Tài liệu Quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp ở trung tâm giáo dục thường xuyên phúc yên tỉnh vĩnh phúc

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN THU HẰNG QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN PHÚC YÊN TỈNH VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan. Luận văn thạc sĩ này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2014 Tác giả luận văn Nguyễn Thu Hằng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu i http://www.lrc-tnu.edu.vn/ MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan i Mục lục ii Danh mục các chữ viết tắt iii Danh mục sơ đồ các bảng số iv MỞ ĐẦU 01 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP 06 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề 06 1.2. Các khái niện cơ bản của đề tài 08 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý nhà trƣờng 08 1.2.2. Giáo viên, giáo viên chủ nhiệm lớp 15 1.2.3. Quản lý và biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của Giám đốc trung tâm GDTX 20 1.3. Nội dung quản lý GVCNL của Giám đốc Trung tâm GDTX 27 1.3.1. Xây dựng đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp 28 1.3.2. Thông qua kế hoạch công tác chủ nhiệm lớp 28 1.3.3. 1.3.4. 1.3.5. Chỉ đạo đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp thực hiện kế hoạch công tác chủ nhiệm Kiểm tra, giám sát công tác chủ nhiệm lớp trong Trung tâm GDTX Phối hợp các lực lƣợng trong công tác chủ nhiệm lớp ở Trung tâm GDTX 30 31 31 1.4. Những yếu tố ảnh hƣởng tới quản lý GVCNL ở Trung tâm GDTX 32 1.4.1. Đặc điểm tâm lý học viên 32 1.4.2. Năng lực đội ngũ GVCNL 33 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ii http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1.4.3. Chế độ lao động của GVCN 33 1.4.4. Sự kết hợp giữa GVCNL và các lực lƣợng giáo dục khác 33 Kết luận chƣơng 1 35 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP VÀ QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TẠI TRUNG TÂM GDTX PHÚC 36 YÊN - TỈNH VĨNH PHÚC 2.1. Thực trạng phát triển GDTX ở thị xã Phúc Yên 36 2.1.1. Quy mô trƣờng lớp 36 2.1.2. Cơ sở vật chất 37 2.1.3. Chất lƣợng giáo dục của Trung tâm 37 2.1.4. Đội ngũ cán bộ quản lý 38 2.1.5. Đội ngũ giáo viên 38 2.2. Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp ở Trung tâm GDTX Phúc Yên 40 2.2.1. 2.2.2. Nhận thức về công tác chủ nhiệm lớp tại Trung tâm GDTX Phúc Yên Thực trạng về chất lƣợng đội ngũ GVCNL tại Trung tâm GDTX Phúc Yên 40 41 2.3. Thực trạng quản lý GVCNL tại Trung tâm GDTX Phúc Yên 48 2.3.1. Nhận thức của CBQL Trung tâm GDTX Phúc Yên 48 2.3.2. 2.3.3. 2.3.4. Thực trạng tổ chức và chỉ đạo đội ngũ GVCNL của cán bộ quản lý Trung tâm GDTX Phúc Yên Đánh giá công tác GVCN lớp trƣớc yêu cầu đổi mới hiện nay của Sở GD&ĐT Nhận xét chung về thực trạng quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở Trung tâm GDTX Phúc Yên. Kết luận chƣơng 2 51 54 59 Chƣơng 3. CÁC BIỆN PHÁP CỦA GIÁM ĐỐC VỀ QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GVCNL TẠI TRUNG TÂM GDTX PHÚC YÊN – TỈNH VĨNH PHÚC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 49 iii http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 60 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp 60 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu giáo dục 60 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ 60 3.1.3. Nguyên tắc phù hợp với thực tiễn 60 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi 61 3.2. Các biện pháp quản lý gvcnl của giám đốc 61 3.2.1. Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác giáo viên chủ nhiệm lớp cho các lực lƣợng giáo dục trong và ngoài Trung tâm 61 3.2.2. Xây dựng đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp 63 3.2.3. Xây dựng và thông qua kế hoạch công tác chủ nhiệm lớp 66 3.2.4. Đổi mới chỉ đạo công tác giáo viên chủ nhiệm lớp 68 3.2.5. Tăng cƣờng kiểm tra, đánh giá công tác giáo viên chủ nhiệm lớp 73 3.2.6. Xây dựng và hoàn thiện quy chế phối hợp giữa giáo viên chủ nhiệm với các lực lƣợng giáo dục khác 75 3.3. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 79 3.3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp 79 3.2.2. Tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 80 Kết luận chƣơng 3 82 Kết luận và khuyến nghị 83 1. Kết luận 83 2. Khuyến nghị 84 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo 84 2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Vĩnh Phúc 85 2.3. Đối với Trung tâm GDTX Phúc Yên 85 2.4. Đối với các tổ chức đoàn thể, Hội cha mẹ học viên 85 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 86 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu iv http://www.lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN CBQL Cán bộ quản lý GDTX Giáo dục thƣờng xuyên GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GVCN Giáo viên chủ nhiệm GVCNL Giáo viên chủ nhiệm lớp THPT Trung học phổ thông TNCS Thanh niên cộng sản THCS Trung học cơ sở GV Giáo viên HV Học viên NT Nhà trƣờng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu v http://www.lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC SƠ ĐỒ CÁC BẢNG SỐ Trang Chương 2 Bảng 2.1. Bảng 2.2. Bảng 2.3. Bảng 2.4: Số lớp, số HV của Trung tâm GDTX Phúc Yên theo năm học 36 Kết quả xếp loại học lực và hạnh kiểm và kết quả thi tốt nghiệp của Trung tâm GDTX Phúc Yên trong 3 năm gần đây Kết quả đánh giá xếp loại giờ dạy theo định kỳ của Trung tâm GDTX Phúc Yên trong những năm gần đây Nhận thức của giáo viên Trung tâm GDTX Phúc Yên về vai trò của công tác GVCNL với việc giáo dục toàn diện học viên 37 39 40 Bảng 2.5. Giáo viên chủ nhiệm tự đánh giá về nội dung công tác GVCNL 41 Bảng 2.6. GVCN tự đánh giá về thực hiện nội dung công tác GVCNL 42 Bảng 2.7. Bảng 2.8. Bảng 2.9. Bảng 2.10. Bảng 2.11. Bảng 2.12. GVCNL tự đánh giá về kỹ năng, kinh nghiệm làm công tác GVCNL và kết quả giáo dục học viên cá biệt Đánh giá về mối quan hệ giữa GVCNL với HV và gia đình học viên Mức độ đạt đƣợc của các biện pháp giáo dục của GVCNL đến học viên Tìm hiểu về nhận thức của CBQL Trung tâm GDTX Phúc Yên Cán bộ quản lý Trung tâm tự đánh giá về hiệu quả chỉ đạo và chất lƣợng công tác GVCNL Đánh giá về các tiêu chí lựa chọn, bố trí, phân công GVCNL của Giám đốc Trung tâm GDTX Phúc yên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu vi http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 44 45 46 48 49 50 Nhận thức của CBQL Sở GD & ĐT về vai trò công tác Bảng 2.13. Bảng 2.14. Bảng: 2.15. GVCNL 51 Kết quả tìm hiểu về các hình thức chỉ đạo công tác GVCNL 52 của sở GD & ĐT Cán bộ sở GD & ĐT nhận định, đánh giá công tác GVCNL ở các Trung tâm GDTX tỉnh Vĩnh Phúc 53 Chƣơng 3 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu vii http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 80 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, cùng với sự bùng nổ của công nghệ thông tin thì sự phát triển toàn diện của đất nƣớc không chỉ dựa vào tài nguyên, vốn kỹ thuật mà yếu tố ngày càng trở nên quyết định chính là nguồn lực con ngƣời, tiềm năng và năng lực sáng tạo của con ngƣời. Với mục tiêu đến năm 2020, cơ bản nƣớc ta trở thành nƣớc công nghiệp, Đảng và Nhà nƣớc ta đã chọn Giáo dục – Đào tạo, Khoa học công nghệ là khâu đột phá, phát huy yếu tố con ngƣời, coi con ngƣời “ vừa là mục tiêu vừa là động lực phát triển”. Đại hội lần thứ IX của Đảng cộng sản Việt Nam khẳng định: “ Phát triển giáo dục đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa là điều kiện để phát huy nguồn lực con người – yếu tố cơ bản phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững” [ 15,tr19]. Sinh thời, thủ tƣớng Phạm Văn Đồng đã từng nói: “ Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý”. Vậy, nhiệm vụ của một ngƣời thầy khi dạy học là gì? Theo tôi, ngƣời thầy không chỉ cung cấp cho học sinh, học viên một khối lƣợng kiến thức khổng lồ của từng môn học mà còn phải hình thành ở học sinh, học viên thái độ tiếp thu và vận dụng kiến thức đó một cách có hiệu quả. Qua đó, giáo dục cho họ về thẩm mỹ sống, nhân cách sống, tuy nhiên đây không phải là một việc làm dễ dàng đối với bất kỳ một giáo viên dạy học nào. Bởi lẽ mỗi giáo viên, bên cạnh việc dạy học còn phải tham gia làm công tác chủ nhiệm lớp. Bản thân họ, hơn ai hết phải kiêm dạy cả văn hóa và dạy làm ngƣời. Cho nên, ắt hẳn họ không chỉ làm công việc của mình bằng trách nhiệm mà phải bằng cả tình thƣơng. Ngƣời ta thƣờng nói: Chúng ta hô hào, cổ vũ bằng lời nói, đƣa ra phƣơng châm này, phƣơng châm nọ cũng bằng lời nói thật dễ dàng nhƣng khi đi vào cụ thể thì mọi thứ thật không dễ dàng chút nào. Cũng nhƣ vậy, ngƣời giáo viên có thể dễ dàng thực hiện tốt một tiết dạy chuyên môn của mình, nhƣng lại tự cảm thấy thật khó để hoàn thành tốt một tiết sinh hoạt chủ nhiệm lớp. Điều này thật không sai chút nào. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 1 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Chúng ta đều biết đặc thù học viên của Trung tâm giáo dục thƣờng xuyên ( GDTX) khác hẳn với học sinh Trung học phổ thông. Họ khác nhau về lứa tuổi, nghề nghiệp, trình độ,… Trong đó, số ít là cán bộ, công nhân viên đã lớn tuổi, số khác đã đi làm, còn lại là những học viên đi học lại, hoặc những học viên không trúng tuyển vào các trƣờng công lập, học viên cá biệt,… cũng ảnh hƣởng không nhỏ đến việc quản lý của giáo viên chủ nhiệm. Hàng loạt những khó khăn đặt ra đối với giáo viên trong quá trình chủ nhiệm lớp nhƣ: Làm thế nào để chọn một ban cán sự lớp tốt nhất? Làm thế nào để thu học phí đúng thời hạn? Làm thế nào để nề nếp kỷ luật, trật tự lớp đi vào ổn định? Hay làm thế nào để duy trì sĩ số lớp học trong suốt cả năm?... Ngƣời giáo viên chủ nhiệm là ngƣời chịu trách nhiệm quản lý và giáo dục, ngƣời điều khiển và phối hợp mọi hoạt động của các thành viên trong lớp cũng nhƣ tổ chức mối quan hệ giữa các lớp học với nhà trƣờng, gia đình và xã hội. Ngƣời chủ nhiệm lớp thay mặt Giám đốc quản lý một lớp nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục đề ra, chủ yếu góp phần nâng cao chất lƣợng và các hoạt động của một lớp.Có thể nói ngƣời giáo viên chủ nhiệm là cầu nối giữa các lực lƣợng giáo dục. Để hoạt động này mang lại hiệu quả cao, thì không chỉ có sự nỗ lực của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm mà cần phải có sự quản lý chỉ đạo phù hợp của Ban giám đốc mà trực tiếp là Giám đốc Trung tâm. Quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp là nhiệm vụ, quyền hạn của Giám đốc. Vì thế nếu Giám đốc triển khai linh hoạt và sáng tạo các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp sẽ góp phần to lớn vào việc nâng cao hiệu quả công tác này. Từ đó góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục- đào tạo của Trung tâm giáo GDTX, xây dựng và phát triển nhân cách toàn diện của học sinh. Thực tế ở Vĩnh Phúc, Giám đốc Trung tâm GDTX đã có những đổi mới nhất định về quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp mà Giám đốc đã áp dụng vào hoạt động quản lý của mình chủ yếu là do kinh nghiệm bản thân và tự học hỏi. Mặt khác, với ngành giáo dục và đào tạo nói chung, giáo dục bậc GDTX Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 2 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ của tỉnh Vĩnh Phúc nói riêng, chƣa có một tác giả, một đề tài nào nghiên cứu đầy đủ, khoa học về biện pháp quản lý giáo viên chủ nhiệm lớp. Chính vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp của Giám đốc ở Trung tâm GDTX Phúc Yên nhằm đề ra các biện pháp quản lý đồng bộ có tính khả thi cao, phù hợp với sự phát triển của giáo dục trong thời kỳ đổi mới là vấn đề cấp thiết sớm đƣợc nghiên cứu và làm sáng tỏ. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiến trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “ Quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp ở Trung tâm giáo dục thường xuyên Phúc Yên - tỉnh Vĩnh Phúc” 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và phân tích thực tiễn, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện ở Trung tâm GDTX Phúc Yên – tỉnh Vĩnh Phúc. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp ở Trung tâm GDTX Phúc Yên – tỉnh Vĩnh Phúc. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp của Giám đốc Trung tâm GDTX Phúc Yên. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp của Giám đốc Trung tâm GDTX Phúc Yên những năm qua đã đƣợc tiến hành có kế hoạch và đã mang lại hiệu quả nhất đinh. Tuy nhiên việc vận dụng các thành tựu khoa học hiện đại vào công tác quản lý, cũng nhƣ các biện pháp nhằm kích thích tính cực và trách nhiệm của giáo viên chủ nhiệm còn hạn chế. Việc chỉ đạo hoạt động chủ nhiệm chủ yếu bằng các biện pháp hành chính. Nếu Giám đốc Trung tâm GDTX Phúc Yên tăng cƣờng các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp một cách khoa học và phù hợp hơn thì công tác chủ nhiệm lớp của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 3 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ giáo viên sẽ có hiệu quả cao hơn, từ đó góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục ở Trung tâm GDTX Phúc Yên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu vấn đề lý luận của quản lý, quản lý giáo dục, quản lý Trung tâm GDTX, quản lý công tác chủ nhiệm. 5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và thực trạng việc quản lý công tác chủ nhiệm của Giám đốc tại Trung tâm GDTX Phúc Yên – tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn ( 2010 – 2013). 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý của giám đốc đối với hoạt động chủ nhiệm lớp của giáo viên Trung tâm GDTX Phúc Yên nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Đề tài giới hạn nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên ở Trung tâm GDTX Phúc Yên – tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn ( 2010 – 2013). 7. Các phƣơng pháp nghiên cứu Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi sử dung 3 nhóm phƣơng pháp nghiên cứu: 7.1.Các phƣơng pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu Luật giáo dục 2005, các Văn kiện của Đảng, Nhà nƣớc, Bộ Giáo dục và đào tạo, Sở Giáo dục và đào tạo tỉnh Vĩnh Phúc, nghiên cứu sách, báo tạp chí, tài liệu khoa học có liên quan để xây dựng cơ sở lý luận vấn đề nghiên cứu. 7.2.Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn - Quan sát, khảo sát thực tế; - Điều tra cơ bản bằng phiếu hỏi; - Phân tích các văn bản, báo cáo, các số liệu, tƣ liệu,… - Tổng kết kinh nghiệm. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 4 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7.3.Phƣơng pháp nghiên cứu bổ trợ - Sử dụng thống kê ( Bảng số liệu) - Sử dụng lý thuyết toán học và phần mềm tin học. 8. Cấu trúc luận văn. Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn đƣợc trình bày trong 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về công tác quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp. Chƣơng 2: Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và công tác quản lý giáo viên chủ nhiệm lớp của Giám đốc trung tâm GDTX Phúc Yên- tỉnh Vĩnh Phúc. Chƣơng 3: Đề xuất các biện pháp của Giám đốc về quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp tại Trung tâm GDTX Phúc Yên - tỉnh Vĩnh phúc. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 5 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP 1.1.KHÁI QUÁT LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ Bản chất của quá trình giáo dục là quá trình tổ chức các hoạt động và giao lƣu trong cuộc sống nhằm giúp cho ngƣời đƣợc giáo dục tự giác, tích cực, độc lập chuyển hóa những yêu cầu và những chuẩn mực của xã hội thành hành vi và thói quen tƣơng ứng. Hoạt động chủ nhiệm lớp là một trong những hình thức tổ chức của nhà giáo dục góp phần hình thành và phát triển nhân cách toàn diện của học sinh. Hoạt động của giáo viên chủ nhiệm lớp có thể hiểu nhƣ ngƣời trồng cây, chăm sóc vun trồng cây giống. Ngƣời làm vƣờn không thể cầm ngọn cây kéo lên mà phải tạo điều kiện cho hạt giống nảy mầm. Ngƣời giáo viên chủ nhiệm lớp cũng vậy, công tác chủ nhiệm lớp đƣợc đánh giá là một công tác hết sức quan trọng ở các trƣờng học trong công tác dạy học và giáo dục. Giáo viên chủ nhiệm cũng là cầu nối các mối quan hệ giáo dục trong nhà trƣờng để nâng chất lƣợng giáo dục đào tạo, chất lƣợng giáo dục toàn diện cho học sinh. Đó chính là quan điểm chủ đạo đƣợc thể hiện trong nhiều công trình nghiên cứu, giáo trình, tài liệu tham khảo trong lĩnh vực giáo dục học trên thế giới cũng nhƣ tại Việt Nam. Có thể kể đến những học giả nƣớc ngoài nghiên cứu sâu về lĩnh vực này nhƣ: Macarenko, Usinxki… Các học giả trong nƣớc nhƣ: Hà Thế Ngữ, Hà Nhật Thăng, Nguyễn Dục Quan cũng đã có quan tâm nghiên cứu về vấn đề này. Trong lĩnh vực công tác chủ nhiệm lớp, trên thế giới cũng nhƣ Việt Nam đã có nhiều nhà nghiên cứu khoa học giáo dục quan tâm. Các vấn đề lý luận và thực tiễn công tác quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp đã đƣợc đề cập ở cả góc độ quản lý vĩ mô và vi mô. Nhiều hội thảo khoa học về hoạt động chủ nhiệm lớp đã đƣợc tổ chức: Ngày 24/10/2009 tại Trƣờng Đại học Tây Bắc; ngày Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 6 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 14/10/2010 tại Trƣờng Đại học Hải Phòng; ngày 26-27/8/2010 tại thành phố Hồ Chí Minh; ngày 23/10/2010 tại Trƣờng trung học phổ thông Vĩnh Định Quảng Trị; gần đây tại Thừa Thiên Huế, ngày 6/11/2010, một cuộc hội thảo về công tác chủ nhiệm lớp trong các trƣờng trung học phổ thông đã thu hút sự tham gia của hơn 100 Hiệu trƣởng các trƣờng trung học phổ thông trên địa bàn… Các hội thảo phân tích vấn đề trên nhiều phƣơng diện, góc độ quản lý theo ngành, bậc học. Nhiều kết quả, nhiều công trình nghiên cứu đã và đang đƣợc ứng dụng trong các nhà trƣờng, hệ thống giáo dục các cấp. Những năm gần đây, nhiều luận văn tốt nghiệp thạc sĩ đã chọn đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực quản lý nhân lực trong giáo dục, trong đó có vấn đề quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp. Các tác giả nghiên cứu về vấn đề quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp theo bậc học và ngành học, vùng miền và địa phƣơng khác nhau nhƣ: Tác giả Nguyễn Thị Dung với đề tài “ Biện pháp quản lý bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên chủ nhiệm làm công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ở trƣờng Trung học cơ sở”; tác giả Nguyễn Khắc Hiền với đề tài “ Một số biện pháp tăng cƣờng quản lý của Hiệu trƣởng đối với hoạt động chủ nhiệm lớp trong Trƣờng trung học phổ thông tỉnh Bắc Ninh”. Các tác giả đã tập trung nghiên cứu về cơ sở lý luận; tìm hiểu, đánh giá thực trạng về đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp và công tác quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp đề ra các giải pháp, biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp phù hợp với tình hình thực tiễn của các nhà trƣờng của địa phƣơng nơi các tác giả công tác. Đối với ngành giáo dục đào tạo nói chung, giáo dục cấp Trung học phổ thông nói riêng. Đặc biệt là khối Giáo dục thƣờng xuyên tỉnh Vĩnh Phúc chƣa có một tác giả, một đề tài nào nghiên cứu đầy đủ, hệ thống về quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp. Chính vì vậy, nghiên cứu về quản lý đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp ở Trung tâm GDTX trong giai đoạn hiện nay là vấn đề cần đƣợc quan tâm nghiên cứu một cách khoa học. Trong khuôn khổ của luận văn này, tôi muốn đi sâu hơn để xác định cơ sở lý luận, khảo sát thực tiễn và trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp quản lý Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 7 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ công tác giáo viên chủ nhiệm lớp góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện trong Trung tâm GDTX Phúc Yên tỉnh Vĩnh Phúc đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý nhà trƣờng 1.2.1.1. Khái niệm quản lý Bản thân khái niện quản lý có tính đa nghĩa lại do sự khác biệt của thời đại, xã hội ,chế độ, nghề nghiệp nên quản lý cũng có nhiều cách giải thích, cách hiểu khác nhau. Cùng với sự phát triển của phƣơng thức sản xuất và sự mở rộng trong nhận thức của con ngƣời thì sự khác biệt về nhận thức và lý giải khái niệm quản lý càng trở nên phong phú đa dạng. Theo C.Marx: “ Quản lý là lao động điều khiển lao động” [ 19, tr. 350]. Theo từ điển Tiếng Việt: thuật ngữ” Quản lý” đƣợc xác định là: “Trông coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định” [28, tr. 329]. Theo nghĩa Hán Việt: Quản lý = Quản + lý, là sự duy trì + sự đổi mới. Trong “Quản” ( giữ) có “ Lý” ( chỉnh sửa) trong “ Lý” ( chỉnh sửa) có “ Quản” ( giữ), quản lý là quá trình có tính thống nhất biện chứng hai vấn đề “ Quản” và “ Lý”. Trong “ Quản” phải có “ Lý” thì toàn bộ hệ thống, tổ chức mới phát triển đƣợc, trong “ Lý” phải có “ Quản” thì sự phát triển đó mới ổn định bền vững. Hai quá trình này phải đƣợc gắn bó chặt chẽ với nhau thì toàn hệ thống mới đạt thế cân bằng động, tồn tại và phát triển phù hợp trong mối tƣơng tác với các yếu tố bên trong và bên ngoài. [ 2, tr.1] Theo F.W.Taylor (1856- 1915), “ Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người khác làm, và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất” [16, tr. 327]. Tác giả H.Koontz khẳng định: “ Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được những mục đích của nhóm ( tổ chức). Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 8 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất” [16,tr. 327]. Quản lý mang tính lịch sử - xã hội cao, các quan niệm, mô hình, tính chất phƣơng thức quản lý chuyển đổi theo sự phát triển của đới sống xã hội. “ Quản lý là hoạt động có ý thức của con người nhằm định hướng tổ chức, sử dụng các nguồn lực và phối hợp hành động của một nhóm người hay một cộng đồng người để đạt được các danh mục trên đề ra một cách hiệu quả nhất” [ 16, tr. 328]. Theo các tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc và Nguyễn Quốc Chí: Hoạt động quản lý là tác động có định hƣớng, có chủ đích của chủ thể quản lý ( ngƣời quản lý) đến khách thể quản lý ( ngƣời bị quản lý) trong tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt đƣợc mục đích của tổ chức. Các tác giả cũng khẳng định, hiện nay, hoạt động quản lý thƣờng đƣợc định nghĩa rõ hơn là: “ Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động ( chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo ( lãnh đạo) và kiểm tra” [20, tr.1] Những định nghĩa trên đây tuy khác nhau về cách diễn đạt, nhƣng đều gặp nhau ở những nội dung cơ bản, quản lý phải bao gồm các yếu tố (các điều kiện) sau : + Phải có ít nhất một chủ thể quản lý là tác nhân tạo ra các tác động và ít nhất là một đối tƣợng bị quản lý tiếp nhận trực tiếp các tác động của chủ thể quản lý tạo ra và các khách thể khác chịu các tác động gián tiếp của chủ thể quản lý. Tác động có thể chỉ là một lần mà cũng có thể là liên tục nhiều lần. + Phải có một mục tiêu và một quỹ đạo đặt ra cho cả đối tƣợng và chủ thể, mục tiêu này là căn cứ để chủ thể tạo ra các tác động. +Tác động của chủ thể phải có kế hoạch và có tính mục đích. + Chủ thể có thể là một ngƣời, nhiều ngƣời, còn đối tƣợng có thể là một hoặc nhiều ngƣời (trong tổ chức xã hội). Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 9 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Bất luận một tổ chức có mục đích gì, cơ cấu và quy mô ra sao đều cần phải có sự quản lý và có ngƣời quản lý để tổ chức hoạt động và đạt đƣợc mục đích của mình. Nhƣ vậy, có thể khái quát: Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích đã đề ra. sự tác động của quản lý phải bằng cách nào đó để người bị quản lý luôn luôn hồ hởi, phấn khởi đem hết năng lực và trí tuệ để sáng tạo ra lợi ích cho bản thân, cho tổ chức và cho cả xã hội. Quản lý vừa là một khoa học vừa là nghệ thuật quản lý đƣợc xem là một nghề nhằm dẫn dắt trong một hoàn cảnh nhất định, một nhóm ngƣời, để đạt đƣợc các mục tiêu phù hợp với mục đích của tổ chức . 1.2.1.2.Quản lý giáo dục Khái niệm quản lý giáo dục (QLGD) có nhiều cách định nghĩa khác nhau: P.V.Khuđôminxky cho rằng: “Quản lý giáo dục là tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức, có mục đích của các chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống (từ Bộ Giáo dục và Đào tạo đến trường học) nhằm đảm bảo việc giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ, đặc biệt sự phát triển toàn diện và hài hoà của họ trên cơ sở nhận thức và sử dụng các quy luật về giáo dục của sự phát triển cũng như các quy luật khách quan của quá trình dạy học và giáo dục, của sự phát triển thể chất và tâm lý của trẻ em” [16, tr.341]. Quan niệm của tác giả Đặng Quốc Bảo: "Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quan là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằmđẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội" [4, tr.10]. Tác giả Trần Kiểm khẳng định QLGD đƣợc phân chia thành hai cấp: quản lý vĩ mô và quản lý vi mô. Đối với cấp vĩ mô: "Quản lý giáo dục được hiểu là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tất cả mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 10 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ đến các cơ sở giáo dục là nhà trường) nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho ngành giáo dục". Đối với cấp vi mô: "Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể học sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường" [27, Tr.14]. Cũng nhƣ quản lý nói chung, QLGD nói riêng là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể QLGD lên đối tượng nhằm đạt mục tiêu giáo dục đề ra. Nhưng QLGD không đơn thuần là những tác động theo một hướng. QLGD là quản lý hoạt động dạy và hoạt động học, do đó những tác động của nó lên hệ thống phải là những tác động kép. Tác động lên hoạt động dạy, đồng thời chuyển hoá hoạt động dạy thành hoạt động học để đạt tới mục tiêu giáo dục, và chính trong quá trình thực hiện sự chuyển hoá đó, nó sẽ phải điều hành, phối hợp tác động của các lực lƣợng khác, nhằm tạo ra một sức mạnh tổng hợp tác động đến hoạt động giáo dục và đào tạo. Các quan điểm trên tuy có sự diễn đạt khác nhau, nhƣng đều toát lên bản chất của QLGD đó là quá trình tác động có định hƣớng của chủ thể quản lý lên các thành tố tham gia vào quá trình hoạt động giáo dục nhằm thực hiện có hệ quả mục tiêu giáo dục đề ra. Trong đó: + Chủ thể quản lý: Bộ máy QLGD các cấp + Khách thể quản lý: Hệ thống giáo dục quốc dân với yếu tố cơ bản là hệ thống các trƣờng học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 11 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ + Các thành tố: Mục tiêu giáo dục; nội dung giáo dục; phƣơng pháp giáo dục; lực lƣợng giáo dục (ngƣời dạy); đối tƣợng giáo dục (ngƣời học); phƣơng tiện giáo dục (điều kiện). 1.2.1.3.Các chức năng quản lý giáo dục Quản lý giáo dục có bốn chức năng cơ bản chung của quản lý là: + Chức năng kế hoạch hóa . + Chức năng tổ chức. + Chức năng chỉ đạo/lãnh đạo. + Chức năng kiểm tra. Nội dung cụ thể của các chức năng đó nhƣ sau : Chức năng kế hoạch hóa. Chức năng kế hoạch hoá là chức năng cơ bản nhất trong số các chức năng quản lý, bao gồm xác định mục tiêu, xây dựng chƣơng trình hành động và bƣớc đi cụ thể nhằm đạt đƣợc mục tiêu trong một thời gian nhất định của hệ thống quản lý giáo dục. + Xác định và phân tích mục tiêu quản lý giáo dục. Từ các căn cứ để thực hiện chức năng kế hoạch, các nhà quản lý xác định hệ thống mục tiêu cần thiết của từng cấp hoặc từng cơ sở giáo dục, đó là nhóm mục tiêu phát triển giáo dục ( cả số lƣợng và chất lƣợng ) và nhóm các mục tiêu điều kiện để thực hiện mục tiêu giáo dục. Sau khi có đƣợc hệ thống các mục tiêu thì tiến hành phân tích mục tiêu sẽ giúp lựa chọn đúng đắn các mục tiêu có tính khả thi và từ có có chiến lƣợc hành động cụ thể. + Dự báo đánh giá triển vọng, lựa chọn và phân công cán bộ, giáo viên, nhân viên vào các nhiệm vụ trên cơ sở tính toán kỹ càng đúng ngƣời, đúng việc, phù hợp với khả năng của mỗi cá nhân để càng phát huy đƣợc tối đa năng lực của mọi ngƣời. + Xác định cơ chế quản lý bao gồm các chủ trƣơng, chính sách đối với cán bộ, giáo viên, nhân viên trong nhà trƣờng ( NT), khuyến khích động viên cán bộ, giáo viên, nhân viên trong hoạt động giáo dục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 12 http://www.lrc-tnu.edu.vn/