Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh Quèc gia Hå ChÝ Minh
B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu
§Ò tµi khoa häc cÊp Bé n¨m 2010
Tªn ®Ò tµi: Qu¶n lý c«ng míi vµ viÖc øng dông
vµo nÒn hµnh chÝnh ViÖt Nam
M· sè: B.10-34
C¬ quan chñ tr×: Häc viÖn Hµnh chÝnh
Chñ nhiÖm: ThS. §oµn V¨n Dòng
Th− ký: ThS. Phïng ThÞ Phong Lan
8269
Hà Néi - 2010
Lùc l−îng nghiªn cøu
TT
Hä vµ tªn
§¬n vÞ c«ng t¸c
1
PGS.TS. Lª ThÞ V©n H¹nh
Häc viÖn Hµnh chÝnh
2
ThS. Hoµng VÜnh Giang
Häc viÖn Hµnh chÝnh
3
ThS. TrÇn ThÞ CÈm Hång
Häc viÖn Hµnh chÝnh
4
CN. Phïng Thanh Liªm
Häc viÖn Hµnh chÝnh
5
ThS. TrÇn V¨n Ngîi
6
ThS. NguyÔn ThÞ Hång Nhung
7
ThS. Chu TuÊn Tó
ViÖn Khoa häc Tæ chøc Nhµ n−íc, Bé Néi vô
8
TS. TrÇn Anh TuÊn
ViÖn Khoa häc Tæ chøc Nhµ n−íc, Bé Néi vô
ViÖn Khoa häc Tæ chøc Nhµ n−íc, Bé Néi vô
Häc viÖn Hµnh chÝnh
MôC LôC
Trang
PhÇn më ®Çu
1
Ch−¬ng 1 - Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ qu¶n lý c«ng míi
8
1.1. NhËn thøc chung vÒ qu¶n lý c«ng míi
8
1.1.1. Quan niÖm vÒ qu¶n lý c«ng míi
9
1.1.2. C¸c ®Æc tr−ng cña qu¶n lý c«ng míi
13
1.1.3. C¸c néi dung cÊu thµnh qu¶n lý c«ng míi
18
1.1.4. Nh÷ng −u ®iÓm vµ h¹n chÕ cña qu¶n lý c«ng míi
27
1.2. Nh÷ng thµnh tùu cña qu¶n lý c«ng míi ë c¸c quèc gia trªn thÕ giíi vµ
33
kinh nghiÖm cho ViÖt Nam
1.3. Sù cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông m« h×nh qu¶n lý c«ng míi vµo nÒn hµnh chÝnh
42
ViÖt Nam
Ch−¬ng 2 - C¸c ®Þnh h−íng vµ gi¶i ph¸p ¸p dông qu¶n lý c«ng míi vµo
56
nÒn hµnh chÝnh ViÖt Nam
2.1. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ¸p dông mét sè néi dung qu¶n lý c«ng míi ë ViÖt Nam
56
2.2. C¸c quan ®iÓm vÒ viÖc øng dông qu¶n lý c«ng míi vµo nÒn hµnh chÝnh
72
ViÖt Nam
2.3. C¸c ®Þnh h−íng øng dông qu¶n lý c«ng míi
75
2.4. C¸c gi¶i ph¸p øng dông qu¶n lý c«ng míi vµo nÒn hµnh chÝnh ViÖt Nam
75
2.4.1. N©ng cao nhËn thøc cña c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý vµ c¸n bé, c«ng chøc
78
vÒ vai trß cña qu¶n lý c«ng míi trong c¶i c¸ch hµnh chÝnh
2.4.2. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ c«ng vô ë n−íc ta
78
2.4.3. Hoµn thiÖn chu tr×nh c«ng vô
90
2.4.4. ¸p dông c¸c nguyªn t¾c x©y dùng vµ c¶i c¸ch thÓ chÕ cña qu¶n lý c«ng
91
míi
2.4.5. X©y dùng c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶, kÕt qu¶ ®Çu ra cña ho¹t ®éng
93
qu¶n lý nhµ n−íc
2.4.6. ChuyÓn qu¶n lý nh©n sù hµnh chÝnh sang qu¶n lý nguån nh©n lùc hµnh
104
chÝnh
2.4.7. §Èy m¹nh x· héi hãa dÞch vô c«ng
115
2.4.8. Më réng viÖc ¸p dông c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng cña khu vùc t− vµo hµnh
119
chÝnh c«ng
2.4.9. X©y dùng lé tr×nh ph©n cÊp qu¶n lý phï hîp cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn
123
2.4.10. X©y dùng hÖ thèng thÓ chÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho khu vùc ngoµi tham gia
124
vµo ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n−íc
KÕt luËn
129
Tµi liÖu tham kh¶o
130
PHÇN Më §ÇU
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
ThËp kû 80 vµ nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 cña thÕ kû XX rÊt nhiÒu n−íc trªn
thÕ giíi ®Æt vÊn ®Ò xem xÐt l¹i khu vùc c«ng vÒ quy m« vµ kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh sù
ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc, ®Æc biÖt mét sè n−íc nh− Anh, Mü. C¸c cuéc c¶i c¸ch lín
trong khu vùc c«ng ®· diÔn ra. T¸c ®éng cña c¸c cuéc c¶i c¸ch nµy kh«ng chØ lµ
nh÷ng thay ®æi lín ®¬n thuÇn mµ ®ã chÝnh lµ nh÷ng thay ®æi trong nhËn thøc cña
x· héi vÒ vai trß cña khu vùc c«ng vµ c¸ch thøc ®iÒu hµnh. C¸ch tiÕp cËn h−íng ®Õn
kÕt qu¶ ®Çu ra, hiÖu qu¶ qu¶n lý, ph©n cÊp, ph©n quyÒn, ¸p dông c¸c yÕu tè cña thÞ
tr−êng vµo nÒn hµnh chÝnh trë thµnh mét xu thÕ lín cña c¸c nÒn hµnh chÝnh ë c¸c
n−íc ph¸t triÓn. Nh÷ng thay ®æi lín nµy chÝnh lµ sù dÞch chuyÓn tõ m« h×nh hµnh
chÝnh c«ng truyÒn thèng sang m« h×nh qu¶n lý c«ng.
ë n−íc ta, cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, yªu cÇu héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nÒn c«ng vô ®· tõng b−íc ®−îc ®æi míi. Xu h−íng héi nhËp,
d©n chñ ho¸ mäi mÆt ®êi sèng nhµ n−íc vµ x· héi, môc tiªu x©y dùng nhµ n−íc
ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n ®· ®Æt ra
yªu cÇu cÇn nh×n nhËn l¹i nh÷ng quan ®iÓm nhËn thøc vÒ nhµ n−íc, vÒ b¶n chÊt cña
ho¹t ®éng hµnh chÝnh. Bé m¸y hµnh chÝnh ph¶i trë thµnh c¸c c¬ quan x· héi, tõ bá
"®Þa vÞ" cai qu¶n, cai trÞ cña m×nh thµnh c¸c thiÕt chÕ phôc vô x· héi, phôc vô nh©n
d©n. Cã nh− vËy míi ®óng b¶n chÊt nhµ n−íc cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v× nh©n
d©n. §iÒu nµy ®ßi hái khi ®−a ra c¸c chÝnh s¸ch, c¸c quy t¾c thÓ chÕ, c¸c hµnh ®éng
thùc tiÔn c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc ®Òu ph¶i tr¶ lêi chÝnh s¸ch, thÓ chÕ ®ã
vµ c¸c ho¹t ®éng ®ã lµ v× nh©n d©n hay v× chÝnh b¶n th©n bé m¸y hµnh chÝnh. Bé
m¸y hµnh chÝnh vµ c¶ ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc hµnh chÝnh nhµ n−íc kh«ng tån
t¹i v× nh÷ng môc ®Ých tù th©n cña nã, mµ ph¶i v× lîi Ých nh©n d©n, lîi Ých céng
®ång. ViÖc c¸n bé, c«ng chøc phôc vô cho nh÷ng lîi Ých hîp ph¸p cña nh©n d©n
còng lµ mét lÏ ®¬n gi¶n v× nh©n d©n lµ nh÷ng ng−êi ®ãng thuÕ nu«i d−ìng bé m¸y
®ã. Víi c¸ch nh×n nµy th× nh©n d©n lµ kh¸ch hµng cña nÒn hµnh chÝnh, hä lµ ng−êi
®¸nh gi¸ kh¸ch quan vµ c«ng t©m nhÊt vÒ sù phôc vô cña nhµ n−íc, cña bé m¸y
hµnh chÝnh.
1
Cã thÓ nãi, nh÷ng ®æi míi to lín trong nÒn c«ng vô n−íc ta trong nh÷ng n¨m
qua ®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n−íc trªn c¸c ph−¬ng
diÖn, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn chung cña ®Êt n−íc. Tuy nhiªn, nÒn hµnh chÝnh
cña n−íc ta nh×n chung vÉn cßn nhiÒu dÊu Ên cña hµnh chÝnh c«ng truyÒn thèng,
m« h×nh qu¶n lý c«ng míi ch−a ®−îc thÓ hiÖn râ trong c¸c ho¹t ®éng c«ng vô. MÆt
kh¸c, nh÷ng yÕu tè cña m« h×nh qu¶n lý c«ng míi ®−îc ¸p dông ë ViÖt Nam còng
cÇn ®−îc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ thùc sù vµ ®−a ra c¸c ®Þnh h−íng ®iÒu
chØnh. Yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ßi hái nÒn hµnh chÝnh cÇn cã sù chuyÓn
m×nh m¹nh mÏ, vËn ®éng theo m« h×nh qu¶n lý c«ng míi. Sù chËm trÔ trong c¶i
c¸ch hµnh chÝnh cµng ®Æt ra yªu cÇu bøc thiÕt h¬n cho viÖc t×m c¸c h−íng c¶i c¸ch
hµnh chÝnh. C«ng cuéc c¶i c¸ch ®ang cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i sau kho¶ng thêi gian
ph¸t triÓn m¹nh. Lµm thÕ nµo ®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, nÒn hµnh
chÝnh ViÖt Nam cÇn ®Þnh h−íng vËn ®éng theo m« h×nh nµo râ rµng lµ mét vÊn ®Ò
lín cÇn ®−îc nghiªn cøu. MÆt kh¸c, m« h×nh qu¶n lý c«ng míi ®· kh¼ng ®Þnh ®−îc
vai trß cña m×nh song trong ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña ViÖt Nam, m« h×nh nµy cÇn
®−îc vËn dông nh− thÕ nµo còng lµ c©u hái ch−a cã c©u tr¶ lêi tho¶ ®¸ng.
¸p dông qu¶n lý c«ng míi ®· trë thµnh xu thÕ chñ ®¹o trong ®Þnh h−íng ®æi
míi ho¹t ®éng chÝnh phñ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Nh÷ng thay ®æi to lín vÒ
kinh tÕ - x· héi ë n−íc ta trong n¨m qua, qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cµng
®Æt ra vÊn ®Ò ®æi míi ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n−íc, ®æi míi ho¹t ®éng cña chÝnh phñ
vµ hÖ thèng hµnh chÝnh ®Ó tiÕp tôc duy tr× vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn. Nh÷ng thµnh
tùu cña viÖc ¸p dông qu¶n lý c«ng míi ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi cho thÊy viÖc
¸p dông m« h×nh nµy cã thÓ ®−îc xem lµ mét ®Þnh h−íng cho viÖc ®æi míi nÒn
hµnh chÝnh n−íc ta.
Tr−íc nh÷ng yªu cÇu cña qu¸ tr×nh héi nhËp, yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng, viÖc
nghiªn cøu m« h×nh qu¶n lý c«ng míi mét c¸ch hÖ thèng, toµn diÖn, lùa chän, x¸c
®Þnh ®−îc b−íc ®i lé tr×nh ¸p dông vµo ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña ViÖt Nam cã ý nghÜa
quan träng vµ cÊp thiÕt c¶ trªn ph−¬ng diÖn lý luËn vµ thùc tiÔn.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tµi
Qu¶n lý c«ng ®· ®−îc nghiªn cøu b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX víi
t¸c phÈm The Administrative process in Britain cña Brown ®· ®Æt ra hµng lo¹t vÊn
2
®Ò c¶i c¸ch c«ng vô, tæ chøc chÝnh quyÒn trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, vÊn ®Ò tæ chøc
bé m¸y chÝnh phñ vµ vÊn ®Ò qu¶n lý… Brown ®Æt ra vÊn ®Ò chÕ ®é c«ng vô cÇn
chuyÓn h−íng tõ truyÒn thèng do ¸p lùc tõ ®êi sèng thùc tiÔn. C«ng tr×nh nghiªn
cøu Market and Hierarchies cña Williamson víi quan niÖm nÒn hµnh chÝnh c«ng
cÇn ®−îc ¸p dông c¸c yÕu tè thÞ tr−êng ®Ó t¹o ra sù c¹nh tranh, kh¾c phôc c¨n bÖnh
quan liªu cña sù ph©n tÇng hµnh chÝnh. Nghiªn cøu nµy ®· t¹o ra lµn sãng tranh
luËn vÒ hµnh chÝnh c«ng vµ dÉn ®Õn sù h×nh thµnh häc thuyÕt vÒ qu¶n lý c«ng. §ã
lµ mét m« h×nh qu¶n lý míi víi néi dung c¬ b¶n lµ m« h×nh hËu th− l¹i
(postbureaucratic) mang tÝnh chiÕn l−îc nh»m h−íng ®Õn kÕt qu¶ thiÕt thùc, dùa
trªn phong c¸ch l·nh ®¹o hµnh ph¸p thiÕt thùc vµ ph©n quyÒn m¹nh, h−íng theo
kh¸ch hµng víi tinh thÇn kinh doanh vµ lµm xóc t¸c cho khu vùc c«ng vµ t− cïng tù
nguyÖn tham gia hîp t¸c, gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu cña céng ®ång. Qu¶n lý c«ng míi
g¾n víi quan niÖm “s¸ng t¹o l¹i chÝnh phñ” ®Ó “®¸p øng t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi
®Çy biÕn ®éng, c¹nh tranh, bïng næ th«ng tin vµ ng−êi d©n trë thµnh kh¸ch hµng
cã quyÒn lùa chän vµ ®ßi hái dÞch vô c«ng cã chÊt l−îng cao” (S¸ng t¹o l¹i ChÝnh
phñ (Reinventing government) cña David Osborn vµ Ted Gaebler, 1992).
M« h×nh qu¶n lý c«ng tõng b−íc ®−îc nghiªn cøu vµ ¸p dông ë c¸c quèc gia
trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, nh÷ng nghiªn cøu vÒ m« h×nh qu¶n lý c«ng míi ë ViÖt
Nam l¹i ch−a ®−îc nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng vµ toµn diÖn.
C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ n−íc ngoµi vÒ c«ng vô, c«ng chøc
trong thêi gian gÇn ®©y nh−: "Civil Service Systems in Asia" cña Burns, John P,
Bowornwathana, Bidthya, NXB Edward Elgar, 2001, trong ®ã giíi thiÖu, so s¸nh hÖ
thèng c«ng vô cña mét sè n−íc ch©u ¸, vµ thùc tiÔn c¶i c¸ch c«ng vô ë c¸c n−íc
ch©u ¸; "Civil Service Reform", cña Constance Horner, Patricia W. Ingraham,
Ronald P. Sanders, NXB Brookings Inst Pr, 1996, ®Ò cËp ®Õn c¸c xu h−íng c¶i c¸ch
c«ng vô, trong ®ã chñ yÕu lµ øng dông nh÷ng thµnh tùu cña qu¶n lý khu vùc t− vµo
qu¶n lý khu vùc c«ng; "Decentralizing the Civil Service" cña A. Massey,
J.McMillian, P. Carmichael, R.A.WRhodes, Nxb McGraw Hill, 2003, ®Ò cËp ®Õn
qu¸ tr×nh c¶i c¸ch c«ng vô ë Anh; "Civil Service Reform in the States" cña J.
Edward Kellough, Lloyd G.Nigro, Nxb…, trong ®ã c¸c t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn qu¸ tr×nh
c¶i c¸ch c«ng vô ë Mü nh÷ng n¨m 1990… Nh×n chung, c¸c c«ng tr×nh nghiªn nµy
3
tËp trung ph©n tÝch vµo c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch c«ng vô,
c¸c xu h−íng c¶i c¸ch c«ng vô, trong ®ã nhÊn m¹nh viÖc ¸p dông c¸c quy t¾c cña
qu¶n lý khu vùc t− vµo qu¶n lý khu vùc c«ng, chuyÓn tõ nÒn hµnh chÝnh truyÒn
thèng sang nÒn hµnh chÝnh ph¸t triÓn…
B¸o c¸o “Gi¶i phãng tiÒm n¨ng con ng−êi cho hµnh chÝnh c«ng”, (B¸o c¸o
quèc tÕ vÒ hµnh chÝnh c«ng n¨m 2005) cña Liªn hîp quèc vÒ khu vùc c«ng) ®· ®−a
ra ba m« h×nh c«ng vô t−¬ng ®èi phæ biÕn trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ “hµnh chÝnh
c«ng” (public administration), “qu¶n lý c«ng” (public management) vµ “chÝnh phñ
®¸p øng” (responsive government). M« h×nh qu¶n lý c«ng vÉn ®−îc xem lµ mét
®Þnh h−íng ®æi míi quan träng cho c¸c nÒn hµnh chÝnh. Víi c¸c quèc gia ®ang
ph¸t triÓn cã nÒn hµnh chÝnh cßn mang nh÷ng dÊu Ên cña hµnh chÝnh c«ng truyÒn
thèng nªn ¸p dông nh÷ng chuÈn mùc cña qu¶n lý c«ng míi ®Ó t¹o ra sù chuyÓn
biÕn míi trong c¸c ho¹t ®éng c«ng vô.
Cuèn s¸ch “Phôc vô vµ duy tr×: C¶i thiÖn hµnh chÝnh c«ng trong mét thÕ giíi
c¹nh tranh” cña S. Chiavo-Campo vµ P.S.A. Sudaram lµ mét c«ng tr×nh nghiªn cøu
kh¸ toµn diÖn c¸c néi dung cã liªn quan ®Õn qu¶n lý c«ng míi. C¸c t¸c gi¶ ®· chØ
râ bèi c¶nh hµnh chÝnh c«ng thÕ kû XXI víi sù t¸c ®éng cña toµn cÇu hãa, phi tËp
trung hãa t¹o ra søc Ðp cho chÝnh quyÒn trung −¬ng, qu¶n trÞ tèt víi bèn trô cét:
tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh, tÝnh minh b¹ch, tÝnh dù ®o¸n ®−îc vµ sù tham gia. NÒn hµnh
chÝnh c«ng cÇn ph¶i chuyÓn m×nh theo h−íng qu¶n lý c«ng h−íng ®Õn hiÖu qu¶ vµ
tr¸ch nhiÖm. Nh÷ng quèc gia ®ang ph¸t triÓn muèn t¹o ra sù ®ét ph¸ cÇn vÒ kinh tÕ
- x· héi cÇn ph¶i b¾t nhÞp víi hµnh chÝnh c«ng ph¸t triÓn, t¹o ra cuéc c¸ch m¹ng
trong qu¶n lý nhµ n−íc. Trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ViÖt Nam, nghiªn cøu cña c¸c
t¸c gi¶ lµ nh÷ng gîi ý cã tÝnh kh¶ thi nh− vÊn ®Ò ®Èy m¹nh ph©n cÊp, t¨ng quyÒn
cho chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë n−íc ta ®· cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong n−íc cã
liªn quan vÒ c¶i c¸ch hµnh chÝnh víi ®Þnh h−íng ®æi míi nÒn c«ng vô.
Héi th¶o quèc tÕ vÒ kinh tÕ vµ qu¶n lý c«ng do Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc
d©n phèi hîp víi HiÖp héi lý thuyÕt kinh tÕ c«ng quèc tÕ tæ chøc tõ ngµy 31 th¸ng 7
®Õn ngµy 2 th¸ng 8 n¨m 2006 víi sù tham gia cña c¸c nhµ kinh tÕ næi tiÕng cña
ViÖt Nam vµ thÕ giíi ®· ph©n tÝch nhiÒu khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò qu¶n lý c«ng vµ kinh
4
tÕ c«ng. Tuy nhiªn, gãc ®é qu¶n lý c«ng trong héi th¶o nµy ®−îc nh×n nhËn t−¬ng
®èi kh¸c so víi quan niÖm vÒ qu¶n lý c«ng míi khi héi th¶o chñ yÕu tËp trung nh×n
nhËn vÊn ®Ò qu¶n lý cña chñ thÓ lµ nhµ n−íc víi c¸c vÊn ®Ò nh− qu¶n lý c«ng s¶n,
qu¶n lý ®Êt ®ai, tµi nguyªn, m«i tr−êng. Quan niÖm nµy cã sù kh¸c biÖt c¬ b¶n víi
vÊn ®Ò qu¶n lý c«ng míi mµ chóng ta ®Ò cËp ë ®©y. Bëi lÏ, qu¶n lý c«ng míi trong
khoa häc hµnh chÝnh chÝnh lµ mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi cña hµnh chÝnh c«ng.
§ã lµ sù thay ®æi vÒ chÊt trong c¸ch thøc nhµ n−íc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý
nhµ n−íc víi c¸c ®Æc tr−ng c¬ b¶n: HiÖu qu¶ ho¹t ®éng qu¶n lý; phi quy chÕ ho¸,
ph©n quyÒn; ¸p dông c¸c yÕu tè cña thÞ tr−êng, ®éi ngò c«ng chøc g¾n bã víi chÝnh
trÞ, víi ChÝnh phñ, Nhµ n−íc vµ nÒn hµnh chÝnh nhµ n−íc; t− nh©n ho¸ mét phÇn
ho¹t ®éng cña nhµ n−íc trªn c¬ së thùc hiÖn c¸c môc tiªu vµ ph¸p luËt nhµ n−íc
®Æc biÖt lµ dÞch vô c«ng. “ChÝnh phñ mang tinh thÇn kinh doanh”, “s¸ng t¹o l¹i
chÝnh phñ” chÝnh lµ nh÷ng ®Þnh h−íng cña qu¶n lý c«ng míi. C¸ch tiÕp cËn cña
héi th¶o nµy chØ phÇn nµo ph¶n ¸nh khÝa c¹nh qu¶n lý c«ng míi ë gãc ®é ®−a c¸c
yÕu tè cña thÞ tr−êng vµo ho¹t ®éng qu¶n lý cña nhµ n−íc (qu¶n lý c«ng).
Kû yÕu Héi th¶o quèc tÕ: “C¶i c¸ch hµnh chÝnh ë ViÖt Nam - C¸c −u tiªn giai
®o¹n 2006-2010” ®−îc tæ chøc trong hai ngµy 24 vµ 25 th¸ng 11 n¨m 2007 t¹i Hµ
Néi. C¸c tham luËn ®· ph©n tÝch t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
®Õn nÒn hµnh chÝnh ViÖt Nam, vµ ®Þnh h−íng ®æi míi lµ cÇn ph¶i n©ng cao tÝnh
minh b¹ch, tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh, d©n chñ ho¸ vµ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ph©n cÊp
qu¶n lý. §ã còng chÝnh lµ nh÷ng yÕu tè quan träng cña qu¶n lý c«ng míi cã thÓ ¸p
dông vµo ViÖt Nam.
Cã thÓ nãi, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ qu¶n lý c«ng míi ë ViÖt Nam cho
®Õn thêi ®iÓm nµy vÉn cßn kh¸ t¶n m¹n, míi ph¶n ¸nh ®−îc mét hoÆc mét sè khÝa
c¹nh cña m« h×nh qu¶n lý c«ng míi, nh÷ng yÕu tè cña qu¶n lý c«ng míi ë ViÖt
Nam. ViÖc ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh tùu, nh÷ng h¹n chÕ vµ chØ ra nh÷ng ®Þnh h−íng
®æi míi nÒn c«ng vô ViÖt Nam theo m« h×nh qu¶n lý c«ng míi v× vËy cÇn ®−îc
nghiªn cøu mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn h¬n, ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy tiÕn tr×nh c¶i
c¸ch hµnh chÝnh ë ViÖt Nam.
5
3. Môc tiªu cña ®Ò tµi
Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ hÖ thèng ho¸ ®−îc quan niÖm qu¶n lý c«ng
míi, ®¸nh gi¸ nh÷ng tiÒm n¨ng, triÓn väng ¸p dông vµo nÒn hµnh chÝnh cña ViÖt
Nam, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nh÷ng yÕu tè qu¶n lý c«ng míi xuÊt hiÖn trong nÒn c«ng
vô cña n−íc ta, x¸c ®Þnh nh÷ng ®Þnh h−íng, gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy m« h×nh qu¶n lý
c«ng míi ë ViÖt Nam ph¸t triÓn.
4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
+ §èi t−îng nghiªn cøu: Néi dung lý thuyÕt qu¶n lý c«ng míi vµ c¸c m« h×nh
¸p dông qu¶n lý c«ng míi cña mét sè quèc gia trªn thÕ giíi;
+ Ph¹m vi nghiªn cøu:
- C¸c néi dung qu¶n lý c«ng míi tõ nh÷ng 80 trë l¹i ®©y;
- §¸nh gi¸ c¶i c¸ch hµnh chÝnh ë ViÖt Nam tõ giai ®o¹n thùc hiÖn Ch−¬ng
tr×nh Tæng thÓ c¶i c¸ch hµnh chÝnh (2001 - 2010).
5. Néi dung nghiªn cøu
Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi h−íng ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu nghiªn
cøu. Theo ®ã, néi dung nghiªn cøu sÏ tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y:
- Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vÒ qu¶n lý c«ng míi, chØ ra nh÷ng ®Æc tr−ng
nguyªn t¾c cña m« h×nh qu¶n lý c«ng míi;
- Nghiªn cøu vÒ nh÷ng thµnh tùu trong ¸p dông m« h×nh qu¶n lý c«ng míi ë
c¸c quèc gia trªn tr−êng hîp nh÷ng quèc gia ¸p dông m« h×nh qu¶n lý c«ng míi
thµnh c«ng trªn thÕ giíi nh− Hoa Kú, Anh, NhËt B¶n… tõ ®ã cho thÊy nh÷ng −u
thÕ cña m« h×nh nµy ®èi víi c¶i c¸ch nÒn c«ng vô vµ triÓn väng ¸p dông vµo nÒn
hµnh chÝnh ViÖt Nam;
- §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t vÒ nÒn c«ng vô ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua vµ yªu
cÇu ®æi míi, hoµn thiÖn;
- Ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè qu¶n lý c«ng míi ®ang ®−îc ¸p dông trong nÒn c«ng
vô cña ViÖt Nam, ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh c«ng vµ nh÷ng h¹n chÕ;
- T×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó øng dông qu¶n lý c«ng míi vµo nÒn hµnh chÝnh
ViÖt Nam.
Néi dung nghiªn cøu ®−îc thÓ hiÖn thµnh ®Ò c−¬ng chi tiÕt d−íi ®©y:
Ch−¬ng 1 - Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ qu¶n lý c«ng míi
6
Ch−¬ng 2 - C¸c ®Þnh h−íng vµ gi¶i ph¸p øng dông qu¶n lý c«ng míi vµo
nÒn hµnh chÝnh ViÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay
5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
+ Ph−¬ng ph¸p luËn: Ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, quan
®iÓm thùc tiÔn.
+ C¸c ph−¬ng ph¸p ®−îc t¸c gi¶ sö dông trong ®Ò tµi gåm:
- Ph−¬ng ph¸p lÞch sö: Nghiªn cøu c¸c m« h×nh hµnh chÝnh c«ng qua c¸c giai
®o¹n, ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ, vai trß cña mçi m« h×nh, ®Æc biÖt lµ m« h×nh qu¶n lý c«ng
míi; §¸nh gi¸ vÒ hiÖu qu¶ ¸p dông m« h×nh qu¶n lý c«ng míi ë ViÖt Nam qua c¸c
giai ®o¹n, tr−íc vµ sau khi ¸p dông;
- Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu: T×m hiÓu c¸c nghiªn cøu ®· cã vÒ m« h×nh
qu¶n lý c«ng míi ë ViÖt Nam, ®¸nh gi¸ c¸c quan ®iÓm cña c¸c t¸c gi¶, nh÷ng ®iÓm
hîp lý vµ ch−a hîp lý tõ ®ã ®−a ra c¸c kiÕn gi¶i theo c¸ch tiÕp cËn cña nhãm
nghiªn cøu;
- Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra x· héi häc: Thu thËp c¸c d÷ liÖu vÒ kÕt qu¶ ¸p dông
mét sè yÕu tè mang tÝnh chÊt qu¶n lý c«ng míi; thu thËp quan ®iÓm, ®¸nh gi¸ cña
c¸n bé, c«ng chøc vÒ hiÖn tr¹ng, triÓn väng ¸p dông m« h×nh qu¶n lý c«ng míi ë
ViÖt Nam.
6. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi
§Ò tµi nghiªn cøu nÕu ®−îc triÓn khai sÏ cã ý nghÜa lín vÒ mÆt lý luËn vµ thùc
tiÔn.
+ VÒ ý nghÜa lý luËn:
- §Ò tµi sÏ gãp phÇn vµo lý luËn hµnh chÝnh c«ng vÒ qu¶n lý c«ng míi qua
thùc tiÔn cña ViÖt Nam, chØ ra ®−îc nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn thµnh c«ng hay
h¹n chÕ cña viÖc ¸p dông m« h×nh qu¶n lý c«ng míi.
+ VÒ ý nghÜa thùc tiÔn:
- §Ò tµi ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p thóc ®Èy tiÕn tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh ë ViÖt
Nam theo m« h×nh qu¶n lý c«ng míi.
7
Ch−¬ng 1
MéT Sè VÊN §Ò Lý LUËN Vµ THùC TIÔN VÒ QU¶N Lý C¤NG MíI
1.1. NhËn thøc chung vÒ qu¶n lý c«ng míi
Trong h¬n hai thËp kû võa qua, c¶i c¸ch theo Qu¶n lý c«ng míi (New Public
Management), chñ nghÜa qu¶n lý míi (Hood, 1991; Dunleavy vµ Hood, 1994;
Pollitt, 1993; Ferlie, 1996) ®· ®−îc ¸p dông ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, c¸c n−íc chuyÓn
®æi vµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn khi mµ vai trß vµ ®Æc tr−ng thÓ chÕ cña nhµ n−íc vµ
khu vùc c«ng ngµy cµng chÞu ¸p lùc m¹nh mÏ h¬n tõ thÞ tr−êng vµ t¸c ®éng cña
khu vùc t−. Nh×n l¹i lÞch sö qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña qu¶n lý c«ng míi
cã thÓ thÊy qu¶n lý c«ng míi ra ®êi lµ mét nç lùc c¶i c¸ch ®Ó ®¸p øng tèt h¬n
nh÷ng yªu cÇu cña c«ng d©n trong bèi c¶nh m« h×nh hµnh chÝnh c«ng truyÒn thèng
®ang ®èi mÆt víi kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc vÒ bµi to¸n hiÖu qu¶. ë c¸c n−íc ph¸t
triÓn nh− Anh, Canada, Australia, sù khñng ho¶ng cña nhµ n−íc phóc lîi theo lý
thuyÕt cña Keynes cµng thóc ®Èy nç lùc t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p ®Ó tæ chøc, qu¶n lý
khu vùc c«ng vµ ®Þnh nghÜa l¹i vai trß cña nhµ n−íc ®èi víi thÞ tr−êng, khu vùc t−
nh©n vµ x· héi. Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ vµ tµi chÝnh vµo thËp niªn 70, thËp niªn
80 ®· ®Æt ra nh÷ng c©u hái lín vÒ quy m«, chøc n¨ng cña nhµ n−íc vµ tÝnh hîp lý
cña hµnh chÝnh truyÒn thèng theo m« h×nh bureaucracy cña Marx Webber. C¸c
cuéc c¶i c¸ch lín trong khu vùc c«ng ®· diÔn ra. T¸c ®éng cña c¸c cuéc c¶i c¸ch
nµy kh«ng chØ lµ nh÷ng thay ®æi ®¬n thuÇn mµ quan träng h¬n lµ sù thay ®æi trong
nhËn thøc cña x· héi vÒ vai trß cña khu vùc c«ng vµ c¸ch thøc ®iÒu hµnh. C¸ch tiÕp
cËn h−íng ®Õn qu¶ ®Çu ra, hiÖu qu¶ qu¶n lý, ph©n cÊp, ph©n quyÒn, ¸p dông c¸c
yÕu tè thÞ tr−êng vµo nÒn hµnh chÝnh trë thµnh xu thÕ lín cña c¸c n−íc ph¸t triÓn.
Sù dÞch chuyÓn tõ m« h×nh hµnh chÝnh c«ng truyÒn thèng sang qu¶n lý c«ng míi
tõng b−íc ®−îc ®Þnh h×nh vµ ®em l¹i nh÷ng thµnh qu¶ tÝch cùc trong qu¶n lý.
Mét cuéc kh¶o s¸t do tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ OECD ®· kÕt luËn
r»ng ¸p dông qu¶n lý c«ng míi thùc sù ®em ®Õn nh÷ng thay ®æi lín trong qu¶n lý
khu vùc c«ng, thay ®æi vÒ qu¶n trÞ, m«i tr−êng kinh tÕ vµ thÓ chÕ (OECD, 2003).
Qu¶n lý c«ng míi h−íng ®Õn nh÷ng gi¸ trÞ míi thÝch hîp trong bèi c¶nh thÞ tr−êng
hãa vµ toµn cÇu hãa. B¸o c¸o nghiªn cøu nµy kh¼ng ®Þnh: “Qu¶n lý c«ng míi sÏ
dÇn trë thµnh lý thuyÕt cña c¶i c¸ch nhµ n−íc trong thÕ kû XXI” [26, tr.121].
8
1.1.1. Quan niÖm vÒ qu¶n lý c«ng míi
Lý thuyÕt qu¶n lý c«ng míi lµ sù tËp hîp cña nhiÒu häc thuyÕt vÒ hµnh chÝnh
vµ ®iÒu quan träng lµ nã kh«ng ®−îc bæ sung vµ ph¸t triÓn theo thêi gian. Thùc tÕ,
qu¶n lý c«ng míi bao qu¸t hÇu hÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ c¬ cÊu tæ chøc, sù thay ®æi vÒ
qu¶n lý, qu¶n lý nh©n sù, c¸c ®Þnh h−íng gi¸ trÞ cña nÒn c«ng vô… ChÝnh v× vËy,
c¸c quan niÖm vÒ qu¶n lý c«ng míi tiÕp cËn thuËt ng÷ nµy tõ nh÷ng gãc ®é kh¸c
nhau. Qu¶n lý c«ng míi ®−îc ®Þnh nghÜa kh¸i qu¸t nh− “mét tÇm nh×n, mét häc
thuyÕt, mét tËp hîp c¸c kü thuËt qu¶n lý ®−îc chuyÓn hãa tõ khu vùc t− nh©n vµo
khu vùc c«ng” [17, tr. 3]. Nãi c¸ch kh¸c, qu¶n lý c«ng míi ®−îc xem nh− phÇn cèt
yÕu cña t− t−ëng qu¶n lý hay häc thuyÕt qu¶n lý dùa trªn nh÷ng ý t−ëng ®−îc h×nh
thµnh tõ khu vùc t− nh©n vµ ®−îc ®em ¸p dông vµo khu vùc c«ng (Hood, 1991,
1995). Tuy nhiªn, lý thuyÕt qu¶n lý c«ng míi cã néi dung cô thÓ vµ toµn diÖn h¬n.
Nh− Hood sau nµy kh¼ng ®Þnh, hai ®Þnh h−íng lín cña qu¶n lý c«ng míi lµ sù kÕt
hîp cña hai dßng t− t−ëng ®Þnh h−íng thÞ tr−êng, qu¶n lý theo m« h×nh hiÖu qu¶
trong khu vùc c«ng vµ sù kÕ thõa cña khoa häc qu¶n lý truyÒn thèng. “Qu¶n lý
c«ng míi chÝnh lµ mét lý thuyÕt vÒ hµnh chÝnh dùa trªn ý t−ëng vÒ chuyªn nghiÖp
hãa ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh víi sù ph©n quyÒn hîp lý h−íng ®Õn kÕt qu¶ ®Çu
ra th«ng qua sù ph¸t triÓn c¸c ®Þnh h−íng gi¸ trÞ c«ng vô vµ c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸
kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc c«ng” [18, tr. 104].
Nghiªn cøu vÒ quan niÖm, ®Þnh nghÜa vÒ qu¶n lý c«ng míi cña c¸c häc gi¶
trªn thÕ giíi vÒ lÜnh vùc nµy cho thÊy c¸ch tiÕp cËn vÒ qu¶n lý c«ng míi kh«ng
hoµn toµn ®ång nhÊt. §Þnh nghÜa vÒ qu¶n lý c«ng míi cña Hood ch−a kh¾c häa vÊn
®Ò quyÒn cña kh¸ch hµng (c«ng d©n) mét c¸ch râ rµng. HiÕn ch−¬ng vÒ c«ng d©n
®· kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña c«ng d©n - kh¸ch hµng trong quan hÖ víi nhµ
n−íc vµ sù chuyÓn biÕn tõ c«ng d©n thµnh kh¸ch hµng cña nÒn hµnh chÝnh trë thµnh
®iÓm ®Æc tr−ng quan träng cña qu¶n lý c«ng míi. C¸ch tiÕp cËn cña Osborne vµ
Gaebler cã sù kh¸c biÖt quan träng trong viÖc nhÊn m¹nh tõ c¸ch tiÕp cËn kh¸i qu¸t
qu¶n lý c«ng, ®Æc biÖt lµ tõ hÖ t− t−ëng chÝnh trÞ liªn quan mËt thiÕt ®Õn c¸c néi
dung cña qu¶n lý c«ng míi. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kh¸c biÖt nµy nh−ng
chóng ta cã thÓ t×m ra nh÷ng ®iÓm gÆp nhau quan träng trong quan niÖm cña c¸c
9
häc gi¶. §iÒu nµy cã ®−îc thÓ hiÖn qua b¶ng tãm t¾t c¸c quan niÖm vÒ qu¶n lý
c«ng míi cña c¸c t¸c gi¶ hµng ®Çu trong lÜnh vùc nµy.
Hood, 1991;
Pollitt, 1993 vµ
Dunleavy vµ
1994
Ferlie 1995
Hood, 1994
Qu¶n lý chuyªn
nghiÖp n¨ng
®éng, chÝnh phñ
trung −¬ng vµ ®Þa
ph−¬ng lµm tèt
nhiÖm vai trß cña
m×nh
Thay ®æi ®Ó gi¶m
bít sù tËp trung
b»ng c¸c h×nh
thøc t−¬ng tù hîp
®ång hoÆc t−¬ng
tù thÞ tr−êng
Borins, 1994;
Osborne vµ
Khèi thÞnh
Gaebler 1992
v−îng 1996
Ph©n quyÒn
qu¶n lý trong
lÜnh vùc dÞch vô
c«ng
Gi¶m sù tËp
trung quyÒn lùc
tr−íc ®©y mµ
thay vµo ®ã lµ sù
ph©n c«ng, ph©n
quyÒn cho c¸c
c¬ quan ë trung
−¬ng vµ ®Þa
ph−¬ng
¸p dông c¬ chÕ
Thóc ®Èy c¹nh
thÞ tr−êng ®Ó
tranh trong khu
thóc ®Èy sù c¹nh
vùc c«ng, ¸p
dông quan hÖ hîp tranh
®ång hµnh chÝnh,
hîp ®ång c«ng vô
trong khu vùc
c«ng; më réng
nhµ cung cÊp ®Ó
t¨ng sù c¹nh
tranh
¸p dông c¸c kinh X¸c ®Þnh cô thÓ
nghiÖm qu¶n lý
vai trß cña ng−êi
trong khu vùc t− cung øng vµ
nh©n
ng−êi tiÕp nhËn
dÞch vô c«ng
Ph©n quyÒn;
ph©n lo¹i tæ
chøc hµnh
chÝnh nhµ n−íc;
c¸c h×nh thøc tæ
chøc qu¶n trÞ
Më réng
quyÒn tù qu¶n
cña ®Þa
ph−¬ng, gi¶m
sù kiÓm so¸t
cña c¸c c¬
quan trung
−¬ng
X¸c ®Þnh vai trß
qu¶n lý chiÕn
l−îc vµ c¸c ho¹t
®éng qu¶n lý cô
thÓ
Ph©n quyÒn
qu¶n lý thóc ®Èy
sù n¨ng ®éng
trong qu¶n lý,
gi¶m bít c¸c
tÇng nÊc trung
gian
ChÝnh phñ thóc
®Èy: ®Þnh h−íng
chø kh«ng ph¶i
trùc tiÕp thùc
hiÖn (l¸i thuyÒn
chø kh«ng chÌo
thuyÒn)
Chi tiÕt hãa vµ
¸p dông c¸c yÕu
tè cña c¬ chÕ
thÞ tr−êng ®Ó
ph©n phèi c¸c
nguån lùc trong
khu vùc c«ng
TiÕp nhËn c¸c
ph−¬ng thøc
thóc ®Èy c¹nh
tranh vµo khu
vùc c«ng
C¹nh tranh trong
khu vùc c«ng,
c¹nh tranh trong
néi bé vµ c¹nh
tranh víi c¸c
chñ thÓ cung
øng dÞch vô
c«ng kh¸c
Ph©n biÖt râ
nguån lùc c«ng
vµ c¸c quy ®Þnh
vÒ dÞch vô c«ng
Hîp t¸c c«ng
t− trong thùc
thi c¸c nhiÖm
vô cña khu
vùc c«ng
Thùc hiÖn theo
c¸c nhiÖm vô,
tr¸ch nhiÖm ñy
th¸c
10
NhÊn m¹nh vµo
kÕt qu¶ ®Çu ra
(ng−êi ®−îc thô
h−ëng)
NhÊn m¹nh vµo
chÊt l−îng, ®¸p
øng nhu cÇu cña
c«ng d©n (kh¸ch
hµng)
NhÊn m¹nh vµo
kh¶ n¨ng ®¸p
øng cña nhµ
cung øng dÞch
vô c«ng trong
®ã vÊn ®Ò c¬
b¶n lµ chÊt
l−îng
C¸c ph−¬ng
ph¸p minh b¹ch
h¬n ®Ó ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶
C¸c tiªu chuÈn râ
rµng vµ ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶
Môc tiªu hiÖu
qu¶ thùc hiÖn
NhÊn m¹nh vµo
tÝnh kü thuËt vµ
hiÖu qu¶ sö dông
nguån lùc c«ng;
®iÒu chØnh l¹i c¸c
tiªu chuÈn ®Þnh
møc ng©n s¸ch
cho minh b¹ch
Ng©n s¸ch bè trÝ
hîp lý
NhÊn m¹nh
hiÖu qu¶ sö
dông nguån lùc
vµ c¸c kÕt qu¶
®¹t ®−îc
Thay ®æi c¸c
mèi quan hÖ
trong c«ng vô
Gi¶m quy m«
cña hÖ thèng
c¸c c¬ quan
hµnh chÝnh
Gi¶m bít c¸c
quy ®Þnh, thñ
tôc nÆng nÒ
Cung øng dÞch §Þnh h−íng
kh¸ch hµng
vô c«ng cã
chÊt l−îng;
c«ng d©n ®−îc
xem lµ kh¸ch
hµng cña nhµ
n−íc
C¸c tæ chøc vµ
c«ng d©n ®¸nh
gi¸ møc ®é ®¹t
®−îc môc tiªu,
kÕt qu¶ ho¹t
®éng cña hÖ
thèng c«ng vô
B¶o ®¶m sö
dông c¸c
nguån nh©n
lùc vµ c¸c
nguån lùc
kh¸c h−íng
®Õn môc tiªu
hiÖu qu¶
ChÝnh phñ ®Þnh
h−íng kÕt qu¶
®Çu ra; ng©n
s¸ch ®Çu t− theo
kÕt qu¶ ®Çu ra
thay v× yÕu tè
®Çu vµo
ChÝnh phñ mang
tinh thÇn doanh
nghiÖp: t¹o ra
nguån thu chø
kh«ng ph¶i lµ
chi phÝ
ChÝnh phñ ®Þnh
h−íng thÞ
tr−êng: thay ®æi
t¸c ®éng ®ßn
bÈy th«ng qua
thÞ tr−êng
ChÝnh phñ dù
b¸o, phßng tr¸nh
h¬n lµ ®èi phã
§Ó cã sù h×nh dung cô thÓ h¬n vÒ ®Þnh h−íng c¶i c¸ch khu vùc c«ng theo
qu¶n lý c«ng míi, chóng ta cã thÓ s¬ ®å hãa qu¸ tr×nh chuyÓn hãa tõ hµnh chÝnh
c«ng truyÒn thèng sang qu¶n lý c«ng míi.
11
M« h×nh chÝnh c«ng truyÒn thèng
M« h×nh qu¶n lý c«ng míi
Thay ®æi vÒ nhËn thøc vÒ vai trß cña nhµ
n−íc vµ c¸ch thøc sö dông nguån lùc
C¶i c¸ch vÒ m«i tr−êng
hµnh chÝnh (Bªn ngoµi)
C¶i c¸ch trong néi bé nÒn
hµnh chÝnh (Bªn trong)
Lý thuyÕt: “Sù lùa chän
c«ng” (Public choice theory)
Chñ nghÜa qu¶n lý
(Managerialism).
+ Lý thuyÕt “sù lùa chän c«ng”:
- Lµ lý thuyÕt kinh tÕ míi trong chÝnh trÞ vµ hµnh chÝnh;
- Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng s¶n xuÊt hµng hãa do quy luËt cung cÇu quyÕt
®Þnh. Víi hµng hãa c«ng quy luËt nµy bÞ ph¸ vì, c¸c quy luËt chÝnh trÞ chi phèi.
Muèn cho viÖc cung cÊp hµng hãa vµ dÞch vô c«ng tèt h¬n, ®¸nh gi¸ l¹i vai trß cña
nhµ n−íc, cÇn ®−a ®Õn sù ph¸t triÓn trë l¹i cña thÞ tr−êng trong khu vùc c«ng.
- C¶i c¸ch m«i tr−êng hµnh chÝnh:
C«ng d©n = kh¸ch hµng (NÒn hµnh chÝnh kh«ng ph¶i lµ cai trÞ mµ lµ phôc vô).
• Më réng c¹nh tranh (gi÷a nhµ n−íc vµ t− nh©n).
• Hîp t¸c víi bªn ngoµi
• T¨ng kh¶ n¨ng lùa chän cña ng−êi sö dông dÞch vô.
• Ph¶i ®−a yÕu tè thÞ tr−êng vµo khu vùc c«ng.
- Chñ nghÜa qu¶n lý:
• XÐt tõ gi¸c ®é ho¹t ®éng Hµnh chÝnh c«ng (Nhµ n−íc) vµ Hµnh chÝnh t−
nh©n (Doanh nghiÖp) cã nh÷ng tiªu chÝ gièng nhau cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p
qu¶n lý gièng nhau.
• Qu¶n lý trong khu vùc t− cã hiÖu qu¶ h¬n khu vùc c«ng.
12
• Khu vùc c«ng häc tËp khu vùc t−. VËn dông nhiÒu h¬n n÷a c¸c c«ng cô qu¶n
lý cña khu vùc t− vµo Hµnh chÝnh c«ng.
- C¶i c¸ch néi bé nÒn hµnh chÝnh:
• C¶i c¸ch vÒ hÖ thèng thÓ chÕ.
• C¶i c¸ch vÒ tæ chøc hµnh chÝnh.
• C¶i c¸ch vÒ nh©n sù.
• C¶i c¸ch vÒ tµi chÝnh.
Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, theo chóng t«i: Qu¶n lý c«ng míi víi ý nghÜa lµ lý
thuyÕt vÒ m« h×nh hµnh chÝnh c«ng theo c¸c tiªu chÝ hiÖn ®¹i, chñ ®éng, n¨ng ®éng,
nh¹y bÐn, thÝch nghi cao nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu qu¶n lý vµ dÞch vô tèi ®a trong
c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ truêng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ nh÷ng quan hÖ quèc tÕ ngµy
cµng phô thuéc chÆt chÏ lÉn nhau.
1.1.2. C¸c ®Æc tr−ng cña qu¶n lý c«ng míi
1.1.2.1. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng qu¶n lý
Trong m« h×nh míi, vai trß cña khoa häc qu¶n lý vµ c¸c nhµ qu¶n lý nhÊt lµ
c¸c nhµ qu¶n lý theo lèi qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®−îc ®Ò cao vµ chÝnh nã lµ yÕu tè
quyÕt ®Þnh viÖc ®¹t ®−îc môc tiªu cña qu¶n lý. NÕu nh− trong nÒn hµnh chÝnh
truyÒn thèng, c¸c nhµ hµnh chÝnh chñ yÕu lµ lµm nhiÖm vô thi hµnh mÖnh lÖnh vµ
lµm theo c¸c quy t¾c cã s½n th× ngµy nay víi t− c¸ch lµ nhµ qu¶n lý, hä ph¶i tÝnh
to¸n, dù ®o¸n, s¸ng t¹o, n¨ng ®éng ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu. V× môc tiªu ph¶i ®¹t lµ
hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng qu¶n lý, c¸c nhµ hµnh chÝnh bªn c¹nh viÖc quan t©m ®Õn
chu tr×nh, ph−¬ng ph¸p mµ cßn quan t©m ®Õn môc ®Ých cã ®¹t ®−îc hay kh«ng, cô
thÓ lµ hiÖu qu¶ ®−îc l−îng hãa, ®¸nh gi¸ b»ng c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ dùa trªn so
s¸nh kÕt qu¶/chi phÝ.
1.1.2.2. Phi quy chÕ hãa
C¸ch tiÕp cËn qu¶n lý c«ng míi kh«ng ®ßi hái nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ nh−
mét m¹ng l−íi dµy ®Æc trong nÒn hµnh chÝnh c«ng truyÒn thèng yªu cÇu c«ng chøc
ph¶i tu©n thñ mét c¸ch cøng nh¾c vµ nghiªm ngÆt mµ thay vµo ®ã lµ c¬ chÕ mÒm
dÎo, linh ho¹t h¬n, dÔ thÝch nghi víi t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi míi. Ng−êi
c«ng chøc kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµm c«ng ¨n l−¬ng suèt ®êi mµ hä cã thÓ lµm hîp
®ång toµn phÇn hoÆc nöa thêi gian, miÔn lµ hä ph¶i ®¹t ®−îc môc tiªu cña tæ chøc
13
®Æt ra khi lµm viÖc. Ng−êi c«ng d©n kh«ng cßn lµ ng−êi thô ®éng cÇu xin dÞch vô
cña Nhµ n−íc mµ trë thµnh c¸c kh¸ch hµng sö dông dÞch vô, cã quyÒn ®−îc ®ßi hái
phôc vô.
Phi quy chÕ hãa ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ®¬n gi¶n hãa c¸c thÓ chÕ, c¸c quy
®Þnh, thñ tôc cña chÝnh phñ v× chóng ®· trë nªn qu¸ nÆng nÒ, phøc t¹p ®Ôn nçi
ng−êi d©n kh«ng hiÓu næi vµ thËm chÝ c¶ c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n−íc còng
khã ¸p dông.Tõ ®ã, ®Æt ra yªu cÇu ph¶i c¶i c¸ch thÓ chÕ theo h−íng: §¬n gi¶n hãa
c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò hµnh chÝnh nhanh h¬n vµ ®ì tèn
kÐm h¬n; Mét hÖ thèng lËp quy Ýt phøc t¹p t¹o ra mét chÕ ®é c«ng vô ®a d¹ng h¬n,
t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c cÊp ®Þa ph−¬ng ph¸t huy s¸ng kiÕn vµ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô
theo yªu cÇu c¸ nh©n. Nh−ng ®ång thêi nã còng cã mÆt tr¸i lµ dÉn ®Õn nh÷ng ®èi
xö kh¸c nhau gi÷a c¸c c«ng d©n, t¹o ra nguy c¬ ph©n phèi kh«ng ®ång ®Òu c¸c lo¹i
h×nh dÞch vô trong d©n chóng vµ gi÷a c¸c vïng miÒn kh¸c nhau; Mét hÖ thèng
chÝnh s¸ch bao gåm c¸c quy ®Þnh ®¬n gi¶n h¬n vµ víi sè l−îng Ýt h¬n sÏ t¨ng tù do
c¸ nh©n cho c«ng d©n, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ cho c¸c c«ng ty. NhÊt lµ víi
c¸c c«ng ty kinh doanh, viÖc ®¬n gi¶n hãa c¸c thñ tôc r−êm rµ lµ gióp t¨ng tÝnh
c¹nh tranh cña hä.
1.1.2.3. Phi tËp trung hãa
VÊn ®Ò nµy ®−îc thÓ hiÖn d−íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau, ë nh÷ng møc ®é
kh¸c nhau nh−ng xu h−íng chung lµ chÝnh phñ trung −¬ng ph©n giao quyÒn h¹n,
tr¸ch nhiÖm, thÈm quyÒn nhiÒu h¬n cho c¸c ®¬n vÞ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng (ph©n
quyÒn l·nh thæ) hay cho c¸c bé vµ c¸c ®¬n vÞ tæ chøc bªn d−íi (ph©n quyÒn chøc
n¨ng) trong viÖc chñ ®éng qu¶n lý c¸c nguån lùc ®−îc ph©n bæ trong ph¹m vi thÈm
quyÒn, ®ång thêi ®Ò cao mèi quan hÖ gi÷a chÝnh phñ víi c¸c bé phËn ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch, gi÷a cÊp ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch víi cÊp thi hµnh. Sù “®éc lËp” ngµy
cµng cao gi÷a chÝnh phñ vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng trë thµnh ph¸p nh©n
c«ng quyÒn ®i liÒn víi sù cñng cè m¹nh mÏ vai trß trung t©m cña chÝnh phñ vµ thñ
t−íng t¹o ra nh÷ng chÝnh s¸ch vµ ph−¬ng ph¸p qu¶n lý n¨ng ®éng, thÝch øng víi
m«i tr−êng lu«n lu«n biÕn ®éng.
Ph©n quyÒn trong c¶i c¸ch hµnh chÝnh nh»m ®¹t ®−îc n¨m môc ®Ých sau:
14
- T¨ng c−êng ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë cÊp hµnh chÝnh trung −¬ng b»ng c¸ch
gi¶m bít c¸c ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt t¸c nghiÖp;
- Ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng lµm cho nÒn
hµnh chÝnh s¸t vµ phï hîp h¬n víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi ®Þa ph−¬ng;
- Ph¸t triÓn dÞch vô ®a d¹ng h¬n theo h−íng ng−êi tiªu dïng lµ kh¸ch quan;
lµm cho dÞch vô c«ng cã hiÖu qu¶ cao;
- Ph¸t triÓn nÒn d©n chñ, t¨ng c−êng sù tham gia cña c«ng d©n trong nÒn hµnh
chÝnh c«ng;
- Thóc ®Èy sù c«ng b»ng, tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh gióp cho c«ng d©n dÔ dµng
gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c nhµ chøc tr¸ch.
1.1.2.4. ¸p dông mét sè yÕu tè cña c¬ chÕ thÞ tr−êng
¸p dông c¸c yÕu tè cña c¬ chÕ thÞ tr−êng nh− c¹nh tranh, ®Êu thÇu, tÝnh hiÖu
qu¶, l−îng hãa, so s¸nh kÕt qu¶/chi phÝ, c«ng d©n lµ “kh¸ch hµng” cña nÒn hµnh
chÝnh, lµm cho nÒn hµnh chÝnh trë nªn n¨ng ®éng, ®a d¹ng, phong phó, tho¸t khái
vá èc quan liªu truyÒn thèng cña mét bé m¸y th− l¹i cò.
1.1.2.5. G¾n bã víi chÝnh trÞ, víi chÝnh phñ, nhµ n−íc vµ nÒn hµnh chÝnh nhµ
n−íc
§éi ngò c¸n bé c«ng chøc hµnh chÝnh, ®Æc biÖt lµ c¸c c¸n bé qu¶n lý cao cÊp,
kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi trung lËp vÒ chÝnh trÞ, kh«ng cßn hoµn toµn lµ “chÝnh trÞ
ra ®i, hµnh chÝnh ë l¹i”. Hä tham dù vµo qu¸ tr×nh x¸c lËp ®−êng lèi, chÝnh s¸ch.
B¶n th©n hä lµ nh÷ng ng−êi ®−îc rÌn luyÖn chÝnh trÞ, tham gia c«ng t¸c chÝnh trÞ vµ
lµm c«ng t¸c chÝnh trÞ vµ hµnh chÝnh trong bé m¸y hµnh ph¸p vµo nÒn hµnh chÝnh
nhµ n−íc vµ do ®ã cã thÓ xem hä lµ chiÕc cÇu nèi gi÷a quyÒn lùc chÝnh trÞ víi nÒn
hµnh chÝnh quèc gia.
1.1.2.6. T− nh©n hãa mét phÇn c¸c ho¹t ®éng cña nhµ n−íc trªn c¬ së thùc
hiÖn ®−îc c¸c môc tiªu vµ ph¸p luËt nhµ n−íc, ®Æc biÖt lµ c¸c dÞch vô c«ng
Xu h−íng nµy b¾t ®Çu t¹i V−¬ng quèc Anh tõ khi bµ Margaret Thatcher lªn
n¾m quyÒn vµo n¨m 1979 vµ sau ®ã lan réng ra nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. T−
nh©n hãa kh«ng chØ lµ con ®−êng n©ng cao hiÖu qu¶ mµ cßn v× b¶n th©n chÝnh phñ
®· cã qu¸ nhiÒu chøc n¨ng, nÕu kh«ng t− nh©n hãa th× kh«ng thÓ ®¸p øng nhanh
chãng ®−îc c¸c yªu cÇu ngµy cµng t¨ng cña c«ng d©n. Theo quan niÖm cña c¸c nhµ
15
nghiªn cøu, t− nh©n hãa kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ b¸n ®i c¸c tµi s¶n cña nhµ n−íc,
chuyÓn së h÷u c«ng thµnh së h÷u t− mµ bao hµm rÊt nhiÒu h×nh thøc, trong ®ã kÓ
c¶ c¸c h×nh thøc nh− ®Êu thÇu, lµm hîp ®ång phu, cho thuª hay cæ phÇn hãa c¸c
doanh nghiÖp vµ tËp ®oµn hãa c¸c c«ng ty ®Ó n©ng cao tÝnh c¹nh tranh. Ngoµi ra,
mét ý nghÜa quan träng kh¸c cña t− nh©n hãa lµ thu hót ®−îc ®«ng ®¶o c¸c thµnh
phÇn x· héi, nhÊt lµ khu vùc t− nh©n, c¸c c«ng d©n vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ,
tham gia vµo ho¹t ®éng cña nÒn hµnh chÝnh c«ng. Trong mét chõng mùc nµo ®ã t−
nh©n hãa cã thÓ coi lµ mét phÇn cña x· héi hãa. Møc ®é, ph¹m vi t− nh©n hãa vµ x·
héi hãa ë c¸c n−íc kh¸c nhau, tïy thuéc vµo hoµn c¶nh cña mçi n−íc vµ xu h−íng
chÝnh trÞ cña ®¶ng cÇm quyÒn vµ chÝnh phñ ®−¬ng thêi.
1.1.2.7. Hµnh chÝnh c«ng kh«ng t¸ch khái hµnh chÝnh t− vµ vËn dông nhiÒu
ph−¬ng ph¸p qu¶n lý doanh nghiÖp vµo thùc tiÔn ho¹t ®éng cña m×nh
Tuy ph©n biÖt râ vµ kh«ng biÕn hµnh chÝnh c«ng thµnh tæ chøc qu¶n lý t−
nh©n theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, song trong x· héi hiÖn ®¹i vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng,
nÒn hµnh chÝnh c«ng cã thÓ vµ ®· vËn dông nhiÒu ph−¬ng ph¸p qu¶n lý cña c¸c
doanh nghiÖp t− nh©n (thuéc chøc n¨ng hµnh chÝnh cña qu¶n lý mµ Henry Fayol ®·
nãi), nhÊt lµ ph−¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn ®¹i. §ã còng lµ ®ßi hái kh¸ch quan cña hiÖu
qu¶, chÊt l−îng vµ sù linh ho¹t trong ®¸p øng c¸c dÞch vô cho yªu cÇu ngµy cµng
t¨ng cña c«ng d©n c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng.
1.1.2.8. Xu h−íng quèc tÕ hãa
Sù quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ - x· héi còng ¶nh h−ëng ®Õn nÒn hµnh chÝnh
c«ng. C¸c n−íc ph¶i ®iÒu chØnh nhiÒu quy ®Þnh ph¸p luËt theo ph¸p luËt vµ th«ng lÖ
quèc tÕ ®èi víi c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi. NÒn
hµnh chÝnh ph¸t triÓn lµ nÒn hµnh chÝnh h−íng ®Õn g¸nh v¸c nh÷ng nghÜa vô chung
cña nh©n lo¹i. Nãi c¸ch kh¸c, nÒn hµnh chÝnh c«ng trong qu¶n lý c«ng míi lµ nÒn
hµnh chÝnh c«ng më, kh«ng chØ qu¶n lý tèt trong n−íc mµ cßn h−íng ®Õn thùc hiÖn
c¸c tr¸ch nhiÖm cña quèc gia.
1.1.2.9. HiÖn ®¹i hãa nÒn hµnh chÝnh
Qu¶n lý c«ng míi h−íng ®Õn viÖc ¸p dông c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo qu¶n
lý, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, kÞp thêi ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña c«ng
d©n vµ tæ chøc. C¸c c«ng nghÖ ¸p dông vµo nÒn hµnh chÝnh c«ng kh«ng chØ lµ c¸c
16
ph−¬ng tiÖn khoa häc kü thuËt mµ quan träng h¬n lµ c¸c ph−¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn
®¹i.
§Ó thÊy râ h¬n nh÷ng ®Æc tr−ng cña qu¶n lý c«ng míi so víi hµnh chÝnh c«ng
truyÒn thèng, chóng ta cã thÓ so s¸nh hai m« h×nh lý thuyÕt nµy trªn mét sè tiªu
chÝ.
Hµnh chÝnh c«ng truyÒn thèng
Môc tiªu
Qu¶n lý c«ng míi
- B¶o ®¶m ®óng chu tr×nh, ®óng - B¶o ®¶m kÕt qu¶ tèt nhÊt, hiÖu
quy t¾c, thñ tôc hµnh chÝnh (yÕu tè qu¶ cao nhÊt (®Çu ra);
®Çu vµo);
- Dïng c¸c tiªu chÝ cô thÓ ®Ó
- §¸nh gi¸ viÖc qu¶n lý hµnh ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ qu¶n lý hµnh
chÝnh th«ng qua viÖc xem xÐt møc chÝnh
®é thùc thi c¸c quy t¾c, thñ tôc
hµnh chÝnh
§èi
chøc
víi
c«ng - Tr¸ch nhiÖm cña ng−êi c«ng - Tr¸ch nhiÖm cña ng−êi c«ng
chøc, nhµ qu¶n lý lµ gi¸m s¸t viÖc chøc, nhµ qu¶n lý chñ yÕu lµ
thùc hiÖn vµ gi¶i quyÕt c«ng viÖc b¶o ®¶m thùc hiÖn môc ®Ých,
theo quy chÕ, thñ tôc;
®¹t kÕt qu¶ tèt, hiÖu qu¶ cao;
- Nh÷ng quy ®Þnh, ®iÒu kiÖn ®Ó - Nh÷ng quy ®Þnh, ®iÒu kiÖn ®Ó
c«ng chøc thùc thi c«ng vô theo c«ng chøc thùc thi nhiÖm vô cã
mét hÖ thèng thø bËc rÊt chÆt chÏ, h×nh thøc linh ho¹t, mÒm dÎo
cøng nh¾c theo quy ®Þnh;
h¬n;
- Thêi gian lµm viÖc cña c«ng - Thêi gian lµm viÖc sÏ linh
chøc ®−îc quy ®Þnh chÆt chÏ, cã ho¹t, cã thÓ suèt ®êi hä lµm
thêi gian c«ng vµ thêi gian t−;
viÖc, trong mét thêi gian nhÊt
- C«ng chøc mang tÝnh trung lËp, ®Þnh, cã thÓ lµm chÝnh thøc
kh«ng tham gia chÝnh trÞ, thùc hoÆc hîp ®ång;
hiÖn mét c¸ch trung lËp c¸c chÝnh - C«ng chøc cam kÕt vÒ mÆt
s¸ch do c¸c nhµ chÝnh trÞ ®Ò ra
chÝnh trÞ cao h¬n trong c¸c ho¹t
®éng cña m×nh, trong c¸c ho¹t
®éng hµnh chÝnh mang tÝnh
chÝnh trÞ nhiÒu h¬n
§èi víi ChÝnh - C«ng vô ®−îc chÝnh phñ thùc - C«ng vô mang tÝnh chÊt chÝnh
phñ
hiÖn, gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña trÞ nhiÒu h¬n, ¶nh h−ëng cña
17
- Xem thêm -
.PDF 
274 
103 
67 
