Lêi nãi ®Çu
L-¬ng bæng lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc kÝch thÝch con ng-êi lµm
viÖc h¨ng h¸i, nh-ng ®ång thêi còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y
tr× trÖ, bÊt m·n hoÆc tõ bá c«ng ty mµ ra ®i. TÊt c¶ ®Òu tïy thuéc vµo tr×nh
®é vµ n¨ng lùc cña c¸c cÊp qu¶n trÞ. Vµ lu«n lu«n lµ vÊn ®Ò "nhøc nhèi" cña
hÇu hÕt c¸c c«ng ty ë ViÖt Nam. §©y lµ mét ®Ò tµi g©y tranh luËn s«i næi
trªn diªn ®µn quèc héi ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m qua vµ hiÖn nay nã vÉn
cßn lµ ®Ò tµi nãng báng ®èi víi ViÖt Nam.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nh- ë ViÖt Nam th× nhu
cÇu cña con ng-êi míi chØ ®¶m b¶o ë møc ®é thÊp, tèi thiÓu vÒ ¨n, mÆc, ë,
®i l¹i, nghØ ng¬i, b¶o vÖ søc kháe vµ häc tËp. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng,
nhu cÇu ®-îc thÓ hiÖn tËp trung ë lîi Ých kinh tÕ - ®éng lùc trùc tiÕp thóc
®Èy ng-êi lao ®éng lµm viÖc vµ lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt l-îng, hiÖu qu¶.
Lîi Ých kinh tÕ theo C.M¸c, lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, biÓu hiÖn cña quan hÖ
s¶n xuÊt, ®-îc ph¶n ¸nh trong ý thøc, thµnh ®éng c¬ ho¹t ®éng nh»m tho¶
m·n mét c¸ch tèt nhÊt nhu cÇu vËt chÊt cña c¸c chñ thÓ tham gia lao ®éng.
BÊt cø mét c¸ nh©n hay tËp thÓ lao ®éng tr-íc vµ trong khi lµm viÖc còng
®Òu suy nghÜ: m×nh ®-îc g× vµ cã quyÒn lîi nh- thÕ nµo khi tham gia lao
®éng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ: mçi nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i biÕt ®iÒu tiÕt hµi hoµ c¸c
lîi Ých kh«ng ®Ó lîi Ých nµy x©m ph¹m hoÆc lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých kh«ng
®Ó lîi Ých nµy x©m ph¹m hoÆc lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých kia, mäi biÓu hiÖn coi
th-êng lîi Ých hoÆc chØ ®éng viªn chung chung nh- thêi bao cÊp tr-íc ®©y
®Òu kh«ng cã t¸c dông ®éng viªn kÝch thÝch ng-êi lao ®éng lµm viÖc. §¹i
héi VII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, sau khi ®¸nh gi¸ l¹i nh÷ng thiÕu sãt, sai
lÇm cña m×nh trong c«ng t¸c qu¶n lý, ®· kh¼ng ®Þnh ph¶i kÕt hîp hµi hoµ
c¸c lîi Ých theo nguyªn t¾c, lÊy lîi Ých cña ng-êi lao ®éng lµm c¬ së, vµ mçi
chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n-íc trong ®ã cã chÝnh
s¸ch tiÒn l-¬ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých, nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng ng-êi lao
®éng.
§Ó phï hîp víi kh¸i niÖm míi vÒ b¶n chÊt tiÒn l-¬ng trong nÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt Nam, cã mét yªu cÇu míi lµ ph¶i lµm cho tiªn l-¬ng
thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng cña nã: chøc n¨ng th-íc ®o gi¸ trÞ lµ c¬ së
1
®Ó ®iÒu chØnh gi¸ c¶ cho phï hîp mçi khi gi¸ c¶ (bao gåm gi¸ c¶ søc lao
®éng) biÕn ®éng. Chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng nh¨ng duy tr× n¨ng
lùc lµm viÖc l©u dµi, cã hiÖu qu¶ trªn c¬ së tiÒn l-¬ng b¶o ®¶m bï ®¾p ®-îc
søc lao ®éng ®· hao phÝ cho ng-êi lao ®éng. Chøc n¨ng kÝch thÝch b¶o ®¶m
n¨ng suÊt lao ®éng cho ng-êi lao ®éng, duy tr× cuéc sèng hµng ngµy vµ dù
phßng cho cuéc sèng l©u dµi cña hä.
§Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn s¸nh ®-îc cïng víi bÌ b¹n th×
tr-íc hÕt c¸c nhµ m¸y, qu¶n lý ng-êi ph¶i x©y dùng hÖ thèng tr¶ c«ng hîp
lý trong c¸c doanh nghiÖp. V× vËy lµ mét sinh viªn, trong b-íc ®Çu t×m tßi,
xÊy dùng hÖ thèng tr¶ c«ng hîp lý, viÖc m¾c lçi lµ ®iÒu khã tr¸nh khái, do
®ã em rÊt mong ®-îc c« h-íng dÉn, chØ b¶o. söa ch÷a nh÷ng thiÕu sãt cña
em ®Ó bµi viÕt cña em ®-îc hoµn thiÖn h¬n.
2
Néi dung
I/ Kh¸i niÖm tiÒn c«ng, tiÒn l-¬ng vµ mét sè kh¸i niÖm kh¸c cã
liªn quan tíi tiÒn c«ng, tiÒn l-¬ng
Trong x· héi con ng-êi lu«n phÊn ®Êu ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña m×nh.
Sù phÊn ®Êu ®ã tõ l©u ®· trë thµnh mét trong nh÷ng ®éng lùc chñ yÕu kÝch
thÝch con ng-êi ho¹t ®éng h¨ng say, tÝch cùc vµ còn tõ ®ã g©y t¸c ®éng c¶i
t¹o x· héi lµm cho x· héi cµng v¨n minh h¬n. cïng víi sù ph¸t triÓn cña x·
héi, nhu cÇu cña con ng-êi kh«ng ngõng t¨ng lªn, ®a d¹ng h¬n, phong phó
h¬n.
XÐt vÌ mÆt hÖ thèng, nhu cÇu con ng-êi bao gåm hai hÖ thèng, nhu
cÇu sinh häc vµ nhu cÇu x· héi häc.
Nhu cÇu sinh häc lµ nhu cÇu do b¶n th©n hä sù sèng ®ßi hái, cßn nhu
cÇu x· héi lµ nhu cÇu do sù ®ßi hái cña cuéc sèng trong céng ®ång con
ng-êi.
Qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi cho thÊy, ë mçi thêi kú,
mçi khu vùc tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi mµ møc ®é
®¸p øng nhu cÇu tèi thiÓu cña con ng-êi, cña ng-êi lao ®éng cã sù kh¸c
nhau. ChÝnh sù kh¸c nhau ®ã ph¶n ¸nh møc sèng cao hay thÊp.
Møc sèng tèi thiÓu ®-îc hiÓu lµ møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu tèi thiÓu
cña ng-êi lao ®éng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh nµo ®ã.
ë ph-¬ng diÖn nµy, møc sèng tèi thiÓu lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc tiÒn
l-¬ng tèi thiÓu.
ë n-íc ta, trong chÕ ®é tiÒn l-¬ng ban hµnh ngµy 23 th¸ng 5 n¨ng
1993, tiÒn l-¬ng tèi thiÓu ®-îc hiÓu nh- sau:
TiÒn l-¬ng tèi thiÓu lµ sè tiÒn nhÊt ®Þnh tr¶ cho ng-êi lao ®éng lµm
c«ng viÖc ®¬n gi¶n nhÊt, ë møc ®é nhÑ nhµng nhÊt vµ diÔn ra trong mét m«i
tr-êng lao ®éng b×nh th-êng. Sè tiÒn ®ã b¶o ®¶m cho ng-êi lao ®éng cã thÓ
mua ®-îc nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t thiÕt yÕu ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cña
b¶n th©n vµ cã dµnh mét phÇn nu«i con vµ b¶o hiÓm lóc hÕt tuæi lao ®éng.
X©y dùng hÖ thèng tr¶ c«ng hîp lý lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. v×
trong thùc tÕ cã hai h×nh thøc tr¶ c«ng ®ã lµ tr¶ c«ng theo s¶n phÈm vµ tr¶
c«ng theo thêi gian.
3
1. H×nh thøc tr¶ c«ng theo thêi gian bao gåm hai chÕ ®é theo thêi
gian gi¶n ®¬n vµ theo thêi gian cã th-ëng.
a) ChÕ ®é tiÒn c«ng tr¶ theo thêi gian ®¬n gi¶n lµ chÕ dé tr¶ c«ng mµ tiÒn
c«ng nhËn ®-îc cña ng-êi c«ng nh©n nhËn ®-îc do møc l-¬ng cÊp bËc, bËc
cao hay thÊp hay thÊp vµ thêi gian thùc tÕ lµm viÖc nhiÒu hay Ýt. ChÕ ®é tr¶
c«ng nµy chØ ¸p dông ë nh÷ng n¬i khã ®Þnh møc lao ®éng chÝnh x¸c, khã
®¸nh gi¸ c«ng viÖc thËt chÝnh x¸c.
b) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo thêi gian cã th-ëng lµ sù kÕt hîp gi÷a chÕ ®é tr¶
c«ng theo thêi gian ®¬n gi¶n víi tiÒn th-ëng khi ®¹t ®-îc nh÷ng chØ tiªu vÒ
sè l-îng hoÆc chÊt l-îng ®· quy ®Þnh. ChÕ ®é tr¶ cång chñ yÕu ¸p dông ®èi
víi nh÷ng c«ng nh©n phô lµm viÖc phôc vô, c«ng nh©n lµm viÖc ë nh÷ng
kh©u s¶n xuÊt cã tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸ cao...
2. H×nh thøc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm: lµ h×nh thøc tr¶n c«ng trong ®ã
tiÒn c«ng ®-îc tr¶ phô thuéc vµo møc l-¬ng cÊp bËc, møc lao ®éng, sè
l-îng s¶n phÈm thùc tÕ ®-îc s¶n xuÊt ra vµ ®-îc nghiÖm thu. H×nh thøc tr¶
c«ng teo sn¶ phÈm bao gåm c¸c chÕ ®é sau:
a) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n: lµ chÕ ®é tr¶ c«ng theo
s¶n phÈm ¸p dông ®èi víi tõng c«ng nh©n trong ®ã tiÒn c«ng tØ lÖ thuËn víi
sè l-îng s¶n phÈm ®-îc s¶n xuÊt ra vµ ®-îc nghiÖm thu.
§¬n gi¸ = L/Q hay §¬n gi¸=L x T
L: l-¬ng cÊp bËc c«ng viÖc
Q: møc l-¬ng s¶n l-îng
T: møc l-¬ng thêi gian
TiÒn c«ng=§¬n gi¸ x Qtt
Qtt: sè s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt, nghiÖm thu
b) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm tËp thÓ ®ã lµ tiÒn c«ng ®-îc tr¶ cho mét
nhãm ng-êi lao ®éng cho khèi l-îng c«ng viÖc mµ hä ®· thùc hiÖn sau ®ã
ph©n chia tíi tõng ng-êi theo mét ph-¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh nµo ®ã. TiÒn c«ng
cña mçi ng-êi lao ®éng phô thuéc vµo møc l-¬ng cÊp bËc thêi gian lµm viÖc
thùc tÕ, møc ®é hoµn thµnh møc lao ®éng cña c¶ nhãm.
4
n
§G =
i=1
Q
n
hay §G = Li x Ti
i=1
Li: møc l-¬ng cÊp bËc cña c«ng viÖc i
Li: tæng l-¬ng cÊp bËc cña c¶ nhãm c«ng nh©n
Ti: møc l-¬ng thêi gian cña c«ng viÖc i
I: l-¬ng cÊp bËc b×nh qu©n cña c¶ nhãm c«ng viÖc
c) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp: lµ chÕ ®é tr¶ c«ng ¸p dông cho
nh÷ng c«ng nh©n phô mµ c«ng viÖc cña hä cã ¶nh h-ëng nhiÒu ®Õn kÕt qu¶
ho¹t ®éng lao ®éng cña c«ng nh©n chÝnh h-ëng l-¬ng theo s¶n phÈm.
L
§G = MxQ
§G: ®¬n gi¸ l-¬ng s¶n phÈm cña c«ng viÖc phô hay phôc vô
L: l-¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phô hay phôc vô
Q: møc s¶n l-îng cña c«ng nh©n chÝnh
M: sè m¸y ®-îc c«ng nh©n phô phôc vô
d) ChÕ ®é tr¶ c«ng kho¸n: ®-îc ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc nÕu giao cho
tõng chi tiÕt bé phËn c«ng viÖc sÏ kh«ng cã lîi mµ ph¶i giao toµn bé khèi
l-îng c«ng viÖc cho c«ng nh©n hoµn thµnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
§¬n gi¸ tÝnh theo hai c¸ch:
- X©y dùng ®¬n gi¸ cho mét ®¬n vÞ c«ng viÖc.
TiÒn c«ng kho¸n= §g kho¸n cho 1 ®¬n vÞ x khèi l-îng c«ng viÖc
- Tr¶ cho c¶ mét khèi l-îng c«ng viÖc.
®) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm cã th-ëng: §ã lµ c¸c chÕ ®é tr¶ c«ng theo
s¶n phÈm nãi trªn kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc tiÒn th-ëng.
LTH=L+L(m.h)
LTH: tiÒn c«ng theo s¶n phÈm cã th-ëng.
L: tiªn c«ng tÝnh theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh
5
M: % tiÒn th-ëng cho 1% v-ît møc chØ tiªu tiÒn th-ëng
H: % hoµn thµnh v-ît møc chØ tiªu th-ëng.
e) ChÕ ®é tr¶ c«ng theo s¶n phÈm luü tiÕn: lµ chÕ ®é tr¶ c«ng ¸p dông cho
kh©u thiÕt yÕu hoÆc kh©u quan träng cña s¶n xuÊt mµ c«ng viÖc t¨ng n¨ng
suÊt lao ®éng ë ®ã cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt ë nh÷ng bé phËn s¶n xuÊt
kh¸c cã liªn quan gãp phÈn hoµn thµnh v-ît møc kÕ ho¹ch cña xÝ nghiÖp.
Sö dông hai lo¹i ®¬n gi¸:
- §¬n gi¸ cè ®Þnh tr¶ cho tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm ®· hoµn thµnh.
- §¬n gi¸ luü tiÕn ®Ó tr¶ c«ng cho tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm v-ît møc khëi
®iÓm.
II/ C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn møc l-¬ng
1. M«i tr-êng cña c«ng ty
a) ChÝnh s¸ch cña c«ng ty: TiÒn l-¬ng võa lµ mét chi phÝ tèn kÐm võa lµ mét
lo¹i tµi s¶n. Chi phÝ tèn kÐm ph¶n ¸nh qua chi phÝ lao ®éng. Trong c¸c
ngµnh dÞch vô, chi phÝ lao ®éng chiÕm vµo kho¶ng 50% tæng chi phÝ. Tuy
nhiªn tiÒn l-¬ng lµ mét lo¹i tµi s¶n v× nã thóc ®Èy nh©n viªn lç lùc. Nã lµ
mét tiÒm n¨ng ¶nh h-ëng tíi hµnh vi lµm viÖc cña nh©n viªn, thóc ®Èy nh©n
viªn lµm viÖc cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n. TiÒn l-¬ng th-ëng gióp cho
nh©n viªn c¶i tiÕn c«ng t¸c, gia t¨ng n¨ng suÊt, vµ tØ lÖ sè ng-êi bá viÖc sÏ
thÊp h¬n.
b) BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña c«ng ty
BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña c«ng ty ¶nh h-ëng rÊt lín tíi c¸ch tuyÓn
chän nh©n viªn, ®Õn th¸i ®é cña cÊp trªn vµ cÊp d-íi, ®Õn hµnh vi c«ng t¸c,
vµ do ®ã nã ¶nh h-ëng ®Õn viÖc s¾p xÕp tiÒn l-¬ng vµ th-ëng cho nh©n viªn.
c) C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty còng ¶nh h-ëng tíi c¬ cÊu tiÒn l-¬ng. Trong
mét c«ng ty lín cã nhiÒu giai tÇng, nhiÒu cÊp qu¶n trÞ th× qu¶n trÞ cÊp cao
th-êng quyÕt ®Þnh c¬ cÊu l-¬ng th-ëng. ChÝnh ®iÒu nµy dÔ g©y bÊt lîi cho
nh©n viªn bëi v× cÊp cao nhÊt Ýt ®i s©u ®Ó quan s¸t nh©n viªn. Ng-îc l¹i ®èi
víi c¸c c«ng ty Ýt cÊp bËc qu¶n trÞ hay c«ng ty lín cã nhiÒu cÊp bËc qu¶n trÞ,
nÕu hä ®Ó cho c¸c cÊp qu¶n trÞ trùc tiÕp quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò vÒ l-¬ng
th-ëng, c«ng nh©n sÏ ®-îc h-ëng l-¬ng hîp lý h¬n v× c¸c cÊp qu¶n trÞ nµy
6
®i s©u ®i s¸t c«ng nh©n h¬n. Do ®ã l-ong th-ëng còng tuú thuéc vµo c¬ cÊu
cña c«ng ty.
d) Kh¶ n¨ng chi tr¶ cña c«ng ty, thÕ ®øng tµi chÝnh cña c«ng ty vµ t×nh h×nh
kinh doanh cña c«ng ty. C¸c c«ng ty kinh doanh thµnh c«ng th-êng tr¶
l-¬ng cao h¬n møc l-¬ng trung b×nh trong x· héi.
2. ThÞ tr-êng lao ®éng
Khi nghiªn cøu ®Ò Ên ®Þnh møc l-¬ng, c«ng ty cÇn ph¶i nghiªn cøu
mét yÕu tè quan träng ®ã lµ thÞ tr-êng lao ®éng hiÓu theo nghÜa réng. §ã lµ
nh÷ng yÕu tè: l-¬ng th-ëng trªn thÞ tr-êng, chi phÝ sinh ho¹t, c«ng ®oµn, x·
héi, nÒn kinh tÕ vµ luËt ph¸p.
a) L-¬ng th-ëng trªn thÞ tr-êng
C¸c c«ng ty ®ªuf n»m ë vÞ trÝ c¹nh tranh gay g¾t. Do ®ã cÇn ph¶i
nghiªn cøu kü møc l-¬ng hiÖn t¹i trong x· héi hiÖn nay ®èi víi cïng mét
ngµnh nghÒ ®ã ra sao. ViÖc nghiªn cøu nµy dùa trªn lÜnh vùc sau: Khu vùc
®Þa lý n¬i c«ng ty ®ang kinh doanh, mét sè c«ng ty nhÊt ®Þnh nµo ®ã cÇn
nghiªn cøu µ c¸c c«ng viÖc cÇn so s¸nh ®èi chiÕu.
b) ChÝ phÝ sinh ho¹t
L-¬ng th-ëng ph¶i phï hîp víi chi phÝ sinh ho¹t ®ã lµ quy luËt chung
cña bÊt kú n-íc nµo trªn thÕ giíi. T¹i ViÖt Nam nhµ n-íc còng quyÕt ®Þnh
møc l-¬ng tèi thiÓu ®Ó cho nh©n viªn ®ñ sèng khi lµm viÖc t¹i cacs c«ng ty
nwongs ngoµi hoÆc c¸c c«ng ty liªn doanh. Lý luËn chi phÝ sinh ho¹t rÊt ®¬n
gi¶n: Khi gi¸ t¨ng lªn trong mét giai ®äan nhÊt ®Þnh nµo ®ã, th× tiÒn l-¬ng
th-ëng hiÖn thêi thùc sù bÞ gi¶m xuèng. Do ®ã c«ng ty ph¶i t¨ng l-¬ng theo
mét tØ lÖ nhÊt ®Þnh ®ñ ®Ó cho nh©n viªn duy tr× møc l-¬ng thùc sù tr-íc ®©y.
c) C«ng ®oµn
C«ng ®oµn lµ mét lùc l-îng rÊt m¹nh mµ c¸c cÊp qu¶n trÞ pahØ th¶o
luËn víi hä trong ba lÜnh vùc sau:
- C¸c tiªu chuÈn ®-îc sö dông ®Ó xÕp l-¬ng th-ëng.
- C¸c møc chªnh lÖch l-¬ng.
- C¸c ph-¬ng ph¸p tr¶ l-¬ng. Cã c«ng ®oµn ñng hé c¸c kÕ ho¹ch kÝch
thÝch s¶nh xuÊt cña c«ng ty.
7
d) X· héi
Søc Ðp cña x· héi còng rÊt quan träng. Ai còng biÕt r»ng l-¬ng
th-ëng ¶nh h-ëng ®Õn gi¸ c¶ cña s¶n phÈm vµ dÞch vô. X· héi, ®¹i biÓu lµ
ng-êi tiªu dïng, kh«ng bao giê muèn gi¸ c¶ sinh ho¹t t¨ng. Hä t¹o søc Ðp
buéc mét sè c«ng ty kh«ng ®-îc t¨ng l-¬ng mµ ph¶i theo møc l-¬ng c«ng
ty kh¸c ®ang ¸p dông.
®) NÒn kinh tÕ
Trong mét nÒn kinh tÕ ®ang suy tho¸i, nguån cung øng lao ®éng dÜ
diªn t¨ng cao cã nghÜa lµ sè ng-êi thÊt nghiÖp t¨ng. Do ®ã, c¸c c«ng ty cã
khuynh h-íng h¹ thÊp l-¬ng hoÆc kh«ng t¨ng l-¬ng. Tuy nhiªn, c«ng ®oµn,
chÝnh phñ vµ x· héi l¹i Ðp c«ng ty t¨ng l-¬ng cho phï hîp víi møc chi phÝ
sinh ho¹t gia t¨ng. §©y lµ vÊn ®Ò hãc bóa ®èi víi nhµ qu¶n trÞ.
e) LuËt ph¸p
ChÝnh s¸ch l-¬ng th-ëng ph¶i tu©n theo luËt lÖ cña nhµ n-íc. LuËt lao
®éng cña c¸c n-íc nãi chung cña ViÖt Nam nãi riªn ®Òu nghiªm cÊm ph©n
biÖt ®èi xö nam, n÷ khi tr¶ l-¬ng.
3. B¶n th©n nh©n viªn
B¶n th©n nh©n viªn rÊt t¸c ®éng ®Õn viÖc tr¶ l-¬ng. Møc l-¬ng vµ
phóc lîi tuú thuéc vµo sù hoµn thµnh c«ng t¸c cña nh©n viªn, tuú thuéc vµo
møc th©m niªn, kinh nghiÖm, sù trung thµnh, tiÒm n¨ng vµ kÓ c¶ ¶nh h-ëng
chÝnh trÞ.
- Sù hoµn thµnh c«ng t¸c: kh«ng cã g× lµm n¶n lßng nh©n viªn cho
viÖc c¸c c«ng nh©n giái, xuÊt s¾c l¹i l·nh l-¬ng b»ng hoÆc thÊp h¬n nh©n
viªn cã n¨ng suÊt kÐm. Do ®ã cÊp qu¶n trÞ cÇn ph¶i ¸p dông hÖ thèng l-¬ng
dùa vµo sù hoµn thµnh c«ng t¸c.
- Kinh nghiÖm: kinh nghiÖm còng lµ mét yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn l-¬ng
th-ëng, hÇu hÕt c¸c c¬ quan tæ chøc trªn thÕ giíi ®Òu dùa vµo yÕu tè nµy ®Ó
tuyÓn chän vµ cøu xÐt l-¬ng th-ëng.
III/ X¸c ®Þnh tiÒn tr×nh ®¸nh gi¸ c«ng viÖc
§¸nh gi¸ c«ng viÖc lµ mét thñ tôc cã tÝnh c¸ch hÖ thèng nh»m ®o
l-êng gi¸ trÞ vµ tÇm quan träng cña c«ng viÖc dùa trªn nhiÒu yÕu tè nh»m
8
lo¹i bá c¸c bÊt b×nh ®¼ng trong c¬ quan chØ v× c¬ cÊu l-¬ng th-ëng bÊt hîp
lý.
§¸nh gi¸ c«ng viÖc nh»m c¸c môc tiªu sau:
- X¸c ®Þnh cÊu tróc c«ng viÖc cña c¬ quan.
- Mang l¹i b×nh ®¼ng vµ trËt tù trong mèi t-¬ng quan c«ng viÖc.
- TriÓn khai mét thøc bËc gi¸ trÞ cña c«ng viÖc ®-îc sö dông ®Ó thiÕt
kÕ ra mét c¬ cÊu l-¬ng th-ëng.
- §¹t ®-îc sù nhÊt trÝ gi÷a c¸c cÊp qu¶n trÞ vµ nh©n viªn liªn quan tíi
c«ng viÖc.
C¸c ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ c«ng viÖc
1. Ph-¬ng ph¸p thang ®ã ®å ho¹
Lµ ph-¬ng ph¸p trong ®ã ng-êi ®¸nh gi¸ dùa trªn ý kiÕn chñ
quan cña m×nh ®¸nh gi¸ sù thùc hiÖn cña ®èi t-îng ®¸nh gi¸, theo mét thang
®o tõ thÊp ®Õn cao vµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®-îc s¾p xÕp theo thø vµ bao
gåm c¸c chØ tiªu cso liªn quan trùc tiÕp ®Õn c«ng viÖc.
2. Ph-¬ng ph¸p xÕp h¹ng lu©n phiªn
§©y lµ ph-¬ng ph¸p s¾p xÕp nh©n viªn tõ giái nhÊt ®Õn kÐm nhÊt theo
mét sè ®iÓm chÝnh nh- kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc, th¸i ®é alfm viÖc.
3. Ph-¬ng ph¸p so s¸nh cÆp
§©y lµ ph-¬ng ph¸p dïng mét nh©n viªn nµy ®em so s¸nh víi nh©n
viªn kh¸c vÒ tiªu chuÈn chÝnh nh- sè l-îng, chÊp l-îng c«ng viÖc, th¸i ®é ý
thøc b¶o vÖ, ®Ó thÊy nh©n viªn nµo ®-îc ®¸nh gi¸ tèt h¬n.
4. Ph-¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm
Lµ mét ph-¬ng ph¸p Ên ®Þnh gi¸ trÞ b»ng sè cho c¸c yÕu tè cña c«ng
viÖc vµ tæng sè c¸c gi¸ trÞ naú cung cÊp mét b¶n ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ t-¬ng øng
cña c«ng viÖc ®ã.
Ph-¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm ®-îc thùc hiÖn qua 12 b-íc sau:
1) Lùa chän c¸c c«ng viÖc ®iÓn h×nh chñ yÕu trong c«ng ty. C¸c c«ng
viÖc nµy ®-îc ph©n theo nhãm c«ng viÖc.
2) C¸c chuyªn viªn tiÕn hµnh ph©n tÝch c«ng viÖc.
3) Dùa vµo b¶ng ph©n tÝch nµy, nhµ ph©n tÝch sÏ viÕt b¶ng m« t¶ c«ng
viÖc ®Ó tr×nh lªn ban l·nh ®¹o.
9
4) Dùa vµo b¶ng ph©n tÝch nµy, nhµ ph©n tÝch chän läc vµ x¸c ®Þnh
xem c«ng viÖc ®ã cã yÕu tè nµo.
5) TÝnh tØ lÖ phÇn tr¨m quan träng (tØ träng) cña c¸c yÕu tè c«ng viÖc
®ã.
6) X¸c ®Þnh xem mçi yÕu tè cã mÊy thø bËc
7) Ên ®Þnh hÖ thèng ®iÓm lµ 500 hay 1000.
8) Ph©n bè sè ®iÓm cho tõng thø bËc cña tõng yÕu tè. Kho¶ng c¸ch
cña c¸c thø bËc ®-îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
M-m
Kho¶ng c¸ch = N-1
M: §iÓm tèi ®a
m: ®iÓm tèi thiÓu
N: sè thøc bËc
9) So¹n th¶o cÈm nang ®¸nh gi¸ c«ng viÖc ®Ó tr×nh cÊp qu¶n trÞ.
10) CÊp qu¶n trÞ nhËn b¶ng m« t¶ c«ng viÖc vµ b¶n th¶o cÈm nang
®¸nh gi¸ c«ng viÖc.
11) CÊp qu¶n trÞ ®¸nh gi¸ c«ng viÖc b»ng c¸ch so s¸nh ®èi chiÕu
b¶ng ®iÓm víi b¶ng m« t¶ c«ng viÖc.
12) Hoµn tÊt cÈm nang.
IV/ Ph-¬ng ph¸p Ên ®Þnh møc l-¬ng
1. Ng¹ch l-¬ng
Ng¹ch l-¬ng lµ viÖc lËp nhãm c¸c c«ng viÖc t-¬ng tù nhau nh»m ®¬n
gi¶n ho¸ thñ tôc Ên ®Þnh l-¬ng.
Mèi ng¹ch l-¬ng øng víi mét ng¹ch c«ng chøc, viªn chøc ph¶n ¸nh
néi dung c«ng viÖc vµ tr×nh ®é c«ng chøc, ng-êi lao ®éng theo tiªu chuÈn
chuyªn m«n nghiÖp vô, mçi ng¹ch c«ng chøc viªn chøc chØ xö dông ®-îc
mét tiªu chuÈn chuyªn m«n nghiÖp vô nhÊt ®Þnh. Trong mçi ngµnh cã thÓ cã
mét hoÆc nhiÒu ng¹ch c«ng chøc, viªn chøc t-¬ng øng víi nh÷ng néi dung
c«ng viÖc kh¸c nhau.
10
2. HÖ sè l-¬ng chuÈn
HÖ sè l-¬ng chuÈn lµ hÖ sè møc l-¬ng khëi ®iÓm (bËc 1) cña ng¹ch.
Mçi ng¹ch ®Òu cã mét hÖ sè møc l-¬ng chuÈn lÊy hÖ sè møc l-¬ng chuÈn
nh©n víi møc l-¬ng tèi thiÓu ta ®-îc møc l-¬ng chuÈn cña ng¹ch.
HÖ sè møc l-¬ng chuÈn ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së hÖ sè phøc t¹p lao
®éng cña ng¹ch nh©n víi hÖ sè tiªu hao lao ®éng theo ng¹ch ®ã. HÖ sè nµy
kh«ng phô thuéc vµo con ng-êi cô thÓ vµ qu¸ tr×nh c«ng t¸c cña hä ®Ó thùc
hiÖn c«ng viÖc ®ã.
HÖ sè l-¬ng chuÈn cña ng¹ch chÞu sù c©n ®èi trong néi bé ngµnh vµ
sù c©n ®èi nãi chung gi÷a c¸c ngµnh.
3. BËc l-¬ng th©m niªn
BËc l-¬ng th©m niªn thÓ hiÖn th©m niªn cña ng-êi lao ®éng ®· lµm
viÖc trong ng¹ch ®-îc x¸c ®Þnh hîp lý, nh»m môc ®Ých ®éng viªn vµ khuyÕn
khÝch ng-êi lao ®éng yªn t©m lµm viÖc vµ tÝch luü kinh nghiÖm, t©n t©m víi
c«ng viÖc khi kh«ng cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn n©ng ng¹ch lªn cao h¬n.
Ng-êi lao ®éng sau khi ®-îc tuyÓn dông vµo ng¹ch sÏ ®-îc xÕp møc
l-¬ng chuÈn cña ng¹ch, sau ®ã sÏ ®-îc n©ng bËc l-¬ng theo th©m niªn
kh«ng cÇn qua thi cö, mµ chØ cÇn hoµn thµnh nhiÖm vô ®-îc giao.
4. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc l-¬ng th©m niªn
Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc l-¬ng th©m niªn ph¶i cã t¸c dông khuyÕn
khÝch ng-êi lao ®éng hoµn thµnh c«ng viÖc ®Ó ®-îc n©ng bËc l-¬ng th©m
niªn.
Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc l-¬ng th©m niªn quy ®Þnh trong chÕ ®é tiÒn
l-¬ng míi ®-îc x¸c ®Þnh tõ 0,09 ®Õn 0,43 so víi møc l-¬ng tèi thiÓu.
5. §iÒu chØnh møc l-¬ng
Khi ®· x¸c ®Þnh bËc l-¬ng h¹ng ng¹ch l-¬ng, cÊp qu¶n trÞ sÏ thÊy mét
sè c«ng viÖc tr-íc ®©y ®-îc tr¶ l-¬ng qu¸ cao hay qu¸ thÊp. C¸c cÊp qu¶n
trÞ cÇn ph¶i ®iÒu chØnh sao cho phï hîp víi ng¹ch vµ bËc l-¬ng míi.
11
V/ Nguån h×nh thµnh quü tiÒn l-¬ng vµ sö dông quü tiÒn l-¬ng
1. Nguån h×nh thµnh quü tiÒn l-¬ng
C¨n cø vµo kÕt qu¶ thùc hiÖn nhiÖm vô s¶n xuÊt, kinh doanh, doanh
nghiÖp x¸c ®Þnh nguån quü tiÒn l-¬ng t-¬ng øng ®Ó tr¶ l-¬ng cho ng-êi lao
®éng. Nguån bao gåm:
- Quü tiÒn l-¬ng theo theo ®¬n gi¸ ®-îc giao.
- Quü tiÒn l-¬ng bæ sung theo chÕ ®é quy ®Þnh cña nhµ n-íc.
- Quü tiªn l-¬ng tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô kh¸c
ngoµi ®¬n gi¸ tiªn l-¬ng ®-îc giao.
- Quü tiªn l-¬ng dù phßng tõ n¨m tr-íc chuyÓn sang.
Nguån quü tiÒn l-¬ng nªu trªn ®-îc gäi lµ tæng quü tiªn l-¬ng.
2. Sö dông tæng quü tiÒn l-¬ng
§Ó ®¶m b¶o quü tiÒn l-¬ng kh«ng v-ît chi so v¬i quü tiªn l-¬ng ®-îc
h-ëng, dån chi quü tiªn l-¬ng vµo th¸ng cuèi n¨m hoÆc ®Ó dù phßng quü
tiÒn l-¬ng ®èi víi ng-êi lao ®éng cã n¨ng suÊt, chÊt l-îng cao, cã thµnh tÝch
trong c«ng t¸c (tèi ®a kh«ng qu¸ 10% tæng quü l-¬ng).
- Quü khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt
cao, tay nghÒ giái (tèi ®a kh«ng v-ît qu¸ 2% tæng quü l-¬ng).
- Quü dù phßng cho n¨m sau (tèi ®a kh«ng v-ît qu¸ 12% tæng quü
l-¬ng).
VI/ Quy ®Þnh tr¶ l-¬ng g¾n víi kÕt qu¶ lao ®éng
C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm vÒ tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh, tæ chøc lao
®éng, doanh nghiÖp quy ®Þnh chÕ ®é tr¶ l-¬ng vô thÓ g¾n víi kÕt qu¶ cuèi
cïng cña tõng ng-êi lao ®éng, tõng bé phËn nh- sau:
1. §èi víi lao ®éng tr¶ l-¬ng theo thêi gian (viªn chøc qu¶n lý chuyªn
m«n, nghiÖp vô, thõa hµnh phôc vô vµ c¸c ®èi t-îng kh¸c mµ kh«ng thÓ
thùc hiÖn tr¶ l-¬ng theo s¶n phÈm hoÆc l-¬ng kho¸n tr¶ l-¬ng cho ng-êi lao
®éng võa theo hÖ sè møc l-¬ng ®-îc xÕp t¹i nghÞ ®Þnh sè 26/CP, võa theo
kÕt qu¶ cuèi cïng cña tõng ng-êi, tõng bé phËn, c«ng thøc tÝnh nh- sau:
Ti=T1i+T2i (1)
Trong ®ã: Ti: tiÒn l-¬ng cña ng-êi thø i ®-îc nhËn
12
T1i: tiÒn l-¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña ng-êi
thø i, ®-îc tÝnh nh- sau:
T1i=ni x ti
(2)
Ti: xuÊt l-¬ng ngµy theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña ng-êi thø i
ni: sè ngµy c«ng thùc tÕ cña ng-êi thø i
T2i: lµ tiÒn l-¬ng theo c«ng viÖc ®-îc giao g¾n víi møc ®é phøc t¹p,
tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc ®ßi hái, møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc vµ sè
ngµy c«ng thùc tÕ cña ng-êi thøc i, kh«ng phô thuéc vµo hÖ sè møc l-¬ng
®-îc xÕp theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP. C«ng thøc tÝnh nh- sau:
Vt - Cc®
T2i =
ni. hi (3)
m
n jh j
j=1
(i thuéc J)
Vt: quü tiÒn l-¬ng øng víi møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc cña bé phËn
lµm l-¬ng thêi gian.
Vc®: lµ quü tiÒn l-¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña bé phËn lµm l-¬ng
thêi gian theo c«ng thøc sau:
m
Vc®= T1j
j=1
T1j lµ tiÒn l-¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña tõng ng-êi lµm l-¬ng thêi
gian
ni: sè ngµy c«ng thùc tÕ cña ng-êi thøc i
hi: hÖ sè tiÒn l-¬ng øng víi c«ng viÖc ®-îc giao, møc ®é phøc t¹p,
tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc ®ßi hái vµ møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc cña
ng-êi thø i ®-îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
® +®
hi = ®1i + ®2i . K
1
2
K: hÖ sè møc ®é hoµn thµnh ®-îc chia lµm 3 møc: hoµn thµnh tèt hÖ
sè 1,2. Hoµn thµnh, hÖ sè1,0. Ch-a hoµn thµnh hÖ sè 0,7.
®1i: sè ®iÓm møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc ng-êi thø i ®¶m nhiÖm
13
®2i: sè ®iÓm tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc ng-êi thø i ®¶m nhiÖm.
Tæng sè ®iÓm cña hai nhãm yÕu tè møc ®é phøc t¹p vµ tÝnh tr¸ch
nhiÖm cña c«ng viÖc lµ 100% tØ träng ®iÓm cao nhÊt cua ®1i lµ 70% vµ cña
®2i lµ 30%. (®1+®2) tæng sè ®iÓm møc ®é phøc t¹p vµ tÝnh tr¸ch nhiÖm cña
c«ng viÖc gi¶n ®¬n nhÊt trong doanh nghiÖp.
* C¸c b-íc tiÕn hµnh x¸c ®Þnh hÖ sè tiÒn l-¬ng (hi) lµm c¬ së ®Ó tr¶
l-¬ng theo c¸ch tÝnh trªn.
- Thèng kª chøc danh c«ng viÖc theo 4 cÊp ®é tõ ®¹i häc trë lªn; cao
®¼ng vµ trung cÊp; s¬ cÊp vµ kh«ng cÇn ®µo t¹o.
- X¸c ®Þnh khung hÖ sè gi·n c¸ch dïng ®Ó tr¶ l-¬ng gi÷a c«ng viÖc
phøc t¹p nhÊt vµ ®¬n gi¶n nhÊt (gäi tÊt lµ béi sè tiÒn l-¬ng). Béi sè tiÒn
l-¬ng cña chøc danh c«ng viÖc phøc t¹p nhÊt ®Þnh ®-îc xÕp theo nghÞ ®Þnh
26/CP cña doanh nghiÖp vµ béi sè thÊp nhÊt b»ng hÖ sè mø l-¬ng theo nghÞ
®Þnh sè 26/CP. Trong khung béi sè nµy doanh nghiÖp lùa chän béi sè tiÒn
l-¬ng cho phï hîp.
- Theo b¶ng tØ träng ®iÓm 1, x©y dùng b¶ng ®iÓm côt hÓ ®Ó chÊm
®iÓm cho c¸c chøc danh c«ng viÖc theo c¸c cÊp tr×nh ®é.
- ¸p dông theo c«ng thøc 1 ®Ó tÝnh tiÒn l-¬ng ®-îc nhËn cña tõng
ng-êi.
2. §èi víi lao ®éng h-ëng l-¬ng theo s¶n phÈm hoÆc l-¬ng kho¸n
a) §èi víi lao ®éng lµm kho¸n vµ lµm l-¬ng s¶n phÈm c¸ nh©n trùc tiÕp, tiÒn
l-¬ng ®-îc tÝnh tr¶ theo c«ng thøc.
T=V®g x q
T: tiÒn l-¬ng cña lao ®éng nµo ®ã
V®g: ®¬n gi¸ tiÒn l-¬ng s¶n phÈm, ®èi víi lµm kho¸n lµ tiÒn l-¬ng
kho¸n
q: sè l-îng s¶n phÈm hoÆc c«ng viÖc kho¸n hoµn thµnh
b) §èi víi lao ®éng lµm l-¬ng kho¸n l-¬ng s¶n phÈm tËp thÓ
Tr¶ l-¬ng theo tØ lÖ hÖ sè l-¬ng cÊp bËc c«ng viÖc ®¶m nhiÖm (kh«ng
theo hÖ sè møc l-¬ng ®-îc xÕp theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP) vµ sè ®iÓm ®¸nh
gi¸ møc ®é ®ãng gãp ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc. C«ng thøc tÝnh nh- sau:
14
VSP
Ti =
m
®jtj
J=1
x ®i.ti
(i phô thuéc J)
Ti: tiÒn l-¬ng ng-êi thø i nhËn ®-îc
Vsp: quü tiÒn l-¬ng s¶n phÈm tËp thÓ
m: sè l-îng thµnh viªn trong tËp thÓ
ti: lµ sè ®iÓm ®¸nh gi¸ møc ®é ®ãng gãp ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc cña
ng-êi thø i. ViÖc x¸c ®Þnh sè ®iÓm ®i cña tõng ng-êi ®-îc ®¸nh gi¸ hµng
ngµy th«ng qua b×nh xÐt tËp thÓ. Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ cô thÓ nh- sau.
+ ®¶m b¶o sè giê c«ng cã Ých
+ chÊp hµnh nghiªm sù ph©n c«ng lao ®éng cña ng-êi phô tr¸ch.
+ B¶o ®¶m chÊt l-îng c«ng viÖc (s¶n phÈm).
+ TiÕt kiÖm vËt t-, b¶o ®¶m an toµn lao ®éng.
NÕu b¶o ®¶m c¸c tiªu chuÈn trªn th× ®-îc 10 ®iÓm. Tiªu chuÈn nµo
kh«ng ®¶m b¶o th× trõ tõ 1 ®Õn 2 ®iÓm.
- C¸c tiªu chuÈn bæ xung
+ lµm c«ng viÖc cã cÊp bËc c«ng viÖc cao h¬n cÊp bËc c«ng nh©n, b¶o
®¶m chÊt l-îng, thêi gian ®-îc céng thªm tõ 1 ®Õn 2 ®iÓm.
+ Lµm c«ng viÖc nÆng nhäc ®éc h¹i nhÊt trong tËp thÓ ®-îc céng
thªm tõ 1 ®Õn 2 ®iÓm.
+ Lµm c«ng viÖc khi kh«ng bæ trÝ ®ñ ng-êi theo d©y truyÒn nh-ng
vÉn ®¶m b¶o c«ng viÖc ho¹t ®éng b×nh th-êng ®-îc céng thªm tõ 1 ®Õn 2
®iÓm.
3. C¸c b-íc tiÕn hµnh tr¶ l-¬ng s¶n phÈm l-¬ng kho¸n
- X¸c ®Þnh c¸c chøc danh c«ng viÖc trong tËp thÓ.
- X¸c ®Þnh hÖ sè møc l-¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP hoÆc x¸c ®Þnh hÖ
sè møc l-¬ng theo cÊp bËc c«ng viÖc cña tõng ng-êi vµ ngµy c«ng thùc tÕ
cña tõng ng-êi.
- X¸c ®Þnh tæng sè ®iÓm ®¸nh gi¸ møc ®é ®ãng gãp ®Ó hoµn thµnh
c«ng viÖc cña tõng ng-êi.
15
- X¸c ®Þnh tiÒn l-¬ng tr¶ cho tõng ng-êi theo c«ng thøc.
4. §èi víi quü tiÒn l-¬ng th-ëng n¨ng suÊt, chÊt l-îng cao vµ quü khuyÕn
khÝch ®èi víi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao kü thuËt cao tay nghÒ
giái doanh nghiÖp chñ ®éng x©y dùng chÕ ®é cho chÆt chÏ, phï hîp tho¶
®¸ng, tr¸nh trµn lam, b¶o ®¶m sö dông quü ®óng môc ®Ých.
VII/ TiÕn tr×nh qu¶n trÞ hÖ thèng l-¬ng
§Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c c«ng khai d©n chñ trong viÖc x©y dùng vµ
thùc hiÖn quy chÕ tr¶ l-¬ng, doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng quy chÕ tr¶ l-¬ng
nh- sau.
- Thµnh lËp héi ®ång x©y dùng quy chÕ tr¶ l-¬ng cña doanh nghiÖp
do gi¸m ®èc lµm chñ tÞch. Thµnh viªn héi ®ång gåm: bé phËn lao ®éng tiÒn
l-¬ng lµ uû viªn th-êng trùc, ®¹i diÖn tæ chøc c«ng ®oµn cung cÊp; ®¹i diÖn
§¶ng uû, ®¹i diÖn c¸c phßng vµ mét sè chuyªn gia giái trong lÜnh vùc
chuyªn m«n, nghiÖp. Sè thµnh viªn cô thÓ do gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh.
- Héi ®ång cã nhiÖm vô dù th¶o quy chÕ vµ tæ chøc lÊy ý kiÕn réng r·i
trong doanh nghiÖp sau ®ã hoµn chØnh quy chÕ. Gi¸m ®èc tæ chøc lÊy ý kiÕn
t¹i ®¹i héi ®ång c«ng nh©n viªn chøc hoÆc ®¹i diÖn c¸c bé phËn trong doanh
nghiÖp sau ®ã quyÕt ®Þnh c«ng bè chÝnh thøc.
Sau khi ban hµnh quy chÕ, bé phËn lao ®éng - tiÒn l-¬ng phèi hîp víi
tæ chøc c«ng ®oµn cïng cÊp vµ c¸c bé phËn chuyªn m«n kh¸c cã liªn quan
gióp gi¸m ®èc triÓn khai thùc hiÖn quy chÕ ®Õn tõng bé phËn ng-êi lao
®éng.
- §¨ng ký b¶n quy chÕ tr¶ l-¬ng cña doanh nghiÖp theo quy ®Þnh.
Khi ®· thiÕt lËp ®-îc hÖ thèng tiÒn l-¬ng nã ph¶i ®-îc v¨n phßng
qu¶n trÞ tiÒn l-¬ng duy tr×. MÆc dï c¬ cÊu tiÒn l-¬ng cã thÓ thay ®æi vµ ®iÒu
chØnh cho phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi nh-ng hÖ thèng tiÒn l-¬ng
kh«ng ®-îc thay ®æi. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i qu¶n trÞ vµ ®iÒu chØnh cho thÝch
hîp: tr-íc tiªn ¸p dông b¶ng l-¬ng ®èi víi c¸c c«ng viÖc hiÖn hµnh vµ thøc
®Õn ph¶i th-êng xuyªn cËp nhËt ho¸ c¬ cÊu tiÒn l-¬ng ®Ó ¸p øng nh÷ng thay
®æi cña c«ng viÖc.
- ¸p dông b¶ng l-¬ng. Møc s¾p xÕp l¹i thang l-¬ng ®-îc ¸p dông cho
nh÷ng tr-êng hîp sau ®©y: Khi tuyÓn c«ng nh©n, khi c«ng nh©n chuyÓn
16
c«ng viÖc hay thuyªn chuyÓn sang bé phËn kh¸c hoÆc chuyÓn tõ ca nµy
sang ca kh¸c, khi ®-îc ®Ò b¹t th¨ng møc l-¬ng do thµnh tÝch hay dùa trªn c¬
së tù ®éng t¨ng l-¬ng; vµ khi c¸c c¸ nh©n ®-îc th¨ng bËc theo tuyÕn biÓu ®å
t¨ng l-¬ng. §Ó cho c¬ cÊu tiÒn l-¬ng ®-îc s¾p xÕp gi÷a c¸c bé phËn hîp lý,
cÇn ph¶i cã mét bé phËn tiÕp nhËn vµ nghiªn cøu nh÷ng khiÕu l¹i vÒ l-¬ng
cña c«ng nh©n.
- Ph-¬ng ph¸p cËp nhËt ho¸ c¬ cÊu l-¬ng. Nh÷ng thay ®æi vµ duyÖt
xÐt l¹i c¬ cÊu, sù ph¸t triÓn vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt cña nhµ m¸y ch¾c
ch¾n sÏ thay ®æi vµ bá c¸c c«ng viÖc cò vµ lËp c¸c c«ng viÖc míi. Nªn
chuÈn bÞ nh÷ng b¶n m« t¶ chi tiÕt c«ng viÖc cho nh÷ng c«ng viÖc míi vµ
thay ®æi nµy, vµ nh÷ng c«ng viÖc nµy nªn ®-îc s¾p xÕp trªn c¨n b¶n nh÷ng
c«ng viÖc ®· ®¸nh gi¸ ban ®Çu.
Trong tr-êng hîp c«ng ty cÇn mét sè lao ®éng cã kü n¨ng rÊt hiÕm
trªn thÞ tr-êng lao ®éng, c¸c c«ng nh©n ®ã cã thÓ sÏ ®ßi hái mét møc l-¬ng
cao h¬n møc l-¬ng cña hä. Trong tr-êng hîp ®ã nhµ qu¶n tri sÏ s¾p xÕp mét
møc l-¬ng ®Æc biÖt ®Ó tuyÓn mé vµ gi÷ ch©n hä lµm viÖc víi c«ng ty.
Nh÷ng ®iÒu chØnh c¬ cÊu l-¬ng nay kh«ng nªn lÉn lén víi viÖc ®iÒu
chØnh l-¬ng mét c¸ch tæng qu¸t vµ ®Þnh kú ®¸p øng víi nh÷ng thay ®æi ë
bªn ngoµi.
VIII/ Thùc tr¹ng tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng ë c¸c doanh nghiÖp hiÖn
nay
1. Nh÷ng -u ®iÓm cña hÖ thèng tr¶ l-¬ng
- HÖ thèng tr¶ l-¬ng hîp lý kÝch thÝch ng-êi lao ®éng h¨ng h¸i lµm
viÖc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng b¶o ®¶m chÊt l-äng s¶n phÈm, hoµn thµnh
®óng kÕ ho¹ch ®-îc giao.
- Gióp cho ng-êi lao ®éng tho¶ m·n nhu cÇu lîi Ých cña m×nh, gióp
hä ®¶m b¶o duy tr× cuéc sèng vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng.
- Gióp ng-êi lao ®éng n©ng cao tr¸ch nhiÖm lµm viÖc, trung thµnh víi
c«ng ty.
17
2. Nh÷ng tån t¹i
- Ph¹m vi ¸p dông: do chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é tiÒn l-¬ng cña n-íc ta
vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt hîp lý gi÷a tiÒn l-¬ng vµ thu nhËp cña ng-êi lao
®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau.
- Møc tiÒn l-¬ng nh×n chung vÉn cßn thÊp. ChÕ ®é tiÒn l-¬ng hiÖn
®ang ¸p dông cho ng-êi lao ®éng kh«ng ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng
vµ kh«ng phï hîp víi nh÷ng biÕn ®æi cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng.
- ChÕ ®é tiÒn l-¬ng cßn mang tÝnh b×nh qu©n cao.
- ChÕ ®é tiÒn l-¬ng cßn ch-a thùc hiÖn ®ång bé víi c¸c chÝnh s¸ch
kinh tÕ x· héi nh- b¶o hiÓm x· héi, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o...
Nh÷ng tån t¹i trªn cña hÖ thèng tr¶ c«ng lµ do nh÷ng nguyªn nh©n
chñ yÕu sau ®©y:
- Nhµ n-íc vµ c¸c ngµnh chøc n¨ng ch-a nhËn thøc ®óng b¶n chÊt
tiÒn l-¬ng, ch-a xem tiÒn l-¬ng lµ yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ
do ®ã tiÒn l-¬ng ch-a theo ®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng. Ch-a g¾n víi chÝnh
s¸ch tµi chÝnh vµ phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ tõng thêi kú.
- Trong khi chuyÓn tõ c¬ chÕ qu¶n lý cò sang c¬ chÕ qu¶n lý míi,
nhiÒu ngµnh ®· ®æi míi ho¹t ®éng cho phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr-êng nh-ng
hÖ thèng tiÒn l-¬ng l¹i chËm ®-îc thay ®æi, tiÒn l-¬ng vÉn cßn nöa bao cÊp,
nhiÒu kho¶n ch-a ®-îc tiÒn tÖ ho¸, ®iÒu ®ã ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn s¶n
xuÊt vµ ®êi sèng x· héi.
- Thªm vµo ®ã nhiÒu hiÖn t-îng tiªu cùc nh- tham nhòng ®Æc quyÒn,
®Æc lîi... g¾n víi nh÷ng s¬ hë trong qu¶n lý kinh tÕ còng t¸c ®éng xÊu ®Õn
tiÒn l-¬ng vµ thu nhËp lµm cho vÊn ®Ò c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng ng-êi lao
®éng kh«ng ®-îc lµ bao.
IX/ Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p
Tõ thùc tr¹ng vµ c¸c nguyªn nh©n nªu trªn c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i
nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng tr¶ c«ng tr¶ l-¬ng cho hîp lý.
- TiÒn l-¬ng ph¶i xem lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, lao ®éng s¶n xuÊt ra
hµng ho¸ ph¶i cã gi¸ trÞ, l-îng lao ®éng chøa ®ùng trong hµng ho¸ ph¶i
®-îc tÝnh ®óng tÝnh ®ñ vµ tiÒn l-¬ng ph¶i tr¶ trªn c¬ së gi¸ trÞ søc lao ®éng,
®¶m b¶o cho ng-êi h-ëng l-¬ng hoµ nhËp vµo thÞ tr-êng x· héi.
18
- §Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ng-êi cã tµi n¨ng, nh÷ng ng-êi lµm viÖc
thËt sù cã n¨ng suÊt chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶ cÇn thùc hiÖn viÖc tr¶ l-¬ng theo
c«ng viÖc chøc kh«ng ph¶i theo ng-êi thùc hiÖn.
- Ph¶i thay ®æi tiÒn tÖ ho¸ l-¬ng, thay ®æi c¬ b¶n kÕt cÊu tiÒn l-¬ng,
c¶i c¸ch tiÒn l-¬ng cÇn lµm râ mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng víi
c¸c chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, gi¸o dôc vµ phÇn tiÒn nhµ ë,
®iÖn, n-íc, ph-¬ng tiÖn ®i l¹i, trang bÞ ®å dïng cho chuyªn gia cao cÊp vµ
c¸n bé l·nh ®¹o.
- TiÒn l-¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, ph¶i tr¶ ®¶m b¶o
b»ng møc l-¬ng tèi thiÓu. §Ó tiÒn l-¬ng ®¶m b¶o ®-îc t¸i s¶n xuÊt søc lao
®éng, tiÒn l-¬ng tèi thiÓu ph¶i phï hîp víi tõng ngµnh, nghÒ vµ chØ sè gi¸
sinh ho¹t tõng thêi kú.
- X©y dùng chÕ ®é tiÒn l-¬ng míi ph¶i nh»m ®¸nh gi¸ ®óng chÊt
l-îng lao ®éng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c, gi¶m dÇn tÝnh b×nh qu©n, më réng béi
sè thang l-¬ng vµ ph¶i tÝnh ®Õn ®Æc thï riªng cña tõng khu vùc.
- ViÖc c¶i c¸ch chÕ ®é tiÒn l-¬ng ph¶i ®-îc thùc hiÖn ®ång bé víi c¸c
vÊn ®Ò kh¸c nh- b¶o hiÓm, y tÕ, gi¸o dôc...
19
KÕt luËn
L-¬ng th-ëng chØ vÒ mäi lo¹i phÇn th-ëng mµ mét c¸ nh©n nhËn ®-îc
®Ó ®æi lÊy søc lao ®éng cña m×nh.
Khi x©y dùng hÖ thèng l-¬ng th-ëng, nhµ qu¶n lý tù ph¶i ph©n t¸ch
c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh vµ ¶nh h-ëng ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh vÒ l-¬ng. C¸c yÕu tè
nµy bao gåm mèi tr-êng cña doanh nghiÖp, thÞ tr-êng lao ®éng, b¶n th©n
nh©n viªn vµ b¶n th©n c«ng viÖc. M«i tr-êng cña c«ng ty lµ mét yÕu tè rÊt
quan träng khi Ên ®Þnh møc l-¬ng. ChÝnh s¸ch cña doanh nghiÖp, bÇu kh«ng
khÝ cña doanh nghiÖp, c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp vµ nhÊt lµ kh¶ n¨ng
chi tr¶ cña doanh nghiÖp lµ c¸c thµnh tè mµ qu¶n trÞ ph¶i ph©n t¸ch. C«ng ty
ho¹t ®éng kh«ng thÓ kh«ng ph©n tÝch thÞ tr-êng n¬i doanh nghiÖp ®ang ho¹t
®éng kinh doanh. C¸c nhµ ph©n tÝch ph¶i kh¶o s¸t l-¬ng trªn thÞ tr-êng, chi
phÝ sinh ho¹t, th¶o luËn víi c«ng ®oµn, ph©n tÝch khung c¶nh x· héi, m«i
tr-êng kinh tÕ vµ khung c¶nh ph¸p lý. B¶n th©n nh©n viªn còng lµ mét yÕu
tè quan träng khi s¾p xÕp l-¬ng. Khi s¾p xÕp l-¬ng nhµ qu¶n trÞ ph¶i xem
b¶n th©n nh©n viªn hoµn thµnh c«ng viÖc tíi møc ®é nµo, tuæi th©m niªn,
kinh nghiÖm cña ng-êi lao ®éng tíi ®©u, ng-êi lao ®éng cã trung thµnh víi
c«ng ty kh«ng, nh©n viªn cã tiÒm n¨ng kh«ng... Nh-ng quan trong nhÊt lµ
cho hÖ thèng tr¶ l-¬ng ®-îc kh¸ch quan vµ khoa häc. Nhê vµo b¶ng ph©n
tÝch vµ m« t¶ c«ng viÖc, nhµ qu¶n trÞ sÏ ®¸nh gi¸ c«ng viÖc. Mçi ph-¬ng
ph¸p cã -u, nh-îc ®iÓm riªng. §ã lµ c¸c ph-¬ng ph¸p thang ®o ®å ho¹,
ph-¬ng ph¸p xÕp h¹ng lu©n phiªn, ph-¬ng ph¸p so s¸nh cÆp, ph-¬ng ph¸p
tÝnh ®iÓm.
Sau khi ph©n tÝch c¸c yÕu tè, nhµ qu¶n trÞ dùa vµo sè ®iÓm hay b¶ng
xÕp h¹ng ®Ó ph©n tÝch ng¹ch l-¬ng. Sau khi chia ng¹ch l-¬ng nhµ qu¶n trÞ
ph¶i Ên ®Þnh c¸c bËc l-¬ng cña mçi ng¹ch. C¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i xem xÐt
nguån quü tiÒn l-¬ng vµ ph©n chia cho ng-êi lao ®éng sao cho hîp lý.
C¸c nhµ qu¶n trÞ kh«ng nªn chØ hiÓu l-¬ng bæng mét c¸ch rêi r¹c mµ
hiÓu cã mét c¸ch hÖ thèng d-íi nh·n quan qu¶n trÞ. C¸c nhµ qu¶n trÞ cÇn
ph¶i thiÕt kÕ ra mét c¬ cÊu tæ chøc hîp lý ®Ó qu¶n trÞ hÖ thèng l-¬ng.
20
- Xem thêm -