Tài liệu Quan hệ Việt - Mỹ giai đoạn 1944 - 1954

0 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trêng ®¹i häc vinh D¬ng thanh h¶i Quan hÖ viÖt-mü thêi kú 1944-1954 luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc lÞch sö Chuyªn ngµnh: lÞch sö viÖt nam M· sè: 60.22.54 Ngêi híng dÉn khoa häc: TS. TrÇn Vò Tµi Vinh - 2009 1 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trêng ®¹i häc vinh D¬ng thanh h¶i Quan hÖ viÖt-mü thêi kú 1944-1954 luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc lÞch sö Vinh - 2009 2 Lêi c¶m ¬n Hoµn thµnh luËn v¨n nµy, t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi TS. TrÇn Vò Tµi, ngêi ®· trùc tiÕp híng dÉn t«i hÕt søc tËn t×nh vµ chu ®¸o trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi. Bªn c¹nh ®ã, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o thuéc chuyªn ngµnh LÞch sö ViÖt Nam- Trêng §¹i häc Vinh, cïng víi Th viÖn Trêng §¹i häc Vinh, Th viÖn tØnh NghÖ An, Th viÖn §¹i häc Quèc gia Hµ Néi ®· gióp ®ì t«i t×m kiÕm, su tËp tµi liÖu ®Ó nghiªn cøu ®Ò tµi. T¸c gi¶ 3 Môc lôc 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Ch¬ng 1. 1.1. 1.1.1. 1.1.2. 1.1.3. 1.2. 1.2.1. 1.2.2. Ch¬ng 2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.3. 2.3.1. 2.3.2. Ch¬ng 3. 3.1. 3.1.1. 3.1.2. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.3. 3.3.1. 3.3.2. Më ®Çu LÝ do chän ®Ò tµi LÞch sö vÊn ®Ò Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu Nguån t liÖu vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu §ãng gãp cña ®Ò tµi Bè côc cña ®Ò tµi Quan hÖ ®ång minh gi÷a MÆt trÇn ViÖt Minh vµ ph¸i bé Mü ë C«n Minh (1944 ®Õn th¸ng 9-1945) Nh©n tè ®a ®Õn sù hîp t¸c ChÝnh s¸ch cña MÆt trËn ViÖt Minh ChÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ” cña Rud¬ven ChuyÕn ®i C«n Minh cña Hå ChÝ Minh Quan hÖ ®ång minh gi÷a MÆt trËn ViÖt Minh vµ ph¸i bé Mü Sù hîp t¸c cña MÆt trËn ViÖt Minh víi ph¸i bé Mü Sù gióp ®ì cña ph¸i bé Mü víi MÆt trËn ViÖt Minh Giai ®o¹n “®ãng b¨ng“ cña mèi quan hÖ ViÖt “ Mü (th¸ng 9-1945 ®Õn 1949) Sù ra ®êi cña níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ChÝnh phñ Sù ra ®êi cña níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ChÝnh phñ Th¸i ®é cña Mü ®èi víi ViÖt Nam ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Tæng thèng Truman ChÝnh s¸ch cña Mü ®èi víi §«ng D¬ng vµ ViÖt Nam T¸c ®éng cña mèi quan hÖ ViÖt – Mü ®Õn c¸ch m¹ng ViÖt Nam H¹n chÕ më réng quan hÖ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam T¹o ®iÒu kiÖn cho thùc d©n Ph¸p quay l¹i x©m lîc ViÖt Nam Giai ®o¹n c¨ng th¼ng cña mèi quan hÖ ViÖt-Mü (1950-1954) ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ vµ th¾ng lîi ngo¹i giao ®Çu n¨m 1950 ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i Th¾ng lîi ngo¹i giao ®Çu n¨m 1950 Mü can thiÖp vµo chiÕn tranh §«ng D¬ng Th¸i ®é cña Mü Hµnh ®éng can thiÖp cña Mü T¸c ®éng cña mèi quan hÖ ViÖt – Mü ®Õn c¸ch m¹ng ViÖt Nam §Èy cuéc chiÕn tranh ViÖt - Ph¸p ®Õn ®Ønh ®iÓm cña sù ¸c liÖt Sù c¨ng th¼ng cña quan hÖ ViÖt – Mü KÕt luËn Phô lôc Tµi liÖu tham kh¶o Trang 1 1 2 5 5 5 6 6 7 7 7 10 15 21 21 24 31 31 31 37 42 42 47 59 59 66 74 74 74 80 87 87 91 99 99 107 113 116 121 4 Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi 1.1. Quan hÖ ®èi ngo¹i vµ ngo¹i giao nh»m ®¹t ba môc tiªu lín lµ gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc, ph¸t triÓn ®Êt níc vµ t¹o ¶nh hëng ®èi víi c¸c níc kh¸c nh»m ®a l¹i vÞ thÕ thuËn lîi cho quèc gia, d©n téc m×nh trªn trêng quèc tÕ. Trong lÞch sö ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc, b¶o vÖ vµ x©y dùng ®Êt níc th× ngo¹i giao lµ mét mÆt trËn ®ãng vai trß rÊt quan träng vµo nh÷ng th¾ng lîi vÎ vang cña d©n téc ta. 1.2. Trong mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c níc ®ång minh ph¬ng T©y th× quan hÖ ViÖt-Mü lµ mèi quan hÖ cã nhiÒu th¨ng trÇm vµ biÕn cè. §èi víi níc Mü, ViÖt Nam lµ mét vïng ®Êt hÕt søc quan träng vÒ chiÕn lîc c¶ kinh tÕ lÉn chÝnh trÞ. V× vËy, ViÖt Nam ®· sím n»m trong tiÒm thøc cña ngêi Mü bªn kia b¸n cÇu xa x«i. Theo tËp san Nh÷ng ngêi b¹n cè ®« HuÕ (sè 2, 1937) th× c¸ch ®©y gÇn hai thÕ kû, tøc vµo n¨m 1819, nhiÒu chiÕn thuyÒn vµ th¬ng thuyÒn cña Mü ®· xuÊt hiÖn ë vïng biÓn ViÖt Nam, t×m c¸ch ®Æt quan hÖ vµ tr×nh quèc th lªn triÒu ®×nh HuÕ vµo n¨m 1832. TiÕp ®ã, chiÕn thuyÒn Mü l¹i tíi th¶ neo ë ngoµi kh¬i Phó Yªn vµ Vòng Tµu, ®Õn n¨m 1836, chiÕn thuyÒn cña Mü l¹i xuÊt hiÖn ë vÞnh S¬n Trµ (§µ N½ng). Tuy nhiªn nh÷ng cè g¾ng nµy ®· kh«ng ®îc triÒu ®×nh phong kiÕn ViÖt Nam lóc ®ã ®¸p øng. C¬ héi thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a hai bªn ®· bÞ lÞch sö tõ chèi. Trong nh÷ng n¨m cuèi cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, nh÷ng ngêi Mü ®ãng t¹i c¨n cø C«n Minh (Trung Quèc) ®· cã sù hîp t¸c th©n thiÕt víi nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc. §©y lµ mét giai ®o¹n hîp t¸c gióp ®ì lÉn nhau hÕt søc ch©n thµnh, gãp phÇn lý gi¶i trong lÞch sö quan hÖ ViÖt – Mü ngoµi nh÷ng trang ®èi ®Çu ®au th¬ng vµ mÊt m¸t th× còng cã nh÷ng thêi ®iÓm hîp t¸c chÆt chÏ v× mét môc tiªu chung. 1.3. Tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, quan hÖ ViÖt-Mü trë nªn l¹nh nh¹t vµ c¨ng th¼ng, ®Ó råi sau ®ã t¹o nªn sù ®èi ®Çu nãng nhÊt trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh, g©y ra mét ch¬ng bi th¶m gi÷a hai d©n téc. Tõ ®ã ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ to lín vµ nÆng nÒ mµ cho ®Õn nay vÉn cßn hiÓn hiÖn, cha thÓ kh¾c phôc trong mét thêi gian ng¾n. Khi cuéc chiÕn tranh gi÷a hai níc ®· lïi xa gÇn nöa thÕ kû, sù ®èi ®Çu ¸c liÖt ®· nhêng chç cho ®èi tho¹i vµ hîp t¸c, th× trong tiÒm thøc cña rÊt nhiÒu ngêi, quan hÖ ViÖt Nam – Hoa Kú 5 vÉn lµ mèi quan hÖ ®Çy ®au th¬ng vµ mÊt m¸t. V× vËy, t×m hiÓu vµ nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy, võa gãp phÇn lµm s¸ng tá mèi quan hÖ ViÖt-Mü, võa chøng minh ®îc trong qu¸ khø, lÞch sö quan hÖ hai bªn còng ®· cã nh÷ng thêi ®iÓm hîp t¸c tèt ®Ñp, ®ång thêi gãp phÇn lý gi¶i nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù c¨ng th¼ng vµ ®èi ®Çu trong nh÷ng giai ®o¹n tiÕp theo cña hai quèc gia, d©n téc. 1.4. Tõ n¨m 1995, khi ViÖt Nam vµ Hoa Kú b×nh thíng ho¸ quan hÖ. Sù kiÖn Hoa Kú xo¸ bá cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam ®· lµm cho mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai bªn Êm dÇn lªn vµ ®¹t nhiÒu thµnh tùu quan träng, nhÊt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. NhiÒu cuéc tiÕp xóc cÊp cao ®· diÔn ra, quan hÖ th¬ng m¹i hai chiÒu kh«ng ngõng ph¸t triÓn, c¶ hai bªn cïng híng tíi mét sù hîp t¸c toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. V× thÕ, t×m hiÓu mèi quan hÖ ViÖt-Mü trong qu¸ khø sÏ gióp chóng ta ®óc rót ®îc thªm nhiÒu bµi häc bæ Ých phôc vô cho c«ng t¸c ngo¹i giao, ®Æc biÖt lµ trong quan hÖ víi Hoa Kú vµo thêi ®iÓm hiÖn nay còng nh t¬ng lai. Víi nh÷ng lý do trªn, chóng t«i ®· chän vÊn ®Ò “Quan hÖ ViÖt-Mü thêi kú 1944-1954” lµm ®Ò tµi luËn v¨n Th¹c sÜ cña m×nh. 2. LÞch sö vÊn ®Ò VÊn ®Ò quan hÖ ViÖt-Mü ®· cã nhiÒu nhµ khoa häc, nhµ lý luËn, ngo¹i giao, cã nhiÒu cuéc héi th¶o, nhiÒu c«ng tr×nh tæng kÕt ®Ò cËp ®Õn. Trong nh÷ng n¨m nöa sau thÕ kû XX ®Çu thÕ kû XXI, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, t×m hiÓu vÒ mèi quan hÖ ViÖt-Mü ®îc tiÕn hµnh phæ biÕn ë c¶ trong vµ ngoµi níc víi nhiÒu h×nh thøc, quan ®iÓm kh¸c nhau. VÒ mèi quan hÖ ViÖtMü thêi kú 1944-1954, còng ®· ®îc mét sè nhµ nghiªn cøu ®Ò cËp ë mét sè gãc ®é kh¸c nhau. Víi c¸c nhµ nghiªn cøu níc ngoµi, ®¸ng kÓ nhÊt lµ t¸c gi¶ DieeR. Bar TholoMew – Feis víi c«ng tr×nh OSS vµ Hå ChÝ Minh ®ång minh bÊt ngê trong cuéc chiÕn chèng ph¸t xÝt NhËt (Nxb ThÕ giíi, 2007). Dùa vµo nguån t liÖu phong phó vµ ®a d¹ng ®îc khai th¸c tõ c¸c kho lu tr÷ cña Hoa Kú, cña Ph¸p vµ c¶ ViÖt Nam, t¸c gi¶ ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc chi tiÕt ho¸ qu¸ tr×nh h×nh thµnh mèi quan hÖ gi÷a ph¸i bé Mü ë C«n Minh (Trung Quèc) víi nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc mµ ®øng ®Çu lµ Hå ChÝ Minh vµ MÆt trËn ViÖt Minh. Tuy nhiªn trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh, t¸c gi¶ DieeR. 6 Bar TholoMew – Feis cha hÖ thèng vµ nªu râ ®îc mèi quan hÖ ViÖt-Mü trong mét giai ®o¹n lÞch sö ®Æc biÖt vµo cuèi n¨m 1944 ®Õn nöa cuèi n¨m 1945. Bªn c¹nh ®ã, néi dung chóng t«i nghiªn cøu còng ®îc ®Ò cËp trong cuèn Why Viet Nam? (T¹i sao ViÖt Nam?) cña t¸c gi¶ L.A. Patty (Nxb §µ N½ng, 1995). Víi t c¸ch lµ mét thµnh viªn ®· trùc tiÕp tham gia vµo nh÷ng ho¹t ®éng cña ph¸i bé Mü ë MiÒn Nam Trung Hoa trong giai ®o¹n cuèi cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai vµ ®· tõng tiÕp xóc, ®Æt quan hÖ víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam. T¸c gi¶ ®· sö dông c¸c nguån t liÖu phong phó, ®ång thêi dùa vµo nh÷ng tr¶i nghiÖm thùc tÕ cña m×nh vÒ mèi quan hÖ víi nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc, ®Ó tõ ®ã gãp phÇn lý gi¶i cho nh÷ng sù c¨ng th¼ng trong thêi gian tiÕp theo gi÷a hai bªn. Tuy nhiªn, trong Why Viet Nam? cña L.A. Patty còng chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè khÝa c¹nh nµo ®ã cña mèi quan hÖ ViÖtMü thêi kú 1944-1954, chø cha hÖ thèng ®îc mèi quan hÖ ViÖt-Mü mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ chi tiÕt. Ngoµi ra, quan hÖ ViÖt-Mü cßn ®îc ®Ò cËp trong Níc Mü vµ §«ng D¬ng tõ Rud¬ven ®Õn Nichx¬n cña t¸c gi¶ Pit¬ A. Pul¬ (Nxb Th«ng tin lý luËn, 1986). ë t¸c phÈm nµy, t¸c gi¶ còng dùa vµo nh÷ng nguån t liÖu phong phó vµ ®¸ng tin cËy ®Ó khai th¸c mèi quan hÖ gi÷a Mü vµ c¸c níc trªn b¸n ®¶o §«ng D¬ng ®Æc biÖt lµ ViÖt Nam trong kho¶ng thêi gian h¬n ba thËp kû. T¸c gi¶ ®· phÇn nµo nªu lªn c¨ng th¼ng cña mèi quan hÖ ViÖtMü trong giai ®o¹n 1945-1972, mµ cha lµm râ ®îc mèi quan hÖ gi÷a Mü vµ ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1944-1954. Víi c¸c nhµ nghiªn cøu trong níc, ®¸ng kÓ tríc hÕt lµ c«ng tr×nh Nhµ Tr¾ng víi cuéc chiÕn tranh x©m lîc ViÖt Nam cña TrÇn Träng Trung (Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2005). T¸c gi¶ ®· khai th¸c mét khèi lîng t liÖu ®å sé vµ phong phó ®îc lu tr÷ ë c¶ trong vµ ngoµi níc, ®Ó tõ ®ã nªu lªn mét sè hµnh ®éng cô thÓ còng nh nh÷ng chÝnh s¸ch cña Mü ®èi víi ViÖt Nam trong mét qu¸ tr×nh kÐo dµi tõ tríc ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®Õn n¨m 1975 khi cuéc chiÕn tranh gi÷a hai bªn kÕt thóc víi thÊt b¹i thuéc vÒ Mü. ë ®©y, t¸c gi¶ kh«ng ®i s©u khai th¸c mèi quan hÖ ViÖt-Mü trong giai ®o¹n 1944-1954 mµ chØ sö dông nh÷ng sù kiÖn tiªu biÓu ®Ó lµm s¸ng tá qu¸ tr×nh x©m lîc ViÖt Nam cña giíi cÇm quyÒn Hoa Kú. 7 Bªn c¹nh ®ã, mèi quan hÖ ViÖt –Mü cßn ®îc ®Ò cËp ®Õn trong cuèn Ho¹t ®éng ngo¹i giao cña Hå ChÝ Minh trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña §Æng V¨n Th¸i (Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2004). Trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh, t¸c gi¶ ®· hÖ thèng vµ khai th¸c c¸c nguån t liÖu cã chÊt lîng, ®Ó tõ ®ã nªu lªn sù cè g¾ng vµ thiÖn chÝ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nh»m kªu gäi níc Mü c«ng nhËn còng nh ñng hé nÒn ®éc lËp cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong t¸c phÈm nµy, t¸c gi¶ chñ yÕu tËp trung vµo nh÷ng ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta trong suèt qu¸ tr×nh tiÕn hµnh chèng thùc d©n Ph¸p t¸i x©m lîc chø cha lµm næi râ ®îc mèi quan hÖ ViÖt –Mü thêi kú 1944-1954. Ngoµi ra, vÊn ®Ò chóng t«i nghiªn cøu cßn ®îc ®Ò cËp ®Õn trong Ph¸p t¸i chiÕm §«ng D¬ng vµ chiÕn tranh l¹nh cña hai t¸c gi¶ Lu V¨n Lîi vµ NguyÔn Hång Th¹ch (Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2004). C¸c t¸c gi¶ ®Òu lµ nh÷ng ngêi ®· vµ ®ang ho¹t ®éng trong ngµnh ngo¹i giao, do ®ã ®· nªu lªn ®îc th¸i ®é cña Mü ®èi víi §«ng D¬ng nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng trong thêi kú 1945-1954 cïng víi qu¸ tr×nh diÔn ra cuéc chiÕn tranh §«ng D¬ng lÇn thø nhÊt cña Ph¸p. Tuy nhiªn, t¸c phÈm nµy chØ nªu mét c¸ch s¬ lîc vµ kh¸i qu¸t vÒ th¸i ®é cña Mü ®èi víi ViÖt Nam chø cha tËp trung khai th¸c mèi quan hÖ ViÖt-Mü thêi kú 1944-1954. Ngoµi nh÷ng c«ng tr×nh nªu trªn, cßn cã mét sè c«ng tr×nh kh¸c cã ®Ò cËp ®Õn mét sè khÝa c¹nh nµo ®ã cña mèi quan hÖ ViÖt-Mü thêi kú 19441954: T×m hiÓu chÝnh s¸ch tranh thñ ®ång minh cña Hå ChÝ Minh trong thêi kú vËn ®éng gi¶i phãng d©n téc cña TriÖu Quang TiÕn; Ngo¹i giao ViÖt Nam 1945-2000 cña Bé Ngo¹i giao; Hå ChÝ Minh trong mèi quan hÖ hoµ b×nh, h÷u nghÞ víi níc Mü cña V¨n Thµnh vµ Vò Oanh; Ph¸c th¶o lÞch sö quan hÖ ViÖt Nam-Hoa Kú cña Ph¹m Xanh… Nh×n chung, c¸c c«ng tr×nh nªu trªn míi chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè c¹nh nµo ®ã cña mèi quan hÖ ViÖt –Mü thêi kú 1944-1954, chø cha ®i s©u t×m hiÓu mèi quan hÖ nµy vµ nh÷ng t¸c ®éng cña nã ®Õn t×nh h×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam thêi kú 1944-1954. V× vËy, trong luËn v¨n nµy, trªn c¬ së tiÕp thu nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®îc nghiªn cøu, kÕt hîp víi nguån t liÖu ®· su tÇm ®îc, chóng t«i muèn lµm næi râ qu¸ tr×nh th¨ng trÇm cña mèi quan hÖ ViÖt-Mü thêi kú 1944-1954 vµ t¸c 8 ®éng cña mèi quan hÖ nµy ®Õn c¸ch m¹ng ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ ®èi víi qu¸ tr×nh vËn ®éng gi¶i phãng d©n téc vµ trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu 3.1. Môc ®Ých §Ò tµi nh»m lµm s¸ng râ mèi quan hÖ ViÖt-Mü, ®ång thêi nªu lªn nh÷ng t¸c ®éng tõ mèi quan hÖ nµy ®Õn c¸ch m¹ng ViÖt Nam trong thêi kú 1944-1954. Qua viÖc nghiªn cøu vµ ph©n tÝch mèi quan hÖ ViÖt-Mü thêi kú nµy ®Ó thÊy ®îc sù phøc t¹p vµ th¨ng trÇm cña nã, còng nh gãp phÇn lý gi¶i nguyªn nh©n dÉn tíi cuéc ®èi ®Çu n¶y löa gi÷a hai d©n téc trong giai ®o¹n 1954-1975. 3.2. NhiÖm vô §Ò tµi nh»m phôc vô nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n sau: - Tr×nh bµy nh÷ng bíc th¨ng trÇm trong mèi quan hÖ gi÷a hai bªn qua c¸c giai ®o¹n 1944-1945; 1945-1949; 1950-1954. - T¸c ®éng cña mèi quan hÖ ViÖt-Mü thêi kú 1944-1954 ®Õn t×nh h×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam. - Gãp phÇn lý gi¶i nguyªn nh©n cña sù ®èi ®Çu c¨ng th¼ng gi÷a hai d©n téc trong nh÷ng n¨m sau ®ã. 4. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 4.1. §èi tîng §èi tîng nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ mèi quan hÖ ViÖt-Mü giai ®o¹n 1944-1954, víi hai vÊn ®Ò chÝnh lµ nh÷ng bíc th¨ng trÇm cña mèi quan hÖ ViÖt –Mü vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn c¸ch m¹ng ViÖt Nam. 4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu §Ò tµi chñ yÕu tËp trung vµo nghiªn cøu, t×m hiÓu mèi quan hÖ ViÖtMü thêi kú 1944-1954, nh÷ng néi dung kh¸c kh«ng n»m trong ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 5. Nguån t liÖu vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 5.1. Nguån t liÖu §Ó hoµn thµnh luËn v¨n, chóng t«i ®· sö dông c¸c nguån t liÖu ®Ò cËp ®Õn mèi quan hÖ ViÖt-Mü: 9 - Nguån t liÖu thµnh v¨n gåm c¸c t¸c phÈm, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶, c¸c nhµ nghiªn cøu trong vµ ngoµi níc hiÖn ®ang ®îc lu tr÷ t¹i c¸c th viÖn, c¸c kho lu tr÷ ë trong níc. - Nguån t liÖu b¸o chÝ gåm c¸c bµi ph©n tÝch, b×nh luËn, nghiªn cøu ®îc ®¨ng t¶i trªn c¸c b¸o, t¹p chÝ vµ c¸c trang Web trªn m¹ng Internet. - Nguån t liÖu håi cè th«ng qua håi ký cña c¸c nh©n chøng lÞch sö. 5.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Trªn c¬ së nh÷ng nguån t liÖu cã ®îc, chóng t«i sö dông ph¬ng ph¸p lý luËn M¸c-Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh vµ quan ®iÓm cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vÒ c«ng t¸c ®èi ngo¹i, ®ång thêi sö dông vµ kÕt hîp chÆt chÏ hai ph¬ng ph¸p chuyªn ngµnh lµ ph¬ng ph¸p lÞch sö vµ ph¬ng ph¸p l«gic ®Ó ph©n tÝch, lý gi¶i hÖ thèng t liÖu vµ h×nh thµnh bè côc c¸c luËn ®iÓm khoa häc. Ngoµi ra, chóng t«i cßn sö dông c¸c ph¬ng ph¸p liªn ngµnh kh¸c, ®Æc biÖt lµ ph¬ng ph¸p tra cøu vµ ph©n tÝch nguån tµi liÖu trªn Internet. 6. §ãng gãp cña ®Ò tµi - HÖ thèng l¹i mét c¸ch hoµn chØnh vµ l«gic mèi quan hÖ ViÖt-Mü thêi kú 1944-1954. - Gãp phÇn ®¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng cña mèi quan hÖ ViÖt-Mü ®Õn t×nh h×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam vµ §«ng D¬ng. - Gãp phÇn lý gi¶i nguyªn nh©n ®a ®Õn sù ®èi ®Çu ¸c liÖt gi÷a hai d©n téc trong giai ®o¹n tiÕp theo. 7. Bè côc cña ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ tµi liÖu tham kh¶o, néi dung chÝnh cña ®Ò tµi gåm ba ch¬ng. Ch¬ng 1: Quan hÖ ®ång minh gi÷a MÆt trËn ViÖt Minh vµ ph¸i bé Mü ë C«n Minh (1944 ®Õn th¸ng 9-1945) Ch¬ng 2: Giai ®o¹n “®ãng b¨ng” cña mèi quan hÖ ViÖt –Mü (th¸ng 9-1945 ®Õn n¨m 1949) Ch¬ng 3: Giai ®o¹n c¨ng th¼ng cña mèi quan hÖ ViÖt-Mü (1950-1954) 10 Néi dung Ch¬ng 1 Quan hÖ ®ång minh gi÷a mÆt trËn ViÖt Minh vµ ph¸i bé Mü ë c«n minh (1944 ®Õn th¸ng 9-1945) 1.1. Nh©n tè ®a ®Õn sù hîp t¸c 1.1.1. ChÝnh s¸ch cña MÆt trËn ViÖt Minh Bíc sang n¨m 1941, cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai bíc vµo giai ®o¹n c¨ng th¼ng, ¸c liÖt vµ cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Tríc sù chuyÓn biÕn mau lÑ cña t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong níc, ngµy 2801-1941, sau ba m¬i n¨m t×m ®êng cøu níc, ho¹t ®éng ë níc ngoµi, l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc ®· bÝ mËt vÒ níc trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng. VÒ ®Õn tæ quèc, NguyÔn ¸i Quèc ®· b¾t tay ngay vµo viÖc x©y dùng c¬ së c¸ch m¹ng, tæ chøc quÇn chóng, chuÈn bÞ tiÕn tíi Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng. Sau mét thêi gian chuÈn bÞ, NguyÔn ¸i Quèc ®· triÖu tËp vµ chñ tr× Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng lÇn thø VIII. Héi nghÞ diÔn ra tõ ngµy 10 ®Õn ngµy 19-5-1941 t¹i P¾c Bã- Cao B»ng. §©y lµ héi nghÞ cã ý nghÜa lÞch sö to lín, héi nghÞ ®· ph©n tÝch t×nh h×nh thÕ giíi vµ trong níc, ®¸nh gi¸ viÖc Ph¸p ®Çu hµng §øc ë chÝnh quèc, ®Çu hµng NhËt ë §«ng D¬ng lµ thêi c¬ thuËn lîi ®Ó ®¸nh ®uæi c¶ Ph¸p lÉn NhËt, gi¶i phãng d©n téc ViÖt Nam vµ c¸c d©n téc §«ng D¬ng. Héi nghÞ ®· hoµn thµnh viÖc chuyÓn híng chØ ®¹o chiÕn lîc c¸ch m¹ng trong t×nh h×nh míi, héi nghÞ ®· ph©n tÝch c¸c m©u thuÉn chñ yÕu cña x· héi vµ v¹ch ra nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ s¸t thùc nh»m gi¶i quyÕt môc tiªu chiÕn lîc sè mét lµ ®éc lËp d©n téc. Héi nghÞ ®· mang l¹i mét niÒm tin v÷ng ch¾c vÒ th¾ng lîi cuèi cïng cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Mét trong nh÷ng néi dung hÕt søc quan träng cña Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng lÇn thø VIII lµ viÖc thµnh lËp MÆt trËn ViÖt Nam ®éc lËp ®ång minh, gäi t¾t lµ MÆt trËn ViÖt Minh. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm t×nh h×nh cña xø §«ng D¬ng thuéc ®Þa vµ hoµn c¶nh thÕ giíi míi, NguyÔn ¸i Quèc vµ Trung ¬ng §¶ng ta t¹i héi nghÞ lÇn nµy chñ tr¬ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n téc kh«ng ph¶i chung trªn toµn §«ng D¬ng mµ trong khu«n khæ tõng níc, cèt “lµm sao ®¸nh thøc ®îc tinh thÇn d©n téc xa nay trong nh©n d©n (h¬n hÕt lµ d©n téc ViÖt Nam)”, mÆt trËn thèng nhÊt ®ã còng “ph¶i ®æi ra c¸i tªn kh¸c cho cã tÝnh d©n téc h¬n, cho cã mét m·nh lùc dÔ hiÖu triÖu h¬n” [7; 11 122]. ë ViÖt Nam, h×nh thøc mÆt trËn phï hîp nhÊt lµ MÆt trËn ViÖt Nam ®éc lËp ®ång minh, gäi t¾t lµ MÆt trËn ViÖt Minh. T¬ng tù ë hai níc Lµo vµ C¨mpuchia còng thµnh lËp Ai Lao ®éc lËp ®ång minh vµ Cao Miªn ®éc lËp ®ång minh. Trªn c¬ së ra ®êi ba mÆt trËn ë ba níc, tiÕn tíi thµnh lËp mÆt trËn chung §«ng D¬ng víi h×nh thøc phï hîp lµ §«ng D¬ng ®éc lËp ®ång minh. MÆt trËn ViÖt Minh chÝnh thøc ra ®êi ngµy 19-5-1941, thay thÕ cho MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt ph¶n ®Õ §«ng D¬ng. Sù ra ®êi cña MÆt trËn ViÖt Minh lµ ®iÓm nhÊn, bíc ngoÆt quan träng cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam trong cao trµo vËn ®éng c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc. Ngµy 25-10-1941, MÆt trËn ViÖt Minh c«ng bè ch¬ng tr×nh, ®iÒu lÖ vµ tuyªn ng«n cña m×nh. Tuyªn ng«n cña ViÖt Minh nªu râ: “QuyÒn lîi d©n téc cao h¬n hÕt th¶y. ViÖt Minh s½n sµng gi¬ tay ®ãn tiÕp nh÷ng c¸ nh©n hay ®oµn thÓ, kh«ng cø theo chñ nghÜa quèc tÕ hay quèc gia miÔn thµnh thùc muèn ®¸nh ®uæi NhËt - Ph¸p ®Ó dùng lªn mét níc ViÖt Nam tù do vµ ®éc lËp” [7; 256]. Ch¬ng tr×nh cøu níc cña MÆt trËn ViÖt Minh gåm 44 ®iÓm lµ mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ ®èi víi c¸c tÇng líp c«ng nh©n, n«ng d©n, binh lÝnh, häc sinh, phô n÷, thiÕu nhi, ngêi giµ, ngêi tµn tËt, ®Þa chñ, t s¶n, nhµ bu«n, ngo¹i kiÒu… Tinh thÇn cña nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã lµ thùc hiÖn hai ®iÒu mµ nh©n d©n h»ng mong íc, ®ã lµ: “Lµm cho níc ViÖt Nam hoµn toµn ®éc lËp” vµ “lµm cho nh©n d©n ViÖt Nam ®îc sung síng, tù do”. Ch¬ng tr×nh cøu níc nµy vÒ sau ®îc ®óc kÕt thµnh mêi chÝnh s¸ch lín cña MÆt trËn ViÖt Minh vµ ®îc thùc hiÖn lÇn ®Çu tiªn ë khu gi¶i phãng ViÖt B¾c. Cô thÓ 10 chÝnh s¸ch lín ®ã nh sau: “- §¸nh ®uæi NhËt. - TÞch thu tµi s¶n cña bän x©m lîc vµ ph¶n béi ®Ó ph©n ph¸t cho d©n nghÌo. - C«ng bè quyÒn phæ th«ng ®Çu phiÕu vµ c¸c quyÒn tù do d©n chñ. - Vò trang nh©n d©n vµ kªu gäi ñng hé du kÝch, tham gia qu©n gi¶i phãng. - Tæ chøc khai hoang, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt, thùc hiÖn kinh tÕ tù tóc trong khu gi¶i phãng. - Thùc hiÖn cøu tÕ x· héi vµ cøu trî c¸c n¹n nh©n. - Chia l¹i c«ng ®iÒn, gi¶m t« vµ gi¶m tøc, ho·n viÖc tr¶ nî. 12 - Huû bá thuÕ vµ c¸c h×nh thøc lµm x©u. - §Êu tranh chèng n¹n mï ch÷, huÊn luyÖn chÝnh trÞ vµ qu©n sù cho nh©n d©n. - B¶o ®¶m b×nh ®¼ng gi÷a c¸c d©n téc kh¸c nhau, gi÷a nam vµ n÷” [38; 257]. MÆt trËn ViÖt Minh ra ®êi víi ch¬ng tr×nh cøu níc gåm 10 chÝnh s¸ch lín võa Ých níc, võa lîi d©n, ®· thu hót ngµy cµng ®«ng ®¶o c¸c tÇng líp nh©n d©n tham gia. VÒ ®èi ngo¹i, trong chÝnh s¸ch cña m×nh, MÆt trËn ViÖt Minh lu«n xem c¸ch m¹ng ViÖt Nam lµ mét bé phËn g¾n bã mËt thiÕt víi c¸ch m¹ng thÕ giíi. Nh÷ng ngêi l·nh ®¹o mÆt trËn mµ ®øng ®Çu lµ Hå ChÝ Minh ý thøc rÊt râ vÒ sù t¸c ®éng s©u s¾c cña t×nh h×nh thÕ giíi, cña nh÷ng mèi quan hÖ quèc tÕ tíi sù tiÕn triÓn cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Trong khi x¸c ®Þnh vai trß quyÕt ®Þnh cña nh÷ng yÕu tè bªn trong, chÝnh s¸ch cña MÆt trËn ViÖt Minh còng rÊt coi träng sù hç trî cña c¸c lùc lîng bªn ngoµi ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam. V× vËy lu«n chó träng viÖc ph¸t hiÖn vµ cã chñ tr¬ng, biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó tranh thñ thªm ®ång minh, ®ång thêi ph©n ho¸, c« lËp kÎ thï víi hiÖu qu¶ cao nhÊt trong kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn cho phÐp. NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ¬ng VIII nªu râ: - C¸ch m¹ng §«ng D¬ng lµ mét bé phËn cña MÆt trËn d©n chñ chèng ph¸t xÝt, ®ång thêi cã quan hÖ mËt thiÕt víi cuéc ®Êu tranh chèng ph¸t xÝt cña Liªn X« vµ cuéc kh¸ng chiÕn chèng NhËt cña Trung Quèc. - Dù kiÕn mét sè ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho cuéc khëi nghÜa cña nh©n d©n §«ng D¬ng, trong ®ã ®¸nh gi¸ cao kh¶ n¨ng qu©n ®éi ®ång minh sÏ tiÕn vµo §«ng D¬ng. ChÝnh s¸ch cña MÆt trËn ViÖt Minh còng nªu lªn bèn ®iÓm cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c cho c«ng t¸c ®èi ngo¹i: “1. Huû bá tÊt c¶ c¸c hiÖp íc (vÒ ViÖt Nam) mµ Ph¸p ®· ký bÊt kú víi níc nµo. 2. Tuyªn bè c¸c d©n téc b×nh ®¼ng vµ hÕt søc gi÷ g×n hoµ b×nh. 3. Kiªn quyÕt chèng c¸c lùc lîng x©m ph¹m ®Õn quyÒn lîi cña níc ViÖt Nam. 4. MËt thiÕt liªn l¹c víi c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc, giai cÊp v« s¶n trªn thÕ giíi” [32; 27]. Trªn c¬ së nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã, MÆt trËn ViÖt Minh sÏ bæ sung, cô thÓ ho¸, ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn ®êng lèi c¶ vÒ ®èi néi lÉn ®èi ngo¹i nh»m ®¸p 13 øng ®îc sù biÕn chuyÓn cña t×nh h×nh còng nh yªu cÇu cña c¸ch m¹ng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ tù do d©n chñ cho nh©n d©n. 1.1.2. ChÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ“ cña Rud¬ven F.Rud¬ven sinh n¨m 1882, t¹i Hai®¬pac- New Yook, trong mét gia ®×nh kh¸ gi¶. N¨m 1904, «ng tèt nghiÖp Trêng ®¹i häc tæng hîp Havít, ®Õn n¨m 1910, Rud¬ven tróng cö vµo Thîng viÖn bang New Yook, lµm trî lý Bé Trëng h¶i qu©n trong thêi gian 1913-1920. Víi tµi n¨ng xuÊt chóng vµ nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp víi thêi ®¹i, Rud¬ven ®· ®îc bÇu lµm Tæng thèng, trë thµnh ngêi ®øng ®Çu Nhµ Tr¾ng vµo n¨m 1932. ¤ng lµ ngêi duy nhÊt trong lÞch sö Hoa Kú ®îc bÇu lµm Tæng thèng trong bèn nhiÖm kú liªn tiÕp. Trong thêi kú ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, Rud¬ven ®· ®Ò ra mét chÝnh s¸ch cã t¸c ®éng vµ ¶nh hëng lín ®Õn c¸c d©n téc thuéc ®Þa vµ phô thuéc trong ®ã cã ViÖt Nam, ®ã lµ chÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ”. Thùc chÊt cña chÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ” hay “uû trÞ quèc tÕ” cña Rud¬ven lµ mét ®ßn ®¸nh m¹nh vµo chñ nghÜa thùc d©n cò trong ®ã cã Ph¸p, «ng chñ tr¬ng sau khi ChiÕn tranh thÕ giíi hai kÕt thóc, c¸c thuéc ®Þa kh«ng nªn tr¶ vÒ cho nh÷ng níc thùc d©n cò ®Ó trë l¹i c¶nh ¸p bøc bãc lét mµ nªn ¸p dông mét chÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ” ®èi víi nh÷ng níc thuéc ®Þa vµ phô thuéc. Trong cuéc ®µm ®¹o víi Ngo¹i trëng Liªn X« M«l«t«p gi÷a n¨m 1942, Rud¬ven ®· bµy tá tin tëng cña «ng r»ng: “sù c¸o chung cña c¸c thuéc ®Þa sÎ ®¸p øng hoµ b×nh thÕ giíi b»ng ng¨n chÆn nh÷ng cuéc ®Êu tranh thêi hËu chiÕn ®ßi ®éc lËp d©n téc vµ r»ng sù uû trÞ quèc tÕ cÇn ®îc thiÕt lËp ®¹i diÖn cho c¸c thuéc ®Þa cò cho ®Õn khi chóng s½n sµng cho mét chÝnh phñ tù trÞ” [21; 70]. Trong ¶o tëng cña Rud¬ven vÒ thÕ giíi sau chiÕn tranh Mü, Liªn X«, Anh vµ cã kh¶ n¨ng lµ c¶ Trung Quèc sÏ lµ c¸c “sen ®Çm” thÕ giíi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ an ninh quèc tÕ, kÓ c¶ viÖc gi¸m s¸t c¸c quèc gia ®îc uû trÞ. Nh vËy, chñ tr¬ng cña Rud¬ven ®èi víi chÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ” lµ rÊt râ rµng, «ng kh«ng muèn hÖ thèng thuéc ®Þa tríc chiÕn tranh ®îc tr¶ vÒ nguyªn tr¹ng cho c¸c cêng quèc thùc d©n sau khi chiÕn tranh kÕt thóc, nã ph¶i ®îc trao tr¶ “®éc lËp” mét c¸ch tõ tõ mµ giai ®o¹n ®Çu ®îc sù gi¸m s¸t vµ gióp ®ì cña c¸c níc lín nh Mü, Liªn X«… tríc khi ngêi b¶n xø cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu hµnh c«ng viÖc cña ®Êt níc m×nh. Trong ®iÓm ba cña tuyªn bè §¹i T©y D¬ng còng ®· ®a l¹i rÊt nhiÒu hy väng cho nh÷ng ngêi theo phong trµo ®ßi ®éc lËp d©n téc trªn toµn thÕ giíi, 14 trong ®ã cã ngêi ViÖt Nam chóng ta. §iÓm nµy ghi râ: “C¸c bªn t«n träng quyÒn cña tÊt c¶ c¸c d©n téc lùa chän h×nh th¸i chÝnh phñ t¬ng lai cña m×nh; vµ hy väng chøng kiÕn c¸c quyÒn tèi thîng vµ tù qu¶n ®îc kh«i phôc cho tÊt c¶ nh÷ng ai ®· bÞ tíc ®o¹t quyÒn ®ã b»ng vò lùc” [21;74]. ChÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ” cña Rud¬ven ®· bÞ c¸c níc thùc d©n ph¶n ®èi kÞch liÖt ®Æc biÖt lµ nh÷ng níc cã nhiÒu thuéc ®Þa nh Anh vµ Ph¸p. Do ®ã ®Ó thùc hiÖn ®îc môc ®Ých cña m×nh Rud¬ven cÇn ph¶i t×m ®îc sù ñng hé tõ c¸c níc kh¸c nhÊt lµ c¸c níc trong phe §ång minh. V× thÕ trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1940 ®Õn khi «ng ®ét ngét qua ®êi vµo ngµy 12-4-1945, Rud¬ven lu«n t×m kiÕm sù ®ång t×nh vµ ñng hé cña c¸c ®ång nghiÖp níc lín nh»m thùc hiÖn ®îc chÝnh s¸ch “uû trÞ quèc tÕ” cña m×nh víi môc ®Ých s©u xa lµ g¹t bá dÇn ¶nh hëng cña c¸c níc thùc d©n cò ë c¸c thuéc ®Þa, t¹o ®iÒu kiÖn cho Mü ®Æt ¶nh hëng vµ g©y dùng thÕ lùc cña m×nh t¹i nh÷ng khu vùc nµy. ChÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ” cña Rud¬ven còng ®· Ýt nhiÒu t¸c ®éng ®Õn phong trµo ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña ViÖt Nam, vµ ngîc l¹i §«ng D¬ng còng lµ mét trong nh÷ng ®iÓm nhÊn cña chÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ”. §èi víi Mü, §«ng D¬ng nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng ®· ®îc quan t©m tõ kh¸ sím, nhng ph¶i ®îi ®Õn khi ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai næ ra (91939) míi t¹o ra c¬ héi tèt cho Mü thäc s©u bµn tay cña m×nh vµo ViÖt Nam vµ §«ng D¬ng. Víi viÖc ®a ra chÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ”, thªm vµo ®ã viÖc ph¸t xÝt NhËt nhßm ngã vµ x©m lîc §«ng D¬ng cµng khiÕn Mü nhËn thøc râ h¬n vÞ trÝ, tÇm quan träng cña khu vùc nµy, còng tõ ®ã “vÊn ®Ò §«ng D¬ng ®· trë thµnh mét trong nh÷ng chñ ®Ò chÝnh trong c¸c cuéc th¶o luËn gi÷a Mü vµ NhËt” [53; 13-14]. Tuy vËy, Mü kh«ng muèn NhËt chiÕm §«ng D¬ng thay Ph¸p. Rud¬ven cè g¾ng th«ng qua ®µm ph¸n gi÷ kh«ng cho NhËt ®éc chiÕm b¸n ®¶o nµy. Th¸ng 7-1941, Rud¬ven ®Ò nghÞ trung lËp ho¸ §«ng D¬ng, ®æi lÊy ®¶m b¶o cho NhËt cã quyÒn ngang víi c¸c níc kh¸c trong viÖc khai th¸c tµi nguyªn cña ViÖt Nam. Cïng lóc ®ã Tæng thèng Rud¬ven ®· göi mét th«ng ®iÖp cho Thèng chÕ Pªtanh vµ chÝnh phñ Vichy tuyªn bè th¼ng thõng r»ng nÕu NhËt th¾ng trong cuéc chiÕn tranh ë §«ng D¬ng th× Mü ®ång ý ®Ó NhËt chiÕm §«ng D¬ng cña Ph¸p, cßn nÕu c¸c níc ®ång minh th¾ng th× Mü sÏ chiÕm. Trong th«ng ®iÖp göi NhËt hoµng Hir«hit«, Rud¬ven còng ®¶m b¶o Mü sÏ kh«ng tÊn c«ng nÕu nh NhËt rót khái §«ng D¬ng. 15 Th¸ng 3-1941, khi tiÕp Bé trëng Ngo¹i giao Anh I®¬n, Rud¬ven còng ®· bµn ®Õn ý ®å vÒ sù thiÕt lËp chÕ ®é “uû trÞ quèc tÕ” ë §«ng D¬ng sau chiÕn tranh. N¨m 1943, t¹i Casablanca ®· diÔn ra Héi nghÞ nguyªn thñ ba níc Anh, Ph¸p vµ Mü. Vµo lóc nµy c¶ §ê G«n vµ Sícsin ®Òu muèn duy tr× chñ nghÜa thuéc ®Þa. Cuéc gÆp gi÷a Rud¬ven vµ §ê G«n t¹i ®©y diÔn ra hÕt søc c¨ng th¼ng, trong khi §ê G«n bµy tá hy väng lµ c¸c níc ®ång minh sÏ tr¶ tÊt c¶ c¸c thuéc ®Þa cña Ph¸p cho Ph¸p ngay sau khi c¸c thuéc ®Þa nµy ®îc gi¶i phãng. Ngîc l¹i, Rud¬ven ®· phª ph¸n mét c¸ch gay g¾t r»ng th¸i ®é cña ngêi Ph¸p lµ “thiÕu th«ng minh”. T¹i Héi nghÞ Cai R« (Ai CËp) diÔn ra n¨m 1943, Rud¬ven ®· tuyªn bè th¼ng thõng r»ng chñ nghÜa thùc d©n bÞ thñ tiªu cµng sím cµng tèt. ¤ng kh¼ng ®Þnh nhiÒu nhÊt Ph¸p chØ cã thÓ t¹m thêi ®îc uû trÞ c¸c thuéc ®Þa cò cña m×nh tríc khi trao tr¶ ®éc lËp cho c¸c thuéc ®Þa nµy. Rud¬ven còng ®· ®Ò ra ba gi¶i ph¸p cho §«ng D¬ng sau khi chiÕn tranh kÕt thóc: 1. Tr¶ l¹i cho Ph¸p; 2. Trao cho Tëng Giíi Th¹ch nh lµ mãn chiÕn lîi phÈm; 3. Cho §«ng D¬ng ®éc lËp nhng tríc ®ã ph¶i ®Æt díi sù c«ng qu¶n quèc tÕ mét thêi gian. §ã chÝnh lµ chÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ” cña Tæng thèng Mü Rud¬ven. T¹i Héi nghÞ Tªhªran th¸ng 11-1943, khi ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò “th¸c qu¶n quèc tÕ” ®èi víi §«ng D¬ng, Rud¬ven ®· lªn ¸n hµnh ®éng cña Ph¸p vÒ §«ng D¬ng vµ ®Ò nghÞ §ång minh kh«ng nªn gióp Ph¸p n¾m l¹i quyÒn kiÓm so¸t ë §«ng D¬ng: “§«ng D¬ng sÏ kh«ng trë vÒ níc Ph¸p”. Th¸ng 1-1944, Rud¬ven ®· göi mét gi¸c th cho Ngo¹i trëng Hunl¬ nªu râ lµ Mü nªn ñng hé viÖc ®Æt §«ng D¬ng díi sù uû trÞ quèc tÕ: “H¬n mét n¨m qua t«i ®· bµy tá quan ®iÓm r»ng, §«ng D¬ng kh«ng nªn ë l¹i víi ngêi Ph¸p mµ nªn ®îc qu¶n lý bëi mét c¬ quan ñy trÞ quèc tÕ. Ph¸p ®· chiÕm ®Êt níc nµy gÇn 100 n¨m qua vµ ngêi d©n ë ®©y trë nªn ®ãi nghÌo h¬n khi míi bÞ ngêi Ph¸p chiÕm. Níc Ph¸p ®· v¾t c¹n kiÖt ®Êt níc nµy trong suèt 100 n¨m. Ngêi d©n §«ng D¬ng ®îc quyÒn hëng ®iÒu tèt ®Ñp h¬n thÕ” [40; 173]. Rud¬ven ph¶n ®èi sù hiÖn diÖn cña Ph¸p ë §«ng D¬ng ®Õn møc «ng ra lÖnh bÊt cø quyÕt ®Þnh nµo cña Mü còng kh«ng ®îc th«ng b¸o cho ph¸i ®oµn qu©n sù cña Ph¸p ®îc ®Æt bªn c¹nh Bé chØ huy §«ng Nam ¸. ThËm chÝ ®¹i diÖn d©n sù còng nh qu©n sù Mü kh«ng ®îc bµn bÊt cø mét kÕ ho¹ch chÝnh trÞ nµo víi ®¹i diÖn cña Ph¸p. 16 Con trai cña Rud¬ven lµ £lièt ®· ghi l¹i c©u chuyÖn gi÷a hai cha con «ng vµo thêi ®iÓm nµy, cho thÊy th¸i ®é chèng chñ nghÜa thuéc ®Þa cña Tæng thèng Rud¬ven. ¤ng ®· næi xung khi con trai m×nh cho r»ng thuéc ®Þa cña Ph¸p lµ së h÷u cña Ph¸p: “T¹i sao l¹i thuéc Ph¸p? T¹i sao Ma Rèc, m¶nh ®Êt ngêi Ma Rèc sinh sèng l¹i thuéc Ph¸p? Hay nh ngêi §«ng D¬ng. HiÖn nay ngêi NhËt kiÓm so¸t thuéc ®Þa nµy. T¹i sao ngêi NhËt chiÕm ®îc vïng ®Êt nµy? Ngêi b¶n ®Þa §«ng D¬ng bÞ chµ ®¹p ®Õn møc mµ hä nghÜ lµ bÊt cø c¸i g× còng hay h¬n lµ sèng díi chÕ ®é thuéc ®Þa cña Ph¸p. LiÖu m¶nh ®Êt nµy cã thÓ thuéc Ph¸p ®îc kh«ng? L«gic nµo, luËt lÖ nµo vµ quy luËt lÞch sö nµo quy ®Þnh nã ph¶i lµ thuéc Ph¸p” [40; 174]. Rud¬ven tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh víi con trai lµ «ng sÏ lµm hÕt søc m×nh ®Ó Mü kh«ng ph¶i chÊp nhËn bÊt cø mét kÕ ho¹ch nµo duy tr× sù tham väng ®Õ quèc cña Ph¸p ë ®©y. T¹i Héi nghÞ Ianta (th¸ng 2-1945), Rud¬ven còng ®· ®a ra mét dù th¶o vÒ quy chÕ cña §«ng D¬ng sau chiÕn tranh: “§Æt díi quyÒn uû trÞ cña mét ban gi¸m s¸t quèc tÕ gåm Ph¸p, Trung Quèc, Liªn X«, 1 ®Õn 2 ®¹i biÓu §«ng D¬ng vµ cã thÓ thªm Philippin vµ Mü”. VÒ vÊn ®Ò nµy, Rud¬ven ®îc sù nhÊt trÝ cña ngêi ®øng ®Çu nhµ níc Liªn X« lµ Stalin, v× Stalin cho r»ng: “Kh«ng muèn thÊy §ång minh ®æ m¸u ®Ó gi¶i phãng §«ng D¬ng råi sau ®ã Ph¸p sÏ tiÕp nhËn, t¸i lËp ë ®©y chÕ ®é thuéc ®Þa” [40; 175]. Sau khi NhËt ®¶o chÝnh Ph¸p ®Ó ®éc chiÕm §«ng D¬ng (9-3-1945), víi nh÷ng chuyÓn biÕn nhanh chãng, Mü vÉn gi÷ th¸i ®é tiÕp tôc c¶n trë Ph¸p trong viÖc chuÈn bÞ t¸i chiÕm §«ng D¬ng. Th¸ng 4-1945, khi NhËt l©m vµo t×nh thÕ nguy ngËp ë ch©u ¸, Rud¬ven ®· göi mét bøc ®iÖn “tèi mËt” cho tíng Uy®¬may¬ chØ huy Bé t lÖnh Mü ë C«n Minh víi néi dung: BÊt kú mét t×nh huèng nµo còng kh«ng ®îc ®Ó cho qu©n ®éi Ph¸p quay l¹i §«ng D¬ng. Rud¬ven cßn tuyªn bè Mü kh«ng quan hÖ víi c¸c nhãm kh¸ng chiÕn Ph¸p ë §«ng D¬ng. Cã thÓ nãi r»ng, chÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ” cña Rud¬ven ®· trë thµnh mét có ®¸nh m¹nh vµo chñ nghÜa thùc d©n cò, ®Æc biÖt lµ ®èi víi Ph¸p. th«ng qua chÝnh s¸ch nµy, Mü muèn g¹t bá dÇn ¶nh hëng cña c¸c níc thùc d©n cò nãi chung ra khái thuéc ®Þa cña m×nh vµ víi Ph¸p nãi riªng ra khái §«ng D¬ng, ®Ó tõ ®ã Mü sÎ dÇn dÇn g©y ¶nh hëng cña m×nh ë nh÷ng khu vùc cã vÞ trÝ chiÕn lîc ®Æc biÖt quan träng nµy. Tuy vËy, chÝnh s¸ch “th¸c qu¶n quèc tÕ” cña Rud¬ven còng ®· gãp phÇn nµo ®ã trong viÖc cæ vò 17 tinh thÇn giµnh ®éc lËp vµ gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n ta v× r»ng c¶ hai ®Òu cã chung môc ®Ých chèng l¹i chñ nghÜa thuéc ®Þa. 1.1.3. ChuyÕn ®i C«n Minh cña Hå ChÝ Minh Sau khi cïng víi Thêng vô trung ¬ng §¶ng ho¹ch ®Þnh vµ hoµn thiÖn ®êng lèi chiÕn lîc gi¶i phãng d©n téc, ®Õn gi÷a n¨m 1942, viÖc thùc hiÖn NghÞ quyÕt héi nghÞ trung ¬ng VIII cã nhiÒu kÕt qu¶, phong trµo c¸ch m¹ng ph¸t triÓn m¹nh. Lùc lîng chÝnh trÞ vµ lùc lîng vò trang ®Òu ®îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn. ViÖc liªn hÖ víi §ång Minh, më réng ¶nh hëng cña ViÖt Minh vµ tranh thñ sù gióp ®ì cña lùc lîng d©n chñ chèng ph¸t xÝt ®îc ®Æt ra mét c¸ch khÈn tr¬ng. §©y lµ mét nhiÖm vô khã kh¨n, nguy hiÓm ®ßi hái kh«ng chØ tinh thÇn c¸ch m¹ng kiªn cêng mµ cßn ph¶i cã uy tÝn lín, kinh nghiÖm nhiÒu, hiÓu biÕt réng. V× vËy, Hå ChÝ Minh víi t c¸ch lµ ngêi ®øng ®Çu MÆt trËn ViÖt Minh ®· hai lÇn sang C«n Minh víi sø mÖnh lÞch sö to lín lµ t×m kiÕm sù ñng hé, gióp ®ì cña §ång Minh còng nh sù c«ng nhËn cña lùc lîng §ång Minh mµ cô thÓ ë ®©y lµ ph¸i bé Mü ®èi víi MÆt trËn ViÖt Minh. Trong chuyÕn ®i lÇn thø nhÊt vµo th¸ng 8 n¨m 1942, víi môc ®Ých nh»m thiÕt lËp mèi quan hÖ th©n thiÖn víi Quèc d©n ®¶ng Trung Hoa, ®ång thêi ng¨n chÆn sù ph¸ ho¹i c¸ch m¹ng cña mét bé phËn ngêi ViÖt gi¶ danh c¸ch m¹ng ®ang sèng lu vong t¹i ®©y. Nhng võa ®Õn Tóc Vinh, Hå ChÝ Minh ®· bÞ chÝnh quyÒn Tëng Giíi Th¹ch b¾t giam, sau h¬n mét n¨m bÞ giam gi÷, ngêi ®îc ra khái tï vµ bÞ qu¶n thóc t¹i LiÔu Ch©u. Hå ChÝ Minh ®· ph¶i thêng xuyªn ®èi phã víi nh÷ng ©m mu ph¸ ho¹i cña chÝnh quyÒn Tëng Giíi Th¹ch vµ bän ph¶n ®éng tay sai. §èi víi chÝnh quyÒn Tëng Giíi Th¹ch ®ang chuÈn bÞ thùc hiÖn kÕ ho¹ch “Hoa qu©n nhËp ViÖt”, Hå ChÝ Minh ph©n tÝch cho chóng thÊy ë ViÖt Nam chØ cã MÆt trËn ViÖt Minh lµ ®oµn thÓ c¸ch m¹ng cã ®îc sù ñng hé m¹nh mÏ cña quÇn chóng nh©n d©n. V× vËy, muèn “Hoa qu©n nhËp ViÖt” kh«ng thÓ kh«ng hîp t¸c víi ViÖt Minh. ChÝnh v× nh÷ng lÏ ®ã mµ mÆc dï biÕt Hå ChÝ Minh lµ céng s¶n nhng chóng vÉn kh«ng thÓ h·m h¹i ngêi, ngîc l¹i tríc tµi cao ®øc träng cña Hå ChÝ Minh, nhiÒu tíng lÜnh trong chÝnh quyÒn Tëng Giíi Th¹ch ®· cã mèi quan hÖ th©n thiÕt víi Ngêi. Trong ®ã cã tíng Tr¬ng Ph¸t Khuª. Víi tµi n¨ng cña m×nh, Hå ChÝ Minh ®· phÇn nµo tranh thñ ®îc sù ñng hé cña chÝnh quyÒn Quèc d©n ®¶ng Trung Hoa ®èi víi c¸ch m¹ng níc ta, dï chñ yÕu chØ trªn lêi nãi, song ®· h¹n chÕ ®îc sù ph¸ 18 ho¹i cña chóng, më réng ®îc ¶nh hëng cña ViÖt Minh…, ®Õn cuèi th¸ng 91944, Hå ChÝ Minh trë l¹i c¨n cø Cao B»ng. Bíc sang n¨m 1945, khi t×nh h×nh c¸ch m¹ng thÕ giíi vµ trong níc ®Òu cã nh÷ng chuyÓn biÕn nhanh chãng, b»ng nhiÒu nguån th«ng tin kh¸c nhau, Hå ChÝ Minh ®· biÕt ®îc nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ §«ng D¬ng sau khi chiÕn tranh kÕt thóc cña Tæng thèng Mü Rud¬ven, ®¹i diÖn cho mét trong ba cêng quèc trong phe §ång Minh, ®ång thêi lµ níc cã vai trß to lín ë khu vùc §«ng Nam ¸. T¹i héi nghÞ Cair« (Ai CËp) n¨m 1943, Rud¬ven ®· ®Ò ra gi¶i ph¸p cho §«ng D¬ng: 1. Tr¶ l¹i cho Ph¸p; 2. Trao cho tëng Giíi Th¹ch nh lµ mét chiÕn lîi phÈm; 3. Cho §«ng D¬ng ®éc lËp nhng ph¶i ®Æt díi sù kiÓm so¸t quèc tÕ mét thêi gian. Nhng ®Õn ®Çu n¨m 1944, Rud¬ven ®· g¹t bá hai gi¶i ph¸p ®Çu ®Ó chän gi¶i ph¸p thø ba. Trong mét gi¸c th göi Ngo¹i trëng Hunl¬ vµo ngµy 24-1-1944, Rud¬ven ®· viÕt: “Níc Ph¸p ®· chiÕm mét xø së ba m¬i triÖu d©n trong gÇn mét tr¨m n¨m mµ nh©n d©n ë ®ã trë nªn tåi tÖ h¬n lóc hä míi ®Õn… Níc Ph¸p ®· v¾t kiÖt hä trong vßng mét tr¨m n¨m. Nh©n d©n §«ng D¬ng cã quyÒn hëng nh÷ng g× tèt ®Ñp h¬n thÕ” [68;26]. TiÕp ®ã, th¸ng 2-1944, t¹i cuéc häp b¸o trªn chiÕn h¹m Quin Adam, Rud¬ven tiÕt lé bÝ mËt vÒ c¬ cÊu ban qu¶n trÞ quèc tÕ ë §«ng D¬ng sau khi chiÕn tranh thÕ giíi kÕt thóc sÏ gåm: “Mét ngêi Ph¸p, mét hoÆc hai ngêi §«ng D¬ng, mét ngêi Trung Quèc vµ mét ngêi Nga, v× hä ë bªn bê biÓn nªn cã thÓ cã mét ngêi Philippin vµ mét ngêi Mü” [68; 26]. Tõ nh÷ng hiÓu biÕt quan träng ®ã, ®· th«i thóc Hå ChÝ Minh ®i C«n Minh lÇn thø hai vµo ®Çu n¨m 1945. §Õn C«n Minh - mét c¨n cø chÝnh cña qu©n Mü trªn ®Êt Trung Quèc, Hå ChÝ Minh mong muèn sÏ tiÕp xóc ®îc víi ngêi Mü nh»m ®¹t tíi nh÷ng môc ®Ých sau: 1. §Ó ngêi Mü hiÓu râ h¬n vÒ cuéc chiÕn ®Êu cña nh©n ViÖt Nam chèng ph¸t xÝt NhËt díi sù l·nh ®¹o cña MÆt trËn ViÖt Minh 2. Tranh thñ sù ®ång t×nh ñng hé cña Mü vÒ mÆt vËt chÊt ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn chèng ph¸t xÝt NhËt, ®ång thêi c«ng nhËn vÞ trÝ cña ViÖt Nam trong phe §ång minh chèng ph¸t xÝt. 3. H¹n chÕ sù ph¸ ho¹i cña Quèc d©n ®¶ng Trung Hoa khi chóng ®ang tÝch cùc chuÈn bÞ cho kÕ ho¹ch “Hoa qu©n nhËp ViÖt” sau chiÕn tranh. 19 Trªn ®êng ®i, Hå ChÝ Minh ®· bè trÝ mét ®¬n vÞ du kÝch dÉn theo trung uý phi c«ng Mü cã tªn lµ Shaw. §©y lµ viªn phi c«ng ®· bÞ r¬i trªn l·nh thæ ViÖt Nam vµo cuèi n¨m 1944 vµ ®· ®îc ngêi cña ViÖt Minh cøu sèng, nu«i dìng an toµn t¹i c¨n cø Cao B»ng. Trong thêi gian ®îc ViÖt Minh che chë, Shaw ®· hiÓu râ h¬n vÒ tæ chøc ViÖt Minh vµ b¾t ®Çu cã thiÖn c¶m víi tæ chøc ViÖt Minh vµ Hå ChÝ Minh. ViÖc ®a theo viªn phi c«ng ngêi Mü tíi C«n Minh lÇn nµy ®Ó trao tr¶ l¹i tæ chøc cña anh mét c¸ch an toµn, Hå ChÝ Minh ®· t¹o cho m×nh chiÕc ch×a kho¸ thÇn k× ®Ó më c¸nh cöa tíi “Tæ chøc gióp ®ì c¸c c¨n cø kh«ng qu©n” - AGAS. §ång thêi ®Ó tõ ®ã cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi tíng Sªn«n, chØ huy kh«ng lùc thø 14 cña Mü víi biÖt danh “Phi Hæ ®éi”. Sau khi tiÕp xóc vµ nhËn lêi c¶m ¬n cña AGAS, Hå ChÝ Minh ®· ë l¹i C«n Minh ®îi dÞp thuËn lîi cho nh÷ng cuéc tiÕp xóc tiÕp theo. Trong khi chê ®îi, ngêi thêng lui tíi “C¬ quan th«ng tin chiÕn tranh Mü” (AOWI), t×m ®äc nh÷ng tµi liÖu cÇn thiÕt tõ tê Times ®Õn B¸ch khoa toµn th Mü. Vµ råi c¬ héi còng ®· ®Õn víi Hå ChÝ Minh, lÇn nµy chÝnh ngêi Mü ®· chñ ®éng t×m ®Õn Ngêi. Së dÜ nh vËy lµ v× tõ sau cuéc ®¶o chÝnh cña ph¸t xÝt NhËt ë §«ng D¬ng, nh÷ng nhãm t×nh b¸o cña §ång minh ho¹t ®éng t¹i §«ng D¬ng kh«ng cßn ph¸t huy t¸c dông, mét sè bÞ b¾t, mét sè buéc ph¶i n»m im ®· dÉn tíi viÖc Bé tæng tham mu Mü ë Trung Quèc kh«ng cã nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ sù bè phßng cña qu©n NhËt vµ c¶ nh÷ng th«ng tin vÒ khÝ tîng cho ho¹t ®éng qu©n sù cña Mü. Bëi lÏ ®ã, Bé tæng tham mu qu©n ®éi Mü ë C«n Minh ®· cho phÐp “C¬ quan phôc vô chiÕn lîc” – OSS t×m ngêi ViÖt Nam thay thÕ cho sè ®iÖp viªn cña §ång minh ®· ngõng ho¹t ®éng. Ngµy 17- 3 -1945, trung uý S. Fen theo giíi thiÖu cña tæ chøc AGAS ®· ®Õn gÆp Hå ChÝ Minh. NhËt kÝ cña S.Fen ghi: “Hå cïng ®Õn víi mét ngêi thanh niªn tªn lµ Fam. Hå ®· kh«ng nh t«i tëng. Tríc hÕt, «ng cha ®Õn nçi “giµ”. Chßm r©u kh«ng cßn ®en n÷a gîi lªn trong t«i ý nghÜ «ng lµ ngêi ®· cã tuæi, nhng khu«n mÆt cña «ng rÊt khoÎ m¹nh vµ ®«i m¾t rÊt s¸ng. Chóng t«i nãi chuyÖn b»ng tiÕng Ph¸p. H×nh nh «ng ®· gÆp HanGla®o vµ §¬sibua nhng lµm nh cha tõng gÆp hä ë ®©u c¶. T«i hái «ng muèn g× ë hä? ¤ng nãi: ChØ muèn hä c«ng nhËn tæ chøc cña «ng (tæ chøc nµy cã tªn lµ ViÖt Nam ®éc lËp §ång minh). T«i ®· phong phanh nghe nãi «ng lµ mét ngêi céng s¶n vµ t«i hái «ng vÒ ®iÒu ®ã. Hå nãi r»ng ngêi Ph¸p gäi tÊt c¶ nh÷ng ngêi ViÖt Nam muèn ®éc lËp ®Òu lµ céng s¶n. T«i ®· kÓ cho «ng nghe vÒ c«ng viÖc cña chóng t«i vµ hái «ng cã muèn gióp chóng t«i kh«ng?