Tài liệu Quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý trường mầm non vùng núi tỉnh thái nguyên

i ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM –––––––––––––––––– NGUYỄN THỊ NGUYỆT QUẢN LÝ CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG MẦM NON VÙNG NÚI TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM –––––––––––––––––– NGUYỄN THỊ NGUYỆT QUẢN LÝ CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG MẦM NON VÙNG NÚI TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành : QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS. TSKH. NGUYỄN VĂN HỘ THÁI NGUYÊN - 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tác giả xin chân thành cảm ơn Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên và các Thầy giáo, Cô giáo đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn lớp Cao học Quản lý giáo dục khoá 16 trong quá trình học tập, nghiên cứu. Tác giả xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Tỉnh uỷ, Uỷ ban nhân dân, Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo, các Sở, Ban, Ngành, các cán bộ quản lý giáo dục, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Định Hoá cùng gia đình và các bạn đồng nghiệp đã tận tình hợp tác, giúp đỡ. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến GS - TSKH Nguyễn Văn Hộ, người đã tận tình hướng dẫn, bổ sung những kiến thức và phương pháp luận trong suốt thời gian qua để tác giả hoàn thành luận văn này. Dù bản thân đã cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự chỉ dẫn, đóng góp ý kiến của các thầy cô và các bạn đồng nghiệp. Tác giả xin chân thành cảm ơn. Thái Nguyên, ngày 19 tháng 8 năm 2010 Tác giả Nguyễn Thị Nguyệt Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ................................................................................................. i MỤC LỤC ...................................................................................................... ii BẢNG CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ............................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................ viii MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................ 2 3.1. Khách thể nghiên cứu ..................................................................... 2 3.2. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................. 3 6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 3 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận ........................................... 3 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn ........................................ 4 7.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ............................................................... 4 8. Dự kiến đóng góp mới của đề tài ................................................................ 4 9. Cấu trúc luận văn........................................................................................ 4 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ QUẢN LÝ GIÁO DỤC MẦM NON ..................................................................................... 5 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ....................................................................... 5 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài nghiên cứu ........................ 6 1.2.1. Quản lý .......................................................................................... 6 1.2.2. Về quản lý giáo dục ....................................................................... 9 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iii 1.2.2.1. Khái niệm về quản lý giáo dục ............................................... 9 1.2.2.2. Vị trí, vai trò, trách nhiệm của người cán bộ quản lý trong sự nghiệp giáo dục đào tạo ........................................ 11 1.2.2.3. Những yêu cầu cơ bản đối với người cán bộ quản lý trong trường học - trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo ..... 12 1.2.3. Bồi dưỡng.................................................................................... 14 1.2.4. Chuyên môn ................................................................................ 15 1.2.5. Bồi dưỡng chuyên môn ................................................................ 15 1.2.6. Cán bộ quản lý trường mầm non................................................. 16 1.3. Chức năng quản lý của người hiệu trưởng ............................................. 18 1.3.1. Chức năng kế hoạch hoá............................................................. 18 1.3.2. Chức năng tổ chức ...................................................................... 19 1.3.3. Chức năng chỉ đạo ...................................................................... 19 1.3.4. Chức năng kiểm tra .................................................................... 19 1.4. Nội dung quản lý bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non .................................................................. 20 1.4.1. Cơ sở định hướng nâng cao chất lượng đào tạo CBQL giáo dục mầm non ........................................................................... 21 1.4.2. Nội dung, quản lý bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non ................................................................ 22 1.4.2.1. Quản lý thực hiện mục tiêu, nội dung chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục mầm non ............................ 22 1.4.2.2. Quản lý hoạt động giảng dạy bồi dưỡng của giảng viên tham gia bồi dưỡng ............................................................. 23 1.4.2.3. Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp, hình thức bồi dưỡng chuyên môn nhằm nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non tham gia bồi dưỡng và nâng cao hiệu quả của hoạt động bồi dưỡng ....................... 23 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv 1.4.2.4. Quản lý hoạt động của học viên (cán bộ quản lý mầm non). ........ 23 1.4.2.5. Điều kiện để thực hiện có hiệu quả nội dung quản lý bồi dưỡng chuyên môn .............................................................. 24 1.4.2.6. Quản lý kết quả bồi dưỡng................................................... 24 1.4.2.7. Quản lý cơ sở vật chất ......................................................... 24 1.5. Định hướng về quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý trường mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên ............................ 24 1.5.1. Định hướng về quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý các trường mầm non huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên .............................................................................. 24 1.5.2. Kế hoạch đào tạo - bồi dưỡng xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên của tỉnh Thái Nguyên .................................... 26 Kết luận chƣơng 1 ...................................................................................... 28 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG MẦM NON VÙNG NÚI TỈNH THÁI NGUYÊN .......................... 29 2.1. Tình hình kinh tế - văn hóa - xã hội địa phương .................................... 29 2.1.1. Tình hình kinh tế - văn hoá - xã hội tỉnh Thái Nguyên ................ 29 2.1.2. Sự nghiệp giáo dục và đào tạo ................................................... 29 2.1.2.1. Khó khăn.............................................................................. 29 2.1.2.2. Thuận lợi ............................................................................. 29 2.2. Tình hình phát triển giáo dục mầm non tỉnh Thái Nguyên ..................... 30 2.2.1. Mạng lưới trường lớp và phát triển số lượng.............................. 30 2.2.2. Công tác phát triển chất lượng ................................................... 31 2.2.3. Đội ngũ giáo viên mầm non ........................................................ 32 2.3. Thực trạng về đội ngũ CBQLGDMN tỉnh Thái Nguyên ........................ 33 2.3.1. Những đặc điểm về số lượng ...................................................... 33 2.3.2. Những đặc trưng về chất lượng .................................................. 34 2.3.3. Tình hình phát triển giáo dục mầm non huyện Định Hóa - tỉnh Thái Nguyên ............................................................................. 35 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v 2.4. Thực trạng về công tác quản lý bồi dưỡng chuyên môn cho CBQLGDMN của tỉnh Thái Nguyên ........................................................................... 42 2.4.1. Quản lý thực hiện nội dung chương trình bồi dưỡng................... 42 2.4.2. Nội dung quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho CBQLGDMN ..... 50 2.4.2.1. Quản lý thực hiện nội dung chương trình bồi dưỡng ............ 50 2.4.2.2. Quản lý hoạt động bồi dưỡng của giảng viên ....................... 51 2.4.2.3. Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp, hình thức bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non ............... 51 2.4.2.4. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng ..................... 51 2.4.2. Công tác bồi dưỡng, tự bồi dưỡng chuyên môn của cán bộ quản lý ..................................................................................... 58 Kết luận chƣơng 2 ...................................................................................... 61 Chƣơng 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC BỒI DƢỠNG CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG MẦM NON HUYỆN ĐỊNH HÓA - TỈNH THÁI NGUYÊN ........ 63 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................ 63 3.2. Các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý trường mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên............................ 64 3.2.1. Biện pháp1: Đổi mới hình thức bồi dưỡng dựa trên mô hình “Đào tạo dựa trên năng lực”................................. 65 3.2.2. Biện pháp 2: Làm tốt công tác xã hội hoá giáo dục để tăng cường đầu tư và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực cho công tác bồi dưỡng chuyên môn. ................. 67 3.2.3. Biện pháp 3. Tổ chức phối hợp với các cơ sở có kinh nghiệm về công tác bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục mầm non ................................................................ 69 3.2.4. Biện pháp 4. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá; xây dựng hoàn chỉnh các tiêu chí đánh giá chuyên môn ........ 71 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi 3.2.5. Biện pháp 5. Chủ động xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn ............................................................ 74 3.2.6. Biện pháp 6. Khuyến khích cán bộ quản lý phát huy vai trò tự bồi dưỡng chuyên môn của cán bộ quản lý mầm non ................................................................ 79 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 81 3.4. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp .......................................... 82 3.4.1. Khái quát về phương pháp khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp được đề xuất .............................................................. 82 3.4.2. Kết quả đánh giá......................................................................... 83 Kết luận chƣơng 3 ...................................................................................... 83 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 85 1. Kết luận .................................................................................................... 85 2. Kiến nghị .................................................................................................. 86 2.1. Với Bộ Giáo dục và Đào tạo .......................................................... 86 2.2. Với Sở Giáo dục và Đào tạo ........................................................... 87 2.3. Đối với Uỷ ban nhân dân huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên........ 87 2.4. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Định Hóa. ................... 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 89 PHỤ LỤC.................................................................................................... 92 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vii BẢNG CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT BD : Bồi dưỡng CMNV : Chuyên môn nghiệp vụ CS&GD : Chăm sóc và giáo dục CBQL : Cán bộ quản lý CBQLGD : Cán bộ quản lý giáo dục CBQLGDMN : Cán bộ quản lý giáo dục mầm non CLGD : Chất lượng giáo dục ĐT : Đào tạo GD : Giáo dục GD&ĐT : Giáo dục & Đào tạo GDMN : Giáo dục mầm non QL : Quản lý QLGD : Quản lý giáo dục TMN : Trường mầm non Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: Thống kê mạng lưới trường lớp mầm non của tỉnh Thái Nguyên..... 30 Bảng 2: Trình độ đào tạo của đội ngũ giáo viên mầm non tỉnh Thái Nguyên ..... 32 Bảng 3: Thống kê cán bộ quản lý GDMN theo độ tuổi của tỉnh Thái Nguyên .... 33 Bảng 4: Thống kê cán bộ quản lý GDMN theo trình độ đào tạo tỉnh Thái Nguyên ............................................................................... 34 Bảng 5: Trình độ lý luận chính trị và quản lý nhà nước, quản lý giáo dục ... 35 Bảng 6: Quy mô phát triển giáo dục mầm non của huyện Định Hóa ........ 35 Bảng 7: Tỷ lệ huy động trẻ đến Trường mầm non của huyện Định Hóa ...... 36 Bảng 8: Cơ cấu đội ngũ CBQLGDMN huyện Định Hóa-tỉnh Thái Nguyên .... 38 Bảng 9: Về trình độ và năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý trường mầm non huyện Định Hóa - tỉnh Thái Nguyên ................ 39 Bảng 10: Nhận thức của CBQLGDMN Sở GD&ĐT về công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho CBQLGDMN đối với sự phát triển của GDMN....................................................... 42 Bảng 11: Những phẩm chất năng lực cần có của cán bộ quản lý mầm non ..... 43 Bảng 12: Nhóm nội dung chuyên môn ....................................................... 44 Bảng 13: Nhóm kỹ năng quản lý - hành chính ........................................... 44 Bảng 14: Việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non .......................................................... 45 Bảng 15: Kết quả đánh giá khả năng phát huy tác dụng của cán bộ quản lý mầm non trong chỉ đạo chuyên môn của nhà trường ............... 49 Bảng 16: Các nội dung bồi dưỡng đã được tiến hành ................................. 50 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ix Bảng 17: Các nội dung bồi dưỡng CBQLGDMN huyện Định Hóa đã tham gia ...................................................................................... 52 Bảng 18: Đánh giá kết quả trong công tác chỉ đạo chuyên môn của CBQL .... 56 Bảng 19: Các hình thức kiểm tra, đánh giá công tác chỉ đạo chuyên môn đối với cán bộ quản lý mầm non của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Định Hóa ............................................................ 57 Bảng 20: CBQLGDMN huyện Định Hoá tham gia các lớp bồi dưỡng theo kế hoạch.............................................................................. 59 Bảng 21: Nguồn tài liệu tham khảo giúp cán bộ quản lý giáo dục mầm non tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn ........................ 60 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chủ tịch Hồ Chí Minh coi cán bộ là cái gốc của mọi công việc. Người khẳng định: Cán bộ là tiền vốn của đoàn thể. Có vốn mới làm ra lãi. Bất cứ chính sách, công tác gì nếu cán bộ tốt thì thành công, tức là có lãi, không có cán bộ tốt thì hỏng việc, tức là lỗ vốn. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng cộng sản Việt Nam đã đặt ra nhiệm vụ cho toàn Đảng toàn dân: Phát triển mạnh khoa học và công nghệ, GD&ĐT, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và phát triển kinh tế tri thức. Để cụ thể hoá nhiệm vụ này vào các lĩnh vực, ngày 23/6/2006, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định số 149/ 2006/QĐ-TTg phê duyệt dự án: “Phát triển giáo dục mầm non giai đoạn 2006 - 2015”: Với một trong những quan điểm chỉ đạo “Giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên của hệ thống giáo dục quốc dân, đặt nền móng cho sự phát triển về thể chất, trí tuệ, tình cảm, thẩm mỹ của trẻ em Việt Nam. Phát triển GDMN là trách nhiệm chung của các cấp, các ngành và toàn xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước”. Cùng với Giáo dục mầm non trong cả nước, Giáo dục mầm non tỉnh Thái Nguyên đã có những bước đi ổn định trong nhiều năm qua, góp phần phát triển qui mô, giữ vững nền nếp hoạt động của các nhà trường; từng bước có sự “chuyển mình” theo xu thế đổi mới; đội ngũ từng bước được tiêu chuẩn hoá về trình độ, chuyển đổi loại hình trường mầm non theo Luật giáo dục năm 2005. Nội dung giáo dục được tăng cường theo hướng linh hoạt, tích cực. Tất cả các yếu tố trên đã và đang là những thách thức đối với đội ngũ cns bộ quản lý, đặc biệt là đối với cán bộ quản lý cao tuổi ở vùng núi về trình độ chuyên môn nghiệp. Trước tình hình và thực tế trên, Sở GD&ĐT tỉnh Thái Nguyên đã có kế hoạch bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục mầm non nói chung và đặc biệt là cán bộ quản lý giáo dục mầm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 non vùng núi, nhằm tăng cường bổ sung những nội dung cấp thiết và từng bước tháo gỡ những bất cập về chuyên môn, viết sáng kiến kinh nghiệm, tổ chức tham quan những điển hình tiên tiến trong và ngoài tỉnh, song những giải pháp trên, bước đầu chỉ là giải pháp tình thế. Vì yêu cầu thực tiễn đặt ra mang tính tổng thể, trong khi công tác bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lý mang tính thời điểm, theo kế hoạch tập trung. Vì vậy, vấn đề đặt ra là làm thế nào để người cán bộ quản lý mầm non có thể hoàn thành tốt công tác xây dựng kế hoạch, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất - trang thiết bị, tổ chức có hiệu quả công tác bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý mầm non trên địa bàn toàn tỉnh mới giải quyết triệt để vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục mầm non trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Qua thực tiễn nhiều năm công tác trong ngành giáo dục và đào tạo, đặc biệt là thực tế tham gia công tác quản lý chỉ đạo chuyên môn Ngành học Mầm non - Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thái Nguyên, tác giả thấy cần thiết phải nghiên cứu đề tài: “Quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý trường mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên ”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở phân tích lý luận và kết quả khảo sát thực trạng quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non của tỉnh Thái Nguyên, đề xuất một số biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non tỉnh Thái Nguyên, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục mầm non giai đoạn 2006 - 2015. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lý giáo dục mầm non tỉnh Thái Nguyên. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Một số biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 4. Giả thuyết khoa học Quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non vùng núi hiện nay còn nhiều bất cập. Nếu thiết lập được một hệ thống các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn với đầy đủ cơ sở khoa học, phù hợp, với điều kiện thực tế thì sẽ góp phần nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, năng lực quản lý cho cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục mầm non trong giai đoạn hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động quản lý, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non. 5.2. Tìm hiểu thực trạng các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên. 5.3. Đề xuất một số biện pháp bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên. 6. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Đề tài chỉ nghiên cứu các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên. (Cán bộ quản lý các Phòng Giáo dục và Đào tạo, cán bộ quản lý của 24 trường mầm non huyện Định Hoá). 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu các tài liệu khoa học, các Quyết định, Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng và Nhà nước. - Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo và kế hoạch nhiệm vụ năm học của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo và kế hoạch bồi dưỡng cho đội ngũ cho cán bộ quản lý giáo dục mầm non trong 3 năm (từ năm học 2007 - 2008 đến năm học 2009 2010) trú trọng công tác bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục các nhà trường. - Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến giáo dục mầm non qua mạng Internet. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Điều tra qua phiếu trưng cầu ý kiến. - Phòng vấn sâu cá nhân - Quan sát hoạt động nhóm. - Tổng kết kinh nghiệm Các phương pháp này chủ yếu nhằm tìm hiểu và phân tích, tổng hợp các số liệu, thông tin thuộc phạm vi nghiên cứu. 7.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ - Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu, thông tin đã thu thập được. 8. Dự kiến đóng góp mới của đề tài 8.1. Hệ thống hoá các vấn đề lý luận có liên quan tới hoạt động quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý. 8.2. Chỉ ra thực trạng công tác quản lý bồi dưỡng chuyên môn của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên. 8.3. Đề xuất một số biện pháp công tác quản lý bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên. 9. Cấu trúc luận văn Luận văn gồm 3 chương: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận của quản lý bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý Giáo dục mầm non Chƣơng 2. Thực trạng về quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý các Trường Mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên Chƣơng 3. Các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý các trường Mầm non huyện Định Hóa - tỉnh Thái Nguyên Ngoài ra còn có phần mở đầu, phần kết luận và kiến nghị. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG CHUYÊN MÔN CHO CÁN BỘ QUẢN LÝ GIÁO DỤC MẦM NON 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Ngày nay sự phát triển của khoa học - kỹ thuật đã giúp cho kinh tế - xã hội phát triển nhanh chóng, trong Hội nghị lần thứ 7 của Ban chấp hành Trung ương khoá X đã đề ra Nghị quyết số 27/NQ-TW: "Về xây dựng đội ngũ tri thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước". Đảng ta đã xác định: "Giáo dục - Đào tạo chính là chìa khoá, là động lực quan trọng để thúc đẩy nền kinh tế quốc gia. Trong đó đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục có ý nghĩa cao cả đặc biệt họ là bộ phận lao động tinh hoa của đất nước, lao động của họ trực tiếp và gián tiếp thúc đẩy sự phát triển của đất nước, của cộng đồng đi vào trạng thái phát triển bền vững". Ban bí thư Trung ương có chỉ thị số 40/ CT-TW về xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Thủ tướng chính phủ ra quyết định phê duyệt đề án: "Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hoá nâng cao chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu... đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước". Nghiên cứu về quản lý cán bộ quản lý là đề tài không phải là mới mà là vấn đề đã được khai thác dưới nhiều góc độ khác nhau: - Xây dựng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý Trường Trung học cơ sở huyện Bắc Mê tỉnh Hà Giang do tác giả Đỗ Trọng Thân, đề tài luận văn Thạc sỹ (2009). - Nghiên cứu về biên soạn tài liệu bồi dưỡng để nâng cao năng lực cho cán bộ trường phổ thông, đề tài luận văn của Nguyễn Thị Tuyết Chinh (2008) - Nghiên cứu về vấn đề quy hoạch và bổ nhiệm lại cán bộ quản lý - luận văn Thạc sỹ của Thạc Văn Thành (2009). Với nội dung nghiên cứu quản lý bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý trường mầm non vùng núi tỉnh Thái Nguyên là vấn đề chưa có ai nghiên cứu. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài nghiên cứu 1.2.1. Quản lý Từ khi xuất hiện xã hội loài người, nhu cầu quản lý xã hội cũng được hình thành như một tất yếu lịch sử. Quản lý xã hội luôn đi liền với sự phát triển của xã hội loài người, qua các phương thức sản xuất, từ cộng sản nguyên thuỷ đến nền văn minh hiện đại; quá trình quản lý, trình độ tổ chức điều hành xã hội cũng được nâng lên. Đặc biệt từ khi xã hội loài người có sự phân công lao động, muốn đạt năng xuất cao trong hoạt động sản xuất đòi hỏi phải có sự chỉ huy, phối hợp… Đó chính là hoạt động quản lý để phát huy thế mạnh của các cá nhân, tập thể. Lịch sử phát triển của xã hội loài người từ trước đến nay dựa vào nhiều yếu tố, trong đó có ba yếu tố cơ bản là: Tri thức, sức lao động và trình độ quản lý. Quản lý là một hoạt động vừa có ý nghĩa độc lập với hai yếu tố trí thức và sức lao động, vừa có ý nghĩa là sự kết hợp, vận dụng giữa tri thức với lao động để phát triển xã hội; đây là một trong những công việc phức tạp, khó khăn nhất trong các lĩnh vực hoạt động của con người. Theo quan điểm của các nhà lý luận nước ngoài (*) Frederich Taylor: Quản lý một tổ chức nào đó tức là biết được chính xác công việc, điều mà bạn muốn người khác làm, hiểu được điều đó làm đỡ tốn thời gian nhất, chi phí nguyên liệu ít nhất mà công việc lại hoàn thành tốt nhất. Quản lý là khoa học và đồng thời là nghệ thuật thúc đẩy sự phát triển xã hội. (*) Hfayon- Nhà lý luận người pháp cho rằng: Quản lý hành chính là dự đoán và lập kế hoạch, tổ chức điều khiển, phối hợp và kiểm tra. (*) Paul Hersey, Ken Blane Head viết trong cuốn “Quản lý nguồn nhân lực” NXB Quốc gia, dịch năm 1995 có viết: Quản lý là quá trình cùng làm việc giữa người quản lý và người bị quản lý thông qua hoạt động của cá nhân, của nhóm, huy động các nguồn lực khác để đạt đến mục tiêu quản lý. (*) Theo Mary Parker Follet (Mĩ): Quản lý là nghệ thuật khiến công việc được thực hiện thông qua người khác. (Giáo trình tâm lý học quản lý NXB, Đại học sư phạm, 2006- tr46. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 7 (*) C.Mác đã viết: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên qui mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng đều cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuât khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”. Theo quan điểm của các nhà nghiên cứu Việt Nam Hoạt động quản lý là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức, nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. (*) Theo từ điển Hán- Việt của Viện ngôn ngữ học: quản lý là tổ chức và điều khiển những hoạt động trông coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định. Theo một định nghĩa chung nhất: Quản lý là quá trình dựa vào quy luật khách quan vốn có của hệ thống, để tác động lên hệ thống nhằm chuyển hệ thống đó sang một trạng thái mới. Cùng với định nghĩa tổng quát trên còn có một số định nghĩa khác làm phong phú cho định nghĩa tổng quát về quản lý: (*) Quản lý là quá trình tiến hành các hoạt động nhằm đảm bảo sự hoàn thành công việc quan những nỗ lực của người khác. (*) Quản lý là công tác phối hợp có hiệu quả hoạt động của những người cộng sự khác trong cùng một tổ chức. (*) Quản lý là hoạt động thiết yếu đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm. (*) Quản lý là sự có trách nhiệm về một hoặc nhiều mục đích để ra. Theo nghĩa chung nhất từ góc độ của Tâm lý học, quản lý được hiểu như sau: Quản lý là sự tác động có định hướng, có mục đích, có kế hoạch và có hệ thống thông tin của chủ thể đến khách thể của nó. Giáo trình tâm lý học quản lý PGS.TS. Vũ Dũng, NXB Đại học sư phạm, 2006, tr47. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 8 Qua những phân tích và nghiên cứu trên, chúng tôi khẳng định rằng: “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể (đối tượng quản lý) bằng một hệ thống luật pháp, chính sách, quy chế quy định và hệ thống giải pháp… nhằm thay đổi trạng thái của khách thể (đối tượng quản lý), đưa hệ thống tiếp cận mục tiêu cuối cùng, phục vụ lợi ích con người”. Như vậy, khái niệm quản lý bao hàm các khía cạnh: Một là, hệ thống quản lý gồm hai hệ liên kết với nhau, đó là sự liên kết giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Khi chỉ ra chủ thể quản lý thì phải chỉ ra khách thể quản lý và ngược lại: “Ai quản lý”. Đó là chủ thể quản lý. Chủ thể quản lý có thể là một người hoặc một tổ chức do một người cụ thể lập nên. Quản lý ai? Quản lý cái gì? Quản lý sự việc gì?. Đó là khách thể của quản lý. Giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý có mối liên hệ tác động qua lại tương hỗ lẫn nhau. Chủ thể làm nảy sinh tác động quản lý, khách thể làm nảy sinh các giá trị vật chất, tinh thần, đáp ứng nhu cầu của con người, thoả mãn mục đích của chủ thể quản lý. Hai là, tác động của quản lý thường mang tính tổng hợp, hệ thống; tác động quản lý gồm nhiều giải pháp khác nhau, nhằm đưa hệ thống tiếp cận mục tiêu. Ba là, cơ sở của quản lý là các quy luật khách quan và điều kiện hoàn cảnh môi trường cụ thể. Bốn là, mục tiêu cuối cùng của quản lý nhằm “tạo ra, tăng thêm và bảo vệ lợi ích của con người”. Xét theo ý nghĩa nhân văn, khách thể quản lý là con người, hoặc tổ chức do con người lập ra. Hoạt động quản lý chỉ đạt kết quả mong muốn khi chủ thể quản lý hiểu và đánh giá đúng con người, quý trọng nắm vững nguyện vọng, tâm tư, tình cảm của con người. Như vậy, quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có mục đích, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý bằng một hệ thống luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và biện pháp cụ thể, nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho đối tượng phát triển. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 9 1.2.2. Về quản lý giáo dục 1.2.2.1. Khái niệm về quản lý giáo dục Cho đến những năm cuối thập niên 80 “Quản lý giáo dục” có một nội hàm rất “co giãn” tuỳ thuộc vào cách hiểu về “Giáo dục”. Nếu hiểu giáo dục là các hoạt động giáo dục diễn ra trong xã hội nói chung thì “quản lý giáo dục” được hiểu theo nghĩa rộng. Còn nếu chúng ta chỉ nói đến các hoạt động giáo dục trong phạm vi ngành giáo dục- đào tạo hiện nay ở các cơ sở giáo dục và đào tạo và quản lý một hệ thống các cơ sở giáo dục ở một địa phận hành chính nào đó (xã, huyện, tỉnh, thành phố, quốc gia), thì “quản lý giáo dục” được hiểu theo nghĩa hẹp. Trong phạm vi đề tài này chỉ đề cập đến khái niệm “quản lý giáo dục” theo nghĩ hẹp. - Quản lý giáo dục là những tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và định hướng của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý là quá trình dạy học và giáo dục diễn ra ở các cơ sở giáo dục. - Quản lý giáo dục được hiểu một cách cụ thể là quản lý một hệ thống giáo dục, đó có thể là một trường học, một trung tâm giáo dục thường xuyên, một trung tâm kỹ thuật hướng nghiệp - dạy nghề, một tổng hợp các cơ sở giáo dục phân bố trên địa bàn dân cư. * Khái niệm quản lý giáo dục Trong lý luận quản lý, có thể có nhiều cách định nghĩa khác nhau về khái niệm "Quản lý giáo dục": + Theo Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường (mở rộng là quản lý giáo dục nói chung) là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, đối với thế hệ trẻ và với từng học sinh. (Quan điểm và giải pháp trong quản lý - Trường cán bộ quản lý 1995). + Theo Nguyễn Ngọc Quang: "Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ vận hành theo nguyên lý và đường lối giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn