Tài liệu Quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở các trường tiểu học quận hai bà trưng, thành phố hà nội (lv02041)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 ------------ NGUYỄN THỊ THU HIỀN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ HỌC SINH THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN HAI BÀ TRƢNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội – 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 ------------ NGUYỄN THỊ THU HIỀN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ HỌC SINH THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN HAI BÀ TRƢNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÍ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Phó Đức Hòa Hà Nội - 2016 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả đã nhận được sự động viên, khuyến khích và tạo điều kiện giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh đạo, của các thầy giáo, cô giáo, anh chị em, bạn bè đồng nghiệp và gia đình. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các giảng viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã giúp tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Phó Đức Hòa đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tác giả tiến hành các hoạt động nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn phòng Giáo dục & Đào tạo quận Hai Bà Trưng, các cán bộ quản lý, giáo viên của 3 trường tiểu học Lê Ngọc Hân, Lương Yên, Tô Hoàng và đồng nghiệp đã cung cấp tài liệu, số liệu, tham gia đóng góp nhiều ý kiến, tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành bản luận văn. Với thời gian nghiên cứu còn hạn chế, thực tiễn công tác lại vô cùng sinh động, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được các ý kiến đóng góp chân thành từ các thầy giáo, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn ! Hà Nội, tháng 06 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thu Hiền LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, tháng 06 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thu Hiền DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CNH - HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh KT - XH Kinh tế - Xã hội KTH Không thực hiện KTX Không thường xuyên NXB Nhà xuất bản PGS.TS Phó Giáo sư - Tiến sĩ QL Quản lý SL Số lượng TP Thành phố TX Thường xuyên TB Trung bình UBND Ủy ban nhân dân MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 4 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 4 8. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ HỌC SINH THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC........................................................................................................ 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 6 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới ................................................................... 6 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước..................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản .......................................................................... 10 1.2.1. Quản lý .................................................................................................. 10 1.2.2. Quản lý giáo dục ................................................................................... 11 1.2.3. Quản lý nhà trường ............................................................................... 12 1.2.4. Đánh giá ................................................................................................ 13 1.2.5. Năng lực ................................................................................................ 14 1.2.6. Đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ...................... 15 1.3. Đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở trường tiểu học .... 22 1.3.1. Mục tiêu đánh giá học sinh ................................................................... 22 1.3.2. Nội dung đánh giá học sinh .................................................................. 23 1.3.3. Phương pháp đánh giá học sinh ........................................................... 23 1.3.4. Hình thức đánh giá học sinh ................................................................. 24 1.4. Quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở trường tiểu học ....................................................................................... 25 1.4.1. Lập kế hoạch đánh giá học sinh............................................................ 25 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch đánh giá học sinh ..................................... 27 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động đánh giá học sinh ................................... 28 1.4.4. Kiểm tra, giám sát hoạt động đánh giá học sinh của GV ..................... 30 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở trường tiểu học................................... 31 1.5.1. Yếu tố khách quan ................................................................................. 31 1.5.2. Yếu tố chủ quan ..................................................................................... 32 Kết luận chương 1 ........................................................................................... 34 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ HỌC SINH THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN HAI BÀ TRƢNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................................... 35 2.1. Khái quát về các trường tiểu học của quận Hai Bà Trưng ....................... 35 2.1.1. Khái quát về lịch sử quận Hai Bà Trưng ............................................. 35 2.1.2. Khái quát về giáo dục tiểu học quận Hai Bà Trưng ............................. 35 2.2. Thực trạng hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở các trường tiểu học trên địa bàn quận Hai Bà Trưng, TP Hà Nội ............... 40 2.2.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu đánh giá học sinh ................................ 40 2.2.2. Thực trạng thực hiện nội dung đánh giá học sinh ................................ 42 2.2.3. Thực trạng thực hiện phương pháp đánh giá học sinh ......................... 45 2.2.4. Thực trạng thực hiện hình thức đánh giá học sinh ............................... 47 2.2.5. So sánh thực trạng đánh giá theo định hướng nội dung và đánh giá theo định hướng phát triển năng lực............................................................... 49 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở các trường tiểu học quận Hai Bà Trưng, TP Hà Nội ............ 51 2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL và đội ngũ GV về quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở các trường tiểu học quận Hai Bà Trưng, TP Hà Nội ...................................................................... 51 2.3.2. Thực trạng lập kế hoạch quản lý đánh giá học sinh ............................. 53 2.3.3. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch đánh giá học sinh ................... 56 2.3.4. Thực trạng chỉ đạo thực hiện đánh giá học sinh .................................. 59 2.3.5. Thực trạng kiểm tra, giám sát đánh giá học sinh ................................. 63 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến đánh giá phát triển năng lực ở 3 trường tiểu học của quận Hai Bà Trưng.................................................... 68 2.4.1. Yếu tố khách quan ................................................................................. 68 2.4.2. Yếu tố chủ quan ..................................................................................... 69 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở các trường tiểu học quận Hai Bà Trưng ........ 70 2.5.1. Mặt mạnh............................................................................................... 70 2.5.2. Mặt tồn tại, hạn chế .............................................................................. 70 2.5.3. Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế ......................................................... 71 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 73 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ HỌC SINH THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN HAI BÀ TRƢNG, HÀ NỘI ..................... 74 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 74 3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu .......................................................................... 74 3.1.2. Đảm bảo tính khoa học ......................................................................... 74 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn và khả thi ......................................................... 75 3.1.4. Đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ ....................................................... 75 3.1.5. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển ...................................................... 76 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực tại các trường Tiểu học quận Hai Bà Trưng, Thành phố Hà Nội .. 76 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV, cha mẹ học sinh về đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ................................................ 76 3.2.2. Đổi mới lập kế hoạch đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực .......................................................................................... 79 3.2.3. Đổi mới hoạt động đánh giá học sinh đồng bộ với đổi mới nội dung, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực........................... 84 3.2.4. Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực....................................................................... 86 3.2.5. Ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ................................................ 87 3.3. Mối quan hệ của các biện pháp ................................................................ 89 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đã đề xuất ...... 92 3.4.1. Khái quát về khảo nghiệm ..................................................................... 92 3.4.2. Phân tích kết quả khảo nghiệm ............................................................. 93 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 99 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 100 1. Kết luận ..................................................................................................... 100 2. Khuyến nghị .............................................................................................. 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 103 BÀI BÁO KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ .................................................... 107 PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Bảng 1.1. Bảng so sánh sự khác biệt giữa hai kiểu đánh giá học sinh .......... 16 Bảng 2.1. Quy mô phát triển các trường tiểu học giai đoạn 2013-2014 đến 2015 -2016............................................. 36 Bảng 2.2. Thống kê về phòng học các trường tiểu học ................................... 36 Bảng 2.3. Xếp loại hạnh kiểm học sinh tiểu học ............................................. 37 Bảng 2.4. Xếp loại năng lực, phẩm chất ......................................................... 37 Bảng 2.5. Đánh giá, xếp loại học sinh tiểu học môn Tiếng Việt ................... 38 Bảng 2.6. Đánh giá, xếp loại học sinh tiểu học môn Toán ............................. 38 Bảng 2.7. Thực trạng thực hiện mục tiêu đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực .......................................................................... 41 Bảng 2.8. Thực trạng thực hiện nội dung đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực .......................................................................... 43 Bảng 2.9. Thực trạng thực hiện phương pháp đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực .............................................................. 45 Bảng 2.10. Thực trạng thực hiện hình thức đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực .............................................................. 48 Bảng 2.11. Nhận thức của CBQL và GV về vai trò của quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực................. 52 Bảng 2.12. Kết quả thực hiện các nội dung của công tác lập kế hoạch quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ... 53 Bảng 2.13. Kết quả thực hiện các nội dung tổ chức thực hiện kế hoạch đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực của học sinh .... 56 Bảng 2.14. Kết quả thực hiện các nội dung chỉ đạo đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực của học sinh ......................... 59 Bảng 2.15. Kết quả kiểm tra, giám sát thực hiện đánh giá học sinh .............. 64 theo định hướng phát triển năng lực .............................................. 64 Bảng 3.1. Kế hoạch đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực .... 80 Bảng 3.2. Đánh giá của CBQL, GV về tính cần thiết của các biện pháp đã đề xuất ........................................................................................ 93 Bảng 3.3. Đánh giá của CBQL, GV về tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ........................................................................................ 95 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................... 91 Biểu đồ 3.1. Mức độ cần thiết của các giải pháp ........................................... 94 Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của các giải pháp. ............................................. 96 Biểu đồ 3.3. Mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp .......................... 97 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Trong xu thế hội nhập với một xã hội không ngừng phát triển như hiện nay, đòi hỏi con người cần nắm vững tri thức, phát triển năng lực hoạt động trí tuệ và có phẩm chất tốt. Sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, khoa học giáo dục và sự cạnh tranh quyết liệt trên nhiều lĩnh vực giữa các quốc gia đòi hỏi giáo dục phải đổi mới. Chính vì vậy, xu thế chung của thế giới khi bước vào thế kỷ XXI là tiến hành đổi mới mạnh mẽ hay cải cách giáo dục. Do đó, mục tiêu giáo dục trong giai đoạn hiện nay là giúp con người học để biết, học để làm, học để chung sống và học để khẳng định. Trước thực tế trên, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI ban chấp hành Trung ương đã xác định: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế.”[3;tr.23]. Đây cũng là tinh thần chỉ đạo xuyên suốt cho giáo dục Viêt Nam. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo được hiểu là đổi mới những vấn đề cốt lõi nhất từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo để làm thay đổi, nâng cao chất lượng hệ thống giáo dục. Ngoài việc đổi mới nội dung, chương trình sách giáo khoa, Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo mạnh mẽ việc đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Mục tiêu giáo dục phổ thông nói chung và của học sinh tiểu học nói riêng đã và đang chuyển hướng từ chủ yếu là trang bị kiến thức sang phát triển năng lực và phẩm chất. Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đã và đang đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, tăng cường khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. 2 1.2. Công tác quản lý, đánh giá học sinh nói chung và học sinh tiểu học nói riêng từ nhiều năm nay ở Việt Nam áp dụng phương pháp chấm theo thang điểm 10. Phương pháp đánh giá này, bên cạnh những ưu điểm cũng đã bộc lộ những bất cập và có những tác động, những ảnh hưởng không tốt tới tâm lý của học sinh, đặc biệt là học sinh tiểu học. Một trong các nguyên nhân dẫn đến yếu tố tâm lý của học sinh là công tác quản lý hoạt động đánh giá học sinh ở các trường tiểu học còn hạn chế, chưa hợp lý và chưa đồng bộ về hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực. Từ những đòi hỏi cấp bách về đổi mới nhằm nâng cao chất lượng học tập, đảm bảo phát huy những năng lực của từng cá nhân cũng như sự phát triển tự nhiên ở độ tuổi bậc tiểu học, Bộ GD & ĐT đã ban hành “Thông tư số 30/2014/TT-BGD&ĐT, ban hành Quy định Đánh giá học sinh tiểu học”.[9] Có thể nói Thông tư 30 là bước đột phá, đi sâu vào đổi mới từ bản chất. Tuy nhiên bước đầu triển khai Thông tư cũng đã gặp khá nhiều luồng tư tưởng khác nhau, chủ yếu là sự chưa thích ứng giữa phương pháp cũ và phương pháp mới. Bên cạnh đó, công tác quản lý hoạt động đánh giá học sinh ở các trường tiểu học còn chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới. Quận Hai Bà Trưng là một đơn vị hành chính được ra đời có thể nói là một trong những Quận lâu nhất của Thành phố, qua các bước thay đổi sát nhập thêm rồi lại tách địa bàn, các trường tiểu học cũng có nhiều biến động. Với số lượng 24 trường tiểu học, nằm rải rác trong các khu dân cư có các điều kiện kinh tế, văn hóa khác biệt, nên việc tiếp nhận và triển khai Thông tư cũng gặp rất nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng học sinh. Chính vì vậy vấn đề đổi mới quản lý trong công tác đánh giá một lần nữa được đặt ra như một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng đối với các trường tiểu học trên địa bàn Quận Hai Bà Trưng. 1.3. Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực 3 ở các trường tiểu học quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội” với mong muốn nâng cao chất lượng đánh giá học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của các nhà trường. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu hệ thống lý luận và nghiên cứu thực trạng công tác quản lý hoạt động đánh giá học sinh của các trường Tiểu học quận Hai Bà Trưng nhằm đề xuất các biện pháp để quản lý các hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực; từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong các trường tiểu học. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động đánh giá học sinh các trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở các trường tiểu học quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về tiêu chuẩn và quản lý đánh giá HS tiểu học theo định hướng phát triển năng lực. 4.2. Khảo sát và phân tích thực trạng quản lý hoạt động đánh giá cho HS các trường tiểu học quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội. 4.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động đánh giá cho HS các trường tiểu học quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội. 5. Giả thuyết khoa học Việc tổ chức hoạt động đánh giá cho HS các trường tiểu học quận Hai Bà Trưng theo định hướng phát triển năng lực đã đạt được những kết quả nhất định song vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các biện pháp quản lý đánh giá theo định hướng phát triển năng lực 4 thì việc đánh giá học sinh sẽ hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Trong điều kiện giới hạn đề tài tập trung: - 144 giáo viên và cán bộ quản lý ( 115 giáo viên và 29 cán bộ quản lý ) của các trường tiểu học trên địa bàn quận Hai Bà Trưng gồm: +3 Trường tiểu học: tiểu học Lê Ngọc Hân, tiểu học Tô Hoàng, tiểu học Lương Yên). + Phòng GD & ĐT quận HBT 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài, tác giả sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp các tài liệu, tư liệu sách báo, công trình khoa học, văn bản, chỉ thị thể hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về quản lý giáo dục, quản lý đánh giá học sinh, đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực và quản lý đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Nhằm thu thập thông tin thực tiễn từ CBQL, GV về quản lý đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực; trên cơ sở đó phân tích và đánh giá thực trạng vấn đề này. - Phương pháp trò chuyện: Nhằm thu thập thông tin bổ sung sau khi điều tra bằng bảng hỏi nhằm thu thập các ý kiến sâu hơn của CBQL,GV để phục vụ hoạt động phân tích và đánh giá thực trạng. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm: Tiến hành phân tích các sản phẩm của hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở trường tiểu học, từ đó nắm bắt được các thông tin chung, phục vụ cho việc đánh giá chung về thực trạng quản lý đánh giá học sinh theo định hướng này. 5 7.3. Phương pháp toán thống kê Để có được các số liệu khoa học, tác giả tiến hành sử dụng phương pháp toán thống kê nhẳm xử lý các số liệu thu thập được trong quá trình điều tra, phục vụ cho hoạt động phân tích, đánh giá thực trạng và khảo nghiệm. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận - kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, thì nội dung chính của luận văn được cấu trúc thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở các trường tiểu học. Chương 2: Thực trạng quản lý đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở các trường tiểu học quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội. Chương 3: Biện pháp quản lý đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở các trường tiểu học quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội. 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ HỌC SINH THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới Có thể nói đánh giá trong giáo dục nói chung và đặc biệt đánh giá học sinh trong lịch sử phát triển giáo dục của thế giới đã được xem trọng, Vấn đề đánh giá học sinh luôn được coi là một trong những nhiệm vụ hàng đầu, việc này đã được minh chứng bởi nhiều công trình nghiên cứu và nhiều tác giả trên thế giới đã nghiên cứu sâu về vấn đề đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực trong các nhà trường hiện nay, cụ thể là: Nghiên cứu lý thuyết chung về đánh giá trong lớp học như công trình của C.A. Paloma và Robert L. Ebel “Measuring Educational Achievement” (Đo lường thành tích giáo dục) đã mô tả rất chi tiết phương pháp đo lường đánh giá học sinh ở các trường phổ thông ở Mỹ. Công trình này cho thấy việc về đánh giá học sinh cần tập trung vào đánh giá các năng lực được học sinh thể hiện trong quá trình kiểm tra và đánh giá.[ 12 ] Cuốn “Measurement and Evaluation in Teaching” (Đo lường và đánh giá trong dạy học) của Norman E. Gronlund giới thiệu tới GV và những người đang tìm hiểu nghiệp vụ sư phạm về những nguyên tắc và quy trình đánh giá cần thiết cho việc dạy học hiệu quả. Trong cuốn sách này, tác giả đã tiếp tục khẳng định rằng năng lực của người học là đối tượng của các đánh giá và đo lường sư phạm, nếu không thể đánh giá được các năng lực của người học thì việc đánh giá chỉ có tính hình thức và đã vi phạm các nguyên tắc trong đánh giá.[28] Trong quyển “A Teacher's Guide to Assessment” (Hướng dẫn GV đánh giá) do D.S. Frith và H.G.Macintosh lại viết rất cụ thể, chuyên sâu về những lý luận cơ bản của đánh giá trong lớp học, cách lập kế hoạch đánh giá, cách đánh 7 giá, cho điểm, và cả cách thức đánh giá bằng nhận xét của giáo viên đối với học sinh. Đây là cuốn sách gợi mở rất nhiều cho nhà quản lý trong công tác quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo tiếp cận pháp triển năng lực. [17] Bên cạnh đó, cuốn tài liệu thể hiện xu hướng đánh giá hiện đại đang thịnh hành của Anthony J.Nitko, Đại học Arizona (Mỹ) mang tên “Educational Assessment of Students” (Đánh giá học sinh) một lần nữa đã đề cập đến rất nhiều nội dung của dánh giá học sinh, bao gồm: Phát triển các kế hoạch giảng dạy kết hợp với đánh giá; các đánh giá về mục tiêu, hiệu quả; đánh giá học sinh. Không chỉ vậy, cuốn sách còn cho rằng: Đánh giá học sinh còn là trách nhiệm to lớn của người Hiệu trưởng trong nhà trường, hiệu quả của công tác đánh giá có tốt hay không là do năng lực quản lý của người Hiệu trưởng nhà trường. Như vậy, tác phẩm này đã nêu lên vai trò, tầm quan trọng của công tác quản lý trong đánh giá học sinh nói chung. [1] Ngoài ra có những nghiên cứu cụ thể về quản lý hoạt động đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực trong các nhà trường hiện nay, như Cuốn “Monitering Educational Achivement” của N.Postlethwaite (2004); cuốn “Monitering Evaluation: Some Tools, Methods and Approches” do Worbank phát hành (2004); cuốn “Managing Evaluation in Educational” của Kath Aspinwall, Tim Simkins, John F. Wilkinson and M. John Mc Auley (1992); cuốn “Mười bước tiến tới hệ thống giám sát và đánh giá dựa trên kết quả” của Jody Zall Kusek, Ray C.Rist (2005), … Trong các cuốn tài liệu này đã chỉ cho người đọc thấy các nghiệp vụ quản lý cần thực hiện để quản lý hoạt động đánh giá học sinh như thế nào cho hiệu quả, làm thế nào cần đánh giá học sinh trong bối cảnh đổi mới giáo dục trên phạm vi toàn cầu. Đặc biệt, cuốn tài liệu của UNESCO có bàn đến hoạt động đánh giá học sinh tại Việt Nam “Monitoring Educational Achievement” (Giám sát thành tích giáo dục) đã giải thích ý nghĩa của khái niệm "giám sát thành tích 8 giáo dục", chỉ ra các nhóm tiêu chí được đánh giá và một số vấn đề đặt ra đối với các nhà quản lý giáo dục trong công tác quản lý nhà trường nói chung và quản lý hoạt động đánh giá học sinh nói riêng. 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước Dân tộc Việt Nam chúng ta đã trải qua những bước thăng trầm của lịch sử dựng nước và giữ nước. Đặc biệt trải qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống Pháp và chống Mỹ nên nền giáo dục cũng có nhiều sự thay đổi phát triển qua từng thời kỳ. Do điều kiện lịch sử cụ thể của từng giai đoạn, công tác đánh giá giáo dục cũng được triển khai và áp dụng theo từng cung bậc khác nhau. Cũng có những nghiên cứu cho công tác đánh giá giáo dục được thực hiện, tuy nhiên cũng chưa thực sự mạnh mẽ và hiệu quả. Có thể nói chỉ từ những năm 1990, các nghiên cứu về đánh giá giáo dục nói chung và đánh giá học sinh trong trường tiểu học nói riêng mới bắt đầu được nở rộ và phát triển. Từ những năm 1990 đến nay với nhiều tác giả và công trình nghiên cứu, cụ thể là: Hai tác giả Hoàng Đức Nhuận và Lê Đức Phúc là những tác giả nghiên cứu mở đầu tiên phong cho sự phát triển của lý luận đánh giá học sinh. Hai tác giả đã thực hiện công trình nghiên cứu khoa học công nghệ cấp nhà nước và cho ra đời cuốc sách “Cơ sở lý luận của việc đánh giá chất lượng học tập của học sinh phổ thông” (3/1995). Tài liệu làm nền tảng cho việc tiếp cận các khái niệm, các thuật ngữ về đánh giá giáo dục cũng như những yêu cầu về nội dung và kỹ thuật đánh giá [29]. Tác giả Dương Thiệu Tống cũng cho xuất bản cuốn “Trắc nghiệm và đo lường thành quả học tập” năm 1995, tái bản năm 2005. Cuốn sách là một đóng góp to lớn cho giáo dục Việt Nam về phần đánh giá định lượng kết quả học tập của học sinh [37]. Những nghiên cứu đề cập đến các thuật ngữ, khái niệm với các nguyên tắc đánh giá, kỹ thuật đánh giá có thể kể đến nghiên cứu của Trần Bá Hoành 9 với cuốn sách mang tên “Đánh giá trong giáo dục” dùng trong các trường đại học và cao đẳng sư phạm, tài liệu này đã cung cấp cho người đọc những kiến thức cơ bản làm nền tảng cho việc kiểm tra, đánh giá trong giáo dục [22]. Gần đây nhất, tác giả Phó Đức Hòa đã đưa ra cuốn sách chuyên khảo “Đánh giá giáo dục tiểu học ” đề cập đến vấn đề đánh giá học sinh tiểu học theo qui trình – tức là đánh giá theo định hướng nội dung, từ đó làm nền tảng cơ sở để xấy dựng đánh giá theo định hướng phát triển năng lực. [ 21 ] Tác giả Nguyễn Công Khanh và các cộng sự đã nghiên cứu đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực theo tiếp cận năng lực và xuất bản cuốn “Kiểm tra, đánh giá trong giáo dục”. Đây là cuốn sách có giá trị rất lớn trong bối cảnh đổi mới hoạt động, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực trong các nhà trường hiện nay trong giáo dục hiện nay. [ 23] Tác giả Trần Thị Tuyết Oanh với "Đánh giá và đo lường kết quả học tập" đã hệ thống rất đầy đủ các thuật ngữ và khái niệm, các nguyên tắc, phương pháp, kĩ thuật, các nội dung đánh giá trong giáo dục [32]. - Tác giả Lâm Quang Thiệp cũng cho ra đời cuốn sách “Lý thuyết và thực hành về đo lường và đánh giá trong giáo dục” nghiên cứu về đo lường đánh giá trong giáo dục bằng phương pháp định lượng được sử dụng trong giảng dạy và có tính thực tiễn cao.[35] Bên cạnh đó có những nghiên cứu về quản lý hoạt động đánh giá học sinh được nghiên cứu rất nhiểu trong một số luận văn, luận án nghiên cứu đề cập đến vấn đề quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá trong giáo dục như luận án của Đặng Huỳnh Mai, Nguyễn Thị Hồng Vân… Từ việc tìm hiểu, nghiên cứu, tôi nhận thấy vấn đề đánh giá và đổi mới hoạt động đánh giá học sinh nói chung đã được thể hiện rất rõ ràng và cụ thể trong các nghiên cứu đánh giá của các tác giả. Mặc dù vấn đề đánh giá được đặt ra và được phân tích kỹ lưỡng theo nhiều góc độ, nhiều chiều hướng khác