Tài liệu Quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường tiểu học lý thường kiệt thành phố hạ long theo định hướng phát triển năng lực học sinh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM MAI THỊ MẬN QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC LÝ THƯỜNG KIỆT THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM MAI THỊ MẬN QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC LÝ THƯỜNG KIỆT THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Tình THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019 Tác giả luận văn Mai Thị Mận Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và kính trọng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: Các thầy giáo, cô giáo Trường đại học Sư phạm Thái Nguyên. Các thầy giáo, cô giáo Trường đại học Sư phạm Hà Nội. Các đồng chí lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Hạ Long, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ninh, Ban Giám hiệu, cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh sinh viên Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long (nơi tôi công tác); gia đình và bạn bè đã hỗ trợ các tư liệu, góp những ý kiến quý báu về chuyên môn, những ý tưởng mới cho tôi trong công tác quản lý và quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học này. Cuối cùng tôi xin được dành trọn tình cảm kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc nhất với PGS.TS. Nguyễn Thị Tình người trực tiếp hướng dẫn, đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình định hướng, chuẩn bị đề cương, viết, sửa chữa, hoàn chỉnh và bảo vệ đề tài này. Tôi xin chân thành cảm ơn và trân trọng tiếp thu những ý kiến phê bình và đóng góp của các nhà khoa học và bạn đọc để luận văn hoàn thiện hơn. Quảng Ninh, tháng 6 năm 2019 Tác giả Mai Thị Mận Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ................................................................................. vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 5 8. Đóng góp của luận văn ............................................................................................. 7 9. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 7 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ................................................................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 8 1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài ............................................................................... 8 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ................................................................................ 9 1.2. Phương pháp dạy học và đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học ................................................ 12 1.2.1. Phương pháp dạy học ở trường tiểu học .......................................................... 12 1.2.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ..................................................................................... 14 1.3. Quản lí đổi mới phương pháp dạy học ở trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............................................................................. 33 1.3.1. Khái niệm ......................................................................................................... 33 1.3.2. Nội dung quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực ở trường Tiểu học ..................................................................... 36 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1.4. Các yếu tố ảnh hướng đến biện pháp quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trong trường Tiểu học .......................... 39 1.4.1. Chủ trương, chính sách về đổi mới phương pháp giảng dạy ........................... 39 1.4.2. Điều kiện dạy học thực tế của nhà trường ....................................................... 40 1.4.3. Gia đình và cộng đồng xã hội .......................................................................... 40 1.4.4. Phẩm chất và năng lực của Hiệu trưởng .......................................................... 40 1.4.5. Phẩm chất và năng lực của của tổ trưởng chuyên môn ................................... 40 1.4.6. Phẩm chất và năng lực của giáo viên ............................................................... 41 1.4.7. Phẩm chất và năng lực của học sinh ................................................................. 42 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 44 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC LÝ THƯỜNG KIỆT - THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ..................... 45 2.1. Khái quát về trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long ........... 45 2.1.1. Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long ............................... 45 2.1.2. Cơ cấu tổ chức nhà trường ............................................................................... 46 2.1.3. Quy mô trường lớp........................................................................................... 46 2.1.4. Cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên ................................................................. 46 2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ........................................................................ 48 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................ 48 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................ 48 2.2.3. Đối tượng khảo sát ........................................................................................... 49 2.2.4. Phương pháp khảo sát ...................................................................................... 49 2.3. Kết quả nghiên cứu thực trạng ......................................................................... 50 2.3.1. Thực trạng đổi mới PPDH ở trường tiểu học Lý Thường Kiệt- TP Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh ........................................ 50 2.3.2. Thực trạng quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THLTK- Thành phố Hạ Long ............................................ 55 2.3.3. Thực trạng chung về các nội dung quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............................................................................. 66 2.3.4. Thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý đổi mới PPDH ở trường THLTK theo định hướng phát triển năng lực học sinh ........................ 67 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý đổi mới PPDH ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh ...................................................................................................... 68 2.4.1. Kết quả đạt được .............................................................................................. 68 2.4.2. Hạn chế ............................................................................................................ 69 2.4.3. Nguyên nhân .................................................................................................... 70 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 71 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC LÝ THƯỜNG KIỆT- THÀNH PHỐ HẠ LONG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ..................... 72 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý PPDH ở trường THLTK - TP Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................................. 72 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu giáo dục ........................................................... 72 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện và đồng bộ............................................... 72 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................................. 72 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả................................................................... 73 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ..................................................................... 74 3.2. Các biện pháp quản lý đổi mới PPDH ở Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt- TP Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................... 74 3.2.1. Biện pháp tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức của đội ngũ CBQL và GV về đổi mới PPDH ở Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt- TP Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................................................. 74 3.2.2. Biện pháp lập kế hoạch và tổ chức thực hiện các hoạt động của tổ chuyên môn... 77 3.2.3. Biện pháp quản lý bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ cho đội ngũ GV đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học ở Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt- TP Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh ...................................................................................................... 79 3.2.4. Biện pháp quản lý việc lựa chọn và sử dụng hệ thống các PP và kỹ thuật DH tích cực phát triển năng lực học sinh ........................................................ 82 3.2.5. Biện pháp quản lý đổi mới khâu thiết kế bài học và tổ chức các hoạt động dạy học ............................................................................................................. 87 3.2.6. Biện pháp quản lý đổi mới khai thác, sử dụng CSVC và TBDH của GV ........... 91 3.2.7. Biện pháp quản lý việc đổi mới kiểm tra, đánh giá KQHT của HS ................ 94 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 97 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp ............................ 98 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................................... 98 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ....................................................................................... 99 Kết luận chương 3 ..................................................................................................... 106 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ......................................................................... 107 1. Kết luận ................................................................................................................. 107 2. Khuyến nghị .......................................................................................................... 109 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 112 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CNH : Công nghiệp hóa CSVC : Cơ sở vật chất GV : Giáo viên HĐH : Hiện đại hóa HS : Học sinh sinh viên KT - XH : Kinh tế - xã hội KTDH : Kỹ thuật dạy học KTDH : Kĩ thuật dạy học LLSX : Lực lượng sản xuất PPDH : Phương pháp dạy học QL : Quản lý QLNT : Quản lý nhà trường TBDH : Thiết bị dạy học THLTK : Tiểu học Lý Thường Kiệt TTCM : Tổ trưởng chuyên môn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. So sánh dạy học theo truyền thống và dạy học theo định hướng đổi mới .... 23 Bảng 1.2. Bảng so sánh chương trình dạy học định hướng nội dung và chương trình dạy học định hướng năng lực ......................................................... 25 Bảng 2.1. Bảng kết quả khảo sát thực trạng nhận thức về đổi mới PPDH của đội ngũ giáo viên ở Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long ................................................................................................... 51 Bảng 2.2. Bảng kết quả khảo sát thực trạng đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực của đội ngũ giáo viên ở Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long ........................................................ 53 Bảng 2.3. Bảng kết quả khảo sát thực trạng học tập của học sinh ở Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long ............................................ 55 Bảng 2.4. Mức độ nhận thức về tầm quan trọng của các nội dung quản lý đổi mới PPDH ở trường THLTK- TP Hạ Long ............................................ 56 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát về mức độ nhận thức và mức độ thực hiện nội dung tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức của đội ngũ CBQL và GV về đổi mới PPDH theo định hướng PTNL .................................................. 57 Bảng 2.6. Kết quả khảo sát về mức độ nhận thức và mức độ thực hiện biện pháp kế hoạch hoá và tổ chức các hoạt động đáp ứng yêu cầu quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............... 59 Bảng 2.7. Kết quả khảo sát về mức độ nhận thức và mức độ thực hiện các biện pháp quản lý bồi dưỡng và nâng cao trình độ chuyên môn .................... 60 Bảng 2.8. Kết quả khảo sát về mức độ nhận thức và mức độ thực hiện nội dung quản lý sử dụng phối hợp các PPDH theo định hướng PTNL, cải tiến các phương pháp truyền thống của GV ................................................... 62 Bảng 2.9. Kết quả khảo sát về mức độ nhận thức và mức độ thực hiện nội dung quản lý việc đổi mới khâu thiết kế bài học và tổ chức các hoạt động dạy học ................................................................................................... 63 Bảng 2.10. Kết quả khảo sát về mức độ nhận thức và mức độ thực hiện các nội dung quản lý đổi mới khai thác, sử dụng CSVC và TBDH của GV ...... 64 Bảng 2.11. Kết quả khảo sát về mức độ nhận thức và mức độ thực hiện các nội dung quản lý đổi mới kiểm tra, đánh giá KQHT của HS ....................... 65 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Bảng 2.12. Mức độ thực hiện các nội dung quản lý đổi mới PPDH ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt- TP Hạ Long theo định hướng PTNL HS ............. 66 Bảng 2.13. Đánh giá về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đổi mới PPDH ở trường TH Lý Thường Kiệt- thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................................................................... 67 Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các nhóm biện pháp quản lý đổi mới PPDH ở trường THLTK- thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................................................. 99 Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý PPDH ở trường THLTK- thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh .......................................................................... 101 Bảng 3.3. Kết quả phát triển năng lực học sinh khối 5- Trường tiểu học Lý Thường Kiệt- Thành phố Hạ Long năm học 2017-2018 ...................... 104 Bảng 3.4. Kết quả phát triển năng lực học sinh khối 5- Trường tiểu học Lý Thường Kiệt- Thành phố Hạ Long học kì I- năm học 2018-2019 ........ 104 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ: Biểu đồ 3.1: Tỉ lệ % tính khả thi của từng biện pháp ................................................100 Sơ đồ: Sơ đồ 1.1. Các thành phần cấu trúc của năng lực ........................................................14 Sơ đồ 1.2. Sơ đồ quản lý .............................................................................................. 35 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ trước cuộc cách mạng khoa học công nghệ 4.0, một cuộc cách mạng có tốc độ phát triển nhanh chưa từng có trong lịch sử, tác động sâu sắc đến mọi lĩnh vực đời sống trong đó có giáo dục và Việt Nam không nằm ngoài quy luật phát triển đó. Vấn đề này đòi hỏi là nền giáo dục Việt Nam phải nhanh chóng đào tạo được nguồn nhân lực chất lượng cao với kỹ năng làm việc chuyên nghiệp, dễ thích ứng trong mọi môi trường để đáp ứng yêu cầu mới, đây là trách nhiệm cốt lõi của ngành giáo dục và cũng là nền tảng ban đầu cho mọi thành công trong công tác giáo dục và đào tạo ở Tiểu học. Vấn đề đặt ra cho giáo dục là phải đổi mới chiến lược đào tạo con người, đặc biệt cần đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực, lấy người học làm trung tâm để đào tạo ra nguồn nhân lực năng động, sáng tạo góp phần thúc đẩy công cuộc CNH, HĐH của đất nước. Đại hội Đảng lần thứ IX đã khẳng định: “Tiếp tục phát triển chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới phương pháp dạy học, hệ thống trường lớp và hệ thống quản lý giáo dục, thực hiện chuẩn hóa - hiện đại hóa - xã hội hóa giáo dục” [12]. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học” [13]. Mục tiêu đổi mới được Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hoà đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh” (dẫn theo [10]). Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Chương trình giáo dục phổ thông cụ thể hoá mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp học sinh làm chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đã học vào đời sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết xây dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhân cách và đời sống tâm hồn phong phú, nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại. Chương trình giáo dục tiểu học giúp học sinh hình thành và phát triển những yếu tố căn bản đặt nền móng cho sự phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực; định hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng và những thói quen, nền nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt [10]. Trong những năm vừa qua, bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, góp phần quan trọng vào nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực cho công cuộc xây dựng, bảo vệ và đổi mới đất nước thì nền giáo dục nước ta đang nhiều bất cập như nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục Việt Nam còn lạc hậu, chậm đổi mới, chưa gắn chặt với đời sống xã hội và lao động nghề nghiệp; chưa phát huy tính sáng tạo và các năng lực thực hành của học sinh. Giáo dục mới quan tâm nhiều đến dạy kiến thức, coi nhẹ giáo dục tư tưởng, đạo đức, lối sống, lịch sử dân tộc, năng lực tư duy sáng tạo, kỹ năng thực hành, kỹ năng sống còn yếu kém; việc triển khai quản lí đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh vẫn còn nhiều hạn chế. Cụ thể: việc chỉ đạo GV chủ động, sáng tạo trong việc phối hợp với các PPDH cũng như sử dụng các PPDH theo định hướng phát triển năng lực còn nhiều hạn chế, dẫn đến nhiều giáo viên chưa chú trọng tính thực tiễn trong giảng dạy, việc trang bị kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết các tình huống thực tiễn cho HS thông qua khả năng vận dụng tri thức tổng hợp chưa thực sự được quan tâm do đó HS còn rất thụ động trong việc học tập, khả năng sáng tạo và năng lực vận dụng tri thức đã học để giải quyết các tình huống thực tiễn cuộc sống còn nhiều yếu kém. Tại Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt- Thành phố Hạ Long, việc quản lí đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh vẫn còn nhiều hạn chế: nhà trường chú trọng công tác dạy học, coi nhẹ công tác giáo dục đạo đức, kĩ năng sống cho học sinh, giáo viên chưa tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học, cán bộ quản lí và giáo viên có ý thức đổi mới dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh nhưng thiếu kiến thức, thiếu kĩ năng và các kĩ thuật dạy học theo hướng đổi mới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Từ thực trạng giáo dục chung trên toàn quốc, đến thực trạng giáo dục tại Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long, tác giả nhận thấy việc đổi mới chưa đáp ứng được đầy đủ mục tiêu đề ra là giúp HS phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo... Nhận thức được tầm quan trọng của việc quản lý đổi mới PPDH ở trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, tác giả đã tập trung chỉ đạo đổi mới các hoạt động dạy học nhằm tạo ra sự chuyển biến cơ bản về tổ chức hoạt động dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường, cụ thể như: Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng thường xuyên cho đội ngũ giáo viên về PPDH, KTDH tích cực, quy trình KTĐG, CSVC, TBDH được tăng cường đầy đủ hơn; Tổ chức đổi mới sinh hoạt tổ (nhóm) chuyên môn, cụm chuyên môn, phối hợp với các trường khác tổ chức hội thảo cấp cụm và địa phương đề đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh; ứng dụng CNTT vào dạy học, sử dụng TBDH...; tham gia các hội thi GV giỏi các cấp và nhiều hoạt động hỗ trợ chuyên môn khác. Với những tác động tích cực từ các cấp QLGD, nhận thức và chất lượng hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh của đội ngũ GV trường Tiểu học Lý Thường Kiệt đã có những chuyển biến tích cực, góp phần làm cho chất lượng giáo dục và dạy học từng bước được cải thiện, ở nhiều tiết dạy đã có sự kết hợp các PPDH khác nhau, tăng cường thực hành, làm việc nhóm, sử dụng các PPDH tích cực. Xuất phát từ những vấn đề thực tiễn trên đây, tác giả chọn đề tài “Quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh” để thực hiện luận văn. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về đổi mới phương pháp dạy học và quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý đổi mới PPDHở trường tiểu học Lý Thường Kiệt- thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh nhằm đáp ứng chuẩn đầu ra và góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học ở trường tiểu học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long. 4. Giả thuyết khoa học Trong thời gian qua, quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt đã đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu đổi mới giáo dục còn bộc lộ những hạn chế, bất cập do các nguyên nhân khác nhau, trong đó có nguyên nhân biện pháp quản lý chưa phù hợp. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long một cách khoa học, đồng bộ, khả thi, phù hợp với thực tiễn của nhà trường và người học, cũng như đáp ứng được những yêu cầu của việc lựa chọn và sử dụng các PPDH theo định hướng PTNL HS, sẽ nâng cao được chất lượng dạy học ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý đổi mới PPDH ở trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực học sinh các trường Tiểu học. 5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý đổi mới PPDH ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý đổi mới PPDH ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Về nội dung nghiên cứu Đề tài đi sâu nghiên cứu thực trạng các biện pháp quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại trường Tiểu học Lý Thường Kiệt- Thành phố Hạ Long dựa vào chuẩn đầu ra học sinh tiểu học. 6.2. Về chủ thể quản lý Hiệu trưởng trường Tiểu học Lý Thường Kiệt- Thành phố Hạ Long. 6.3. Về địa bàn nghiên cứu Đề tài chỉ khảo sát thực trạng các biện pháp quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt- Thành phố Hạ Long. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 6.4. Về khách thể khảo sát - Ban giám hiệu: 04 đồng chí. - Tổ trưởng, tổ phó tổ chuyên môn: 12 đồng chí. - Giáo viên: 67 đồng chí. - Học sinh: 900 em. 7. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ của đề tài, tác giả sử dụng các nhóm phương pháp sau: 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu tài liệu về quản lý, tài liệu liên quan đến đổi mới PPDH, quản lý trường tiểu học, quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học, các tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Trên cơ sở đó tiến hành phân tích, tổng hợp, hệ thống tài liệu để xây dựng khung lý luận làm nền tảng cho quá trình nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Quan sát các biểu hiện của hoạt động dạy học; đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực của GV và quản lý đổi mới PPDH ở trường THLTK theo định hướng phát triển năng lực học sinh, các biểu hiện về thái độ và hành động của GV và CBQL trong quá trình dạy học và thực hiện các hoạt động quản lý đổi mới PPDH; Quan sát sự phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh thông qua hoạt động học tập, vui chơi, qua đó đánh giá hiệu quả đổi mới PPDH và QL đổi mới PPDH ở trường THLTK - thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 7.2.2. Phương pháp điều tra Để điều tra thực trạng biện pháp quản lý đổi mới PPDH ở trường THLTK thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh, Tác giả đã sử dụng các bảng hỏi dành cho các đối tượng: HS; GV; CBQL. Mục đích: Tìm hiểu thực trạng của giáo viên về: - Nhận thức ở về tầm quan trọng của công tác quản lý đổi mới PPDH ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt- Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực. - Mức độ thực hiện các nội dung quản lý đổi mới PPDH ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh; Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn mức độ thực hiện các biện pháp quản lý ở trong việc đổi mới PPDH ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Bổ sung, kiểm tra, làm rõ những thông tin đã thu thập được thông qua phương pháp điều tra. Qua đó tìm hiểu thêm những biện pháp quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Những thông tin này có giá trị là căn cứ để nhận xét, khẳng định chính xác hơn thực trạng biện pháp quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực của cán bộ quản lý và các đồng chí tổ trưởng, tổ phó tổ chuyên môn. Ngoài ra, có thể tìm hiểu thêm các nhân tố ảnh hưởng tới thực trạng đó cũng như những khuyến nghị của họ. Đồng thời những thông tin này cũng giúp cho nhà nghiên cứu có thêm căn cứ để khẳng định tính trung thực, độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Đối tượng phỏng vấn là lãnh đạo phòng giáo dục, cán bộ quản lí, các tổ trưởng tổ chuyên môn trong nhà trường, các bậc cha mẹ học sinh và các em học sinh. 7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Tham khảo ý kiến của các đồng chí lãnh đạo, các chuyên gia và chuyên viên Sở giáo dục,… để có thêm thông tin tin cậy đảm bảo tính khách quan cho các kết quả nghiên cứu. Đặc biệt xin ý kiến đóng góp cho những đề xuất biện pháp nhằm quản lý có hiệu quả việc đổi mới PPDH ở trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực. 7.2.5. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm Từ kết quả hoạt động quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực của GV, phân tích làm rõ hiệu quả quản lý đổi mới PPDH ở trường THLTK. 7.2.6. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Qua các hoạt động: viết sáng kiến kinh nghiệm về quản lý đổi mới PPDH; báo cáo khoa học, hội thảo, trao đổi kinh nghiệm về đổi mới PPDH và quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh, thi giáo viên dạy giỏi… đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp ở trong quản lý đổi mới PPDH ở Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 7.2.7. Phương pháp khảo nghiệm Tiến hành khảo nghiệm về nhận thức các biện pháp đã đề xuất để khẳng định tính khoa học, cần thiết, khả thi của các biện pháp đó. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Dùng xử lý các số liệu thu thập được trong quá trình điều tra thực trạng quản lý PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở dưới dạng: Bảng số liệu, biểu đồ... giúp cho các kết quả nghiên cứu trở nên chính xác và đảm bảo độ tin cậy. 8. Đóng góp của luận văn - Góp phần làm rõ hơn một số vấn đề về lý luận khoa học giáo dục, về quản lý nhà trường và quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh. - Lần đầu tiên trường Tiểu học Lý Thường Kiệt- Thành phố Hạ Long có được một số liệu đáng tin cậy đánh giá thực trạng đổi mới PPDH và quản lý đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh, cũng như các nguyên nhân của thực trạng đó. Từ đó rút ra được những bài học kinh nghiệm quý báu nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. - Xây dựng, đề xuất một số biện pháp quản lý đổi mới PPDH của cán bộ quản lý và các đồng chí tổ trưởng, tổ phó tổ chuyên môn, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, giáo dục và đào tạo. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài các phần: mở đầu; kết luận; tài liệu tham khảo; phụ lục, kí tự viết tắt nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý đổi mới PPDH ở Trường Tiểu học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Chương 2: Thực trạng quản lý đổi mới PPDH ở Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Chương 3: Biện pháp quản lý đổi mới PPDH ở Trường Tiểu học Lý Thường Kiệt - Thành phố Hạ Long theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài Lịch sử loài người gắn liền với tiến trình nhận thức thế giới khách quan bằng sự tiếp thu và làm phong phú kinh nghiệm hoạt động thực tiễn của con người, chủ yếu là thông qua các hoạt động giáo dục. Ngay từ thời cổ đại, hoạt động dạy học và quản lý dạy học đã được nhiều nhà giáo dục học, triết học phương Tây, phương Đông quan tâm nghiên cứu. Socrates (469 - 399 TCN) nêu lên quan điểm: giáo dục là phải giúp con người tìm thấy, tự khẳng định chính mình. Để nâng cao hiệu quả dạy học thì cần có phương pháp giúp thế hệ trẻ từng bước tự khẳng định, tự phát triển tri thức mới phù hợp với chân lý. Ông đề xuất và thực hiện một phương pháp được gọi là “Phương Pháp Socrates” (dẫn theo [35]). Cuối thế kỷ XVI, vấn đề lý luận dạy học, quản lý dạy học đã được nhiều nhà giáo dục quan tâm và lý luận dạy học đã hình thành có hệ thống hơn, tiêu biểu là nhà giáo dục học người Nga J.A.Cô - men - xki (1592 - 1670), ông đã đưa ra quan điểm: giáo dục phải thích ứng với tự nhiên. Theo Ông quá trình dạy học để truyền thụ và tiếp nhận tri thức là phải dựa vào sự vật, hiện tượng do học sinh tự quan sát, tự suy nghĩ mà hiểu biết, không nên dùng uy quyền để bắt buộc, gò ép người ta chấp nhận bất kỳ điều gì (dẫn theo [9]). Đến thế kỷ XVIII - XIX, các nhà giáo dục nổi tiếng của thế giới như: J.J Rutxô (1712-1778), J.H Petstalogi (1746-1827), A,L Dixtecvec (1790-1886), K.Đ Usinxky (1824-1890) trong các tác phẩm nghiên cứu của mình đã khẳng định: Tự mình giành lấy tri thức bằng con đường tự khám phá, tự tìm tòi, tự suy nghĩ là con đường quan trọng để chiếm lĩnh tri thức. Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, khoa học giáo dục đã thực sự có những biến đổi mới về lượng và chất. Những vấn đề chủ yếu trong các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đã thực sự định hướng cho hoạt động giáo dục, đó là các quy luật về “sự hình thành cá nhân con người”, về “tính quy luật về kinh tế - xã hội đối với giáo dục”. Các quy luật đó đã đặt ra những yêu cầu đối với quản lý giáo dục và tính ưu việt của xã hội đối với việc tạo ra các phương tiện và điều kiện cần thiết cho giáo dục [6]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn