Tài liệu Quan hệ việt nam lào campuchia trong thời kì kháng chiến chống pháp 1945 1954

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐAI HỌC TONG HOP HẢ NÔI ĐỐ ĐÌNH SÁNG QUAN HỆ VIỆT NAM - LÀO - CAMPUCHIA TRONIG THÒI KỲ KHÁNG CHỉẾN CHốNG p h á p 1945 - 1954 C huyên ngành M iã số : Lịch sử Thế giói : 50304 Luận án Phó Tiến sĩ khoa học Lịch sử Ngưòi hưóng dẫn khoa học: Giáo sư Vũ Dương Ninh Phó Giáo sư, Phó Tiến sĩ Phùng Hứu Phú HÀ NỘI - 1993 MỞ I* DAU £ 3G H ĨA k h o a HQG v ã ĩ ỉ ự c 1. T ĩ ê t Nam, L a o , r iiĩí 3ỦA Da" ĩ l i . CamouC ilia l à b a quổc g i a trê n b á n đảo Đôìg Dưo-ng có qúa t r ì n h p h á t t r i I n l i c i i sử lâ u đ ò i , v à có m ổ i quưi 'aệ vổ'i a a au về Í1Ỏ:. Năn t r ê n đ ịa Nar. Ắ , ba nưiró b ê i n I 0 J .J ' J. J ia z u S 'jp , i i . ? . Ix a é p s g ìii- la iú u V5 l i c i ì 3ỈT aân - Oa nưóx: T i ê t ITSin,Lao, Jarap u o aia l ã ... ịr. lii la i O C đầu Oíiâa IT ’C t£ch. .aối quan riê lo a n k e t c h i ỉ a Iấ'u á .~ a nìiần dân b a .rù’ ó’c 3ông Dưo’ ^ tron g CUOC kháng c h i '5 1 chong Piiáp, iViỹ. ía y vây Van n X ciiưa có :nột t á c oaàm aào ai:niên cứa trự c t i ế p về # - # 7 i l t IIam - I»ao - quan Liê % Vamouc i l i a -tr o n g cuòo i í i ỉ ĩ ỉ g J c h i In c a c n g Piaáp (1 9 4 5 -1 9 5 4 ). ò Đon’ Dưoug, quan '.lê 71 s t ..ĩaai - Lao - 3ampuc ilia priàn * J 9 0 * • nào đã du’o’c piaản ánh t r o n g c ắ c op j i á o t r i n h , về L i ch. sử V i ê t ITam, Licia sử L ao , L i ch. sử dam pucriia, cá c bo gầch. L ic i i 3ư Đang cộng sản T i ệ t ìlam, Lịch. sủ’ Qu ân d ộ i rúiân dân T i a t -lain, iic ti • sử cuộc lch-áng c h iế n ch ố n g t iiu ’c ỉâ n ?h.áo . . . • • òa ức 'ic • 'í nấc niiBU. nôi .tun;-; 0 1a s% * • ^ oập -Iri: t r o r . - cá o 3&a 15 30 á I s Vc.a lí iậ n 3án 1 9 5 1 ) , tà i a ày à ã ÌU’ 'C iề Ọ • r 7 Da23;co ô n x sàn :a oủa 3-8.25 la o D ưcns ( t u - - s s T i s t ~su:i, niaân dân cách, raan ã L à o , 3 ảng ::iaân dân cấ c Í1 m ang các b a i õ ie u Van,piiất b i l u , d i =E mừng, thư tr a o v i lã n à lệ ữ ;Dầng, - , S arapucbia ; đ ồ i của các lĩh.à au’O v'a piaong trào oách, mang ỏ’ ba aước ’G tro n ,- báo c n í b a n\x6‘c tù’ năn 1 * lả n g » . „ nay ; . . . » » t * . 7 , . . Jac 2ÒIĨÍĨ t n n a n^iiicD ÌUU oua ỉa c ' a c ^ i a niiu’ : J i r j a llu á n Lâm ( u ô t 30 vấn j e troi.:,,g ;q ổ i qUĩưi ạ 5 io a n -cat c ạ ịế n iẫ u # ; ■— r - > — -.'am % - -•a l >. * V ao c j:X .1 * 1 C' 0 l:. I. vi — 5 „ < !.c . I w J. :1Q n , ~r-- /->k í. ì àầu t im a iè u 9ằn — nần ta n g lồ n g rio’p lia - l ộ i , tư c n í -Lli ch. sử D ẳn g, tư ở n g cả a l i e n 30 2 -1 9 8 3 ) k ế t G h i én đ ấ u Y iê t t h a t , Hà H ô i, 19 83} liâ n Ho J ill của n iiân dân £>ông D ưouậ, tậ p 71 , D ạ i 'aọc ‘ -am - Lao :^p , % -K r y T i.-*., 2â:f c u ổ i L i e à. 3U’ quả.3 3U , th á n g 1 -1 9 3 8 ) ’ G hi én đẩu -'CO, ĩ J i ^ ) > V'«Í-Ì£LÍ2 il ầ . J a n rra c iiia 0:103;' xàm 1’Ù ’C ọliưoTg ’O v â n de : Gau t i ch .10 0 V-, ; 'ỉu. 2 ueng l l i i ì i i (2ưó’c >' M in n va t in . a àoarỉ k e t Thôũg b á o k iio a ìaoc sử CIOC, 197 3 ) , (C hủ n g h ía quoc t l -0T1,3, minh. b a nưó’C S ổng DU võ Ta p ; H oàng 7?n T h á i ( L iê n minh, đoan - Cam p u c i l i a , N hà ; --oU.yen lỉa o Hung ( L ị c h / m â t 7 ban 3ự 3ự m o t th e lcỷ .ninh. d o a fl k ế t c n iế a đấu v à to a n tĩa ằ n g c u a a iiá n dân ba nưó’C Dôag Lưo-og, t r o n g cuốn : 7Ve l i ch sử V'ln 'ló a ba nước 'ùồnQ ^ưotng, V iên Dông 2ĩam Ắ, ủ y ban khoa ho c x ã k iô i, Hà l ĩ o i , 1983) » (L iê n minh. c h iế n ááu T i ệ t li am - Oampuchia, m ột na ân tổ bảo đảm tia ẳ ^ g l o l của cách, mạng C am p ucb ia tx P flg th.01 k ỳ cnổ ng Pb.áp ( 1 9 4 5 -1 9 5 4 ) tio n g kỷ y ế u H ô i n g h i k tio a hoc về quan 'nê Y i ê t Nam - C a m p u c liia t r o n g l i c à ia ô i tìĩà n h . Db-O Hồ C hí M in h , 1980) ĩ .ỉào H ùng ( Quan lie 7 i ê t ìlam - sư , V iên k h o a ’.10 c xã p ’ iam iỉg u y ê n L o n g - ĩĩg u y e n t C am puchia t ro n g t i i ế k ỳ qua, 1 t r o n g : 'TÌm iii ầu l i ch. sử - vẩn iióa Campuckiia, lĩ hà 3X ấ t ban kh-oa ho c x ã h . o i, H.à H ô i, 1933) ; ? ’ am lĩg u y ê n Long - ?ham Đức a Thành. (HÒa b-O dân t ộ c ỏ' b a nưó’c D ông Diroĩìg t r o n g ’D g i a i ph ó a g dân t S c , d ịu quo c 1 8, tiế n 3ự n g h iệ p bô x ã b-Qi, an n in h , k h u vự c vè. ^òa Tạp c h í N g h iê u cứu Dông ITam Ẵ, th á n g 1 -1 9 9 0 ) ; Pilau Tiiu’ cng a ie n (7 e alii lu à t l i ê n minh, Da nu’ 'c Jong Dưo*ng, G lạ p o td công s ầ n , th á n g 2 -1 9 8 7 ) » Lê ĐÚ’ C Anh (Quân l ô i nhần -<:ià x u ấ t b ả n % uâa đ ô i d â c, ,í\ llc i, ( Jacn .nạng ? a n p u c a ia v à n g iiĩa % 1 £ ^ vụ „ quổc N '9 8 3 ) Công sả n , tiiá n g 3 - 1 9 8 5 ) ; Thí jia o tế của quá lĩ v iộ i t a , N H iia s u à t Dan Quân đ o i niaân d â n , Ha l ĩ o i , ( L i ẻn minis. Da nu’Q Đông D ư oĩig Icaõ.ng ’c ; 'í à 1 9 8 3 ); 'Tau í u y Ivỉâa ngìrag I0*n mania, Tap c h í ( 7e 311' h.G tá c k in h , t ế , ’p vắn hó a g iữ a b a aưó*c D ong Pu'OTjg t r o f l g ^ i a i ào ạn m o l, Tap c h í cong 3a n , (M ộ t v a i ý k iế n th á n g 7 i ệ t ?3 ---—^6 z S r — 3 Q ^*c _ JC’ri 1 ' c s c -1 .”ic;-fl J’ J8 :iirc*c ic n g Duo’ng ~ ro n g CUỎO iiis n g e n is a O ilwiig “ .lire dân P háp , từ đó c a ỉ r a ."not 30 đặc điểm của m ố i q u a n hê c h iế n lu o 'c g iữ a n h â n dân ba nuớc t r o n g g i a i đoạn '9 4 5 - 1 9 5 4 . - Sưu tam va k ia a i th á c m ôt 30 t ư niau’ : th ư t ì r t r a o liê u Ãiớl chưa c o n g bổ đ ỗ i g iữ a các v i lã n h đạo c á c h mạng ba n ư ớ c , m ổt 30 n g n i q u y ế t quan t r o n g về quan h.ê c h iế n lư c ’c g iữ a ba nước v à nhữ ng v à i l i ê u c iiỉ rõ sư g iú p đõ' củ a V is t Nam v ớ i cách, mạng ỏ’ h a i nuớc Lao và C a m p u ca ia . 2. dóng >góp k r.á c . - L u ậ n án tiế n g V iê t, quan t r ư c có m ôt o h ụ lu c gồm m ôt 3 0 v ă n b ả n gốc bằ ng t i ế n g P h á p , t i ế n g Lao và t i ế n g ũ iể p C am p ucỉiia có l i ê n đến đe t à i . - Sây dự ng m ôt th ư muc gồm gần 200 t à i l i ê u , có n o n m et ruỉa l à ỏ’ T ru n g tâm lư u n h ữ ng t à i l i ê u trữ -íUốc g ia I, tro n g đó cliư a cô n g b ổ , h iê n lư u g iữ 3ảo tà n g Hồ C h í M in h . V À Ì HÉT VE QUAỈỈ HẸ V ÌẸ T NAM-LAO-CAMPUCHIA TỦ K H Ỉ PHAP xam LỦỌG đòng DƯỎNG đ e n I. 7 Ỉ 3 Ĩ lỉÃ k . LÀO. 1945 nam PHaP XA.Y1 LƯdc GAMPUGHIA 3 1 ĨHỦC p i n • • a < VÀ DAT ACH THÔNG Ĩ R Ĩ . N gay t ù ’ t h ế k ỷ -CỉI I , Cây th á n h g i á và c h iế c sĩ tiê n p h o n g " cho s ỉ n g u ờ i Pháp l à r e u il) sắc của là A - lế c h - x ă n g 30’ H ố t (A le x a n d r e đâ y nhữ ng ''c h iế n thurc d â n ” . Từ nấjn 1 6 2 4 , g iá o 17 nẩm t r o ã Gha c ố n g u ừ i Pháp l à ngưòã của 31 T h iê n chúa g iá o , với. g iá o áo t h u n g đen đã tỏ r a "s ư n g h iê p đ e n V i ê t Nam và ỏ’ l ạ i nưó’c P h á p . cá c de R h o des) đa để gâ y ảnh h u ở n g cho L u - i So’-v o ’- r o ’i ( L o u is G heve- " H ô i t r u y ề n bá n iề m t i n ” đa t ớ i v ù n g B á t - ơ a m p u c iiia v à o nửa s a u th ế k ỷ X V I I đề t h u y ế t g i á o , l ô i k é o n h â n d â n v ù n g n à y đ i th e o Pháp P i- n h ô đạo T h iê n c h ú a . Qua g iá o đo’ 3 ê -h e n ( P ig n e a u de B é h a in e ) , v à o n ộ i bô V i ê t iíam bằ n g c á c h g iú p nhà Tây S o n . cù n g t h ờ i g ia n dó, sĩ Pháp đã c a n t i i i ê p oho N guyễn Ấnh đánh. l ạ i c á c th ư ơ n g nh ả n và h ò i buôn từ n g bu’Q c h u ẩ n b i cho âm mưu th ô n tín h . Dông Dương của th ự c ’G dân P háp. Năm 1 8 55, Iq ’X d ụ n g l ú c ơ a m p u c h ia đang lâm và o môt io à n c ả n h k h ó k h ă n do su* o ép và đe dọa của X iê m , cử n g ư ờ i 3 an g t i ế p x ú c vcýi t r i ề u k ý v ớ i vu a Ang Đương m ộ t nham t h i ế t lậ p !lH iê p qu an hệ t r ự c nước n à y thà nh , th u ô c đ ịa v à đ in h C a m p u ca ia . Pháp muổn. uức l i ề n tiế p vó’i trê n CO’ c h ín h ph ủ Pháp m in h 78 t i l ương m ạ i” C a m p u c h ia , c h u ẩ n b ị b iế n sở đó mỏ’ r ồ n g ảnh. -luxrng củ a Pháp r a các v ù n g x u n g q u a n h . L ẩ y CO t r i ề u ’ đin h. Huế ngu’o’c đ ã i c á c g iá o s ĩ T h iê n chú a v à cur t u y ệ t k h ô n g nh ân qu ốc th ư của Pháp đ ò i t ư do b u ô n b á n , Ỹ n g à y 1 - 9 - 1 8 5 8 , th ư c d â n Pháp nỗ 3Úng xâm lư ơ c V i e t Nam ỏ’ oán đảo Son T rà ( 2a N a n g ), ỉlẩm 1862, t r i ề u nức d â n g ba t í n h dùng các th ủ 18 63, đình. 'Tư Axc k ý hàng m iề n Dông Nam x ỳ cho P h á p . đo ạn quân sự và n g o ạ i g ia o Sau h o n naôt năm xảo q u y ê t , th ự c d â n Pháp đã b u ô c v u a N ô -rô -đ ô m k ý h iê p ngày 1 1 -8 - ước th ừ a n h â n 3ự b ả o hô của Pháp đ ổ i v ớ i G a m p u ch ia . Năm 1 8 6 7 , Pháp gây sức ép c h iế m n o t ba t ỉ n h m i I n Tây Nam K y , d ư ớ i ch ế đô th u ộ c đ i a , b i ế n lí am Ky th à n h b à n đạp đá nh ch iế m cả nước V i ê t Nam, ơ a m p u c iiia và L a o . 18S4 g iữ a đ ặ t cả m ie n này th ự c d â n Pháp v à t r i ề u Gác h iê p ước năm 1883, đành Huế đã l ầ n l ư ơ t th ừ a n h ậ n q u y ề n "b ả o h ô " của Pháp đ ố i vó*i t o à n bô lã n h , t h ổ V i ê t Nam. H iê p ước năm 1897 g iữ a N ô -rô -đ ô m v à t o à n q u y ê n PÔI1 -Đu-me ( P a u l D o u m er) đã tư ớ c đ o ạ t n ố t nhữ ng q u y ề n h ạ n c ò n l ạ i v u a Kho’-m e , t h i ế t lâ p c h ế đô th u ô c C a m p u c h ia . Năm 1887, Pháp lậ p đ ia th ư c sư t r ê n của đ ấ t nước L iê n b a n g S ông Dương th u ộ c Pháp gồm V i ỗ t Nam và C a m p u c h ia . Năm 1893, Pháp c h iế m x o n g nước L a o . Chúng c h ia lạ i nước Lao th à n h 'n a i m iề n (Nam và Bắc L a o ) , aau đó quy Lao thà nh , m ôt " x ứ ” . Den nẵm 1899, c h ú n g sáp nhâp là o v à o L iê n b a n g Đông Dưcrag. Pháp c h ia T ru n g K y , L a o , Đông ũư ơng r a G a m p u c h ia ) v ớ i các c h ín h s á c h c a i t r i n h a u về h ìn h th ứ c nưcýc và g iữ a là m nẵm xứ ( 3 ắc K y , Nam K y , đ ổ i vó’i m o i xú’ náầm c h ia ri khác n ộ i oộ từ n g các nước Dông Dưcmg. Đứng đầu L iê n b a n g Dông Dương l à m ột v i ê n to à n q u y ề n th a y m ặ t c h ín h p h ủ Pháp c a i t r ị S eng Du'O’n o V6 310i m ặ t. 12 - các c c quan q u y ề n iu*c của t iiu ’c dân Pháp ỏ’ Sòng ^ư o n g đưo’C t h i ế t lậ p để g iú p v i ê c nàam au c đ iC ii x i ế t c h ặ t ách. t r i ổng t r i và t i ế n hành, bó c l ô t th u ô c đ ịa to à n q u y ề n , của Pháp lê n Dông Dưcmg Dông ũưcmg .nót cácia q u i Thực d â n Pháp đã k ế t hợp rứ iững th ủ đoạn xảo t r á của iũô. "n ề n v ầ n m in h tu ’ b ả n c h ủ n g h la " vcýi n h ữ n g "c à ể đô đáng n g u y ề n rủ a của th ờ i tru n g c ổ " (3 5 , 4 0 6 ), đề VO’ v é t , 'oóc l ọ t sức ngưò’i của ỏ’ Đông Duxrag. Ghúng đã đầy n n â n dân c á c nước t r ê n Sông Dương v à o "tìn h t r ư ớ c naôt sự lư a cả n h qúa ư k h ố n k h ổ ” ( 8 5 , sức bán đảo 4 4 6 ) và đ ặ t họ ch ọ n l ị c h . 3tỉ : m ã i m a i b i a ấ t q u y ề n dộc l ậ p , c h ịu k h u ấ t p h u c d u ớ i ách th ố n g t r i của Pháp hoặc v ù n g lê n g i ả i p h ó n g d â n t ô c . Nhân d â n Đông Qưomg đã c h ọ n c o n đường th ứ h a i . " B i k h u ấ t ph uc bằng v ũ l ự c , b ắ t ’ouôc p h ả i c h ịu đung bao đ iề u nhục n h ã , b i áp b ứ c , bóc l ô t , dân Đông Duxrag kh ô n g th ể c h ịu n g ồ i y ê n mà k h ô n g phá gô ng x le n g của dế quốc th ự c dân P háp” (8 6 , II. 5 4 ). PHONG ĨRÀO ĐAU TRAi.m CỦA Ị3HAH DAN ĐONG DỨỎNG CHONG THỨC DAĨT PHAP XAỈU LỦỎC. ĩẻay t ừ n h ữ ng n g à y đầu b ị xâm lư ọ ’c , "bất chấ p âm mưu 2 và th ủ đoạn t à n bạo của th ự c d â n P háp, b ấ t c iiấ p t h á i đô đầu hà n g của g i a i cấp p h o n g k i ế n Gầm q u yề n ỏ’ ba m ôt 30 31 " h u v à n h â n d â n l a o t r á c h n h iệ m tô c , và tin h nước Đông đông ba nuxýc đã t ỏ th ầ n v i n g h ĩa rõ g iá c 3ự l i ê n hệ iUật th ứ c cả đ ổ i v ớ i v ậ n mệnh của dân đã đứng d ậ y đấu tra n h , c h ổ n g xâm lu x rc . DÙ chưa ý m ột cách, t ư ý Dương, thức t h i ế t g iữ a n h ả n d â n ba nước t r o n g hoàn c ả n h l ị c h , sử mcýi, n h u n g cuộc đấu t r a n h kẻ th ù c h u n g , c ù n g htrcrág t ớ i muc t i ế u ohống m ọt g iả i phóng dân tô c , l ạ i oc 3ụ gan g u i 76 d ia 1 7 , :r.oi “uưn* icn«i ve v i : .10 9 va lie n sử , đã đira ba dân tộ c scn g tr ê n oán lẩo Bông Duxrag tim đển v ó a nh.au, nhò’ cây n h a u . T rê n 3101 mức đô n h ấ t đẩu tra n n dầu th ế kỷ XX đa có 3ự p h ổi aọ’p vớ± nhau, he t r e củ a nh ân dân Dông 3 ư ơng g i a i Dứng t r ư ớ c đoạn c u ố i đ in h , th ể cu ộ c kỷ X IX - nhau. kẻ th ù xâm lu rc c , n iiâ n dân Sông Dưcng kh ô n g c ò n c o n đuxrag nào khá c l à đứng l ê n c h o n g P h á p . Đề c h ố n g kẻ t h ù chung có t i ê m l ự c icinh t ế và quân SU mạnh, hơn, c h í n h t i n h ’ th ầ n y ê u nuức và n h ữ ng m ó i l i ề n hê v ố n có về n h iề u m ặ t đã t r ỏ ’ thành, đông l ư c th ú c đẩy CUÔG c h i ế n đấu oh.ổng xâm lu o ’C ỏ’ mỗi nư ớc và l à trà o đấu th íc h vì Nam, Lao c h iế c cầ u n ổ i tẹ o r a sự gắn bó tự n h iê n g iữ a p h o n g t r a n h của nhân d â n ba nước Đông Duxmg. Đ iề u đó g i ả i sao m ột số p h o n g t r à o hay k h ỏ ả n g h ĩa C am puchia có 3ự tha m g ia của n h â n d â n V i e t của m ột bộ p h ậ n quàn c h ú n g n h â n d â n các nước lá n g g iề n g . 3ư p h ổ i à.ọ*p c h iế n đấu Ị g iữ a n g h ĩa q u â n A- c h a Soa v ớ i n g h ĩa đ ia vĩnh. oan Châu D ốc, Long, quân của Be đốc H uân t r ê n Đồng Tháp M ư ờ i ( 1862) ; liê n q u â n g iữ a n g h ĩa b in h P ô -k u m -b ô v à n g h ĩa q u â n của T rư ơ n g Q uyen, VÕ Duy Dưcrag t r o n g các t r ậ n t ấ n c ô n g c h u n g đánh, th ự c dâ n Pháp t ạ i c á c đ ịa ( iS c ó ) ; đ iề m dọc b iê n g ió a n a i nước 7 i ê t lĩ am - 3 ụ’ l i ê n :<ểt s iữ a n h ữ n g c i i i ế n 31 V i ê t - Lao oáong Pháp ỏ’ h a i v ù n g 3 ô - l ô - v e n và Tây N guyên (1 9 0 1 ) I sự k iê n tiê u b iể u s in h động 3 C am pucaia ... là những ự i i ê n k ế t c h iế n đấu g iữ a n h â n d â n ba nước Đông Dương t r o n g đ iề u k iệ n l i oa. sử m óa. Tuy c ò n SO k h a i , mang t í n h tư pháx, t h i ế u tổ chức, ’ p h ố i ho’p đấu t r a n h g iữ a cá c piaong t r a o thiểu lãnh đạo,sự y è u nước ỏ’ ba nước g i a i đoạn tù ’ k h i Pháp xâm lư ơ c Dông Dương đến những nấm đàu t h ế k ỷ aX , có t á c d ụ n g c h ia xẻ lự c lư ợ n g đ i c h , gây cà o ch ú n g (3. I* ỹ •) ' : f -Á.uLifl/ij >30 • ^n^dn _ _, _ _ _ _ , _ _ _ _ _ _ _ _ _____ >r_ _ _ _ \ _ 'DiflOxj.ffcj -*jT 3 0 dcLLl tra n h của nhán iả n a o i -luớc và pnong t r à o k i ê n cu’O'ng dể t im >ij ỹ , 1/O il của to à n bán iả o ^ _ _ _ _ 111.A—vSiA -A.O'X Dông D ’n g Diaát t r i ể n . uxD 0 *1 0 iấ u “ r a n h cxiung T ro n g c u ô c đáu tra n h , c h ọ n c o n đưcmg cứu nuxýc, g i ả i p h ó n g dàn tô c đú ng đ ắ n , nh ân d â n Dông Dương dứng t r u ớ c m ôt th ư c quan là tế dể ch ố n g kể t h u c h u n g và đưa cu ô c đấu t r a n h 'tia ẩn s l o - i , iia ô n g th ể c h ỉ bang súc mạnh. của r i ê n g .uà p h ả i l i ê n đ i đến từ n g nuớc k ế t v ớ i nh.au. 3u’ t h ấ t b ạ i của p h o n g t r a o p h ó n g d â n tô c ỏ’ m ỗ i nước và các phong t r à o đường l ố i của p h o n g t r à o g iả i đấu tra n h , p h ổ i hơp g iữ a n n â n d â n ba nircýc p h ả n ánh sự kh ủ n g h o ả n g trầ m Dưo’n g , kh á ch t r ọ n g về g i ả i p h ó n g dân t ô c ỏ’ c á c nuức Dông đồng t h ờ i c ũ n g p h ả n ánh sự lú n g tú n g về m ặ t n h ậ n th ứ c của n h â n d â n Đông Dương t r o n g v iê c tổ chứ c c u ô c đấu t r a n h c h u n g ch ố n g th ự c d â n xâm lư c rc . v ớ i sự x u ấ t h iệ n của lã n h t u lỉơ-uyẽn Ấ i Quốc - Hồ C hí M in h , tin h ngoặt lịc h h ìn h c h x n h . t r ị ỏ’ Đông Đương c h u y ể n s a n g m ôt bước sử md’i . Vưo*t qua tầm n h ìn h ạ n ch ế của n h ữ n g ngưò’i y ê u nước đương t h ờ i , Chủ t ị c h Hồ C h í Minh, dã c h ỉ r a cho dân tô c V i ệ t ĩ c a i xứ 3ông Duxmg g ià k h ô n g h iề u đẩu t r a n h g i a i cấp l à vô sản l à g l, g ì ” , ’'q u ầ n ch ú n g c ă n b ả n l à lir e th u ỏ c đ i a " c o i” , "ĩig ư ò ã 1U ’o’ng g i a i cấp có t i n h th ầ n b ấ t k h u ấ t " , "h ọ muốn g i ả i p h ó n g , như ng ho chưa b i ế t c á c h nào để đ a t đưq’c au c d í c h ấ y " ( 8 5 , 2 6 - 2 7 ) . ĩĩăin 1 9 2 4 , t r ê n d iễ n đàn của D ẹ i h ò i -iuác t ế c ộ n g sản l ầ n th ứ 7 , g iú u đõ- 'ao t ỗ chứ c l ạ i , iíg irò ã n ó i 2 3 1 ). 3au ì iạ i l i ô i lầ n Đ ạ i h ộ i ■•íuốc t ế tể , "Quốc t ế c ô n g sản p h ả i c ằ n p h ả i cu n g cấp c á n bô lã n h iiọ và c h ỉ ch o no c o n đường đ i tó ’i (8 5 , : cách mạng và g i ả i p h ó n g " th ứ V của -4uốc t ế Công h ộ i đ ỏ , dao cho cộng s ả n , tạ i £)ại h ô i thanh, n iê n c ộ n g sản quốc D ạ i h ộ i phụ nữ quác t ể và D ạ i h ộ i quốc tế cứu tế đỏ, N guyễn Ẳ i -iu. ốc đầu đọc tham lu ậ n I-cêu g o i c á c tổ chú’c siaj cực ủ n g hộ v à g iú p dỡ có c iiệ u qủa cuôc đấu tr a n h c á c h của n h â n d â n Dông Duxmg. t í ca mạng '.choa .10c vè con .luw’n g D h á t 2 ' 2 ::;:ậ n th ủ c cách, :nạng £»cng ^u’O'ng, vo’i sản Pháp và 'tuốc tế 3U’ g iú p còng sẩn, h o ạ t dông của m in h v à o v i ệ c và thành, lậ p 19 3 0 , của vlõ’ của n h ữ ng ngu’O ’i ổ h ủ t i o il Hồ J h í 11 h * in côn £ đã aurýng t r u y ề n bá ch ủ n g ia ĩa iiá c - L ê n in m ôt c h í n h đ ả n g VG sản ỏ’ Dông D ương. Ngày 3 - 2 - Dang côn g s ả n V i ê t Nam đươc th à n h l ậ p . H ô i n g h i lầ n t r i'in Tháng 1 0 -1 9 3 0 , th ứ n h ấ t của 3 a n ch a p hành T ru n g ương Dầng đã q u y ế t đ in h d ổ i tên. đ ả n g thà nh . £>ảng cô n g 3ẻn Đông Dương, th ô n g qua ^ g n ị q u y ế t ve t ì n h v u c ầ n k iD h .ìn h à iê n t ạ i ỏ’ Đông Dương và n h iê m của £ ả n g . Ngay t ì r k h i móa r a đ ò 'i, Bang c ô n g s ả n Bông Đương đã xác đin h, '’n h iệ m v ụ c ủ a Đảng p h ả i k h u ế c h t r ư ơ n g ph ong t r à o t r a n h đấu cho đều kiaắp xứ Đông D ư ơng" ( 1 4 5 , 8 0 ) . b iê n piriáp v ậ n đông cách, mạng v à kh ẩ c phục g iữ a c á c h mạng ỏ’ ba n ư ớ c . âm mưu c h ia r ẽ ba d â n tộ c 2a ng r a của kẻ t h ù , sản g đe r a sự kh ô n g đồng đều n h iề u n g h ị q u y ế t ch ổ n g l ạ i tă n g cưừ ng qu an hệ đo àn k ế t g iữ a Dông Dưcrag. Đang ch ỉ r õ : "Q uàn ch ú n g la o V i ê t Nam đeu l à anh em đ ồ n g g i a i cấo v ớ i c á c b ạ n la o ngLTO’i A i L a o . V i ê t lí am, L a o , Cao M iê n , quốc áp bứ c, c h ín h , đều b i b ó c l ô t bỏ’i đong kh.ổ ơ a m p u c h ia đều b i đế những đôc q u y ề n t ư b ả n t à i á lu nam d ư ớ i m ô t bô máy đàn áp th ố n g n h ấ t về c h ín h t r ị và quân 3 ự của đế quốc P h á p " . cả quần c h ú n g la o ch ủ n g h ĩa đế q u ố c , "Vô sản g i a i cấp và t ấ t kh ổ b ị áp bức t r o n g ba x ứ đó muốn đánh, đồ lấ y lạ i sự độc l â p , đánh đổ vua quan đ ịa chủ đe g i ả i ph ó n g cho mình t h ì không th ề nào đấu tranh, r i ê n g lẻ đư ợc" (1 4 5 , tham g ia (1 4 5 , 1 8 7 ). "N ếu m ột xứ v â n dộ ng mà h a i xứ kh ò n g t h i kh ô n g đánh, đổ du’O c h ín à q u y e n oủa đế quốc P h á p " ’c 1 9 1 ) . C h ín h v i l ẽ đó, Đảng c h ủ t r u ư n g t ổ chức l ạ i lự c ' ? -y Iư cn g cacii xạng 0’ moi nu’ ’c , i i e n G * __ *_ ia u “ranii 3acn :nan^ v à p h ổ i - Ọ c u ô c đấu t r a n il c h ố n g th u ’c d â n Pháp của a iiâ n dân 1 ’P Đông Duro’n g th e o naôt đư ờng l ố i t r u n g cao đô lir e c h u n g . T ro n g b ổ i c ả n h c à n tậ p lu'O’n g Đông Du’O g ãể ch ổ n g đế q u ố c , ’n đ à u Đang đã đề cao q u y ề n d â n tô c c h o c á c dân tô c đô th u ô c đ i a , tự Dang " t h ừ a c h ố n g h ế t c á c h ì n h th ứ c c ó q u yề n t ự q u y ế t , trự c dán tô c tiế p k ia . và g iá n t i ế p 3au k h i đánh, k h ỏ i xứ Dông Dương r ồ i , đổ đưọ’c ách đế quốc Pháp r a n g h ĩa là tù y c á c dân th e o ý c h í của h ọ , muổn th e o L iề n b a n g Gông hòa Xô v i ế t Đông D ương, ào ặc lậ p ra (1 4 5 , nhà nước độc l ậ p , 5 3 2 ). nh ận đưọ’c quy e n t ư do h o à n to à n . Dang c h ổ n g Ghế đem d â n tô c n à y đàn áp v à bó c l ô t tộ c q u y ế t. ngay từ Đây l à muổn th e o ch ín h , phủ nào c ù n g họ muốn được” sự g i ả i q u y ế t m ộ t c á c h đúng đắn m ố i quan hê g iữ a d â n tô c và quốc t ế của s ả n g co n g s ả n Đông D ư ơ ng. D ư ớ i sự lã r ứ i đạo c ủ a Đang ỏ’ V i ê t Ham, g i a i c a p c ô n g n h â n v à nh.ân d â n la o đ ộ n g đã t i ế n hành, m ôt cao t r à o mạng t r o n g n h ữ ng nẵm 1 9 3 0 -1 9 3 1 mà đ ỉn h cao l à ‘l ĩ n h , ơũng t r o n g t h ờ i g ia n n à y , b ắ t đầu đu’Ọ n h e n nhóm . T h á n g ’c th ủ phong tr à o Xô v i ế t ỉĩghê c á c h mạng ỏ’ Lao 12 năm 1 9 3 0 , c ô n g n il â n th ủ y đường s õ n g n g u ờ i Lao v à ngưò’i ch ứ c b ã i c ô n g đ ò i q u y ề n l c ỵ i . cách, V i ê t ỏ' V iê n g - c h ă n đã tỗ C a m p u ch ia , c u ố i năm 1 9 3 1 , các co* sở Đảng v ầ CO sỏ’ q u ằ n c h ú n g được x â y dựng ỏ’ C ă n g -đ a n , ’ chê, C ô n g -p ô n g -e h à m v a t h ủ đô Phnôm P ê n h . Sự r a đò’i Cra của các CO sỏ’ đảng và nìiững h o ạ t đông b an đằu của nhũng n g ư ờ i ’ GÔng s ả n đã có t á c dụng n h ấ t đ in h đến những GUÔC đấu t r a n h của n h â n d â n C anapuchia. lĩăm 1 9 3 3 , nồ r a ph ong t r à o B á t “ tam -b a n g của C a m p u c h ia , tiế p đó l à ph o n g t r à o lã n h đạo của A -c h a L ả iế t v à A -c h a P ơ - r in h . » 3h o n g “ iiu ế ỏ’ d ư ớ i 3'ù a áo " ằ n g lớ p ãn á n iâ x i Lào b o n cầm q u y ề n P h á p rẩ t l o lấ u í r a r u i chổ ng 'zh.:c ì ân là n C.10 n g ạ i. Đ ạ i h ộ i Bang c ọ n g sản Đông Duxyng lầ n th ú ’ nã ấ t đ á n h d ẩ u th c ’i 1-cỳ đẩu t r a n i i mó'í. của ph ong t r à o Dưcrag. lĩg a y tù ’ năm 1 9 3 5 , cù n g Toa v iê c Lac, Dầng Gỏng 3ẻn Jo n g Dương da t ồ cách, n ạ n g ỏ’ Đông th a n h lậ p xứ Dang bò *’ chức n h iê u CO 30’ đang và ’ q u ầ n c h ú n g ỏ’ C asK Jucnia. Dầu nấm 1 5 3 ? , dặc 'ly Hâu 30 sa n g Ja n ro u cn ia v ậ n dông V iS t '.cièu. v'a n iiả n dá n th à n n lậìD ''ủ y b a n 'là n h đ ô n g ” dề au-o’ n g Du’o’rxg đ ạ i h o i " . (3 -1 9 3 5 ) - ia n g Cìỉ c á n Ja m p u ciiia "Đỏng rn g p iio n g t r a o "ủ y ba n aành. đ ô n g " c ũ n g diro'c 'tha nh l â p ỏ’ T i ê t 'Jam 7 3 Lao zheo N g h i q u y ế t của -ả n g 3ông sản 3ông D uưng. tă n g c ư ờ n g sự p r ic i hơp p h o n g t r a o 19 3 8 , 2ảng ’’ g ia o L a o , g ia o nhân 0:10 xú’ ủy - r u n g kỳ tìm m o i l i ê n cao t ỉ n h ( 1 4 7 , 2 8 1 ). cácia mạng 3’ 3 n ư ớ c , ủ y Ham Ky T ro n g d ip đ i đón lạ c đầu năm v ớ i Ài k h ô i phục hê th o n g ỏ’ Cao M ie n " p h á i đoàn đ ạ i d iệ n ch ín h , ph ủ d â n Pháp do ô n g G iu ý t - t a n h Gô-đa ( õ u s t i n G o d a rt) đế n Phaổm P êũh, h à n g Dẩ n g h in nh â n dân Cam puchia và V i ê t d ẫ n đầu k iề u ỏ' C arapuchia đã đira b ả n k iế n n g h ị lê n t i ế n g ủn g Ì1 Ộ C h ín h phủ M ặ t t r ậ n b ì n h d â n P háp, c h ín h đ ò i tă n g lư ơ n g , ng ày là m 6 g iũ ’ , t h i '.lành sá ch dâ n ch ủ 0’ Dông Dương, tổ n g đ ạ i xà c h ín h t r ị ỏ’ Đông Dương, 300 cô n g n h â n Oam pucíĩia và V i ê t s u C ô n g -p ô n g -c iià m đã b ã i cò n g đ ò i t ư do n g h iệ p đ o à n . T hông qua tă n g lư ơ n g , k iề u ỏ’ 30’ cao giả m g iò ’ làm cuôc vậja đông đẩ u t r a n h g ia i đ o ạ n 1 9 3 6 - 1 9 3 9 , s ả n g cộ n g 3an Đông Dương đã độ ng g iá o dục quần c h ú n g , c ủ n g cố và p h á t tr iể n phạm CO’ sở đ ả n g , và tro n g v iê n , mở r ô n g M ặ t t r ậ n dâ n ch ủ Sông D ưong, c h u ẩ n b i m ôt cách. t í c h , cư c dể đưa quần c h ú n g và o n h ữ n g t r ậ n c h iế n đấu mó’i . ...ặ'z : -‘ i s y X ? _ 0 - , - eo n g 3an J o n g *^uưng i a lí h ậ t . ' 0 ~ 6 JuO'ria, , - a ilg » ? f n g u ; CO XÒ la ’O cua D iia t X I r. ' ÍĨ1 ’c th ú ’ V I đa dư đoán J h â t sẽ ch iế m Bông Du’O g , ’n sẽ đầu hà ng IT h â t, n h iề u Dông -OiroTig 36 r o ’i t r ò n g ” và đề r a vào tìn h trạ n g Pháp "m ô t cổ sự c h u y ể n h ư ớng c h ỉ đạo p h o n g t r à o đấu Đang, xác đin h, " p h ả i c ư ơ n g q u y ế t đứng r a lã n h đạo ph ong tra n h . đẩu - r a n h , r ộ n g “ hêra lê n khuếch, tr ư ơ n g p h o n g t r à o ... t h ậ t mạnh mẽ và t o c h ổ n g đế quốc Pháp và bè l ũ , đ iề u k iệ n bước t ớ i (1 4 7 , - Tháng 1 1 -1 9 3 9 , M ô i n g h ị T r u n g i'O’ng ò-ảng c ô n g sản Đông Dương l ầ n trà o — va c a r o r dư b i những bạo độ ng là m c á c h mẹn.à g i ả i p h ó n g d â n t ộ c " 7 2 ). Buôc ~)hẩi k ý các H iê p đ in h chấ p nnận c á c y ê u sách, của I'Ih ệ t, Pháp " t ự b i ế t k h ô n g đủ 3ức c h ố n g nh au vó’i N h â t để g iũ ’ n g u y ê n q u y ề n l ơ i của ch ú n g b ê n Đông Dưor.g n ê n c h ú n g đành t ự n g u y ệ n là m t ê n đày tó ’ " t r u n g t h à n h " cho ìíh ậ t h o à n g t r ê n b a n đảo Đông Dương n à y để g iú p N h ậ t p h á c á c h mạng T ru n g Q uổc, dựa vào 2Ihật đặng đ á i ohó v ó a o á c h mạng Dông D ư ơng" ( 1 4 7 ,1 :2 8 ) . T ro n g t i n h h ìn h , đ ó , H ô i n g h ị l ầ n th ứ V I I của Ban ch ấ p hành T ru n g uơng Đảng c ô n g sản Đông ^trong đã q u y ế t đ ịn h , đ ổ i M ặt t r ậ n th ố n g n h ấ t d â n tô c p h ả n àế Dông Duxmg thành. M ặ t t r â n dán tộ c th ó n g n h ấ t c h ố n g p n á t :CLt Pháp - "-Thật ỏ’ Dông Dương và q u y ế t đ ịn h n h â n d â n Đông Duxmg s i d ù n g những h ìn h th ứ c đấu t r a n h cao đề c h ổ n g P háp, N h ậ t. Căn cú’ vào sự p h á t t r i ề n ph o n g t r à o g iả i của ohóng d â n tỏ c 0’ ba nước Đông Đ ương, H ô i n g h ị T ru n g ương Bảng l ầ n th ứ V I I I (5 -1 9 4 1 ) t iế p tụ c đ ặ t n h iê m v ụ g i ả i ohóng dân tộ c l ê n hàng dầu và chủ triro’ng g i ả i q u y ế t v ấ n đe d â n tộ c ổ’ Dông Đương t r o n g k h u ô n khỗ từ n g n ư ớ c , c ố t "là m sao để đánh th ứ c đưo’c tin h , th ầ n dân tô c xưa n a y t r o n g n h â n