Tài liệu Quản lý hoạt động thanh tra đào tạo ở trường đại học khoa học xã hội và nhân văn, đại học quốc gia hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN QUỐC HUY QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA ĐÀO TẠO Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2019 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN QUỐC HUY QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA ĐÀO TẠO Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.140114 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN ANH TUẤN HÀ NỘI - 2019 LỜI CẢM ƠN Lời cảm ơn đầu tiên và sâu sắc nhất, Học viên- tác giả bản luận văn này xin được dành gửi tới TS. Trần Anh Tuấn – cán bộ hướng dẫn đã tận tình giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu cùng toàn thể cán bộ, giảng viên, viên chức Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi, dành nhiều công sức giảng dạy, hướng dẫn giúp đỡ chúng tôi trong quá trình học tập chương trình đào tạo thạc sĩ, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các cán bộ lãnh đạo quản lý, cán bộ, nhân viên, giảng viên và người học tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình hỗ trợ, cung cấp số liệu, cho ý kiến để tôi hoàn thành luận văn này. Sau cùng, xin được tri ân những người thân trong gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã luôn quan tâm, động viên, giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập và nghiên cứu trong suốt thời gian qua. Mặc dù đã cố gắng nhiều trong quá trình thực hiện đề tài, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định, Học viên- tác giả bản luận văn này rất mong nhận được sự thông cảm và đóng góp ý kiến của Quý thầy, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người cùng quan tâm tới những vấn đề được trình bày trong luận văn. Trân trọng ! Tác giả luận văn Nguyễn Quốc Huy i DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Từ viết tắt Từ viết đầy đủ 1 BGD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo 2 CSVC Cơ sở vật chất 3 ĐBCL Đảm bảo chất lượng 4 ĐH KHXH&NV Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn 5 ĐHQGHN Đại học Quốc gia Hà Nội 6 GV Giảng viên 7 QLCLGD Quản lý chất lượng giáo dục 8 SV Sinh viên 9 TTĐT Thanh tra đào tạo 10 TTNB Thanh tra nội bộ ii MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục các chữ viết tắt ................................................................................. ii Danh mục các bảng ......................................................................................... vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA ĐÀO TẠO Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC ............................................................... 6 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................. 6 1.1.1. Các nghiên cứu ngoài nước về hoạt động thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học trong đảm bảo chất lượng đào tạo.............................. 6 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hoạt động thanh tra, kiểm tra nội bộ với vai trò là một chức năng trọng tâm của quản lý các cơ sở giáo dục -đào tạo ...................................................................................... 8 1.1.3. Các nghiên cứu về thanh tra nói chung, TTNB nói riêng trong công tác đảm bảo chất lượng trường học ................................................. 8 1.2. Các khái niệm cơ bản............................................................................. 10 1.2.1. Đảm bảo chất lượng giáo dục....................................................... 10 1.2.2. Quản lý trường học ....................................................................... 13 1.2.3. Thanh tra trường học .................................................................... 16 1.2.4. Thanh tra đào tạo.......................................................................... 19 1.3. Hệ thống đảm bảo chất lƣợng và hoạt động TTĐT ở trƣờng đại học...... 21 1.3.1. Hệ thống đảm bảo chất lượng giáo dục ở trường đại học ........... 21 1.3.2. Hoạt động TTĐT ở trường đại học ............................................... 22 1.4. Quản lý hoạt động TTĐT ở trƣờng đại học ........................................ 27 1.4.1. Mục tiêu quản lý TTĐT ở trường đại học ..................................... 27 1.4.2. Nội dung quản lý TTĐT ở trường đại học .................................... 28 1.4.3. Hình thức và hương pháp quản lý hoạt động thanh tra đào tạo ....... 31 iii 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động quản lý TTĐT ở trƣờng đại học .. 32 1.5.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, cán bộ, giảng viên và sinh viên về hoạt động thanh tra, kiểm tra ở trường đại học ................................. 32 1.5.2. Yếu tố khoa học công nghệ ........................................................... 33 1.5.3. Yếu tố kinh tế - tài chính ............................................................... 33 1.5.4. Yếu tố chính trị, pháp luật và giáo dục ......................................... 33 1.5.5. Yếu tố văn hoá xã hội .................................................................... 34 1.5.6. Yếu tố cơ chế quản lý .................................................................... 34 Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 35 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA ĐÀO TẠO Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI (2013-2017)........................................... 36 2.1. Khái quát về quản lý hoạt động TTĐT ở Trƣờng ĐH KHXN&NV ĐHQGHN những năm qua .......................................................................... 36 2.1.1. Giới thiệu đôi nét về Trường ĐH KHXH&NV-ĐHQGHN ........... 36 2.1.2. Hệ thống đảm bảo chất lượng giáo dục ở Trường ĐH KHXH&NV ... 38 2.2. Thực trạng quản lý hoạt động TTĐT của Trƣờng ĐH KHXH&NV từ năm 2013 đến năm 2017 ........................................................................... 42 2.2.1. Cách thức khảo sát ........................................................................ 42 2.2.2. Thực trạng hoạt động TTĐT ở Trường ĐH KHXH&NV .............. 44 2.2.3. Nhận thức về vai trò, ảnh hưởng của hoạt động TTĐT đối với chất lượng đào tạo ở Nhà trường) .......................................................... 50 2.2.4. Nhận thức về vai trò, ảnh hưởng của công tác quản lý hoạt động TTĐT đối với chất lượng đào tạo ở Nhà trường ........................... 54 2.2.5. Đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động TTĐT ở trường ĐH KHXH&NV ....................................................................................... 55 2.2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động TTĐT..... 63 2.3. Đánh giá SWOT về quản lý hoạt động TTĐT trong đảm bảo iv chất lƣợng ở Trƣờng ĐH KHXH&NV........................................................ 65 2.3.1. Mặt mạnh ...................................................................................... 65 2.3.2. Mặt yếu .......................................................................................... 66 2.3.3. Cơ hội và thách thức ..................................................................... 68 Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 70 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA ĐÀO TẠO Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN - ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2018 - 2025 ....................................................... 71 3.1 Một số nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................................. 71 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ............................................... 71 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................... 71 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ............................................... 72 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .................................................. 72 3.1.5. Nguyên tắc kế thừa và phát triển .................................................. 72 3.2. Các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động TTĐT ở trƣờng ĐH KHXH&NV ............................................................................... 73 3.2.1. Nâng cao nhận thức về hoạt động thanh tra cho đội ngũ cán bộ quản lý các cấp, giảng viên và người học trong nhà trường ..................... 73 3.2.2. Hoàn thiện các điều kiện pháp lý, hệ thống các quy định, quy trình thanh tra .......................................................................................... 74 3.2.3. hát triển đội ngũ, tăng cường bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ TTNB cho cán bộ thanh tra chuyên trách ............................................... 76 3.2.4. Xây dựng, bồi dưỡng lực lượng thanh tra viên đào tạo kiêm nhiệm tại các đơn vị đào tạo thuộc nhà trường (Viện/Khoa/Bộ môn trực thuộc) ............................................................................................... 77 3.2.5. Tổ chức, xây dựng môi trường công tác tích cực cho cán bộ, tăng cường các điều kiện đảm bảo cho công tác thanh tra ....................... 78 v 3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp................................................... 79 3.3. Tổ chức khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động TTĐT ở trƣờng Đại học KHXHNVĐHQGHN....................................................................................................... 81 3.3.1. Mục đích, nội dung, phương pháp và đối tượng khảo nghiệm ..... 82 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ................ 83 3.3.3. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động TTĐT trong đảm bảo chất lượng ở trường ĐH KHXH&NV ......... 84 3.3.4. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .... 86 Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 89 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 93 PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC BẢNG Đánh giá của cán bộ, giảng viên về việc thực hiện nhiệm vụ TTĐT ở trường Đại học KHXH&NV ........................................ 44 Bảng 2.2: Đánh giá của sinh viên về mức độ chuyên nghiệp trong việc thực hiện nhiệm vụ TTĐT ở trường Đại học KHXH&NV ........ 46 Bảng 2.3: Đánh giá của sinh viên về mức độ hoàn thành nhiệm vụ trong việc thực hiện nhiệm vụ TTĐT ở trường Đại học KHXH&NV..... 47 Bảng 2.4: Những hạn chế yếu kém, cần khắc phục trong công tác TTĐT ở trường Đại học KHXH&NV ........................................ 49 Bảng 2.5: Đánh giá của cán bộ, giảng viên về vai trò, ảnh hưởng của hoạt động thanh tra chất lượng đào tạo ở trường Đại học KHXH&NV ................................................................................ 50 Bảng 2.6: Đánh giá của sinh viên về sự cần thiết của hoạt động TTĐT đối với chất lượng đào tạo ở trường Đại học KHXH&NV ........ 52 Bảng 2.7: Đánh giá của cán bộ, giảng viên về ảnh hưởng của quản lý hoạt động TTĐT đối với chất lượng đào tạo ở trường ĐH KHXH&NV ................................................................................ 54 Bảng 2.8: Đánh giá của cán bộ, giảng viên về thực trạng công tác quản lý hoạt động TTĐT đối với chất lượng đào tạo ở trường ĐH KHXH&NV ................................................................................ 56 Bảng 2.9: Đánh giá của cán bộ, giảng viên về mức độ thực hiện nhiệm vụ của chủ thể trong quản lý hoạt động TTĐT trường ĐH KHXH&NV ................................................................................ 58 Bảng 2.10: Đánh giá của cán bộ, giảng viên về thực trạng xây dựng, triển khai và thực hiện kế hoạch TTĐT ở trường Đại học KHXH&NV ................................................................................ 60 Bảng 2.11: Đánh giá của cán bộ, giảng viên về thực trạng việc thực hiện các nội dung quản lý hoạt động TTĐT ở trường ĐH KHXH&NV ................................................................................ 62 Bảng 2.12: Đánh giá của cán bộ, giảng viên về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến hiệu quả quản lý hoạt động TTĐT ở trường Đại học KHXH&NV .................................................................. 63 Bảng 3.1: Mức độ cần thiết của các biện pháp ........................................... 83 Bảng 3.2: Mức độ khả thi của các biện pháp .............................................. 85 Bảng 3.3: Mức độ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .............................................................................. 87 Bảng 2.1: vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát dù được thực hiện dưới bất cứ hình thức nào, cũng luôn có tác dụng hạn chế, khắc phục các kẽ hở pháp luật và răn đe những hành vi vi phạm pháp luật của các đối tượng quản lý. Chính vì vậy, sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh vai trò của thanh tra “Có thể nói rằng chín phần mười khuyết điểm trong công việc của chúng ta là vì thiếu sự kiểm tra, nếu tổ chức tốt được sự kiểm tra chu đáo, thì công việc của chúng ta sẽ nhất định tiến bộ gấp mười, gấp trăm lần”. Công tác TTNB (TTNB) nói chung và công tác TTĐT (TTĐT) trong các cơ sở giáo dục đại học là một trong những hoạt động quản lý nhà trường nhằm giúp đảm bảo chất lượng đào tạo trong từng cơ sở và cả hệ thống giáo dục đại học. Trong xu thế toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế đang đòi hỏi giáo dục đại học Việt Nam phải nhanh chóng đổi mới cách quản lý để đảm bảo và ngày càng nâng cao chất lượng đào tạo. Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã đưa ra nhiệm vụ trọng tâm, cụ thể là“Đổi mới căn bản nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hoá và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt” và “Giáo dục và Đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng vào xây dựng đất nước, xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam”. Để đạt được mục tiêu trên, Nghị quyết 29NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (Nghị quyết 29) đã chỉ rõ hệ thống các nhiệm vụ, giải pháp, trong đó nhấn mạnh “Thực hiện giám sát của các chủ thể trong nhà trường và xã hội; tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra của 1 cơ quan quản lý các cấp; bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch” [2]. Đánh giá về hoạt động thanh tra giáo dục những năm qua, trong báo cáo tham luận tại Hội nghị “Đổi mới công tác thanh tra, đáp ứng yêu cầu đổi mới quản lý, nâng cao chất lượng giáo dục” do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức năm 2017, đã nhận định hoạt động thanh tra giáo dục đã đạt được rất nhiều thành tựu khá nổi bật và có rất nhiều chuyển biến tích cực, được đánh giá là một trong những lĩnh vực đi đầu trong lộ trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Hoạt động thanh tra giáo dục đã góp phần quan trọng trong việc bảo đảm nề nếp, kỷ cương, nâng cao chất lượng giáo dục của toàn ngành, hoạt động đã chuyển biến mạnh từ thanh tra chuyên môn sang thanh tra quản lý nhằm tác động vào cả hệ thống. Hoạt động TTNB tại các cơ sở giáo dục đại học cũng không nằm ngoài xu thế chung, mặc dù hoạt động này cũng đã đạt được nhiều thành tựu, đang dần khẳng định được vị thế, vai trò, tầm ảnh hưởng trong hoạt động quản lý nhà trường. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ, hoạt động TTNB đã bộc lộ nhiều hạn chế. Nhận thức của cán bộ, giảng viên, người học, của các thành phần khác trong trường về hoạt động thanh, kiểm tra còn chưa được đầy đủ; đội ngũ làm công tác TTNB còn thiếu, nhiều người chưa được bồi dưỡng, chuẩn hóa về chuyên môn, nghiệp vụ... Bên cạnh đó, cũng có nhiều cơ hội, thách thức để hoạt động này thể hiện được vai trò, vị trí trong đảm bảo chất lượng giáo dục của cơ sở đào tạo. Là một trường đại học có uy tín và truyền thống lâu đời, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội (từ đây viết tắt là: Trường ĐH KHXH&NV-ĐHQGHN) có sứ mệnh đi đầu trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao về khoa học xã hội và nhân văn, được Nhà nước quan tâm đầu tư trở thành cơ sở giáo dục vươn tầm quốc tế. Hoạt động TTNB tại Trường ĐH KHXH&NV- ĐHQGHN trong những năm qua đã đạt được nhiều thành tích nổi bật. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn tồn tại những 2 hạn chế, bất cập nhất định, công tác tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá còn chưa được quan tâm đúng mức... Xuất phát từ ý nghĩa lý luận và thực tiễn trên, Học viên chọn vấn đề: “Quản lý hoạt động thanh tra đào tạo ở Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội” làm đề tài luận văn ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động TTĐT trong hệ thống TTNB cơ sở đào tạo tại Trường ĐH KHXH&NV-ĐHQGHN nói riêng và các trường đại học nói chung nhằm nâng cao hiệu quả công tác thanh tra trường học, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động TTĐT ở Trường ĐH KHXH&NV-ĐHQGHN trong bối cảnh hiện nay. 3.2. Khách thể nghiên cứu Hoạt động TTĐT ở trường đại học. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận về hoạt động TTĐT ở trường đại học 4.2. Nghiên cứu, khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TTĐT ở Trường ĐH KHXH&NV-ĐHQGHN giai đoạn các năm 2013 - 2017 4.3. Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động TTĐT ở Trường ĐH KHXH&NV- ĐHQGHN 4.4. Khảo nghiệm các biện pháp đề xuất để khẳng định tính cần thiết và tính khả thi 5. Câu hỏi nghiên cứu - Thực trạng quản lý hoạt động TTĐT ở Trường ĐH KHXH&NVĐHQGHN hiện nay như thế nào? Còn những vấn đề gì cần phải điều chỉnh, bổ 3 sung và khắc phục? - Cần xây dựng các biện pháp quản lý gì để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động TTĐT ở trường ĐH KHXH&NV-ĐHQGHN? 6. Giả thuyết nghiên cứu Nếu xây dựng được các biện pháp quản lý hoạt động thanh tra đào tạo một cách khoa học và phù hợp với lý luận quản lý giáo dục nói chung, lý luận quản lý thanh tra đào tạo đại học nói riêng; phù hợp với các điều kiện thực tế và giải quyết được các bất cập của thực trạng thì sẽ nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động thanh tra đào tạo ở trường ĐH KHXH&NV-ĐHQGHN, đáp ứng được yêu cầu của đổi mới giáo dục đại học hiện nay. 7. Phạm vi nghiên cứu 7.1. Giới hạn phạm vi nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu vấn đề Quản lý hoạt động TTĐT trong công tác TTNB của ĐH KHXH&NV- ĐHQGHN những năm 2013-2017, với các Khóa đào tạo hệ cử nhân chính qui các ngành Tâm lý học, Quốc tế học và Lịch sử từ QH-2013 đến QH-2017. 7.2. Giới hạn thời gian nghiên cứu: Tiến hành khảo sát thực trạng giai đoạn từ năm 2013 – 2017, với các khóa đào tạo hệ cử nhân chính qui các ngành Tâm lý học, Quốc tế học và Lịch sử và các giải pháp đề xuất phù hợp điều kiện thực tế của phát triển giáo dục đại học giai đoạn 2018 – 2025. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết 8.1.1. hương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu: Khảo cứu các tài liệu liên quan đến Quản lý hoạt động TTĐT trong đảm bảo chất lượng giáo dục đại học; phân tích, tổng hợp và đưa ra những quan điểm của học viên. 8.1.2. hương pháp phân loại, hệ thống hoá lý thuyết: Trên cơ sở phân loại, hệ thống hoá lý thuyết cần thiết để làm rõ cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. 8.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 8.2.1. hương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Sử dụng bảng hỏi lấy ý kiến cán 4 bộ quản lý, chuyên viên phụ trách đào tạo, giảng viên, sinh viên trong Nhà trường. 8.2.2. hương pháp phỏng vấn 8.3. Phương pháp chuyên gia: phỏng vấn các chuyên gia trong lĩnh vực thanh tra (nội bộ), các nhà quản lý đào tạo. 8.4. Phương pháp khảo nghiệm: Để kiểm nghiệm tính cấp thiết, khả thi của các biện pháp đã đề xuất. 8.5. Phương pháp thống kê toán học: sử dụng các công thức thống kê toán học để xử lý kết quả nghiên cứu, tăng mức độ tin cậy cuả luận văn. 9. Cấu trúc đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động TTĐT ở trường đại học. Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động TTĐT ở Trường ĐH KHXH&NV - ĐHQGHN giai đoạn từ năm 2013 - 2017. Chương 3. Đề xuất giải pháp về quản lý hoạt động TTĐT ở Trường ĐH KHXH&NV- ĐHQGHN giai đoạn từ năm 2018 - 2025. 5 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TRA ĐÀO TẠO Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Vấn đề quản lý hoạt động thanh tra nói chung, quản lý hoạt động TTNB nói riêng đã được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước tiếp cận theo những khía cạnh và mức độ khác nhau tùy theo mục đích và đối tượng nghiên cứu của mỗi tác giả ở từng công trình nghiên cứu khoa học. Có thể tổng hợp các công trình nghiên cứu này thành ba nhóm nghiên cứu chính sau đây liên quan đến đối tượng nghiên cứu chính của đề tài: 1.1.1. Các nghiên cứu ngoài nước về hoạt động thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học trong đảm bảo chất lượng đào tạo Ở nước ngoài hoạt động thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học được gọi theo nhiều cách khác nhau (D.godfrey, M. Ehren& R. Nelson, 2015). Dù vậy, các nghiên cứu đều thống nhất rằng quy trình thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học được thực hiện hoàn toàn bởi nhân viên của nhà trường, được thành lập thành một nhóm đánh giá chuyên biệt. Những nhóm này thường bao gồm các giáo viên và các thành viên thuộc Ban quản lý của nhà trường [34]. Trong nghiên cứu “Quản lý chất lượng giáo dục tại Mauritius và các quyết định của hiệu trưởng đến cải thiện môi trường giáo dục” tại Hà Lan của tác giả Ah-Teck, J. C., & Starr, K. C. tập trung nghiên cứu việc Hiệu trưởng ở các trường thuộc Mauritius (Hà Lan) sử dụng hệ thống dữ liệu quản lý chất lượng nội bộ trong việc đưa ra quyết định cải thiện môi trường giáo dục. Kết quả nghiên cứu của các tác giả cũng cho thấy việc quản lý chất lượng thanh tra, kiểm tra nội bộ rất quan trọng và nó còn quan trọng hơn khi các Hiệu trưởng sử dụng kết quả đó trong các quyết định của mình trong quá trình quản lý nhà trường [27]. 6 Hai tác giả người Anh là Hall, C., & Noyes, A. (2007), nghiên cứu về “Ảnh hưởng của kiểm tra nội bộ trường học đến quan điểm của giáo viên tại Anh về công tác giảng dạy của bản thân”. Tại nghiên cứu này, các tác giả phân tích về nhận thức của giáo viên và hiểu biết của họ về quy trình tự đánh giá chất lượng khi chính phủ Anh đưa ra chính sách yêu cầu các trường thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học. Đồng thời xem xét mối liên hệ giữa Thanh tra viên và giáo viên thuộc nhóm thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học thay đổi thế nào kể từ khi chính sách có hiệu lực. Kết quả cho thấy giáo viên và Ban lãnh đạo trường học hưởng ứng và thực hiện tốt công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học, không những thế thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học được giáo viên sử dụng như một công cụ, biện pháp trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy của bản thân [27]. Tác giả Davies, D. Rudd, P. (2001) người Mỹ, trong một nghiên cứu với tên: “Đánh giá kiểm tra nội bộ” (Local Education Authority), đề cập về các nhân tố tác động đến việc đưa ra quyết định thực hiện thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học của các trường học. Nghiên cứu này được thực hiện trên một số trường tại Mỹ. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng Lãnh đạo trường học có vai trò quan trọng trong việc đưa ra quyết định thực hiện thanh tra, kiểm tra nội bộ, trong đó lãnh đạo quản lý tốt sẽ duy trì hoạt động thanh tra, kiểm tra nội bộ và hướng tới tầm nhìn rõ ràng về sự phát triển của giáo dục [27]. Qua những nghiên cứu trên đây có thể nhận định, công tác kiểm tra, thanh tra, nội bộ trường học được các nhà quản lý giáo dục ở nước ngoài rất coi trọng. Công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học được đánh giá cao trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên, cũng như nâng cao chất lượng học tập của học sinh và việc thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học được giáo viên cho rằng quan trọng hơn và có tác động nhiều hơn đến hoạt động của trường so với những cuộc kiểm tra từ bên ngoài (thanh tra). Đồng thời các nghiên cứu trên đây cũng cho thấy vai trò của Hiệu trưởng trong việc quyết định, tổ chức thanh tra, kiểm tra nội bộ trường học tại các nước này. 7 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hoạt động thanh tra, kiểm tra nội bộ với vai trò là một chức năng trọng tâm của quản lý các cơ sở giáo dục -đào tạo Đề cập đến các nghiên cứu trong lĩnh vực này có một số công trình tiêu biểu như: “Cẩm nang nâng cao năng lực quản lý nhà trường” của Đặng Quốc Bảo (2007) [3]; “Quản lý giáo dục: Một số ván đề lý luận và thực tiễn” của các tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Trọng Hậu, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Sỹ Thư (2012). Các tác phẩm này bàn về vai trò của nhà trường trong việc thực hiện sứ mệnh của nền giáo dục trong đời sống kinh tế xã hội; quản lý giáo viên và xây dựng đội ngũ giáo viên trong nhà trường; quản lý tài chính, quản lý CSVC trong nhà trường; công tác thanh tra, kiểm tra trong nhà trường; hiệu quả đào tạo trong nhà trường. Nguyễn Kiên Trường và nhóm dịch giả (2004) đã dịch tác phẩm: “ hương pháp lãnh đạo và quản lý nhà trường hiệu quả” [39]. Cuốn sách cung cấp nhiều biện pháp khoa học, tiên tiến về các lĩnh vực như: hiệu quả hoạt động của nhà trường, quản lý sự thay đổi, phát triển tính chuyên nghiệp, lãnh đạo và quản lý nhà trường hiệu quả… 1.1.3. Các nghiên cứu về thanh tra nói chung, TTNB nói riêng trong công tác đảm bảo chất lượng trường học Ở nhóm này có thể kể tên những công trình nghiên cứu tiêu biểu sau: Đối với công tác quản lý chất lượng, đảm bảo chất lượng, có một số công trình tiêu biểu như “Quản lý chất lượng trong giáo dục” của các tác giả Nguyễn Đức Chính, Trần Xuân Bách, Trần Thị Thanh Phương (2015) [14]; “Đảm bảo và kiểm định chất lượng giáo dục”[27] của tác giả Lê Đức Ngọc (2009). Các tác phẩm phẩm này bàn về tổng quan các hoạt động quản lý chất lượng, hoạt động đảm bảo chất lượng trong giáo dục, vị trí, vai trò của hoạt động đảm bảo chất lượng đối với công tác quản lý nhà trường. Ngoài những công trình tiêu biểu kể trên còn phải kể đến công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động thanh tra, kiểm tra nội bộ của tác giả Bùi 8 Xuân Sỹ (2017): Luận văn thạc sĩ về “Quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ các trường THPT công lập trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục”, Đại học Giáo dục, ĐHQGHN [34]. Tại Luận văn này, tác giả đã khái quát có hệ thống các vấn đề lý luận về quản lý hoạt động kiểm tra nội bộ các trường THPT, về quy trình tổ chức hoạt động, quy trình tiến hành kiểm tra nội bộ. Tác giả đã tiến hành khảo sát từ đó chỉ ra được thực trạng là những vấn đề đặt ra hoạt động kiểm tra nội bộ trường THPT hiện nay và đưa ra được hệ thống các biện pháp có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Một công trình nghiên cứu cần phải kể đến nữa đó là: Luận văn thạc sĩ về “Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả công tác thanh tra toàn diện trường THPT tình Bắc Giang”, Khoa Sư phạm, ĐHQGHN, năm 2006 [30]. Tại Luận văn này, tác giả cũng đã khái quát được hệ thống các vấn đề lý luận về quản lý công tác thanh tra toàn diện, tiến hành khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra và quản lý công tác thanh tra toàn diện trường THPT tỉnh Bắc Giang từ đó đề xuất được 05 biện pháp có ý nghĩa thực tiễn và lý luận rất thiết thực. Nhìn chung, những công trình nghiên cứu kể trên đã tập trung phân tích sâu về nhiều khía cạnh của quản lý, quản lý công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ ở trường THPT, công tác quản lý công tác thanh tra của cơ quan thanh tra giáo dục (cơ quan thanh tra nhà nước trong lĩnh vực giáo dục đào tạo cấp Phòng, cấp Sở GD&ĐT). Những nghiên cứu này đã cung cấp một số tài liệu và cách tiếp cận chuyên biệt, đồng thời có những đóng góp nhất định về lý luận cũng như thực tiễn cho quá trình thực hiện đề tài này. Tuy nhiên, vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập một cách cụ thể, sâu sắc về quản lý hoạt động TTNB trường đại học nói chung, quản lý hoạt động TTĐT ở trường đại học nói riêng, mối liên hệ giữa hoạt động đảm bảo chất lượng đào tạo với công tác TTĐT ở trường đại học, vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác quản lý hoạt động TTĐT trong trường đại học. Vì vậy, tác giả đã lựa chọn 9 thực hiện đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động TTĐT ở Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội” làm luận văn thạc sĩ của mình. Thực hiện luận văn này, tác giả sẽ kế thừa và phát triển kết quả của các công trình nghiên cứu đã đề cập, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động TTĐT ở trường đại học nói chung, trường ĐH KHXH&NV-ĐHQGHN nói riêng. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Đảm bảo chất lượng giáo dục 1.2.1.1. Chất lượng và Chất lượng giáo dục a) Chất lượng. chất lượng bao gồm tất cả các đặc trưng của sự vật, ngoại trừ những đặc trưng về số lượng (Theo từ điển tiếng Anh Oxford English Dictionary). Viện chiến lược Anh (BSI-1991) trên quan điểm chức năng định nghĩa chất lượng là tổng hòa những đặc trưng của sản phẩm hay dịch vụ tạo cho nó có khả năng thỏa mãn nhu cầu đã nêu hoặc tiềm. Như vậy, có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau về chất lượng, chất lượng có thể hiểu là tổng hòa những đặc trưng của sản phẩm hay dịch vụ thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng trong những điều kiện nhất định. Trong đề tài này, tác giả sử dụng cách định nghĩa của tác giả Nguyễn Đức Chính: “Chất lượng là sự phù hợp với mục tiêu” [14, tr. 21]. b) Chất lượng giáo dục. Theo Thông tư số 61/2012/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo Quy định điều kiện thành lập và giải thể, nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục có đưa ra định nghĩa rất khái quát về chất lượng giáo dục đó là: “Chất lượng giáo dục là sự đáp ứng mục tiêu của cơ sở giáo dục hoặc chương trình giáo dục, đáp ứng các yêu cầu của Luật giáo dục, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật giáo dục, Luật giáo dục đại học, phù hợp với nhu cầu sử dụng nhân lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và cả nước” [7]. Việc định nghĩa được chất lượng đã rất khó khăn nhưng để định nghĩa được chất lượng giáo dục lại là 10 công việc còn khó khăn gấp nhiều lần so với các lĩnh vực khác, lĩnh vực giáo dục là một lĩnh vực đặc thù có liên quan đến sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người, sản phẩm của giáo dục đó chính là con người. Theo nhiều tác giả, chất lượng giáo dục xét cho cùng đều hướng tới các mục đích sau: Sự trùng khớp của kết quả đầu ra của giáo dục với các mục tiêu, yêu cầu đã hoạch định (Crosby, 1979; Gilmore, 1974), không sai sót trong quá trình giáo dục (Crosby, 1979), Sự xuất sắc trong giáo dục (Petes and Waterman, 1982), giá trị gia tăng trong giáo dục (Feigenbaunm, 1983) và cuối cùng là đáp ứng hoặc một quá trình kì vọng của khách hàng trong giáo dục (Parasuraman, 1985) [14, tr.22]. Như vậy, qua một số định nghĩa nêu trên có thể thấy rằng đối với chất lượng giáo dục thì không chỉ giới hạn trong nhà trường mà bao gồm cả những bộ phận trong cả hệ thống giáo dục có mối quan hệ với cơ sở giáo dục. 1.2.1.2. Quản lý chất lượng giáo dục và Đảm bảo chất lượng giáo dục a) Quản lý chất lượng. Có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau, cụ thể: Theo Tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn hóa cho rằng: “Quản lý chất lượng là tập hợp các hoạt động có chức năng quản lý chung nhằm xác định chính sách chất lượng, mục địch chất lượng và thực hiện chúng bằng những phương tiện như lập kế hoạch, điều chỉnh chất lượng, bảo đảm chất lượng, cải tiến chất lượng trong khuôn khổ một hệ thống chất lượng” [14, tr. 38]. AG. Robertson, chuyên gia người Anh cho rằng: “Quản lý chất lượng được xác định như hệ thống quản trị nhằm xây dựng chương trình và sự phối hợp các cố gắng của những đơn vị khác nhau để duy trì và tăng cường chất lượng trong các tổ chức từ khâu thiết kế, sản xuất, vận hành... sao cho có hiệu quả nhất, đồng thời cho phép thỏa mãn nhu cầu của người tiêu dùng” [14, tr. 39]. Theo TCVN 5914-1994: “Quản lý chất lượng toàn diện là cách quản lý một tổ chức tập trung vào chất lượng, dựa vào sự tham gia của tất cả các 11