Tài liệu Quản lý của ngân hàng nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh bắc kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH DƯƠNG THỊ YẾN QUẢN LÝ CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2020 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH DƯƠNG THỊ YẾN QUẢN LÝ CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HỒNG YẾN THÁI NGUYÊN - 2020 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực, xuất phát từ tình hình thực tế của NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. Thái Nguyên, ngày …. tháng … năm 2020 Tác giả luận văn Dương Thị Yến ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Khoa sau đại học, cùng các thầy, cô giáo trong trường Đại học kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo TS. Nguyễn Thị Hồng Yến Người đã trực tiếp hướng dẫn đã tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban Giám đốc, các phòng ban, đồng nghiệp tại Ngân hàng nhà nước chi nhánh tỉnh Bắc Kạn, các ngân hàng TMCP trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đã tạo điều kiện cung cấp số liệu, đóng góp ý kiến và động viên tác giả trong suốt thời gian học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, ngày …. tháng…. năm 2020 Tác giả luận văn Dương Thị Yến iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. viii DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................... ix DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ .......................................................... xi MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................. 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 3 4. Những đóng góp của đề tài ................................................................... 4 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................. 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC CẤP TỈNH ĐỐI VỚI RỦI RO THANH KHOẢN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .................................... 5 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý của Ngân hàng Nhà nước cấp tỉnh đối với rủi ro thanh khoản của Ngân hàng thương mại ......................................... 5 1.1.1. Rủi ro thanh khoản của ngân hàng thương mại .............................. 5 1.1.2. Nguyên nhân rủi ro thanh khoản của Ngân hàng thương mại ........ 7 1.1.3. Quản lý rủi ro thanh khoản của NHNN đối với NHTM ............... 10 1.1.4. Nội dung quản lý của NHNN cấp tỉnh đối với hoạt động quản lý rủi ro thanh khoản của các NHTM ............................................................... 13 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý của NHNN cấp tỉnh đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM ............................................................... 22 1.2. Cơ sở thực tiễn quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .......... 24 1.2.1. Kinh nghiệm quốc tế ..................................................................... 24 1.2.2. Kinh nghiệm trong nước ............................................................... 26 iv 1.2.3. Bài học kinh nghiệm về quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại có thể vận dụng trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ............................................................................... 30 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................... 31 2.1. Các câu hỏi nghiên cứu .................................................................... 32 2.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................. 32 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin .................................................... 32 2.2.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp thông tin .............................. 38 2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu............................................................. 41 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................... 41 2.3.1. Chỉ tiêu phản ánh tình hình rủi ro thanh khoản ............................ 41 2.3.2. Chỉ tiêu phản ánh tình hình quản lý của NHNN đối với rủi ro thanh khoản tại các NHTM ............................................................................... 42 Chương 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM - CHI NHÁNH TỈNH BẮC KẠN ĐỐI VỚI RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN ..................................................... 45 3.1. Giới thiệu về NHNN Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn ............. 45 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn ............................................................... 45 3.1.2. Vị trí, chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn ....................................................... 45 3.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn ........................................................................ 47 3.1.4. Kết quả hoạt động NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .................. 53 3.2. Thực trạng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại ở tỉnh Bắc Kạn........................................................................................................... 57 3.2.1. Thực trạng chỉ số vốn điều lệ và hệ số CAR ................................ 57 v 3.2.2. Thực trạng chỉ số trạng thái tiền mặt của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ............................................................................................ 60 3.2.3. Thực trạng năng lực cho vay của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .................................................................................................. 61 3.2.4. Thực trạng tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi (LDR) của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........................................................... 62 3.2.5. Thực trạng chỉ số vị thế ròng của các ngân hàng trên thị trường 2 của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .............................................. 63 3.2.6. Thực trạng rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ............................................................................... 64 3.3. Thực trạng quản lý của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........................................................................ 65 3.3.1. Xây dựng mô hình quản lý rủi ro thanh khoản tại các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .................................................... 65 3.3.2. Xây dựng chính sách, quy định và ban hành các văn bản pháp quy đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM ............................................. 69 3.3.3. Tổ chức thực thi chính sách, quy định pháp luật đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM ............................................................................. 76 3.3.4. Công tác thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM ............................................................................. 84 3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý của Ngân hàng Nhà nước tỉnh Bắc Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM ..................................... 87 3.4.1. Các yếu tố khách quan .................................................................. 87 3.4.2. Các yếu tố chủ quan ...................................................................... 92 3.5. Đánh giá chung quản lý của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại ........................................................................................................... 96 3.5.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 96 vi 3.5.2. Một số hạn chế .............................................................................. 96 3.5.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................................................. 98 Chương 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM - CHI NHÁNH TỈNH BẮC KẠN ĐỐI VỚI RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN ......................... 99 4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ................................................................................................... 99 4.1.1. Quan điểm quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .......... 99 4.1.2. Định hướng quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........ 100 4.1.3. Mục tiêu quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........ 100 4.2. Giải pháp tăng cường quản lý của Ngân hàng Nhà nước VN - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đến năm 2025 ....................................... 101 4.2.1. Tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác giám sát từ xa hoạt động của các ngân hàng thương mại .............................................................. 101 4.2.2. Gắn rủi ro thanh khoản với rủi ro thị trường trong quản lý ........ 101 4.2.3. Thiết lập mô hình tổ chức phù hợp ............................................. 102 4.2.4. Tăng cường quản lý rủi ro và kiểm toán nội bộ .......................... 103 4.2.5. Đẩy mạnh công tác huy động vốn ............................................... 105 4.2.6. Xây dựng đội ngũ nhân viên có trình độ, năng lực và đạo đức nghề nghiệp .......................................................................................... 106 4.2.7. Nâng cao chất lượng cấp tín dụng tại các NHTM ...................... 107 4.3. Kiến nghị ........................................................................................ 108 4.3.1. Đối với Chính phủ ....................................................................... 108 4.3.2. Đối với ngân hàng nhà nước Việt Nam ...................................... 109 4.3.3. Đối với ngân hàng nhà nước Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn ........................................................................................................ 110 vii 4.3.4. Đối với các Ngân hàng thương mại trên địa bàn Tỉnh Bắc Kạn. 111 KẾT LUẬN .......................................................................................... 113 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................... 115 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 117 viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý HĐQT Hội đồng quản trị NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NHTW Ngân hàng trung ương QLRRTK Quản lý rủi ro thanh khoản RRTD Rủi ro tín dụng RRTK Rủi ro thanh khoản TCTD Tổ chức tín dụng ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Cung - cầu về thanh khoản trong ngân hàng ................................ 6 Bảng 2.1. Quy mô mẫu của nghiên cứu ...................................................... 33 Bảng 2.2. Phân tích nhân khẩu học các các đối tượng khảo sát ................. 33 Bảng 2.3. Phân tích nhân khẩu học các CBQL và các CBQL làm công tác QLRR TK tại các NHTM chi nhánh tỉnh Bắc Kạn .................... 34 Bảng 2.4: Tổng hợp chỉ tiêu nghiên cứu cho bảng hỏi của CB tại NHNN Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn .................................................. 35 Bảng 2.5: Tổng hợp chỉ tiêu nghiên cứu cho bảng hỏi của CB quản lý tại NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .............................................. 37 Bảng 2.6. Thang đánh giá Likert................................................................. 39 Bảng 3.1: Vốn điều lệ của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019 ................................................................................. 58 Bảng 3.2. Hệ số CAR của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019 ................................................................................. 59 Bảng 3.3: Chỉ số trạng thái tiền mặt của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019 ......................................................... 60 Bảng 3.4: So sánh năng lực cho vay của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019 ......................................................... 61 Bảng 3.5: Chỉ số LDR của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019 ................................................................................. 62 Bảng 3.6: Chỉ số vị thế ròng của các ngân hàng trên thị trường 2 của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019 .......... 63 Bảng 3.7. Tổng hợp các lần tăng lãi suất tái cấp vốn và tái chiết khấu qua các năm 2018, 2019 .......................................................................... 64 Bảng 3.8: Số lượng chính sách áp dụng cho quản lý rủi ro thanh khoản của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........................................ 73 Bảng 3.9. Chính sách về lãi suất cho vay của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017- 2019 ................................................... 74 x Bảng 3.10: Đánh giá xây dựng chính sách, quy định và ban hành các văn bản pháp quy đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM trên địa bàn............................................................................................... 74 Bảng 3.11: Tỷ lệ dữ trữ bắt buộc tại các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn năm 2019 .................................................................................... 80 Bảng 3.12: Đánh giá tổ chức thực thi chính sách, quy định pháp luật đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ... 80 Bảng 3.13: Kết quả công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........ 85 Bảng 3.14: Đánh giá công tác thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........ 85 Bảng 3.15: Đánh giá của cán bộ NHTM về chính sách quản lý rủi ro thanh khoản của các NHNN ................................................................. 88 Bảng 3.16: Đánh giá của cán bộ NHTM về quy trình giao dịch trong quản lý rủi ro thanh khoản của các NHNN ............................................. 91 Bảng 3.17: Đánh giá của cán bộ NHTM về chất lượng cán bộ thực hiện quản lý và nhận dạng trong quản lý rủi ro thanh khoản của các NHNN ......................................................................................... 95 xi DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ Hình 1.1. Mô hình quản lý rủi ro tại NHTM với 3 lớp phòng vệ ............... 13 Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức NHNN VN Chi nhánh Bắc Kạn ........................ 47 Hình 3.1. Quy mô vốn huy động của NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019 ........................................................................ 53 Hình 3.2. Quy mô dư nợ của NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019 ................................................................................. 54 Hình 3.3. Mô hình quản lý rủi ro thanh khoản của NHNN tỉnh Bắc Kạn . 65 Hình 3.4. Ý kiến đánh giá mô hình quản lý RRTK tại tỉnh Bắc Kạn ......... 66 Hình 3.3. Ý kiến đánh giá mô hình QLRRTK của cán bộ NHNN cho các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn............................................... 84 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Với vai trò là các tổ chức tài chính trung gian, hệ thống NHTM giúp các nguồn lực tài chính trong nền kinh tế được luân chuyển, phân bổ và sử dụng một cách có hiệu quả, từ đó hỗ trợ tăng trưởng kinh tế một cách bền vững. Bên cạnh các vai trò to lớn của mình, hệ thống NHTM cũng rất dễ gây ra những “tổn thương” nặng nề cho nền kinh tế, những “tổn thương” này có thể dễ dàng xuất hiện khi hoạt động của các NHTM gặp “vấn đề”. NHTM là chủ thể kinh doanh tiền tệ và có quan hệ mật thiết với nhiều lĩnh vực khác nhau, nhiều chủ thể khác nhau trong nền kinh tế, do vậy hoạt động của ngân hàng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro và trong đó RRTK được xem là một trong những rủi ro chủ yếu của các NHTM; không chỉ làm gia tăng chi phí và giảm thu nhập ròng của ngân hàng như rủi ro lãi suất hay rủi ro thị trường gây ra, RRTK ở mức cao có thể khiến ngân hàng mất khả năng thanh toán, dẫn đến phá sản, đồng thời gây tác động dây chuyền tới toàn hệ thống ngân hàng và sự sụp đổ của hệ thống ngân hàng có thể dẫn tới sự sụp đổ của cả nền kinh tế. Thực tế trên thế giới, sau cuộc đại khủng hoảng của chủ nghĩa tư bản giai đoạn 1929 - 1933, cuộc khủng hoảng kinh tế khu vực Đông Á năm 1997 hay cuộc đại khủng hoảng tài chính - tiền tệ bắt đầu từ năm 2008; đã có rất nhiều ngân hàng bị phá sản, buộc bị mua lại hoặc phải sáp nhập với ngân hàng khác do mất khả năng thanh khoản. Qua mỗi cuộc khủng hoảng các bài học về quản lý hoạt động của hệ thống NHTM, quản lý RRTK lại được rút ra, tuy nhiên do tính chất của các cuộc khủng hoảng là khác nhau, các giải pháp đối phó với khủng hoảng cũng sẽ khác nhau, và giải pháp với từng quốc gia cũng khác nhau nên việc NHNN dựa vào các “kịch bản” đã xảy ra để xây dựng một chiến lược quản lý RRTK cho hệ thống NHTM là điều rất cần thiết. Tại Việt Nam, các tranh luận về rủi ro thị trường, rủi ro tín dụng, rủi ro lãi suất và hiệp định Basel II .… đã làm giảm sự chú ý của các cơ quan quản lý tới RRTK của hệ thống NHTM. Tuy nhiên sau cuộc đại khủng hoảng tài chính - tiền tệ bắt đầu từ năm 2008, RRTK đã được xem như một mối đe dọa nghiêm trọng đối với lĩnh vực tài chính, ngân hàng và toàn bộ nền kinh tế, quản lý RRTK ngày càng có vị trí quan trọng trong công tác quản lý rủi ro của NHNN, đây là sự thay đổi lớn vì RRTK đã từng bị các tổ chức tài chính và các cơ quan quản lý “thờ ơ” trong những năm trước. Với tầm quan trọng của hoạt động quản lý RRTK, NHNN Việt Nam và bản thân các 2 NHTM đã tích cực củng cố, đẩy mạnh công tác quản lý, quản trị RRTK, góp phần đảm bảo an toàn cho hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, công tác quản lý, quản trị loại hình rủi ro này vẫn chưa thực sự hiệu quả, bằng chứng là mặc dù đã cơ bản vượt qua cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ nhưng nguy cơ mất khả năng thanh khoản của hệ thống ngân hàng vẫn luôn thường trực, đe doạ các ngân hàng trong hệ thống: Với các ngân hàng nhỏ, nguồn vốn thấp luôn đối mặt với tình trạng khan hiếm nguồn vốn, luôn phải chạy đua huy động vốn, chạy đua lãi suất…; còn với các ngân hàng lớn cơ cấu nguồn vốn thay đổi liên tục và mức dự trữ thấp vẫn có thể gây ra việc mất thanh khoản cho ngân hàng, mặc dù ngân hàng nhà nước đã và đang áp dụng các tiêu chuẩn của hiệp ước Basel II tuy nhiên do sự thay đổi của môi trường kinh tế toàn cầu, nhiều quy định của Basel II đã được điều chỉnh trong Basel III, việc sử dụng Basel II vẫn có thể gây rủi ro thanh khoản cho các ngân hàng lớn…. Thêm vào đó nội dung, quy trình quản lý RRTK hệ thống của NHNN Việt Nam vẫn còn chưa thực sự chặt chẽ, các công cụ can thiệp vào RRTK hệ thống vẫn chưa thực sự hiệu quả. Một bằng chứng về sự chưa hiệu quả trong quản lý RRTK ở Việt Nam đó là khi các công cụ tài chính ngày càng đa dạng, các thị trường và các tổ chức tài chính ngày càng được kết nối chặt chẽ hơn nhờ những “phát kiến” mới được đưa ra sau các cuộc khủng hoảng thì khuôn khổ pháp lý, hệ thống pháp luật và các nội dung, phương thức quản lý lại chưa được điều chỉnh theo những “phát kiến” đó. Những “lỗ hổng” này sẽ là một phần nguyên nhân dẫn đến sự kém hiệu quả trong quản lý RRTK tại Việt Nam. Cùng với tái lập tỉnh Bắc Kạn, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - chi nhánh tỉnh Bắc Kạn (Sau đây gọi tắt là NHNN tỉnh Bắc Kạn) được thành lập lại từ 01/01/1997 theo Quyết định số 326/QĐ-NH9 ngày 5/12/1996 của Thống đốc NHNN. Chi nhánh là đơn vị phụ thuộc của NHNN, chịu sự lãnh đạo và điều hành tập trung, thống nhất của Thống đốc NHNN có chức năng tham mưu, giúp Thống đốc thực hiện quản lý nhà nước về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối trên địa bàn và thực hiện một số nghiệp vụ Ngân hàng Trung ương theo ủy quyền của Thống đốc. Nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội trên địa bàn, hệ thống các ngân hàng thương mại toàn tỉnh Bắc Kạn đã không ngừng phát triển và đạt được nhiều kết quả tích cực. Chính vì vậy, đi tìm lời giải cho bài toán tăng cường quản lý RRTK đang là một vấn đề được quan tâm hàng đầu và là nhiệm vụ rất cấp thiết hiện nay, bởi nó không chỉ đảm bảo an toàn, ổn định cho hoạt động của từng ngân hàng; giúp các ngân hàng đứng vững trong quá trình hội nhập, mà còn mở cánh cửa cho hệ thống ngân 3 hàng, hệ thống tài chính cũng như toàn bộ nền kinh tế Việt Nam hướng tới sự phát triển bền vững. Xuất phát từ thực tiễn nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn” làm đề tài luận văn thạc sĩ. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đề tài đánh giá phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn nhằm góp phần đảm bảo an toàn, ổn định cho hoạt động của từng ngân hàng, giúp các ngân hàng đứng vững trong quá trình hội nhập. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý của NHNN cấp tỉnh đối với rủi ro thanh khoản của các ngân hàng thương mại. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. - Nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. - Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đến năm 2025. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu thực trạng quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017 - 2019. Bổ sung một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại đến năm 2025. - Phạm vi về không gian: Luận văn được nghiên cứu tại NHNN Việt Nam Chi 4 nhánh tỉnh Bắc Kạn và 4 NHTM trên địa bàn gồm Chi nhánh Ngân hàng Đầu tư & Phát triển tỉnh Bắc Kạn, Chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp & PTNT tỉnh Bắc Kạn, Chi nhánh Ngân hàng VietinBank tỉnh Bắc Kạn; Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt tỉnh Bắc Kạn. - Phạm vi về thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu số liệu thứ cấp giai đoạn 2017 - 2019, số liệu sơ cấp được điều tra, khảo sát vào tháng 5/2020. 4. Những đóng góp của đề tài - Về mặt lý luận: Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa về phương diện lý luận trong quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại nói chung và trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn nói riêng. Các vấn đề liên quan đến lý thuyết về quản lý của Ngân hàng Nhà nước cấp tỉnh đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại sẽ được hệ thống hóa một cách đầy đủ, toàn diện và khoa học. - Về mặt thực tiễn: Luận văn là tài liệu có giá trị thực tiễn về đánh giá tính thanh khoản và quản lý của Ngân hàng Nhà nước đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu của luận văn có giá trị sâu sắc dành cho cao học viên, nghiên cứu viên khi nghiên cứu vấn đề quản lý của Ngân hàng Nhà nước cấp tỉnh đối với rủi ro thanh khoản của các NHTM ở các địa phương khác trong cả nước. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo luận văn được chia làm 4 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý của Ngân hàng Nhà nước cấp tỉnh đối với rủi ro thanh khoản của Ngân hàng thương mại. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản lý của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. Chương 4: Giải pháp tăng cường quản lý của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Kạn đối với rủi ro thanh khoản của các Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC CẤP TỈNH ĐỐI VỚI RỦI RO THANH KHOẢN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý của Ngân hàng Nhà nước cấp tỉnh đối với rủi ro thanh khoản của Ngân hàng thương mại 1.1.1. Rủi ro thanh khoản của ngân hàng thương mại 1.1.1.1. Khái niệm thanh khoản Thanh khoản có thể được nhìn nhận từ nhiều góc độ khác nhau: Dưới góc độ tài sản: Thanh khoản được hiểu là khả năng chuyển hóa tài sản thành tiền. Theo Peter S. Rose thì một tài sản có tính thanh khoản cao nếu nó thỏa mãn đồng thời các đặc điểm: (i) Có thị trường giao dịch để có thể chuyển hóa tài sản thành tiền nhanh chóng; (ii) Giá cả của tài sản phải ổn định, dù tài sản giá trị lớn như thế nào hay cần được bán nhanh ra sao, thị trường vẫn đủ “sâu” để chấp nhận với mức giá thay đổi không đáng kể; (iii) Thị trường của tài sản phải có khả năng đảo chiều để cho người bán có thể mua lại tài sản với mức tổn thất không đáng kể (Peter Rose (2011)) Dưới góc độ Ngân hàng: Thanh khoản được hiểu là khả năng Ngân hàng đáp ứng kịp thời và đầy đủ các nghĩa vụ tài chính phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh, như chi trả tiền gửi, cho vay, thanh toán và các giao dịch tài chính khác (Tô Ngọc Hưng và cs (2010)). Khái niệm cung và cầu thanh khoản Cung thanh khoản là số tiền có sẵn hoặc có thể có trong thời gian ngắn để ngân hàng sử dụng Cầu thanh khoản phản ánh nhu cầu rút tiền khỏi ngân hàng ở những thời điểm khác nhau (Tô Ngọc Hưng và cs (2010)). Khả năng và yêu cầu về thanh khoản được thể hiện trong nguồn cung và cầu thanh khoản. 6 Bảng 1.1. Cung - cầu về thanh khoản trong ngân hàng Nguồn cung vốn thanh khoản - Tiền gửi của Khách hàng. Nguồn cầu thanh khoản - Khách hàng rút tiền từ tài khoản - Doanh thu từ việc bán các dịch vụ - Yêu cầu vay vốn từ những Khách hàng phi tiền gửi. chất lượng tín dụng cao. - Thanh toán nợ của khách hàng. - Thanh toán các khoản vay phi tiền gửi. - Bán tài sản. - Chi phí bằng tiền và thuế xuất hiện trong quá trình sản xuất và cung cấp dịch vụ. - Vay từ thị trường tiền tệ. - Thanh toán cổ tức bằng tiền. (Nguồn: Perter Rose (2011)) Sự khác biệt về cung - cầu thanh khoản xác định trạng thái thanh khoản ròng của NHTM (NLP). NLP = ∑ Cung thanh khoản - ∑ Cầu thanh khoản - Nếu NLP > 0: NHTM có thặng dư thanh khoản. Trong trường hợp này, NHTM cần phải xác định nên đầu tư khoản thặng dư thanh khoản này sao cho hiệu quả cho tới khi chúng cần sử dụng để đáp ứng nhu cầu thanh khoản trong tương lai. - Nếu NLP < 0: NHTM bị thiếu hụt thanh khoản, đòi hỏi phải bổ sung thanh khoản bị thiếu hụt. 1.1.1.2. Khái niệm rủi ro thanh khoản Theo Basel II, rủi ro thanh khoản là loại rủi ro xuất hiện trong trường hợp ngân hàng thiếu khả năng chi trả, không chuyển đổi kịp thời các loại tài sản ra tiền hoặc không có khả năng vay mượn để đáp ứng yêu cầu của hợp đồng thanh toán. Rủi ro thanh khoản là nguy cơ không thể thực hiện các nghĩa vụ thanh toán, theo đó việc không thể thực hiện này sẽ kéo theo những hậu quả không mong muốn. Rủi ro thanh khoản là khả năng ngân hàng không đáp ứng được các nghĩa vụ tài chính một cách tức thời hoặc phải huy động vốn bổ sung với chi phí cao hoặc bán tài sản với giá thấp (Tô Ngọc Hưng và cs (2010)). Có nhiều khái niệm về RRTK tuỳ góc độ tiếp cận khác nhau của các nhà nghiên cứu. Song, một cách chung nhất, rủi ro thanh khoản là những tổn thất tiềm năng về tài chính, thương hiệu có thể xảy ra do Ngân hàng không có khả năng hoặc không có đủ năng lực thực hiện nghĩa vụ chi trả và thanh toán một cách đầy đủ và 7 đúng hạn theo cam kết và là tổn thất về tài chính của NHTM để khắc phục tình trạng mất khả năng chi trả, khả năng thanh toán của ngân hàng. RRTK của NHTM chia thành 4 nhóm như sau: - Rủi ro thanh khoản rút tiền trước hạn - Rủi ro thanh khoản có kỳ hạn - Rủi ro thanh khoản tài trợ - Rủi ro thanh khoản thị trường. 1.1.2. Nguyên nhân rủi ro thanh khoản của Ngân hàng thương mại Thứ nhất, sự mất cân đối giữa nguồn vốn và sử dụng nguồn vốn của hệ thống ngân hàng. Nếu như các NHTM không tiến hành đa dạng hóa các nguồn vốn huy động, đa dạng hóa các kỳ hạn tiền gửi mà tập trung quá mức vào một số đối tượng khách hàng ở một số phạm vi thị trường và một vài loại đồng tiền thì nguy cơ rủi ro sẽ rất cao. Đặc biệt là khi mà NHTM nắm giữ danh mục tài sản Nợ quá nhạy cảm với lãi suất thì nguy cơ RRTK sẽ tăng cao. Thứ hai, biến động thất thường của nền kinh tế thực trong nước và trên quốc tế. Diễn biến của nền kinh tế thế giới có tác động mạnh mẽ đến thị trường tiền tệ. Thứ ba, biến động bất thường của thị trường tài chính trong nước và quốc tế, do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế thế giới, điều kiện kinh tế vĩ mô trong nước. Thứ tư, sự tăng trưởng tiền tệ, tín dụng quá nhanh, không bền vững yếu kém trong hệ thống chính sách, công cụ và năng lực. Sự tăng trưởng tín dụng quá nóng của các ngân hàng thương mại đi kèm với cơ cấu đầu tư không hợp lý, tập trung quá lớn vào đầu tư bất động sản chạy theo lợi nhuận sẽ phát sinh rủi ro cao khi thị trường đóng băng, tạo sự mất cân đối đối về kỳ hạn giữa tài sản nợ và tài sản có do ngân hàng sử dụng quá nhiều nguồn vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn. Chính điều này đã tạo ra rủi ro thanh khoản cao đối với NHTM. Thứ năm, tác động lan truyền. Với tư cách là một trung gian tài chính, hoạt động của NHTM căn bản phải trên cơ sở tạo lập niềm tin nơi công chúng, một khi niềm tin của NHTM bị suy giảm thì hậu quả sẽ rất khó lường, lan truyền ra công chúng, công chúng sẽ ồ ạt rút tiền gửi, khi đó NHTM sẽ đứng trước nguy cơ mất khả năng thanh toán, sự đổ vỡ sẽ rất khó tránh khỏi nếu thiếu sự trợ giúp từ NHTW.