Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Quản lý dạy học phân hóa tại các trường trung học phổ thông huyện quế võ, tỉnh b...

Tài liệu Quản lý dạy học phân hóa tại các trường trung học phổ thông huyện quế võ, tỉnh bắc ninh

.PDF
121
187
105

Mô tả:

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN QUANG TÂN QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA TẠI CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN QUẾ VÕ TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN QUANG TÂN QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA TẠI CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN QUẾ VÕ TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. TỪ ĐỨC VĂN Thái Nguyên, năm 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan những gì viết trong luận văn là do sự tìm tòi, học hỏi và nghiên cứu của bản thân và sự hướng dẫn tận tình của PGS.TS Từ Đức Văn. Luận văn này cho đến nay chưa được bảo vệ tại bất kỳ Hội đồng nào và cũng chưa hề được công bố trên bất kỳ phương tiện nào. Tác giả xin chịu trách nhiệm về những lời cam đoan trên. Thái Nguyên, tháng 10 năm 2014 Tác giả Nguyễn Quang Tân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu i http://www.lrc-tnu.edu.vn/ LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành của mình em xin bày tỏ lòng biết ơn tới: Ban giám hiệu trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên - Đại học Thái Nguyên, quý thầy cô giáo, cán bộ phòng sau đại học, quý thầy cô giáo đã tham gia quản lý và giảng dạy em trong quá trình học tập và làm luận văn. Đặc biệt em xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tới PGS.TS. Từ Đức Văn - Người Thầy hướng dẫn khoa học đã tận tình, chu đáo chỉ bảo, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, giáo viên các trường THPT huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi có những tư liệu để hoàn thành luận văn. Do khả năng và thời gian có hạn, mặc dù đã cố gắng, song luận văn chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót. Em kính mong sự chỉ dẫn và góp ý của quý thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 10 năm 2014 Tác giả Nguyễn Quang Tân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ii http://www.lrc-tnu.edu.vn/ MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................ vii DANH MỤC CÁC BẢNG ...............................................................................viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ............................................................................. x MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 2 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu. ......................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 8. Đóng góp mới của luận văn ............................................................................. 3 9. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 4 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA Ở CÁC TRƢỜNG THPT ....................................................................... 5 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................ 5 1.2. Một số khái niệm cơ bản của dạy học phân hóa, quản lý dạy học phân hóa ..... 8 1.2.1. Dạy học và dạy học phân hóa .................................................................... 8 1.2.2. Quản lý, quản lý nhà trường, QLDH, QLDH theo quan điểm DHPH ...... 9 1.2.3. Chất lượng, chất lượng giáo dục và chất lượng dạy học ......................... 12 1.3. Yêu cầu nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT trong giai đoạn mới ..... 15 1.3.1. Vị trí, vai trò, nhiệm vụ của trường THPT trong sự nghiệp giáo dục đào tạo...................................................................................................... 15 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu iii http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1.3.2. Yêu cầu của việc quản lý chất lượng dạy học ở trường trung học phổ thông trong giai đoạn mới ................................................................ 17 1.3.3. Những yếu tố tạo nên chất lượng dạy học ............................................... 19 1.4. Quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường THPT ........................ 19 1.4.1. Quản lý hoạt động dạy của thầy .............................................................. 19 1.4.2. Quản lý hoạt động học tập của trò ........................................................... 24 1.4.3. Quản lý cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ dạy và học ............................... 27 1.4.4. Quản lý nguồn kinh phí chi cho hoạt động dạy và học ........................... 28 1.5. Quản lý dạy học phân hóa ở trường THPT ................................................ 28 1.5.1. Tư tưởng chủ đạo về dạy học phân hóa................................................... 28 1.5.2. Dạy học phân hóa nội tại ......................................................................... 29 1.5.3. Những hình thức dạy học phân hoá ......................................................... 32 1.5.4. Quy trình dạy học phân hóa..................................................................... 34 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA TẠI CÁC TRƢỜNG THPT CỦA HUYỆN QUẾ VÕ TỈNH BẮC NINH ..... 42 2.1. Khái quát về các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh ................ 42 2.1.1. Đặc điểm kinh tế xã hội huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh và tác động của nó tới hoạt động dạy học của các trường THPT ............................... 42 2.1.2. Đặc điểm các trường THPT huyện Quế Võ tỉnh Bắc Ninh ..................... 43 2.2. Thực trạng chất lượng dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh ......................................... 44 2.2.1. Chất lượng tuyển sinh của các trường THPT huyện Quế Võ ................. 45 2.2.2. Học sinh trúng tuyển vào các trường Đại học, Cao đẳng và Trung học chuyên nghiệp ................................................................................... 45 2.2.3. Học sinh giỏi cấp tỉnh .............................................................................. 46 2.2.4. Học sinh tốt nghiệp lớp 12 ...................................................................... 46 2.2.5. Chất lượng học sinh các trường............................................................... 47 2.2.6. Số lượng và chất lượng giáo viên các trường.......................................... 48 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu iv http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học phân hóa của đội ngũ giáo viên ở các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh................................ 49 2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý các trường THPT huyện Quế Võ ............ 49 2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy của đội ngũ giáo viên ....................... 51 2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động lập kế hoạch của giáo viên: ..................... 54 2.3.4. Thực trạng quản lý việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học: ........ 59 2.3.5. Thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh .................................................. 66 2.3.6. Thực trạng quản lý việc sử dụng, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ GV ..... 69 2.3.7. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất thiết bị phục vụ cho hoạt động dạy học..................................................................................................... 71 2.4. Đánh giá thực trạng chất lượng dạy học và quản lý dạy học phân hóa ở các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh................................ 72 2.4.1. Thực trạng chất lượng dạy học và quản lý dạy học phân hóa ở các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh ......................................... 72 2.4.2. Nguyên nhân những hạn chế trong công tác Quản lý dạy học phân hóa các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh ............................ 73 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 75 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA Ở CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN QUẾ VÕ - TỈNH BẮC NINH ................ 76 3.1. Định hướng và nguyên tắc đề xuất các biện pháp ...................................... 76 3.2. Các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học của các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh ......................................... 77 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho giáo viên, học sinh và các lực lượng xã hội về sự cần thiết phải nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT ........... 77 3.2.2. Xây dựng đội ngũ giáo viên nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ...... 79 3.2.3. Quản lý thực hiện quy chế chuyên môn và kế hoạch dạy học của giáo viên và tổ chuyên môn ..................................................................... 80 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu v http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3.2.4. Giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho tổ chuyên môn và giáo viên ... 84 3.2.5. Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học ................................................... 85 3.2.6. Quản lý hoạt động học tập của học sinh .................................................. 89 3.2.7. Tạo điều kiện hỗ trợ dạy học phân hóa ................................................... 94 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 96 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết của biện pháp đề xuất..................................... 97 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 101 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 104 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu vi http://www.lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ BGH Ban giám hiệu CB Cán bộ CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất CNH Công nghiệp hoá DH Dạy học DHPH Dạy học phân hóa ĐH Đại học GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên GVBM Giáo viên bộ môn GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐH Hiện đại hoá HT Hiệu trưởng HDDH Hoạt động dạy học HS Học sinh KT-XH Kinh tế - Xã hội LĐ - SX Lao động - Sản xuất PPGD Phương pháp giáo dục PTTB Phương tiện thiết bị QTDH Quá trình dạy học QL Quản lý QLDH Quản lý dạy học QLDHPH Quản lý dạy học phân hóa QLGD Quản lý giáo dục TBDH Thiết bị dạy học THPT Trung học phổ thông XHCN Xã hội chủ nghĩa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu vii http://www.lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Điểm tuyển sinh vào các trường THPT huyện Quế Võ .................... 45 Bảng 2.2: Tỷ lệ học sinh trúng tuyển vào các trường Đại học, Cao đẳng và Trung học chuyên nghiệp .................................................................. 46 Bảng 2.3: Số lượng học sinh giỏi lớp 12 cấp tỉnh hàng năm của các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh ............................................... 46 Bảng 2.4: Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp ở các trường THPT Quế Võ ..................... 47 Bảng 2.5: Chất lượng học sinh các trường THPT Quế Võ từ năm học 2010 -2011 đến năm học 2012 - 2013 ........................................................ 47 Bảng 2.6: Số lượng và chất lượng giáo viên các trường THPT Quế Võ năm học 2009-2013 ................................................................................... 48 Bảng 2.7: Số giáo viên xếp loại giỏi các Trường THPT Quế Võ năm học (2009-2013) ....................................................................................... 48 Bảng 2.8: Khảo sát nhận thức của cán bộ quản lý các trường THPT về tầm quan trọng của những nội dung quản lý hoạt động dạy học ............. 50 Bảng 2.9: Thực trạng quản lý hoạt động dạy của đội ngũ giáo viên ................. 52 Bảng 2.10: Thực trạng quản lý việc thực hiện chương trình của giáo viên ...... 53 Bảng 2.11: Thực trạng quản lý hoạt động lập kế hoạch của giáo viên ............. 55 Bảng 2.12: Thực trạng quản lý việc soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp của giáo viên ............................................................................................ 56 Bảng 2.13: Thực trạng quản lý giờ lên lớp và sinh hoạt chuyên môn .............. 58 Bảng 2.14: Thực trạng quản lý hoạt động đổi mới PPGD và đánh giá giờ dạy của GV ............................................................................................... 60 Bảng 2.15: Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ....................................................................................... 62 Bảng 2.16: Thực trạng quản lý thực hiện nề nếp hồ sơ chuyên môn của GV... 63 Bảng 2.17: Thực trạng quản lý hoạt động tự học tự bồi dưỡng của giáo viên .. 65 Bảng 2.18: Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh ....................... 66 Bảng 2.19: Đánh giá của HS về một số biện pháp học tập của HS các trường ....... 68 Bảng 2.20: Những căn cứ để sử dụng đội ngũ giáo viên .................................. 69 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu viii http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Bảng 2.21: Thực trạng quản lý hoạt động đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ............................................................................................ 70 Bảng 2.22: Thực trạng quản lý CSVC TBDH ................................................... 71 Bảng 3.1: Kết quả kiểm chứng về mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh ............................................................................ 97 Bảng 3.2: Kết quả kiểm chứng về tính khả thi của các biện pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT............................. 98 Bảng 3.3: Tổng hợp khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ........................................................................................... 99 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ix http://www.lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Nhận thức của cán bộ quản lý các trường trường THPT về tầm quan trọng của những nội dung quản lý dạy học ................. 50 Biểu đồ 2.2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy của đội ngũ giáo viên............. 52 Biểu đồ 2.3: Thực trạng quản lý việc thực hiện chương trình của giáo viên .... 53 Biểu đồ 2.4: Thực trạng quản lý hoạt động lập kế hoạch của giáo viên ........... 55 Biểu đồ 2.5: Thực trạng quản lý việc soạn bài và chuẩn bị bài lên lớp của giáo viên ...................................................................................... 57 Biểu đồ 2.6: Thực trạng quản lý giờ lên lớp và sinh hoạt chuyên môn ............ 58 Biểu đồ 2.7: Thực trạng quản lý hoạt động đổi mới PPGD và đánh giá giờ dạy của GV ......................................................................................... 60 Biểu đồ 2.8: Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập..... 62 của học sinh ................................................................................. 62 Biểu đồ 2.9: Thực trạng quản lý thực hiện nề nếp hồ sơ chuyên môn của GV ....... 64 Biểu đồ 2.10: Thực trạng quản lý hoạt động tự học tự bồi dưỡng của giáo viên .... 65 Biểu đồ 2.11: Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh ................... 67 Biểu đồ 2.12: Đánh giá của HS về một số biện pháp học tập của HS các trường ..... 68 Biểu đồ 2.13: Những căn cứ để sử dụng đội ngũ giáo viên .............................. 69 Biểu đồ 3.1. Tổng hợp khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................................................................. 100 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu x http://www.lrc-tnu.edu.vn/ MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việc nâng cao chất lượng dạy học là yêu cầu thiết yếu của giáo dục hiện nay. Trong xã hội ngày càng phát triển mạnh mẽ về nhiều mặt, nhiệm vụ của công tác giáo dục đứng trước những đòi hỏi mới. Giáo dục góp phần đào tạo nên những sản phẩm thích nghi cao với thị trường lao động với đầy đủ các phẩm chất, năng lực, chủ động, sáng tạo. Đặc biệt là việc giáo dục không cho phép có phế phẩm, do đó khắc phục hiện tượng học sinh học kém là công việc đòi hỏi sự quan tâm của giáo viên để đáp ứng được các nhu cầu ngày càng cao của xã hội. Ở cấp THPT, con số học sinh học kém rất đáng lo ngại. Kết quả học tập cả năm không đạt chuẩn có khi chiếm đến 9%. Tình trạng này do nhiều nguyên nhân: những thiếu sót trong giáo dục và giảng dạy từ phía giáo viên và nhà trường, trong giáo dục gia đình, những ảnh hưởng xấu từ môi trường bên ngoài... Những nguyên nhân này cần được quan tâm nghiên cứu, giải quyết. Phần đông giáo viên cho rằng nhóm nguyên nhân từ phía chủ thể học sinh có ảnh hưởng mạnh nhất tới tình trạng học sinh học kém. Mức độ ảnh hưởng của nhóm nguyên nhân từ phía gia đình giảm dần từ lớp 12 đến lớp 10, và ngược lại, mức độ ảnh hưởng của nhóm nguyên nhân từ phía chủ thể học sinh lại tăng dần. Học sinh thiếu nguyện vọng học tập, nhu cầu nhận thức phát triển chậm đã làm giảm độ bền vững và động cơ đích thực của hoạt động học tập dẫn tới việc thiếu tích cực học tập. Chúng ta có thể nhận thấy ở các em thái độ chán chường và thụ động trong hoạt động học tập. Đa số các em còn sợ học, việc học của các em đều nhằm đối phó với giáo viên hoặc để vui lòng cha mẹ chứ không phải vì bản thân hoạt động nhận thức. Nói cách khác, có những học sinh thiếu nhu cầu đối với việc lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo mới cho nên hoạt động học tập không được thúc đẩy bởi những nhân tố nằm trong đối tượng chính của hoạt động học tập, dẫn tới thiếu tích cực học tập và né tránh nhiệm vụ chính của mình. Có thể nói, khó khăn và phức tạp nhất trong lao động của giáo viên và cán bộ quản lí trường học là việc đề phòng và khắc phục các hiện tượng học sinh học kém. Lương tâm và tinh thần trách nhiệm của nhà giáo thể hiện ở sự kiên nhẫn tìm tòi và phát hiện các nguyên nhân học kém ở từng học sinh cụ thể và áp dụng công phu các biện pháp phòng ngừa và khắc phục các hiện tượng học kém ấy. Đây là cuộc đấu tranh thường xuyên để nâng cao chất lượng giáo dục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 1 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý dạy học phân hóa tại các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh”, với mong muốn có được các biện pháp khả thi góp phần đảm bảo chất lượng giáo dục của các trường THPT trong giai đoạn đổi mới đất nước hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực tiễn về QLDH phân hóa ở trường THPT, đề xuất các biện pháp quản lý dạy học phân hóa tại các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh; nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng mục tiêu giáo dục toàn diện của bậc học. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động dạy học ở các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý dạy học phân hóa tại các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh. 4. Giả thuyết khoa học Thực tế dạy học phân hóa dù đã có từ lâu nhưng quản lý dạy học phân hóa với đúng nghĩa của nó ở các trường THPT hiện nay chưa được bàn luận nhiều và còn nhiều điểm bất cập. Những bất cập đó do nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan. Song bất cập lớn nhất là việc quản lý dạy học phân hóa chưa thật hệ thống và bao quát hoạt động của Thầy và Trò. Trong hoàn cảnh hiện nay, nếu đề xuất được những biện pháp quản lý bao quát từ việc nâng cao nhận thức, giao quyền tự chủ tự chịu trách nhiệm cho tổ chuyên môn và GV, tổ chức cam kết chất lượng qua các hợp đồng và kiểm soát được các cam kết chất lượng đó... thì chất lượng dạy học sẽ được nâng cao. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu lý luận về Quản lý dạy học phân hóa tại các trường THPT. 5.2. Nghiên cứu thực trạng về hoạt động học tập và quản lý dạy học phân hóa tại các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học phân hóa tại các trường THPT huyện Quế Võ – tỉnh Bắc Ninh và khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 2 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu. Do điều kiện thời gian và năng lực còn hạn chế chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu những biện pháp quản lý dạy học phân hóa ở các trường THPT huyện Quế Võ tỉnh Bắc Ninh, cụ thể nghiên cứu ở ba trường THPT trên địa bàn huyện Quế Võ, đó là các trường sau đây: Trường THPT Quế Võ 1; Trường THPT Quế Võ 2; Trường THPT Phố Mới; Thời gian khảo sát trong năm năm học: 2009-2010; 2010- 2011; 2011-2012; 2012-2013; 2013-2014. Đối tượng khảo sát (gồm 90 cán bộ): (Cán bộ quản lý; Tổ trưởng chuyên môn; Giáo viên có kinh nghiệm; Chuyên viên Sở giáo dục đào tạo). 7. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ của đề tài, trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng các nhóm phương pháp sau: 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết Tìm hiểu khái niệm, thuật ngữ có liên quan. Nghiên cứu các văn bản, nghị quyết của Chính phủ (Bộ Giáo dục và Đào tạo), của địa phương (Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Ninh) về quản lí dạy học ở trường trung học phổ thông. Nghiên cứu các loại tài liệu sư phạm, quản lí có liên quan đến đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp quan sát (công việc dạy học của giáo viên và học sinh). Phương pháp điều tra (nghiên cứu chương trình, hồ sơ chuyên môn...). Phương pháp đàm thoại phỏng vấn (lấy ý kiến của giáo viên và học sinh thông qua trao đổi trực tiếp). Phương pháp thực nghiệm. Phương pháp chuyên gia. 8. Đóng góp mới của luận văn Trên cơ sở kế thừa các thành tựu lý luận, luận án đã cụ thể hóa, làm rõ hơn quan điểm về dạy học phân hóa và quản lý dạy học phân hóa ở trường THPT. Để Quản lý dạy học phân hóa đạt kết quả, trong QL cần khơi dậy, phát huy nội lực tự học của người học và khơi dậy, phát huy được lòng yêu nghề, trách nhiệm với nghề nghiệp của người dạy để dạy tốt, học tốt, hình thành khả năng tự học và học suốt đời của người học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 3 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Chỉ ra được những bất cập trong Quản lý dạy học phân hóa ở các trường THPT hiện nay. Đồng thời phát hiện được nguyên nhân của những bất cập đó là sự hạn chế về nhận thức của CBQL, GV... đối với việc đổi mới DHPH; đó là tổ bộ môn chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm của mình và GV chưa được bồi dưỡng một cách có hệ thống về quy trình DHPH; đó là CSVC trường học chưa đáp ứng được yêu cầu. Đề xuất được các biện pháp có tính khoa học và tính thực tiễn về Quản lý dạy học phân hóa ở trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh hiện nay (ở cấp vi mô), góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT nói riêng và góp phần thực hiện thành công mô hình dạy học phân hóa hiện tại và trong tương lai. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được cấu trúc thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học phân hóa ở các trường THPT. Chương 2: Thực trạng về quản lý dạy học phân hóa tại các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh. Chương 3: Các biện pháp quản lý dạy học phân hóa tại các trường THPT huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 4 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC PHÂN HÓA Ở CÁC TRƢỜNG THPT 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề Nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước, việc nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường nói chung và nhà trường phổ thông nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm của các nước trên thế giới trong đó có Việt Nam. Dạy học là hoạt động lao động xã hội xuất hiện từ lúc con người có nhu cầu truyền lại cho thế hệ sau những kinh nghiệm của thế hệ trước. Quản lý ra đời khi có sự phân công lao động xã hội. Quản lý DH là một quá trình xã hội đặc thù. Thực tiễn và lý luận về quản lý DH được hình thành và phát triển cùng với sự hình thành và phát triển của xã hội loài người. Ngay từ thời cổ đại, tư tưởng về DH và quản lý DH đã được thể hiện trong những quan điểm của nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục. Đức Khổng Tử (55-479 TCN) đã giúp học trò phát triển bằng cách khuyến khích sở trường và phê bình sở đoản, phương châm chính của dạy học là khải phát (gợi mở). Socrates (469399 TCN) đã đề xuất thực hiện phương pháp dạy học và được sử dụng cho đến ngày nay. J.A.Komenxki (1592-1670) đã phân tích các hiện tượng trong tự nhiên và hiện thực để đưa ra các biện pháp dạy học buộc học sinh phải tìm tòi, suy nghĩ để nắm được bản chất của sự vật hiện tượng. J.J.Rousseau (1717-1778) chủ trương giáo dục trẻ em một cách tự nhiên và người học sẽ tự khám phá tích luỹ kiến thức thông qua chính hoạt động của mình. Nhiều nhà giáo dục tiêu biểu xuất hiện khoảng cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX như John Dewey (1859-1952), A.Macarenco (1888-1938), Jean Piaget (1896-1980),… cũng có quan điểm hướng đến sự tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học. Vào nửa đầu thế kỷ XX, T.Makiguchi (Nhật Bản) đã nêu lên quá trình phát triển của giáo dục tương ứng với nó là sự thay đổi vai trò của người thầy trong quá trình giáo dục, dạy học. Dạy học phải hướng vào người học, dạy học tích cực, biến quá trình dạy học thành quá trình tự học. Xu thế dạy học hiện nay hoàn toàn phù hợp với tư tưởng này. Ở Liên Xô (cũ), trong những thập kỷ gần đây đã có một số công trình nghiên cứu hệ thống các vấn đề về PPDH mà tiêu biểu là công trình của các nhà khoa học: V.V.Davưdop, N.A.Menchinskaia, I.Ia.Lecne,... trong đó việc công nghệ hóa quá trình dạy học của Giáo sư Viện sĩ V.V.Davưdop đã được tổ chức vận dụng tại Việt Nam. Trong thời đại ngày nay, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ; sự bùng nổ thông tin khoa học và công nghệ; những tư tưởng trên không những vẫn giữ nguyên giá trị của nó mà còn được tiếp tục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 5 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ kế thừa và phát triển. Giáo dục của thế giới đã trải qua ba cuộc cải cách, theo đó là cuộc cải cách về giáo dục. Đặc biệt, cuộc cải cách lần thứ hai vào những năm 1950 và cuộc cải cách lần thứ ba vào những năm 1980 đã tập trung vào vấn đề đổi mới PPDH theo hướng phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của người học. Ở nước ta, ngay những ngày đầu của nền giáo dục cách mạng Việt Nam, trong thư gửi cho HS nhân ngày khai trường, Bác Hồ đã viết: “Từ giờ phút này trở đi, các cháu được hưởng một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam (…) làm phát triển hoàn toàn năng lực sẵn có của các cháu.”. Nội dung bức thư như là một định hướng cho sự phát triển của PPDH. Trong sự nghiệp cách mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến giáo dục. Định hướng đổi mới PPDH đã được nêu ra trong Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ Tư khoá VII, lần thứ Hai khoá VIII, lần thứ Sáu khoá IX, được thể chế hoá trong Luật Giáo dục: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”, được cụ thể hoá trong quyết định 201/2001/QĐ-TTg ngày 28/12/2001 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt “chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010” và các chỉ thị thực hiện nhiệm vụ năm học của Bộ GD & ĐT. Trong những năm gần đây, đứng trước nhiệm vụ đổi mới giáo dục đào tạo nói chung và đổi mới phương pháp dạy học nói riêng, nhiều nhà nghiên cứu trong đó có những nhà giáo dục học, tâm lý học như Trần Hồng Quân, Phạm Minh Hạc, Phan Trọng Luận, Vũ Văn Tảo, Đỗ Đình Hoan, Trịnh Xuân Vũ, Phạm Viết Vượng, Đặng Thành Hưng... đã đi sâu nghiên cứu vấn đề đổi mới nội dung dạy học theo hướng nâng cao tính hiện đại và gắn khoa học với thục tiễn sản xuất và đời sống, vấn đề lấy học sinh làm trung tâm trong hoạt động dạy học. Xét ở góc độ nghiên cứu lý luận quản lý giáo dục, dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các nhà khoa học nước ta đã tiếp cận quản lý giáo dục (QLGD) và quản lý (QL) trường học để đề cập đến việc phát triển công tác QL trường học; các tác phẩm tiêu biểu như: Phương pháp luận khoa học giáo dục của Phạm Minh Hạc; Khoa học Quản lý giáo dục Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của Trần Kiểm,... Như vậy, vấn đề nâng cao chất lượng dạy học từ lâu đã dược các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm. Từ những năm cuối thế kỷ XX khi xã hội sắp bước vào một giai đoạn phát triển mới thì hơn bao giờ hết, vấn đề này được quan tâm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 6 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ nhiều hơn và nó trở thành mối quan tâm chung của toàn xã hội, đặc biệt là của những nhà nghiên cứu giáo dục. Ý kiến của các nhà nghiên cứu có thể khác nhau nhưng điểm chung mà chúng ta thấy trong các công trình nghiên cứu họ là khẳng định: vai trò quan trọng của công tác quản lý trong việc nâng cao chất lượng dạy và học ở các cấp học và ở các bậc học. Đây cũng chính là một trong những tư tưởng mang tính chiến lược về phát triển giáo dục của Đảng ta “đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương pháp và quản lý giáo dục đào tạo”. Giáo dục Bắc Ninh trong nhiều năm gần đây đã quan tâm đến công tác giảng dạy của giáo viên trên lớp. Ngành giáo dục đã tổ chức các lớp bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên. Hàng năm có tổ chức các hội thi giáo viên dạy giỏi ở các cấp học, bậc học. Việc làm này đã kích thích được tinh thần học hỏi, nâng cao chuyên môn cho giáo viên. Tuy nhiên để nâng cao chất lượng dạy học cho đại đa số giáo viên thì rất cần có các biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên. Quản lý hoạt động dạy học(HĐDH) thực sự là vấn đề bức xúc đã dược quan tâm nghiên cứu và cần tiếp tục nghiên cứu để đổi mới nhằm nâng cao chát lượng dạy học trong nhà trường. Quản lý HDDH là nội dung hoạt động trung tâm của người hiệu trưởng ở các nhà trường. Đồng thời cũng là nội dung cơ bản, quan trọng nhất trong công tác quản lý trường học. Chính vì lẽ đó, vấn đề quản lý HĐDH luôn được các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý giáo dục đề cập trong các công trình nghiên cứu khoa học. Giáo trình giảng dạy của trường ĐH sư phạm Hà Nội, Trường cán bộ quản lý giáo dục và đào tạo(nay là Học viện Quản lý giáo dục) có các công trình nghiên cứu và giảng dạy về chuyên đề quản lý HĐDH trong trường phổ thông. Các luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục cũng đã có một số tác giả viết đè tài: “Biện pháp quản lý HĐDH của hiệu trưởng”, như đề tài: “ Biện pháp quản lý HDDH của hiệu trưởng trường tiểu học tại thành phố Thanh Hóa của tác giả Viên Thị Dung; đề tài: “Những biện pháp QL của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả HĐDH ở các trường THPT tại thành phố Đà Nẵng’ của tác giả Nguyễn Hữu Dũng... Các công trình nghiên cứu, các luận văn thạc sỹ này chủ yếu dừng lại ở những vấn đề lý luận vĩ mô mang tính định hướng, chỉ đạo còn vấn đề QLHĐDH ở từng khu vực, riêng từng trường THPT thì còn rất ít nghiên cứu, bàn về quản lý dạy học phân hóa. Nhìn tổng thể, cho đến nay vẫn chưa có một công trình nghiên cứu nào đề cập đến các biện pháp quản lý của HT, nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân hóa ở các trường THPT một cách có hệ thống và phù hợp với điều kiện thực tế của huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 7 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ Vì vậy, chúng tôi cho rằng việc nghiên cứu thực trạng, xác lập các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT huyên Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh là cần thiết, nó góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường, đáp ứng được yêu cầu giáo dục của tỉnh nhà nói riêng và mục tiêu giáo dục THPT nói chung. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của dạy học phân hóa, quản lý dạy học phân hóa 1.2.1. Dạy học và dạy học phân hóa a) Dạy học Theo Phạm Minh Hạc "Dạy học là một chức năng xã hội, nhằm truyền đạt và lĩnh hội kiến thức, kinh nghiệm xã hội đã tích luỹ được, nhằm biến kiến thức, kinh nghiệm xã hội thành phẩm chất và năng lực cá nhân" [13;tr18]. Theo Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt: "Quá trình dạy học là một quá trình sư phạm bộ phận, một phương tiện để trau dồi học vấn, phát triển giáo dục và giáo dục phẩm chất, nhân cách thông qua sự tác động qua lại giữa người dạy và người học nhằm truyền thụ và lĩnh hội một cách có hệ thống những tri thức khoa học, những kỹ năng, kỹ xảo, nhận thức và thực hành". [11;tr25] Theo Nguyễn Ngọc Quang: Dạy học được nghiên cứu theo quan điểm là một quá trình. Dạy học bao gồm hai quá trình đó là quá trình dạy của thày và quá trình học của trò. Hai quá trình này có mối quan hệ biện chứng, tồn tại vì nhau, sinh ra vì nhau và thúc đẩy nhau phát triển. - Học là quá trình tự giác tích cực, tự lực chiếm lĩnh khái niệm khoa học của học sinh biến nó từ kho tàng văn hóa xã hội thành học vấn riêng của bản thân, học sinh sẽ hình thành cho mình một thái độ mới trong việc đánh giá các giá trị tinh thần vật chất của thế giới khách quan, một phẩm chất đạo đức mới, dưới sự điều khiển sư phạm của giáo viên. Đó là quá tình tự điều khiển tối ưu, sự chiếm lĩnh khái niệm khoa học, bằng cách đó hình thành cấu trúc tâm lý mới, phát triển nhân cách toàn diện. - Dạy học là sự tổ chức điều khiển quá trình học sinh chiếm lĩnh, lĩnh hội tri thức hình thành và phát triển nhân cách. Quá trình dạy học có vai trò chủ đạo được thể hiện với ý nghĩa là tổ chức và điều khiển sự học tập của học sinh giúp học sinh nắm kiến thức, hình thành kỹ năng, thái độ. Dạy có chức năng kép là truyền đạt thông tin dạy học và điều khiển hoạt động học. - Hoạt động dạy học là hoạt động trung tâm chi phối tất cả các hoạt động khác trong nhà trường. Do đó là con đường trực tiếp và thuận lợi nhất để giúp học sinh lĩnh hội tri thức của loài người. - Hoạt động dạy học làm cho học sinh nắm vững tri thức khoa học một cách có hệ thống cơ bản, có những kỹ năng, kỹ xảo cần thiết trong học tập, lao động và đời Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 8 http://www.lrc-tnu.edu.vn/
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan