10 - 2009). §©y lµ vÊn ®Ò rÊt míi liªn quan ®Õn viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh vµ hµnh vi hµnh chÝnh cha ®îc ph¸p luËt quy ®Þnh nh»m b¶o ®¶m thùc hiÖn quyÒn n¨ng vÒ hµnh chÝnh ®iÒu hµnh - hµnh chÝnh tæ chøc vµ c¶ trong hµnh chÝnh tµi ph¸n cña c¬ quan QLHCNN. §ã chÝnh lµ yÕu tè hîp lý khi ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh, hµnh vi hµnh chÝnh nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn nh¹y c¶m míi ph¸t sinh víi môc ®Ých b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¶ céng ®ång. VÊn ®Ò nµy liªn quan kh¸ nhiÒu ®Õn lÜnh vùc y tÕ v× tÝnh chÊt nh©n v¨n, nh©n ®¹o cña nã. §øng tríc lîi Ých sèng cßn cña c¶ céng ®ång liªn quan trùc tiÕp ®Õn søc kháe, tÝnh m¹ng cña nh©n d©n nªn ®«i khi ngêi ®øng ®Çu c¬ quan QLHCNN vÒ y tÕ ph¶i ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh mµ ph¸p luËt cha quy ®Þnh nh vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh cho phÐp häc sinh nghØ häc dµi ngµy trong thêi gian cã dÞch cóm A (H1N1) ®Ó phßng sù l©y lan cña dÞch nh»m gi¶m t¸c h¹i cña ®¹i dÞch nµy vÒ søc kháe, tÝnh m¹ng ngêi bÖnh vµ kinh tÕ cho ®Êt níc. Còng víi vÊn ®Ò QLNN, GS.TS. §inh V¨n MËu ®· cã bµi ®Ò cËp ®Õn "Gi¸ trÞ nh©n v¨n trong quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh cña c¸c c¬ quan QLNN". Bµi viÕt nµy ®îc ®¨ng trªn T¹p chÝ Tæ chøc nhµ níc n¨m 2009. Nh vËy, bªn c¹nh gi¸ trÞ ph¸p lý cña QLNN, cßn cã gi¸ trÞ nh©n v¨n trong QLNN. §iÒu nµy ®Æc biÖt ®óng trong QLNN vÒ y tÕ. C¸c nghiªn cøu trªn còng chÝnh lµ 12 vÊn ®Ò cÇn ph¶i nghiªn cøu trong LuËn ¸n QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ ë níc ta hiÖn nay. 3. T×nh h×nh nghiªn cøu cña t¸c gi¶ §©y lµ LuËn ¸n ®· ®îc Êp ñ tõ l©u v× néi dung cña LuËn ¸n g¾n bã chÆt chÏ víi c«ng viÖc cña NCS trong gÇn 25 n¨m qua. - NCS ®· nghiªn cøu §Ò tµi "QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ". §©y lµ LuËn v¨n th¹c sü QLHCC cña NCS t¹i Häc viÖn Hµnh chÝnh quèc gia n¨m 2003. LuËn v¨n nµy ®· bíc ®Çu nghiªn cøu c¬ së lý luËn vÒ QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ díi gãc ®é khoa häc QLHCC nhng cha s©u s¾c v×: + Cha ®a ra ®îc kh¸i niÖm y tÕ v× kh¸i niÖm nµy cßn lÉn víi kh¸i niÖm søc kháe, còng nh cha cã kh¸i niÖm QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ mét c¸ch thèng nhÊt g¾n víi néi hµm vèn cã cña nã ®Ó lµm c¬ së khoa häc cho viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy. + Cha ph©n tÝch ®îc c¸c ®Æc trng cña ho¹t ®éng y tÕ kh¸c so víi ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh kh¸c ®Ó thÊy ®îc QLNN ®èi víi c¸c ho¹t ®éng y tÕ còng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ so víi QLNN ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô kh¸c v× ho¹t ®éng y tÕ mang tÝnh nh©n ®¹o, liªn quan trùc tiÕp ®Õn søc kháe vµ tÝnh m¹ng ngêi bÖnh nªn ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý, can thiÖp cã tÝnh ®Æc thï chñ yÕu cña Nhµ níc. + Cha lµm râ ®îc vai trß cña QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ nh mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt víi y ®øc (®¹o ®øc hµnh nghÒ y); vÊn ®Ò b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ngêi bÖnh, cña thÇy thuèc vµ nh©n viªn y tÕ; viÖc b¶o ®¶m ®Þnh híng ph¸t triÓn sù nghiÖp y tÕ, g¾n ph¸t triÓn kinh tÕ víi c«ng b»ng trong CSSK. + Cha lµm râ ®îc néi hµm vÒ c¸c néi dung QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ trªn c¬ së c¸c c¬ quan QLHCNN cã thÈm quyÒn vÒ y tÕ ph¶i thi hµnh HiÕn ph¸p, luËt b»ng quyÒn lËp quy vµ quyÒn hµnh chÝnh c«ng, còng nh cha nªu ®îc QLNN b»ng ph¸p luËt lµ ho¹t ®éng mang tÝnh tæ chøc thùc tiÔn cã tÝnh hÖ thèng vµ chuyªn nghiÖp híng tíi b¶o ®¶m, b¶o vÖ tèt h¬n quyÒn vµ lîi Ých hîp cña c«ng d©n liªn quan ®Õn y tÕ. + Cha nghiªn cøu vÊn ®Ò QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc trªn thÕ giíi theo híng tiÕp cËn cña nÒn hµnh chÝnh hiÖn ®¹i vÒ y tÕ ®Ó tham kh¶o vµ cã c¸c gi¶i ph¸p tiÕp cËn vÊn ®Ò QLNN vÒ y tÕ ë ViÖt Nam. §ã lµ vÊn ®Ò 13 QLHCNN theo stewardship. Stewardship lµ sù qu¶n lý thËn träng vµ cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi søc khoÎ cña ngêi d©n, lµ cèt lâi cña sù qu¶n lý tèt. Stewardship nhÊn m¹nh khÝa c¹nh Nhµ níc ®¹i diÖn cho d©n, ®ång thêi lµm c«ng béc cho d©n vµ phong c¸ch QLHCNN phï hîp víi t c¸ch kÐp cña Nhµ níc - võa lµ c«ng béc, võa lµ ngêi ®¹i diÖn cña d©n. + Cha ®¸nh gi¸ ®îc toµn diÖn thùc tr¹ng QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ trªn c¬ së kÕt hîp gi÷a ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thø cÊp víi ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®iÒu tra x· héi häc qua pháng vÊn s©u, trng cÇu ý kiÕn ®èi víi c¸c ®èi tîng thuéc ph¹m vi QLNN vÒ y tÕ v× LuËn v¨n míi chØ sö dông ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thø cÊp nªn tÝnh kh¸ch quan, trung thùc vµ khoa häc trong ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cha ®îc cao. - §Ó nghiªn cøu s©u h¬n c¸c khÝa c¹nh cña QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ, NCS ®· nghiªn cøu §Ò tµi "T¨ng cêng ph¸p chÕ XHCN trong lÜnh vùc y tÕ". §©y lµ LuËn v¨n tèt nghiÖp Lý luËn chÝnh trÞ cao cÊp t¹i Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh n¨m 2005. Nghiªn cøu nµy ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c ho¹t ®éng chÊp hµnh, ®iÒu hµnh cña c¸c c¬ quan QLHCNN trong lÜnh vùc y tÕ theo híng hµnh chÝnh hµnh ®éng - ho¹t ®éng mang tÝnh tæ chøc thùc tiÔn. Ngoµi ra, NCS cßn nghiªn cøu §Ò tµi "C¶i c¸ch thÓ chÕ hµnh chÝnh vÒ y tÕ". §©y lµ §Ò ¸n tèt nghiÖp khãa chuyªn viªn cao cÊp cña NCS t¹i Häc viÖn Hµnh chÝnh quèc gia n¨m 2006. Néi dung cña §Ò ¸n nµy chÝnh lµ c¸c ho¹t ®éng lËp quy cña riªng c¸c c¬ quan QLHCNN vÒ y tÕ híng tíi CCHC trong ngµnh y tÕ (c¶i c¸ch thÓ chÕ y tÕ, c¶i c¸ch bé m¸y tæ chøc y tÕ, ®æi míi n©ng cao chÊt lîng ®éi ngò CCVC y tÕ vµ c¶i c¸ch tµi chÝnh c«ng trong ho¹t ®éng y tÕ). Bªn c¹nh ®ã, NCS còng nghiªn cøu vÊn ®Ò "§¸nh gi¸ nhu cÇu x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ y tÕ ®Õn n¨m 2010 vµ ®Þnh híng ®Õn n¨m 2020" (2006). §©y lµ §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé do NCS lµ chñ nhiÖm. §Ò tµi nµy ®· thÓ hiÖn râ vai trß cña Bé Y tÕ (c¬ quan QLHCNN) trong viÖc ®Ò xuÊt s¸ng kiÕn lËp ph¸p víi Quèc héi, Uû ban thêng vô Quèc héi vÒ ®Þnh híng ban hµnh c¸c luËt cßn thiÕu, còng nh ®Ò xuÊt viÖc söa ®æi c¸c luËt, ph¸p lÖnh ®· kh«ng cßn phï hîp, kÓ c¶ c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh chi tiÕt vµ híng dÉn thi hµnh luËt, ph¸p lÖnh vÒ y tÕ. - Ngoµi c¸c nghiªn cøu trªn, NCS cßn viÕt mét sè bµi b¸o nh: T¨ng cêng hiÖu lùc QLNN vÒ hµnh nghÒ y, dîc t nh©n; toµn cÇu hãa t¸c ®éng ®Õn y tÕ vµ vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc; c¶i c¸ch thÓ chÕ hµnh chÝnh trong lÜnh vùc y 14 tÕ; thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa bÖnh viÖn c«ng - cÇn tiÕn hµnh thËn träng; xö lý kû luËt ®èi víi CCVC y tÕ - biÖn ph¸p quan träng cña QLNN vÒ y tÕ; bµn vÒ kh¸i niÖm QLNN b»ng ph¸p luËt; n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ QLNN vÒ x· héi hãa y tÕ; m« h×nh tæ chøc Héi ®ång y khoa quèc gia - bíc ®ét ph¸ trong QLNN ®èi víi ngêi hµnh nghÒ KCB; chÝnh s¸ch BHYT híng tíi môc tiªu c«ng b»ng trong CSSK nh©n d©n, QLNN vÒ an toµn thùc phÈm - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p... cña NCS ®· ®îc ®¨ng chñ yÕu trªn T¹p chÝ Qu¶n lý nhµ níc vµ c¸c t¹p chÝ chuyªn ngµnh kh¸c. C¸c nghiªn cøu trªn ®· bíc ®Çu ®Ò cËp ®Õn tõng khÝa c¹nh cña néi dung QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ nhng cßn r¶i r¸c ë c¸c vÊn ®Ò kh¸c nhau, cha s©u s¾c vµ toµn diÖn nªn vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i ®îc nghiªn cøu mét c¸ch tæng thÓ trªn c¬ së khoa häc dùa vµo b»ng chøng. Tãm l¹i, c¸c nghiªn cøu trªn thÕ giíi kh«ng ®Ò cËp cô thÓ ®Õn vÊn ®Ò QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ nhng l¹i kh¼ng ®Þnh vai trß kh«ng thÓ thiÕu cña ph¸p luËt vÒ y tÕ trong QLNN. ë ViÖt Nam, do tr×nh ®é QLNN vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn §iÒu 12 cña HiÕn ph¸p níc Céng hßa XHCN ViÖt Nam n¨m 1992 ®· kh¼ng ®Þnh nguyªn t¾c c¬ b¶n, nÒn t¶ng ho¹t ®éng cña Nhµ níc lµ "Nhµ níc qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt vµ kh«ng ngõng t¨ng cêng ph¸p chÕ XHCN". §©y lµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng mang tÝnh HiÕn ®Þnh xuyªn suèt tõ mÊy chôc n¨m tríc ®Õn nay (quy ®Þnh trong c¶ HiÕn ph¸p n¨m 1980 vµ HiÕn ph¸p n¨m 1992) nªn ®· ®Æt ra cho c¸c nhµ khoa häc ph¶i ®i s©u nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy trong ®iÒu kiÖn thùc tiÔn vÒ kinh tÕ - x· héi vµ tr×nh ®é QLNN hiÖn t¹i cña ViÖt Nam. HiÖn nay, c¸c nghiªn cøu ë ViÖt Nam vµ cña riªng NCS míi chØ dõng l¹i ë viÖc bíc ®Çu nghiªn cøu vÊn ®Ò x©y dùng, ban hµnh ph¸p luËt vÒ y tÕ nãi chung, cha ®i s©u nghiªn cøu vÒ c¸c ho¹t ®éng lËp quy, ho¹t ®éng tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ y tÕ (PBGDPL, kiÓm tra, thanh tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ y tÕ) vµ ho¹t ®éng xö lý ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ y tÕ (XPVPHC trong lÜnh vùc y tÕ, xö lý kû luËt ®èi víi CCVC y tÕ vi ph¹m ph¸p luËt) cña c¸c c¬ quan QLHCNN cã thÈm quyÒn vÒ y tÕ, còng nh cha cã nghiªn cøu nµo chuyªn s©u vÒ ho¹t ®éng chÊp hµnh vµ ®iÒu hµnh, hµnh chÝnh hµnh ®éng cña c¸c c¬ quan QLHCNN trong lÜnh vùc y tÕ. Thªm vµo ®ã, míi chØ cã nghiªn cøu ®Õn vÊn ®Ò QLNN vÒ y tÕ trong c¸c tµi liÖu cña Häc viÖn Hµnh chÝnh thuéc Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh (dµnh cho c¸c líp ®µo t¹o chuyªn viªn, chuyªn viªn chÝnh vµ chuyªn viªn cao cÊp) mµ cha cã nghiªn cøu nµo vÒ vÊn ®Ò QLNN b»ng ph¸p 15 luËt trong lÜnh vùc y tÕ. Do vËy, híng nghiªn cøu cña LuËn ¸n nµy lµ ph¶i tiÕp cËn vµ gi¶i quyÕt ®îc c¸c vÊn ®Ò ®· ®Æt ra trªn ®©y (QLNN b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ) c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn díi gãc ®é khoa häc QLHCC. 16 Ch¬ng 1 c¬ së lý luËn vÒ QU¶N Lý NHµ Níc b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc y tÕ 1.1. ho¹t ®éng y tÕ vµ Sù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng cêng qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng y tÕ 1.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ ho¹t ®éng y tÕ - Khi nãi ®Õn søc kháe con ngêi, chóng ta thêng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng tíi søc kháe nh m«i trêng thiªn nhiªn (®Êt, níc, kh«ng khÝ, khÝ hËu...); m«i trêng x· héi (lao ®éng, häc tËp, nghØ ng¬i, gi¶i trÝ...); ý thøc tù gi÷ g×n søc kháe cña mçi ngêi (thÓ dôc, thÓ thao, vÖ sinh th©n thÓ, chÕ ®é ¨n uèng, thãi quen sinh ho¹t...) vµ c¸c ho¹t ®éng y tÕ (y tÕ dù phßng, KCB...). Nh vËy, c¸c ho¹t ®éng y tÕ chØ lµ mét trong c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn søc kháe con ngêi. QuyÒn ®îc CSSK kh«ng chØ bao gåm quyÒn ®îc phßng bÖnh, KCB mµ cßn bao gåm c¶ quyÒn ®îc ch¨m sãc vÒ thÓ chÊt, tinh thÇn vµ x· héi. §Ó b¶o ®¶m sù tho¶i m¸i vÒ thÓ chÊt, tinh thÇn vµ x· héi ®ßi hái ph¶i cã m«i trêng thiªn nhiªn trong s¹ch, m«i trêng gia đình vµ m«i trêng x· héi lµnh m¹nh. ViÖc phßng, chèng bÖnh, tËt, ngoµi c¸c t¸c ®éng trªn, cßn cã sù t¸c ®éng hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng nh y tÕ c«ng céng, vÖ sinh phßng bÖnh, CSSK ban ®Çu. ViÖc KCB ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng cung øng dÞch vô KCB cã chÊt lîng, ®a d¹ng vµ phï hîp. Cần ph¶i nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ vai trß cña phßng bÖnh và KCB. Đây lµ hai mÆt thèng nhÊt trong ph¹m trï CSSK trong ®ã lÊy phßng bÖnh lµ chÝnh vµ KCB lµ quan träng. Khi nãi ®Õn y tÕ, chóng ta thêng ®Ò cËp ®Õn y häc v× ®ã lµ ngµnh khoa häc nghiªn cøu vÒ ph¬ng c¸ch ch÷a bÖnh, gi÷ g×n søc kháe. "Y häc vµ y tÕ lµ hai mÆt cña ho¹t ®éng b¶o vÖ søc kháe, y häc ®i s©u vµo vÊn ®Ò nghiªn cøu lý luËn, y tÕ ®i vµo vÊn ®Ò c¸c biÖn ph¸p tæ chøc, chØ ®¹o, thÓ hiÖn cô thÓ trong cuéc sèng, hai mÆt trªn g¾n chÆt vµo nhau nh h×nh víi bãng" [19, tr.13]. Cã t¸c gi¶ ®Þnh nghÜa: “Y häc (Medicine, mÐdecine) lµ nghÖ thuËt vµ khoa häc b¶o vÖ vµ phôc håi søc khoÎ trong ®ã cã viÖc phßng vµ ch÷a bÖnh. §Ó gi÷ g×n vµ phôc håi søc khoÎ, y häc dùa trªn khoa häc vÖ sinh lµ m«n häc vÒ nh÷ng ®iÒu cÇn lµm ®Ó dù phßng bÖnh tËt, trªn ®iÒu trÞ häc lµ m«n häc ch÷a bÖnh nhê c¸c kiÕn thøc cña gi¶i phÉu bÖnh, sinh lý bÖnh, triÖu chøng häc vµ dîc lý häc” [96, tr.5]. 17 Song ®a sè c¸c nhµ nghiªn cøu y häc ®· ®ång t×nh víi kh¸i niÖm: "Y häc lµ ngµnh khoa häc nghiªn cøu vÒ dù phßng, ch÷a khái hoÆc gi¶m bít t¸c ®éng cña c¸c biÓu hiÖn rèi lo¹n, bÖnh tËt lµm ¶nh hëng ®Õn søc kháe con ngêi" [53, tr.134]. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña y häc cÇn ph¶i ®îc øng dông vµo viÖc phßng bÖnh, KCB cho con ngêi th«ng qua c¸c ho¹t ®éng y tÕ. Nh ®· ph©n tÝch trªn ®©y, y tÕ míi lµ yÕu tè cuèi cïng t¸c ®éng ®Õn søc khoÎ con ngêi. Sù t¸c ®éng cña c¸c ho¹t ®éng y tÕ, "... tríc hÕt lµ phßng bÖnh: cè g¾ng sèng lµnh m¹nh b»ng c¸ch ¨n uèng hîp lý, luyÖn tËp vµ phßng tr¸nh tai n¹n, bÖnh tËt. NÕu mét ngêi bÞ èm ®au th× sÏ ®îc chÈn ®o¸n bÖnh vµ nguyªn nh©n dùa trªn c¸c triÖu chøng vµ dÊu hiÖu bÖnh ®Ó sau ®ã míi ®iÒu trÞ". [88, tr.4]. §Ó phßng bÖnh tèt theo híng y tÕ dù phßng chñ ®éng vµ tÝch cùc, c¸c c«ng viÖc ph¶i lµm lµ triÓn khai tæ chøc c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh an toµn thùc phÈm (ATTP), vÖ sinh m«i trêng, vÖ sinh lao ®éng, vÖ sinh häc ®êng, kh¸m søc kháe ®Þnh kú, tiªm chñng më réng, kiÓm dÞch, phßng chèng dÞch bÖnh... ChØ ®Õn khi con ngêi bÞ èm ®au, bÖnh tËt, tai n¹n... th× c¸c c¬ quan y tÕ míi tiÕn hµnh viÖc KCB; sau khi èm ®au, bÖnh tËt, tai n¹n th× phôc håi søc kháe, phôc håi chøc n¨ng tïy theo t×nh tr¹ng søc kháe, th¬ng tÝch cña mçi ngêi. ViÖc phßng bÖnh, KCB ®ßi hái ph¶i cã v¾c xin, sinh phÈm y tÕ, thuèc phßng vµ ch÷a bÖnh cho ngêi, trang thiÕt bÞ y tÕ... Do ®ã, y tÕ, lÜnh vùc y tÕ hay ho¹t ®éng y tÕ hoÆc ho¹t ®éng CSSK cÇn ph¶i ®îc lµm râ vÒ kh¸i niÖm. Hiện cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ y tÕ. Cã t¸c gi¶ cho r»ng "Y tÕ lµ dÞch vô ch¨m sãc, b¶o vÖ vµ n©ng cao søc kháe cña c¸ nh©n hoÆc céng ®ång" [96, tr.5] song cã t¸c gi¶ kh¸c l¹i ®Þnh nghÜa "Y tÕ lµ hÖ thèng tæ chøc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó dù phßng, ch÷a bÖnh, CSSK cho nh©n d©n" [53, tr.134-135]. Tuy nhiªn, c¸c kh¸i niÖm nµy cha ®Çy ®ñ, cha cô thÓ v× chØ ®Ò cËp ®Õn chñ thÓ cña ho¹t ®éng y tÕ lµ hÖ thèng tæ chøc thùc hiÖn mµ cha ®Ò cËp ®Õn ph¬ng thøc tæ chøc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng y tÕ cô thÓ. §Ó cã c¬ së cho viÖc ph©n tÝch c¸c ho¹t ®éng y tÕ díi ®©y, NCS xin m¹nh d¹n ®Ò xuÊt kh¸i niÖm míi vÒ y tÕ (lÜnh vùc y tÕ) nh sau: "Y tÕ lµ c¸c ho¹t ®éng cô thÓ trùc tiÕp øng dông khoa häc y häc vµo viÖc phßng bÖnh, kh¸m ch÷a bÖnh ®Ó b¶o vÖ, ch¨m sãc và n©ng cao søc kháe cho con ngêi". Nh vËy, lÜnh vùc y tÕ còng cã thÓ ®îc hiÓu lµ c¸c ho¹t ®éng y tÕ. - ViÖc x¸c ®Þnh c¸c ho¹t ®éng y tÕ mµ Nhµ níc tËp trung qu¶n lý cÇn ph¶i dùa theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¨n cø vµo NghÞ ®Þnh sè 18 188/2007/N§-CP ngµy 27/12/2007 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé Y tÕ th× Bé Y tÕ cã tr¸ch nhiÖm QLNN c¸c ho¹t ®éng y tÕ chñ yÕu sau: Thø nhÊt, vÒ y tÕ dù phßng: C¸c ho¹t ®éng phßng chèng c¸c bÖnh nhiÔm trïng, c¸c bÖnh kh«ng nhiÔm trïng, phßng chèng dÞch bÖnh vµ kiÓm dÞch y tÕ, HIV/AIDS, tai n¹n th¬ng tÝch, søc kháe trêng häc, søc kháe lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, dinh dìng céng ®ång, vÖ sinh an toµn níc uèng, níc sinh ho¹t, CSSK ban ®Çu, truyÒn th«ng gi¸o dôc søc kháe... Thø hai, vÒ ATTP: C¸c ho¹t ®éng vÒ ATTP, x©y dùng c¸c quy tr×nh, quy ph¹m kü thuËt b¶o ®¶m ATTP... Thø ba, vÒ KCB: C¸c ho¹t ®éng KCB, ®iÒu dìng, phôc håi chøc n¨ng, chØnh h×nh, thÈm mü, gi¸m ®Þnh (gi¸m ®Þnh y khoa, gi¸m ®Þnh ph¸p y, gi¸m ®Þnh ph¸p y t©m thÇn), ®iÒu kiÖn hµnh nghÒ KCB, b¶o vÖ søc kháe c¸c ®èi tîng u tiªn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; CSSK sinh s¶n vµ thùc hiÖn dÞch vô kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh... Thø t, vÒ y dîc häc cæ truyÒn: C¸c ho¹t ®éng dÞch vô y tÕ, kü thuËt CSSK b»ng y dîc häc cæ truyÒn (YDHCT), ®iÒu kiÖn hµnh nghÒ KCB b»ng YDHCT, kÕt hîp YDHCT víi y häc hiÖn ®¹i trong phßng bÖnh, KCB... Thø n¨m, vÒ thuèc vµ mü phÈm: C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, lu th«ng vµ nhËp khÈu thuèc, nguyªn liÖu lµm thuèc, c¸c chÕ ®é s¶n xuÊt, lu th«ng, sö dông, tån tr÷ thuèc ®éc, thuèc vµ chÊt dÔ g©y nghiÖn, g©y hng phÊn vµ øc chÕ t©m thÇn, x©y dùng dîc ®iÓn vµ dîc th quèc gia, ®iÒu kiÖn hµnh nghÒ dîc, qu¶n lý mü phÈm... Thø s¸u, vÒ trang thiÕt bÞ y tÕ: C¸c ho¹t ®éng vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trang thiÕt bÞ y tÕ (TTBYT), ®iÒu kiÖn hµnh nghÒ TTBYT, thùc hiÖn c¸c danh môc, tiªu chuÈn kü thuËt vÒ TTBYT... C¸c ho¹t ®éng vÒ dÞch vô c«ng; ®µo t¹o c¸n bé, nghiªn cøu khoa häc, hîp t¸c quèc tÕ, qu¶n lý chØ ®¹o ho¹t ®éng ®èi víi c¸c tæ chøc sù nghiÖp trùc thuéc Bé... gièng nh c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi mµ c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé kh¸c ®Òu ph¶i thùc hiÖn, kh«ng cã tÝnh ®Æc thï riªng nªn kh«ng nghiªn cøu trong LuËn ¸n nµy. - S¶n phÈm cña ho¹t ®éng y tÕ lµ c¸c hµnh hãa, dÞch vô y tÕ. Gi÷a thÞ trêng cung cÊp c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch vô th«ng thêng vµ thÞ trêng cung cÊp 19 hµng hãa, dÞch vô y tÕ cã nh÷ng nÐt t¬ng ®ång nhng còng cã sù kh¸c biÖt. Sù kh¸c biÖt ®ã thÓ hiÖn ë nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Thø nhÊt, dÞch vô y tÕ lµ lo¹i dÞch vô ®Æc biÖt mµ ngêi bÖnh Ýt ®îc lùa chän. Trªn thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô th«ng thêng, ngêi s¶n xuÊt, kinh doanh lu«n c¹nh tranh víi nhau, t×m mäi c¸ch ®Ó c¶i tiÕn chÊt lîng, mÉu m· cña s¶n phÈm, n©ng cao chÊt lîng dÞch vô, h¹ gi¸ b¸n s¶n phÈm, dÞch vô ®Ó cè g¾ng thu hót kh¸ch hµng vÒ phÝa m×nh. Trong khi ®ã, ë ho¹t ®éng y tÕ, sè lîng c¬ së KCB, sè giêng bÖnh thêng thÊp h¬n so víi nhu cÇu cña ngêi bÖnh. MÆt kh¸c, ë ViÖt Nam, c¸c c¬ së KCB t nh©n vÉn cßn Ýt so víi c¬ së KCB cña Nhµ níc, hÖ thèng KCB cña Nhµ níc ®îc tæ chøc theo tuyÕn kü thuËt, theo hÖ thèng chÝnh quyÒn 4 cÊp. Do ®ã, vÒ c¬ b¶n ngêi bÖnh Ýt cã c¬ héi ®îc lùa chän c¬ së KCB, chän thµy thuèc, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng trêng hîp cÊp cøu và nh÷ng ngêi d©n c tró ë vïng s©u, vïng xa, ngêi nghÌo….Kh«ng chØ thÕ trong KCB, ngêi d©n kh«ng cã ®ñ kiÕn thøc vÒ chuyªn m«n kü thuËt y tÕ ®Ó tù lùa chän nªn ph¶i lu«n phô thuéc vµo sù chØ ®Þnh cña thµy thuèc, nh©n viªn y tÕ. Thø hai, dÞch vô y tÕ ®ßi hái ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng nhng l¹i h¹n chÕ tèi ®a việc t¨ng lîi nhuËn. Trªn thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô th«ng thêng, ngêi s¶n xuÊt, kinh doanh lu«n cè g¾ng huy ®éng ít vèn ®Çu t song l¹i muèn ®¹t ®îc lîi nhuËn tèi ®a. Trong khi ®ã, ë ho¹t ®éng y tÕ, c¸c c¬ së KCB, ®Æc biÖt lµ c¬ së KCB cña Nhµ níc chñ yÕu ho¹t ®éng mang tÝnh nh©n ®¹o, kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn nhng l¹i ph¶i thêng xuyªn n©ng cao chÊt lîng dÞch vô y tÕ ®Ó phôc vô nhu cÇu ®a d¹ng vµ chÊt lîng ngµy cµng cao cña ngêi bÖnh. ViÖc l¹m dông kü thuËt cËn l©m sµng vÒ xÐt nghiÖm, chÈn ®o¸n h×nh ¶nh, thuèc, dÞch truyÒn vµ c¸c vËt t tiªu hao ®Ó thu thªm viÖn phÝ nh»m t¨ng lîi nhuËn kh¸ phæ biÕn hiÖn nay lµ vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ chuyªn m«n y tÕ. Thø ba, lîi Ých c¸ nh©n vµ céng ®ång cña dÞch vô y tÕ. Trªn thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô th«ng thêng, nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô nµy lu«n mang tÝnh c¸ nh©n, viÖc tiªu dïng nh÷ng hµng hãa ®ã chØ ®em l¹i lîi Ých cho riªng c¸ nh©n ngêi mua hoÆc cho mét nhãm nhá. Song ®èi víi ho¹t ®éng y tÕ, nhiÒu dÞch vô kh«ng chØ ®em l¹i lîi Ých cho mét ngêi mµ cßn cho c¶ mét céng ®ång nh: phßng, chèng dÞch bÖnh; phßng, chèng c¸c bÖnh kh«ng l©y nhiÔm; phßng, chèng tai n¹n, th¬ng tÝch vµ an toµn céng ®ång hay viÖc sö dông thuốc an toàn hîp lý... 20 Thø t, chÊt lîng KCB khã so s¸nh víi chÊt lîng hµng hãa, dÞch vô kh¸c. Trªn thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô th«ng thêng, ngêi mua hoÆc sö dông dÞch vô thêng dÔ dµng so s¸nh ®îc chÊt lîng, mÉu m·, gi¸ c¶ gi÷a c¸c s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô cïng lo¹i. Trong khi ®ã, ë ho¹t ®éng y tÕ, ngêi bÖnh khã cã thÓ so s¸nh chÊt lîng KCB gi÷a c¸c thµy thuèc, nh©n viªn y tÕ, c¸c c¬ së KCB v× bÖnh, tËt ë mçi ngêi thêng kh«ng gièng nhau, thËm chÝ víi cïng mét c¨n bÖnh song ë mçi ngêi l¹i cã nh÷ng biÓu hiÖn vµ møc ®é kh¸c nhau còng nh mçi b¸c sÜ l¹i cã c¸ch chØ ®Þnh ®iÒu trÞ kh¸c nhau ®èi víi cïng mét ngêi bÖnh. Thø n¨m, gi¸ dÞch vô y tÕ kh«ng ph¶i lµ chØ sè thu hót ngêi bÖnh. Trªn thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô th«ng thêng, viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô cã thÓ sÏ gióp nhµ s¶n xuÊt, ngêi kinh doanh thu hót ®îc nhiÒu kh¸ch hµng h¬n. Trong khi ®ã, ®èi víi ho¹t ®éng y tÕ, gi¸ viÖn phÝ thÊp h¬n so víi c¬ së y tÕ cïng lo¹i h×nh ®«i khi l¹i khiÕn kh«ng Ýt ngêi bÖnh nghÜ r»ng ®ã lµ tÝn hiÖu cña viÖc cung cÊp dÞch vô y tÕ kÐm chÊt lîng h¬n (biÓu hiÖn rÊt râ hiÖn nay vÒ t×nh tr¹ng qu¸ t¶i ë c¸c bÖnh viÖn tuyÕn trªn). Do ®ã, gi¸ viÖn phÝ thêng kh«ng ph¶i lµ tÝn hiÖu ®Ó thu hót ngêi bÖnh ®Õn ®«ng h¬n, trõ c¸c c¬ së CSSK ban ®Çu (Tr¹m Y tÕ x·). Thø s¸u, ngêi bÖnh Ýt có th«ng tin vÒ dÞch vô y tÕ mµ m×nh ®îc cung cÊp. Trªn thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô th«ng thêng, ngêi mua cã thÓ thu thËp ®îc nhiÒu th«ng tin vÒ mét lo¹i hµng ho¸, dÞch vô nµo ®ã qua c¸c nguån th«ng tin, qu¶ng c¸o ®a d¹ng kh¸c nhau. Trong khi ®ã, ë ho¹t ®éng y tÕ, ngêi bÖnh chØ cã thÓ dùa vµo chØ ®Þnh ®iÒu trÞ cña b¸c sÜ ®èi víi t×nh tr¹ng bÖnh tËt cña m×nh và lo¹i thuèc cÇn mua... nªn th êng khã ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é ®Çy ®ñ cña th«ng tin mµ hä cã ®îc. Thø b¶y, viÖc KCB kh«ng tïy thuéc vµo thu nhËp cña ngêi bÖnh. Trªn thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô th«ng thêng, ngêi tiªu dïng cã thÓ tïy vµo thu nhËp cña m×nh mµ lùa chän vµ mua lo¹i hµng hãa, dÞch vô phï hîp víi kh¶ n¨ng chi tr¶ cho dï biÕt hµng hãa ®ã cã chÊt lîng, mÉu m· cha tèt, cha ®Ñp. Trong khi ®èi víi ho¹t ®éng y tÕ, c¶ ngêi cã thu nhËp cao lÉn ngêi cã thu nhËp thÊp ®Òu ph¶i sö dông mét lo¹i dÞch vô y tÕ nh nhau. VÝ dô nh ch¹y thËn nh©n t¹o, mæ tim... mµ kh«ng thÓ lùa chän c¸ch thøc ch÷a bÖnh kh¸c rÎ tiÒn h¬n ®Ó ch÷a trÞ cho c¨n bÖnh cña m×nh. Thø t¸m, ®a sè dÞch vô y tÕ lu«n ph¶i thêng trùc vµ cã s½n. Trªn thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô th«ng thêng, ®Æc biÖt lµ dÞch vô tiªu dïng cã thÓ cã
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan