Tài liệu Quan hệ kinh tế việt nam - asean

Lêi nãi ®Çu Mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña c«ng cuéc ®æi míi cña ViÖt Nam lµ lµm cho nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam liªn kÕt ngµy cµng chÆt chÏ víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Kinh nghiÖm cña nhiÒu níc ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng trong ph¸t triÓn kinh tÕ cho thÊy viÖc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ trong khu vùc lµ mét ®iÒu kiÖn hÕt søc quan träng ®Ó rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, ®¹t ®îc tèc ®é ph¸t triÓn cao vµ æn ®Þnh. Mét trong nh÷ng sù kiÖn quan träng theo híng ®ã lµ viÖc ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸-ASEAN. Trong nh÷ng thËp kû qua, ®· cã kh«ng Ýt c¸c tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ khu vùc cña c¸c níc trong thÕ giíi thø ba ®îc thµnh lËp, nhng ASEAN ®îc coi lµ trêng hîp thµnh c«ng nhÊt. Tuy nhiªn hîp t¸c trong khu«n khæ ASEAN nãi chung vµ quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ ViÖt Nam-ASEAN nãi riªng víi t c¸ch lµ mét thµnh viªn chÝnh thøc kh«ng chØ lµ c¬ héi mµ cßn lµ mét th¸ch thøc ®èi víi nÒn kinh tÕ cña níc ta. Díi m¸i nhµ chung ASEAN kh«ng chØ cã hîp t¸c mµ cßn cã c¶ c¹nh tranh. V× vËy chóng ta muèn n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c th¬ng m¹i trong khu«n khæ ASEAN th× kh«ng nh÷ng ph¶i t×m ra ®îc gi¶i ph¸p ph¸t huy lîi thÕ, kh¾c phôc khã kh¨n trong quan hÖ th¬ng m¹i víi c¸c níc ASEAN mµ cßn ph¶i ®¸nh gi¸ ®óng mèi quan hÖ ®ã. B¶n kho¸ luËn nµy nh»m so s¸nh quan hÖ kinh tÕ cña ViÖt Nam vµ ASEAN tríc vµ sau n¨m 1990, ®ång thêi ®a ra nh÷ng so s¸nh, ph©n tÝch t×nh h×nh vµ dù b¸o vÒ triÓn väng cña mèi quan hÖ nµy. KÕt cÊu bµi kho¸ luËn bao gåm ba phÇn chÝnh: Ch¬ng I: T×nh h×nh vµ ®Æc ®iÓm quan hÖ ViÖt Nam – ASEAN tríc 1990 Ch¬ng II: T×nh h×nh vµ ®Æc ®iÓm kinh tÕ ViÖt Nam sau nh÷ng n¨m 1990 Ch¬ng III: §¸nh gi¸ triÓn väng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN Cã ®îc nh÷ng kiÕn thøc nµy lµ nhê vËn dông ®îc nh÷ng ®iÒu ®· häc ®îc ë trêng §¹i häc D©n lËp §«ng ®«. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o Hoa H÷u L©n - ngêi ®· híng dÉn vµ gióp ®ì em hoµn thµnh bµi kho¸ luËn nµy. 1 Tuy nhiªn do sù h¹n vÒ thêi gian còng nh vÒ n¨ng lùc chñ quan, bµi kho¸ luËn nµy ch¾c ch¾n cßn cã nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong ®îc sù th«ng c¶m vµ gãp ý x©y dùng cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n. Ch¬ng i T×nh h×nh vµ ®Æc ®iÓm quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam - ASEAN tríc n¨m 1990 I. T×nh h×nh quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam- Asean: 1. Trong lÜnh vùc th¬ng m¹i: ViÖt Nam thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi tÊt c¶ c¸c níc ASEAN vµo n¨m 1976 vµ tõ n¨m 1975 ®Õn n¨m 1978 quan hÖ ngo¹i giao cña c¶ hai bªn cã thÓ nãi lµ tèt ®Ñp. Gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc ASEAN ®· ký mét sè hiÖp ®Þnh vÒ hîp t¸c kinh tÕ th¬ng m¹i voµ n¨m 1977 nhng nh×n chung trong giai ®o¹n nµy quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam –ASEAN cha ph¸t triÓn l¾m bëi v× chóng ta cßn u tiªn ph¸t triÓn kinh tÕ víi c¸c níc x· héi chñ nghÜa, vÉn cßn ®¸nh gi¸ kinh tÕ ASEAN phô thuéc nÆng nÒ vµo MÜ vµ ph¬ng T©y vµ cßn cã c¶n trë lín do lÖnh cÊm vËn cña MÜ. Cô thÓ cña quan hÖ kinh tÕ cña ViÖt Nam vµ ASEAN trong nh÷ng n¨m tríc 1990 thÓ hiÖn nh sau: Trong suèt 8 n¨m ®Çu tån t¹i (1967-1976) viÖc hîp t¸c ASEAN ®îc tiÕn hµnh chËm ch¹p vµ kh«ng cã mÊy kÕt qu¶. nguyªn nh©n lµ do nÒn kinh tÕ cña c¸c níc ASEAN cã tÝnh chÊt c¹nh tranh víi nhau h¬n lµ bæ sung cho nhau. C¸c níc ASEAN ®Òu lµ nh÷ng níc xuÊt khÈu lín cïng mét d¹ng mÆt hµng nh cao su, dÇu cä, dÇu th«, thiÕc, gç... sang cïng mét thÞ trêng. Bªn c¹nh ®ã hÇu hÕt c¸c níc ASEAN ®Òu x©y dùng nh÷ng nÒn c«ng nghiÖp mang tÝnh c¹nh tranh lÉn nhau vµ møc ®é b¶o hé rÊt cao. §iÒu ®ã cµng t¨ng thªm khã kh¨n cho nh÷ng cè g¾ng hîp t¸c khu vùc. Tõ sau n¨m 1975 c¸c níc ASEAN t¨ng cêng tæ chøc hîp t¸c víi nhau, lËp ra ban th ký ®ãng t¹i Jakata, n¨m uû ban kinh tÕ tµi chÝnh –ng©n hµng. Tuy nhiªn quan hÖ ViÖt Nam –ASEAN trong thêi kú nµy cßn ph¸t triÓn chËm ch¹p v× lý do nªu trªn. Tõ n¨m 1978-1985, vÊn ®Ò Campuchia ®· thu hót sù u tiªn chó ý cña c¸c níc ASEAN vµ nh÷ng cè g¾ng thóc ®Èy hîp t¸c ASEAN l¹i r¬i xuèng hµnh thø 2 yÕu. ViÖt Nam bÞ c¸c níc ph¬ng t©y c« lËp vÒ ngo¹i giao, trong bèi c¶nh ®ã th× quan hÖ ngo¹i giao ViÖt Nam –ASEAN bÞ gi¸n ®o¹n, cho nªn quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a hai bªn hÇu nh bÞ ngng l¹i. ViÖt Nam lóc nµy chØ cã quan hÖ th¬ng m¹i víi khèi x· héi chñ nghÜa vµ mét sè c¸c níc B¾c ¢u. Tõ n¨m 1985-1989 trë ®i chuyÓn ®æi tõ ®èi ®Çu cïng tån t¹i hoµ b×nh víi c¸c níc ASEAN, viÖc ViÖt Nam rót dÇn qu©n ra khái Campuchia, quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a hai bªn dÇn dÇn ®îc khai th«ng trë l¹i ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ th¬ng m¹i. Nhng nh×n chung, quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam –ASEAN cßn ë møc khiªm tèn. Díi ®©y lµ mét vµi sè liÖu vÒ quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam vµ mét sè níc ASEAN B¶ng: Kim ng¹ch bu«n b¸n ViÖt Nam - ASEAN Níc Singapore 1985 60, 0 triÖuUSD 1989 112 triÖuUSD Th¸i Lan 0, 4 triÖuUSD 17, 5 triÖuUSD Malaixia indonexia 3, 4 triÖuUSD 0, 2 triÖuUSD 31, 5 triÖuUSD 60, 6 triÖuUSD 164, 4 triÖuUSD Phillippin Asean Nguån: Niªn gi¸m thèng kª Hµ Néi 1992- Nhµ xuÊt b¶n thèng kª. Nh×n vµo b¶ng trªn cã thÓ thÊy quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam –ASEAN giai ®o¹n 1985-1989 chñ yÕu cã quan hÖ th¬ng m¹i víi Singapore. N¨m 1985 Singapore chiÕm tû träng tíi 98% kim ng¹ch bu«n b¸n víi ViÖt Nam vµ ®èi víi Phillippin th× cha cã. Nhng t×nh h×nh quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam –ASEAN ngµy cµng ph¸t triÓn theo chiÒu híng tÝch cùc, kim ng¹ch bu«n b¸n víi c¸c níc ASEAN t¨ng lªn mét c¸ch ®¸ng kÓ so víi n¨m 1985 møc kim ng¹ch ngo¹i th¬ng n¨m 1989 lµ 271, 2%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c níc ASEAN l¸ 36, 8 triÖu USD(1985), nhËp khÈu tõ ASEAN lµ 23, 8 triÖu USD. Con sè nµy t¬ng tù n¨m 1989 lµ 119, 4 vµ 45 triÖu USD. Hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c níc ASEAN chñ yÕu lµ cafe, cao su, chÌ, t«m ®«ng l¹nh vµ ViÖt Nam nhËp khÈu tõ ASEAN mét sè mÆt hµng nh x¨ng dÇu, ph©n bãn, s¶n phÈm dîc. Qua mét vµi sè liÖu kÓ trªn chóng ta cã thÓ thÊy mét vµi vÊn ®Ò sau: 3 - Quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam –ASEAN cßn rÊt khiªm tèn, hÇu nh quan hÖ nµy chØ cã quan hÖ th¬ng m¹i víi Singapore(chiÕm 98% n¨m1985 vµ 80% n¨m 1989) - Trong giai ®o¹n nµy, chóng ta cã thÆng d th¬ng m¹i trong bu«n b¸n víi ASEAN, n¨m 1985 lµ 13 triÖu USD vµ n¨m 1989 lªn tíi 74, 4 triÖu USD. - MÆc dï tØ träng quan hÖ th¬ng m¹i cßn nhá bÐ, song mèi quan hÖ nµy dÇn dÇn ph¸t triÓn theo chiÒu híng tÝch cùc t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña thËp kû saqu. Quan hÖ th¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi c¸c níc cßn l¹i(bao gåm c¸c níc t b¶n vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn) gäi chung lµ khu vùc ii chiÕm tû träng nhá chÞu ¶nh hëng cña chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cu¶ nÒn kinh tÕ. Tõ n¨m 1980 quan hÖ th¬ng m¹i víi khu vùc ii ®îc nhµ níc ¸p dông c¬ chÕ tù c©n ®èi, tù trang tr¶i. QuyÒn tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ®îc më réng h¬n. Nhng do cha cã nhiÒu kinh nghiÖm trong khi xuÊt khÈu víi khu vùc iivµ tû gi¸ hèi ®o¸i cña VN§ víi c¸c ngo¹i tÖ m¹nh, chñ yÕu lµ USD cßn quy ®Þnh qu¸ cao lµm cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng c¸c níc ngoµi khèi x· héi chñ nghÜa. Nh×n chung, ®Õn n¨m 1986 quan hÖ th¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi níc ngoµi chñ yÕu vÉn lµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa. B¶ng: Tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña ViÖt Nam(1976-1986) N¨m 1976 1878 1980 1982 1984 1986 Tæng sè 1. 246, 8 1. 630, 0 1. 652, 8 1. 998, 8 2. 391, 6 2. 978, 0 XuÊt khÈu 222, 7 326, 8 338, 6 520, 6 649, 6 822, 9 NhËp khÈu 1. 024, 1 1. 303, 2 1. 314, 2 1. 472, 2 1. 745, 0 2. 155, 1 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª n¨m 1986 Nãi chung, c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam míi ®¹t 2. 978 triÖu USD vµo n¨m 1986. Tõ n¨m 1988 c¶i c¸ch hÖ thèng thu ng©n s¸ch chÝnh phñ diÔn ra nhanh chãng theo híng ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån thu, gi¶m bít sù phô thuéc vµo nguån thu quèc doanh. Thu quèc doanh gi¶m dÇn, tõ chç c¸c kho¶n nµy chiÕm 75% thu ng©n s¸ch b×nh qu©n trong thêi kú 1984-1987 gi¶m xuèng cßn 60% trong n¨m 1988 vµ 40% trong n¨m 1990. 4 Víi chÝnh s¸ch xuÊt khÈu, ®a d¹ng ho¸ ®a ph¬ng ho¸ trong quan hÖ ngo¹i th¬ng, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam t¨ng nhanh, tõ 3. 623 triÖu róp -®«la n¨m 1988 lªn h¬n 20. 000 triÖu róp-®«la n¨m 1999. ThuÕ xuÊt khÈu còng t¨ng lªn trong tæng thu ng©n s¸ch chÝnh phñ, tõ 7, 5% n¨m 1988 lªn gÇn 12% n¨m 1990 vµ ®· t¨ng lªn ®Õn 22, 5% n¨m 1994. HÇu hÕt mäi lo¹i hµng ho¸ th¬ng m¹i ®Òu ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu, cßn thuÕ xuÊt khÈu th× ®îc qui ®Þnh cho nhiÒu mÆt hµng quan träng. Tõ ngµy 1-3-1992 luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®· ®îc ban hµnh. §ã lµ c¬ së ph¸p lý ch¾c ch¾n cho viÖc xö lý thuÕu trong giao dÞch th¬ng m¹i quèc tÕ. 2. §Çu t trùc tiÕp: Vµo nh÷ng n¨m 80 quan hÖ viÖt nam vµ ASEAN míi ®îc thiÕt lËp trë l¹i chñ yÕu lµ quan hÖ th¬ng m¹i. chÝnh phñ viÖt nam lu«n cè g¾ng sña ®æi luËt ®Çu t ®Ó thu hót vèn ®Çu t. Th¸ng 12 n¨m 1987 quèc héi níc ta th«ng qua luËt ®Çu t níc ngoµi. SDo vãi ®iÒu lÖ n¨m 1977 th× bé luËt nµy cô thÓ h¬n, râ rµng h¬n vµ thùc tÕ ®Çu t níc ngoµi ®îc coi lµ mét biÖn ph¸p nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ nguån lao ®äng vµ c¸ tµi nguyªn kh¸c ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m ®Çu sau khi ban hµnh luËt ®Çu t nh×n chung c¸c nhµ ®Çu t ASEAN thma gia ®Çu t vµo viÖt nam cßn mang tÝnh chÊt dÌ dÆt víi nh÷ng dù ¸n nhá mang tÝnh chÊt th¨m dß, t×m hiªut thÞ trêng viÖt nam. PhÇn lín c¸c dù ¸n ®Çu t cña c¸c níc ASEAN tËp trung ë mét sè lÜnh vùc nh c«ng nghiÖp chÐ biÕn, l©m s¶n, kh¸ch s¹n, hÇu hÕt c¸c dù ¸n nµy chiÕm 10% sè dù ¸n vµ 11, 8%tæng sè vèn ®µu t ncs ngoµi t¹i viÖt nam. Ngoµi mét sè dù ¸n cña Singapore th× hÇu hÕt c¸c dù ¸n kh¸c cña ASEAN dÒu cã sè vèn nhá. §iÒu nµy ph¶n ¸nh ®îc bé luËt ®Çu t cña viÖt nam ch ®ång bé cha th«ng tho¸ng. MÆt kh¸c nã thÓ hiÖn sù cha yªn t©m cña c¸c nhµ ®Çu t vµo thÞ trêng ViÖt Nam vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch cung nh an ninh. trong khi su¸c c¹nh tranh cña c¸c níc kh¸c lµ rÊt lín. 3. Hîp t¸c vÒ tµi chÝnh ng©n hµng §Ó thóc ®Èy quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN kh«ng ph¶i chØ cã c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i lµ cã tt¸c dông mµ ngoµi ra sù hîp t¸c trªn c¸clÜnh vùc ®Çu t, ng©n hµng tµi chÝnh, vËn t¶i..®Òu cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Ðn quan hÖ nµy. nhng do trong khu«n khæ h¹n hÑp cña bµi kho¸ díi nµy chØ tr×nh bµy vµo lÜnh vùc h¬p t¸c tµi chÝnh ng©n hµng. Tho¶ thuËn hç trî ngäai tÖ ®îc c¸c ng©n hµng c«ng th¬ng vµ c¸c c¬ quan tiÒn tÖ cuae ASEAN ký kÕt t¹i héi nghÞ nh»m cung cÊp kÞp thêi nh÷ng kho¶n tÝn 5 dông ng¾n h¹n cho c¸c níc thµnh viªn gÆp khã kh¨n trong thanh to¸n quèc tÕ. theo tho¶ thuËn nµy mçi níc thµnh viªn gãp 20 triÖu USD khi cÇn ®îc vay 40 triÖu USD. N¨m 1978 møc ®ãng gãp lªn 40 triÖu vµ kho¶n ®îc vay lªn 80 triÖu. MÆc dï ®· hÕt hiÖu lùc vµo n¨m 1992 song ®Õn nay ASEAN vÉn cha cã quyÕt ®Þnh g× vÒ SWAP. Mét thµnh tùu quan träng n÷a trong lÜnh vùc hîp t¸c tiÒn tÖ lµ viÖc sö dông c¸c dång tiÒn ASEAN trong thanh to¸n th¬ng m¹i gi÷a c¸c ní ngµy cµng gia t¨ng. Ngoµi ra c¸c th¬ng m¹i t nh©n ASEAN còng hîp t¸c víi nhau kh¸ chÆt chÏ th«ng qua c¸c hiÖp héi ng©n hµng ASEAN ®Ó tµi trî cho c¸c dù ¸n liªn doanh, n¨m 1981 ng©n th¬ng m¹i t nh©n ®· hîp t¸c thµnh lËp c«ng ty tµi chÝnh ASEAN. Trong lÜnh vùc b¶o hiÓm, nh÷ng cuéc häp cña nh÷ng ngêi ®øng ®Çu c¸c c¬ b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm trong khu vùc héi ®ång b¶o hiÓm ASEAN, mét tæ chøc phi chÝnh phñ ®îc thµnh lËp n¨m 1977 vµ ®îc c«ng nhËn lµ héi viªn liªn kÕt chÝnh thøc cña ASEAN tõ th¸ng 6-1993. Héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN lÇn thø ba ®· th«ng qua s¸ng kiÕn thµnh lËp c«ng b¶o hiÓm ASEAN (ATC) trªn c¬ s¬ quÜ b¶o hiÓm ASEAN. VÒ hîp t¸c h¶i quan, th¸ng 3-1983 c¸c níc ASEAN ®· ký ®iÒu lÖ híng dÉn ho¹t ®éng cña h¶i quan ( The ASEAn custom code ß conduct). §iÒu lÖ nµy Gi÷a c¸c níc thµnh viªn s¸ng lËp ra ASEAN còng chØ chiÕm 15% tæng sè kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c níc, cßn 85% lµ bu«n b¸n víi c¸c níc ngoµi khu vùc, chñ yÕu lµ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn. §iÒu ®ã lµ do cã nhiÒu ®iÓm t¬ng ®ång gi÷a c¸c níc trong khu vùc kh«ng cã lîi cho sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i gi÷a hä. TÊt c¶ ®Òu ë trong t×nh tr¹ng thiÕu nguån vèn kÜ thuËt l¹c hËu, c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ nguån nguyªn liÖu, n«ng phÈm vµ hµng c«ng nghiÖp gia c«ng chÕ biÕn dùa vµo thu hót nguån lao ®éng rÎ trong níc cßn ®ang d thõa. H¬n n÷a trong thêi k× ®Çu vÉn cßn nhiÒu nh©n tè bÊt æn ®Þnh, m©u thuÉn vµ nguy c¬ xung ®ét gi÷a c¸c quèc gia trong khu vùc: Liªn X« vµ MÜ ®· chi phèi chiÒu híng ph¸t triÓn kh¸c nhau t¹o ra sù bÊt ®ång, thËm chÝ cã khi quan hÖ gi÷a c¸c níc trong khu vùc cßn mang tÝnh ®èi ®Çu nhua. V× vËy, ngay c¶ khi tæ chøc ASEAN ®îc thµnh lËp, mÆc dï môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu nh trong tuyªn bè chung ngµy 8 – 8 – 1967 t¹i Bangkok, Th¸i Lan ®· ghi: c¸c níc §«ng Nam ¸ cã tr¸ch nhiÖm chÝnh vÒ t¨ng cêng sù æn ®Þnh kinh tÕ x· héi cña khu vùc; quyÕt t©m ®¶m b¶o an ninh vµ æn ®Þnh cña m×nh, kh«ng cã sù can thiÖp cña bªn ngoµi díi bÊt k× h×nh thøc biÓu hiÖn nµo, nhung chñ ®Ò 6 chÝnh trong chêng tr×nh nghÞ sù cña héi nghÞ ngo¹i trëng thêng viªn cña ASEAN trong kho¶ng mêi n¨m ®Çu chñ yÕu tËp trung vµo viÖc t¹o lËp sù æn ®Þnh, b¶o ®¶m an ninh, gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vµ t×m kiÕm th¸i ®é chung tríc ¶nh hëng qu©n sù tõ níc ngoµi. Th¸ng 2. 1977, hiÖp ®Þnh mËu dÞch u ®·i ë Manila(Philippin) nh»m t¨ng cêng quan hÖ mËu dÞch gi÷a c¸c níc thµnh viªn. Theo ®ã mçi níc sÏ cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó dÇn dÇn gi¶i phãng mËu dÞch trong khu vùc khái hµng rµo thuÕ quan c¸ch biÖt nhau. N¨m 1977 cã 4 mÆt hµng, ®Õn cuèi n¨m 1982 cã 2. 529 mÆt hµng víi m¸c u ®·i gi¶m tõ 20% ®Õn 25% thuÕ quan. Ngoµi ra, do ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam. §êng lèi kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam nghiªng h¼n vÒ phÝa c¸c níc x· héi chñ nghÜa, ®Æc biÖt lµ tõ th¸ng 6- 1978 trong kho¸ häp lÇn thø 32 cña héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ (SEU) chÝnh phñ ViÖt Nam quyÕt ®Þnh ra nhËp SEUvíi t c¸ch lµ thµnh viªn chÝnh thøc. Liªn kÕt kinh tÕ víi c¸c níc trong céng ®ång x· héi chñ nghÜa ®îc më réng, trong ®ã SEU giµnh cho ViÖt Nam nhiÒu sù u ®·i nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam x©y dùng vµ ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ theo m« h×nh x· héi chñ nghÜa nh c¸c níc trong céng ®ång SEU. C¬ cÊu tæ chøc vµ c¬ cÊu ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng mang tÝnh chÊt chØ huy, tËp trung vµo mét trung t©m thèng nhÊt. Nhµ níc n¾m toµn bé quyÒn ngo¹i th¬ng ngo¹i giao cho tæng c«ng ty xuÊt nhËp khÈu ®Æc quyÒn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy. C¸c tæ chøc kinh doanh xuÊt khÈu còng kh«ng cã quyÒn chñ ®éng trong c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, gi¸ c¶, mÆt hµng, thÞ trêng, tØ gi¸ hèi ®o¸i ®Òu do nhµ níc quy ®Þnh. Nhµ níc cung cÊp vèn, vËt t, thiÕt bÞ cho s¶n xuÊt s¶n phÈm xuÊt khÈu theo kÕ ho¹ch ph©n bæ hµng n¨m. L·i xuÊt cña c¸c xÝ nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ph¶i nép cho nhµ níc, c¸c kho¶n lç nhµ níc sÏ bï. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong ph¹m vi SEU ®îc thùc hiÖn theo c¸c nghÞ ®Þnh th kÝ kÕt hµng n¨m thu bï chªnh lÖch ngo¹i th¬ng vµ chuyÓn sè d n¨m sau. C¬ chÕ ho¹t ®éng th¬ng m¹i trong khèi c¸c níc x· héi chñ nghÜa nãi chung cßn mang nÆng tÝnh chÊt trao ®æi hiÖn vËt, mang tÝnh chªnh lÖch hµnh chÝnh. * Møc ®é: Do nh÷ng ®Æc ®iÓm trong quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Asean nªn nã cã ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn møc ®é trong quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a hai bªn. Nh×n chung quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Asean trong thêi gian nµy tiÕn triÓn rÊt chËm ch¹p trong mét thêi gian dµi, chñ yÕu lµ quan hÖ víi c¸c níc x· héi chñ nghÜa(chiÕm ®Õn 60- 70 % ) cßn trong tæng gi¸ trÞ hµng nhËp khÈu 7 phÇn tõ c¸c níc x· héi chñ nghÜa n¨m thÊp nhÊt chiÕm 56% vµ cao nhÊt lªn tíi 81%. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn nãi chung (cã c¶ níc §«ng Nam ¸) chiÕm tõ 13% ®Õn 20% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ tõ 4% ®Õn13% trong tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu vµo ViÖt Nam trong giai ®o¹n tõ 1976 – 1985. §Õn gi÷a nh÷ng n¨m 1986 quan hÖ th¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi c¸c níc ngoµi chñ yÕu vÉn lµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng chËm víi sè lîng thÊp. Trong nh÷ng n¨m 1986-1989 ViÖt Nam cßn bu«n b¸n víi c¸c níc SEU kim ng¹ch bu«n b¸n víi khèi nµy trong tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam cao nhÊt lªn tíi 73, 8% (n¨m 1987) vµ thÊp nhÊt lµ n¨m 1989 còng lªn tíi 62%. Tuy nhiªn ®Ó ®èi phã víi th¸ch thøc bªn ngoµi c¸c níc ASEAN ph¶i t¨ng cêng liªn kÕt néi bé ASEAN nh»m t¹o søc m¹nh chung cho ASEAN lÊy ®ã lµ chç dùa cho mçi níc, chÝnh v× thÕ mµ mét sù kiÖn quan träng trong sù ®iÒu chØnh nµy lµ lÇn ®Çu tiªn sau 9 n¨m thµnh lËp héi nghÞ cao cÊp lÇn thø nhÊt ASEAN ®· tiÕn hµnh ë Bali(In®«nªxia) n¨m 1976. Tuyªn bè cña héi nghÞ ®· kh¼ng ®Þnh ASEAN lµ mét tæ chøc chÝnh trÞ khu vùc nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña kinh tÕ vµ h×nh thµnh c¬ cÊu tæ chøc chÆt chÏ h¬n. §iÒu nµy rÊt cã lîi cho quan hÖ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN sau nµy. Ch¬ng II T×nh h×nh vµ ®Æc ®iÓm quan hÖ gi÷a viÖt nam vµ sau nh÷ng n¨m 1990 I. Môc ®Ých cña ViÖt Nam gia nhËp asean vµ tham gia AFTA: Sau nhiÒu n¨m vµ nhiÒu giai ®o¹n th¨ng trÇm trong quan hÖ ®èi ngo¹i gi÷a hai bªn ViÖt Nam vµ ASEAN ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn quan träng tõ thËp kØ 90 ®Õn nay, kÕt qu¶ næi bËt nhÊt tõ n¨m 1995 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· ®îc kÕt n¹p vµo ASEAN. Nh vËy kh«ng gian ASEAN ®· ®îc më réng tõ ASEAN 6 thµnh ASEAN 7. 8 ViÖc ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc nµy ®· më ra mét thêi k× míi cho tæ chøc nµy, thêi k× héi nhËp khu vùc ho¸ cña §«ng Nam ¸. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn mét quèc gia do §¶ng céng s¶n l·nh ®¹o ®i theo híng x· héi chñ nghÜa mµ tríc ®ã coi lµ mét §¶ng nguy hiÓm, cã mét thùc tÕ lµ sau khi ViÖt Nam chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN th× viÖc Campuchia, Lµo vµ Myanma tham gia vµo tæ chøc nµy chØ cßn lµ vÊn ®Ò thêi gian. Nh mäi ngêi ®· biÕt ASEAN kh«ng ph¶i lµ mét liªn minh gi÷a nh÷ng níc cã cïng tr×nh ®é ph¸t triÓn nh EU vµ còng kh«ng ph¶i lµ mét khèi liªn minh mÉu dÞch tù do gi÷a hai níc ph¸t triÓn vµ mét níc ®ang ph¸t triÓn nh khèi mËu dÞch tù do B¾c MÜ NAFTA mµ lµ mét hiÖp héi gi÷a c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã nhiÒu thÓ chÕ chÝnh trÞ kh¸c nhau, tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau. ChÝnh v× thÕ ViÖt Nam mét quèc gia do §angr céng s¶n l·nh ®¹o tham gia vµo ASEAN cµng thÓ hiÖn râ tÝnh hiÖp héi cña tæ chøc nµy. Víi tinh thÇn mÒm m¹i uyÓn chuyÓn cña hiÖp héi vµ ®Æc trng thèng nhÊt trong ®a d¹ng vai trß cña ASEAN cµng ®îc kh¼ng ®Þnh nh mét phÇn cña t×nh h×nh quèc tÕ vµ lµ khu vùc ®ang cã nhiÒu thay ®æi vµ phÇn quan träng lµ do søc m¹nh cña hiÖp héi ngµy cµng ®îc t¨ng cêng. VÒ phÇn m×nh, sau khi tham gia ASEAN tríc hÕt lµ ViÖt Nam cã vai trß quan träng h¬n trong viÖc gi¶i quyÕt nhiªï vÊn ®Ò vÒ an ninh chÝnh trÞ trong khu vùc nh viÖc tranh chÊp l·nh thæ, vïng biÓn h¶i ®¶o nguy c¬ xung ®ét s¾c téc t«n gi¸o vµ vÊn ®Ò téi ph¹m quèc tÕ an ninh néi ®Þa khã kiÓm so¸t. ngoµi ra cã thÓ thÊy viÖc ViÖt Nam tham gia vµo ASEAN t¹o ra nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i vÒ kinh tÕ. ViÖt Nam víi nguån tµi nguyªn ®a d¹ng vµ phãng phó, víi thÞ trêng tiªu thô réng lín Ýt kh¾t khe h¬n c¸c thÞ trêng ë c¸c níc ®ang ph¸p triÓn lµ yÕu tè ®¸ng kÓ ®Ó ASEAN ®a d¹ng h¬n, cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n trong lÜh vùc hîp t¸c cïng khai th¸c, cïng ph¸p triÓn trong ph¹m vi khu vùc. ViÖt Nam hiÖn nay ®ang ®¹t møc t¨ng trëng 8, 2% n¨m, l¹m ph¸p trªn díi 10%, xuÊt khÈu t¨ng gÇn 40% ®Æc biÖt mçi n¨m ViÖt Nam cung cÊp cho thÞ trêng thÕ giíi h¬n 1 triÖu tÊn g¹o. §ã lµ nh÷ng thuËn lîi cña ViÖt Nam dµnh cho c¸c ASEAN trong qu¸ tr×nh hîp t¸c cïng ph¸p triÓn. Sau khi trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN, ViÖt Nam ®· tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng còng nh thùc hiÖn c¸c tho¶ thuËt trong khèi. Trong ®ã næi bËt nhÊt lµ ViÖt Nam tham gia vµo khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) N¨m 1995 kim ng¹ch xuÊt khÈu chÝnh thøc cña ViÖt Nam ®¹t 5, 2 tØ USA vµ kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 7, 5 tØ USA, th©m hôt 2, 3 tØ USA trong ®ã h¬n mét nöa th©m hôt víi c¸c níc ASEAN, nh÷ng níc nµy hÇu hÕt xuÊt khÈu hµng chÕ t¹o, ph©n bãn vµ m¸y mãc sangViÖt Nam vµ nhËp dµu má tõ ViÖt Nam. §ång 9 thêi ®ay còng lµ c¬ héi ®Ó ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn tham vµo sù ph©n c«ng lao ®éng s¶n xuÊt cña ASEAN, t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam ®Çu t, ph¸p triÓn cã chiÒu s©u theo híng chuyªn m«n ho¸ vµ thóc ®Èy h¬n n÷a chÊt lîng s¶n phÈm hµng ho¸ ®Ó cã thÓ võa hîp t¸c võa c¹nh tranh trong ph¹m vi khu vùc. II. tiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam §Ó thùc hiÖn afta, c¸c níc thµnh viªn cã thÓ tiÕn hµnh b¾t ®Çu c¾t gi¶m thuÕ quan cña c¸c mÆt hµng thuéc diÖn c¾t gi¶m vµo nh÷ng thêi gian kh¸c nhau, nhng thêi ®iÓm hoµn thanh viÖc c¾t gi¶m lµ nh nhau. Riªng ®èi víi ViÖt Nam, nh÷ng thêi h¹n ph¶i hoµn thµnh viÖc c¾t gi¶m ®Òu ®îc céng thªm ba n¨m. Theo nguyªn t¾c nµy, Singapore vµ Malaysia ®· b¾t ®Çu thùc hiªn viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan ngay tõ n¨m 1993. §èi víi c¸c mÆt hµng cã møc thuÕ quan trªn 20%, Brunei b¾t ®Çu gi¶m tõ n¨m 1994, Philippines n¨m 1996 Indonesia vµ Th¸i lan n¨m 1998, Nhng ®èi víi c¸c mÆt hµng cã møc thuÕ quan díi 20% th× Brunei vµ Philippines b¾t ®Çu thùc hiÖn n¨m 1996 cßn Th¸i lan ®Õn n¨m 1999 míi b¾t ®©ï thùc hiÖn. T¹i héi ®ång AFTA cña ASEAN th¸ng 10 /1995. ViÖt Nam ®· c«ng bè danh môc gi¶m thuÕ 1622 mÆt hµng cho c¶ thêi k× 1996-2000 vµ b¾t ®Çu tõ 1-1 -1996 sÏ tham gia ngay vµo ®ît ®Çu lÞch tr×nh CEPT víi 875 danh môc gi¶m thuÕ nhËp khÈu xuèng 0-5% vµ sÏ tù do ho¸ th¬ng m¹i hoµn toµn vµo n¨m 2006 III. t×nh h×nh quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam -ASEAN tõ sau n¨m 90. 1. Quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam -ASEAN tõ sau n¨m 1990. 1.1. VÒ xuÊt khÈu: Tríc hÕt xÐt vÒ mÆt c¬ cÊu bu«n b¸n, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang ASEAN chiÕm 1/4 tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, cßn kim ng¹ch nhËp khÈu tõ ASEAN l¹i chiÕm tíi chõng 1/3 tæng kim ng¹ch nhËp khÈu. MÆc dï xuÊt khÈu gia t¨ng ®Æc biÖt nhê mÆt hµng chñ ®¹o lµ dÇu th« xuÊt sang Singapore, triÓn väng gia t¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c níc ASEAN cha cã nh÷ng høa hÑn thay ®æi. B¶ng: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi c¸c níc ASEAN tÝnh ®Õn n¨m 1996 1992 XK NK 1993 XK NK 1994 XK NK 10 1995 XK NK 1996 XK NK Indonesia 10, 9 39, 8 22, 9 84, 5 35, 3 55, 8 190 45, 7 64, 8 116, 3 66, 1 Malaysia 68, 4 35, 9 55, 8 24, 8 104, 5 190, 5 77, 7 Philippin 1, 0 0, 5 1, 6 1, 9 3, 6 15, 0 42, 5 24, 6 132, 0 Singapore Thailand NhËp Tængkim ng¹ch Trong tæng sè 2581 21, 4 2541 37, 0 2985 17, 8 1269 32, 2 3893 20, 4 5225 30, 0 5445 23, 5 8155 27, 8 7255 35, 0 154, 3 272, 3 173, 0 3894 34, 9 Nguån: ViÖt Nam §«ng Nam ¸ ngµy nay sè 2/1997 TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 2/1997, tæng gÝa trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c níc ASEAN ®¹t 1, 883 tØ USD, chiÕm 21% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Nh vËy trong bu«n b¸n víi c¸c níc ASEAN-ViÖt Nam ®· nhËp siªu 1, 267tØ USD (tÝnh ®Õn n¨m 1997). Riªng n¨m 1998 do ¶nh hëng nÆng nÒ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ diÔn ra ë hÇu hÕt c¸c níc trong khu vùc ch©u ¸ vµ sù gi¶m sót cña nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh dÇu th«, h¹t ®iÒu, than ®¸..nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta chØ t¨ng cã 0, 9%. N¨m 1999 tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c níc ASEAN lµ 23, 159 tû USD trong ®ã vïng §«ng Nam ¸ lµ 5. 751 tû USD. N¨m 99 møc nhËp siªu gi¶m xuèng cßn 823 triÖu USD. Nhng mét sè nhµ kinh tÕ cho r»ng møc nhËp siªu sÏ cßn t¨ng lªn n÷a khi ViÖt Nam thùc hiÖn ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«n khæ CEPT. V× nhiÒu nuíc trong khu vùc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n ViÖt Nam, kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cña hä lín h¬n ViÖt Nam, nhÊt lµ c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ t¹o. Trong khi ®ã mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta chñ yÕu lµ hµng n«ng s¶n l¹i n»m trong danh môc lo¹i trõ hoµn toµn hoÆc c¾t gi¶m thuÕ chËm trong tiÕn tr×nh tiÕn tíi AFTA. MÆt kh¸c, còng cÇn thÊy r»ng mét sè hµng ho¸ cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang ASEAN nh g¹o cµphª, cao su, hµng may mÆc..l¹i ®îc c¸c níc nµy t¸i xuÊt sang c¸c níc kh¸c v× c«ng nghÖ chÕ biÕn cña hä cao h¬n, hä cã thÓ n©ng chÊt lîng hµng ViÖt Nam, hoÆc do ViÖt Nam cha t×m kiÕm, tiÕp cËn víi thÞ trêng bªn ngoµi. 11 1.2. VÒ nhËp khÈu ViÖt Nam nhËp tõ ASEAN chñ yÕu lµ tõ nh÷ng nguyªn vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt mµ ViÖt Nam cha s¶n xuÊt ®îc hoÆc cha ®ñ ®¸p øng ®îc nhu cÇu trong níc nh nh«m, xim¨ng, ho¸ chÊt, ®iÖn tö, thuèc ch÷a bÖnh…h¬n mét nöa tæng sè mÆt hµng cã thuÕ nhËp khÈu hiÖn thÊp h¬n 5% ®ã lµ hµng ho¸ vËt t phôc vô s¶n xuÊt hoÆc hµng tiªu dïng lµ s¶n xuÊt hoÆc hµng tiªu dïng thiÕt yÕu. NhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ c¸c nuíc ASEAN cã chiÒu híng gi¶m sót trong n¨m 1993, 1994, 1995(so víi n¨m 1991 vµ 1992) nhng ®Õn n¨m 1996 th× chiÒu híng nµy kh«ng cßn n÷a. KÕt qu¶ nµy ch¾c ch¾n lµ do ViÖt Nam thùc hiÖn CEPT. Kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ ASEAN dao ®éng 27-28% so víi tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña c¶ níc trong hai n¨m 1995vµ 1996 nhng n¨m 1996 tû träng nµy l¹i t¨ng vät lªn lµ 34, 9%. 1.3. Quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi hai níc ®iÓn h×nh lµ Singapore vµ Thailand. a. Quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam -Singapore Singapore lµ b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam trong khèi ASEAN nãi riªng vµ lín thø hai sau NhËt B¶n. Hai níc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao vµo th¸ng 8/1973. Sau ®ã ®· kÝ kÕt víi nhau nhiÒu hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i vµ kinh tÕ. Quan hÖ bu«n b¸n gi÷a hai bªn t¨ng nhanh tõ 112 triÖu USD n¨m 1989 lªn 691 triÖu n¨m 1990 vµ ®¹t cao nhÊt lªn tíi 3. 517 tû USD n¨m 1996 gÊp 31, 4 lÇn n¨m 1980 BiÓu: XuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam-Singapore §¬n vÞ (triÖu USD vµ %) Tæng sè Trong ®ã -XuÊt khÈu -NhËp khÈu % trong ASEAN 1990 691, 5 1992 1. 223, 3 1994 1. 739, 3 1996 3. 322, 6 1998 3. 517 1999 2. 705 194, 5 497 77, 8 401, 7 821, 6 80, 5 593, 5 1. 145, 8 67, 3 1. 250 2. 032, 6 69, 7 1. 080 2. 437 57, 4 822 1. 883 47 Nguån:tæng côc thèng kª, s®® Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t Trong giai ®o¹n 1990-1989 kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a hai níc liªn tôc t¨ng nhanh vµ chiÕm tû träng lín nhÊt trong kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam víi 12 ASEAN. N¨m 1990 lµ 77, 8;1992 lµ 80, 5 1996 lµ 69, 7 n¨m 1998 lµ 57, 4% vµ 1999 lµ 47%, bá c¸ch xa b¹n hµng thø hai trong khu vùc lµ thailand. Riªng n¨m 1996 Singapore lµ níc ®øng ®Èu trong c¸c níc cã quan bu«n b¸n víi ViÖt Nam, chiÕm 18% trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña vÖt Nam víi thÕ giíi. N¨m 1997 -1999 do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc, bu«n b¸n hai chiÒu cã gi¶m ®i, nhng Singapore vÉn cßn chiÕm tû trong lín trong tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. N¨m 1997 lµ 17%, n¨m 1998lµ 16, 1% vµ n¨m 1999 lµ 11, 7%. N¨m 1999 Singapore lµ b¹n hµng ®øng thø hai sau nhËt b¶n vÒ nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Singapore chiÕm 7, 1% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1999. Singapore ®øng thø nhÊt vÒ nhËp khÈu h¹t tiªu, cao su ®øng thø hai vÒ nhËp khÈu g¹o, ®øng thø ba vÒ nhËp khÈu cµ phª, dÇu th« cña ViÖt Nam n¨m 1999. ViÖt Nam nhËp tõ singapore nhiÒu lo¹i hµng ho¸ phôc vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn cña m×nh. Tèc ®é nhËp khÈu t¨ng nhanh rong thêi gian võa qua, cao nhÊt lµ n¨m 1998víi 2, 437 tû USD b»ng 490, 3 so víi n¨m 1990. hµng nhËp khÈu tõ Singapore chñ yÕu lµ x¨ng dÇu thµnh phÈm s¾t thÐp c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ, xem¸y, «t«, hµng ®iÖn tö, ph©n bãn.. §iÓm ®¸ng chó ý lµ Singapore lµ mét trong nh÷ng b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam, nhng ngîc alÞ tû träng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam chØ chiÕm tû träng rÊt nhá, chØ b»ng 1, 2% trong tæng kim ng¹ch ngo¹i thu¬ng cña Singapore n¨m 1997. Do thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµo Singapore gÇn nh b»ng 0%. V× vËy võa t¨ng cêng më réng quan hÖ th¬ng m¹i víi Singapore võa v¬n lªn ®Ó t×m kiÕm thÞ trñêng bu«n b¸n trùc tiÕp lµ ®iÒu mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn híng tíi. b. Quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam -Thailand Tõ n¨m 1995 ®Õn nay Thailand ®· trë thµnh b¹n hµng lín thø hai cña ViÖt Nam trong khèi ASEAN BiÓu xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam -Thailand (§¬n vÞ triÖu USD ) Tæng sè Trong ®ã - XuÊt khÈu 1990 69, 3 1992 112, 7 1994 323, 3 1996 601, 9 1998 943, 3 1999 869 52, 3 71, 5 97, 6 107, 4 295, 313 13 - NhËp khÈu % trong ASEAN 17 7, 8 41, 2 7, 4 225, 7 12, 5 494, 5 12, 6 648 15, 4 556 15, 1 Nguån:Tæng côc thèng kª -S®®-Bé kÕ ho¹ch ®Çu t Gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam -Thailand t¨ng liªn tôc trong h¬n 10 n¨m qua, ®¹t 869 ttriÖu USD, gÊp 12, 5 lÇn n¨m 1990 vµ chiÕm 15, 1% trong tæng kim ng¹ch cña ViÖt Nam víi ASEAN vµ chiÕm 3, 8% trong tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi thÕ giíi. Hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thailand cã c¬ cÊu t¬ng tù nh víi singapore chØ trõ hai lo¹i lµ chÌ vµ h¹t ®iÒu. Nhng kh¸c víi singapore mét nuíc c«ng nghiÖp míi, thailannd lµ mét nuíc ®ang ph¸t triÓn, cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn lín vÒ c«ng nghiÖp, lµ nuíc xuÊt khÈu ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ g¹o, cao su, vµ cßn xuÊt khÈu nhiÒu lo¹i n«ng s¶n vµ h¸i s¶n kh¸c. Hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cña thailand hiÑn nay lµ dÖt vµ may mÆc, m¸y tÝnh vµ cÊu kiÖn m¸y tÝnh … trong danh môc cã nhiÌu lo¹i cña ViÖt Nam do hµng thailand cã chÊt lîng, tr×nh ®é c«ng nghÖ cao h¬n. Do ®ã nhiÒu mÆt hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu sang thailand ®îc hä t¸i chÕ n©ng cao chÊt lîng hoÆc bæ sung vµo khèi lîng hµng ho¸ xuÊt khÈu cña hä N¨m 1999 hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thailand ®¹t gi¸ trÞ cao nhÊt lµ linh kiÖn m¸y tÝnh, ®¹t tíi 146, 975 ngh×n USD, tiÕp theo lµ cµphª 27. 249 ngh×n tÊn (kho¶ng h¬n 33, 050 ngh×n USD ). Hµng ngËp khÈu cña ViÖt Nam tõ thailand chñ yÕu lµ hµng c«ng nghiÖp, xe m¸y, h¹t nhùa... quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ thailand t¨ng nhanh nhng vÉn cha t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña hai níc trong thêi gian qua. §Æc biÖt vÒ phÝa ViÖt Nam thailand ®· lµ b¹n hµng lín, nhng ngîc l¹i kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi thailand chØ chiÕm 0, 7%tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam. C¸n c©n th¬ng m¹i gi÷a hai níc õ n¨m 1993 ®Õn nay cã sù th©m hôt lu«n lu«n ë phÝa ViÖt Nam. 2. §Çu t trùc tiÕp Víi viÖc ban hµnh vµ söa ®æi luËt ®Çu t níc ngoµi, do ®ã vèn ®Çu t quèc tÕ tõ nhiÒu khu vùc, díi nhiÒu h×nh thøc ®· ch¶y m¹nh vµo ViÖt Nam. Hîp t¸c ®Çu t gi÷a ASEAN vµ ViÖt Nam cã nh÷ng yÕu tè thuËn lîi vµ tiÒm n¨ng lín. TÝnh ®Õn hÕt quÝ hai n¨m 1994 ®Çu t cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam lµ 1. 433tû USD (®Õn hÕt n¨m 1993 lµ 815 triÖu)®îc xÕp vµo trong 10 níc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t lín nhÊt vµo ViÖt Nam. §iÒu ®¸ng chó ý lµ tèc ®é ®Çu t cña c¸cníc ASEAN vµo ViÖt Nam ph¸t triÓn rÊt nhanh v× ®Õn 1990 c¸c níc ASEAN chØ míi ®Çu t 14 vµo ViÖt Nam lµ 16 dù ¸n víi sè vèn 35 triÖuUSD th× n¨m 1991 ®· n©ng lªn 28 dù ¸n víi tæng sè vèn lªn tíi 168 triÖu USD nh vËy n¨m 1991 so víi n¨m 1990 gÊp 1, 75 lÇn vÒ dù ¸n, gÊp 4, 8 lÇn sè vèn ®Çu t vµ gÊp 2, 74 qui m« b×nh qu©n cña dô ¸n. §Çu n¨m 1994 sè vèn ®Çu t cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam lµ 618 triÖu USD, chiÕm 3/4 sè vèn ®Çu t tõ tríc ®Õn hÕt n¨m 1993 cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam. Sau khi Mü xo¸ bá cÊm vËn kinh tÕ víi ViÖt Nam 02/1993 vÊn ®Ò b×nh thêng ho¸ quan hÖ víi trung quèc, nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc ASEAN xung quanh vÊn ®Ò Campuchia ®îc gi¶i quyÕt th× t×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam t¨ng lªn s«i ®éng vµ ASEAN trë thµnh nh÷ng nhµ ®Çu t quan träng nhÊt t¹i ViÖt Nam. TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 5/1995 tríc khi ViÖt Nam gia nhËp ASEAN, c¸c níc ASEAN ®· ®Çu t vµo ViÖt Nam víi tæng sè vèn lµ 2, 262 tû USD víi 200 dù ¸n chiÕm trªn 15% tæng sè vèn ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam. Nh×n chung qui m« vèn cña c¸c dù ¸n ®Çu t cßn nhá tõ (1-5triÖu USD). Bëi v× tiÒm lùc vèn cña cña c¸c nhµ ®Çu t ASEAN cßn h¹n chÕ so víi c¸c níc kh¸c NiC s ch©u ¸, Mü, NhËt..h¬n n÷a hä l¹i ®Çu t vµo nh÷ng ngµnh khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam nh lao ®éng, khai th¸c tµi nguyªn, chÕ biÕn n«ng s¶n..nh÷ng ngµnh nµy c«ng nghÖ thÊp vèn ®Çu t ®ßi hái kh«ng nhiÒu s¶n phÈm chñ yÕu tiªu thô trªn trÞ trêng ViÖt Nam nªn qui m« ®Çu t còng bÞ h¹n chÕ. BiÓu:T×nh h×nh ®Çu t cña c¸c níc ASEAN vµo c¸c ngµnh kinh tÕ cña ViÖt Nam 1988-1994 §¬n vÞ (triÖu USD) níc dÇu khÝ singapore malaysia thailand indonesia philippin 28 56 15 26, 5 c«ng nghiÖp 371 347, 20 55, 10 46, 25 40, 92 n«ng l©m nghiÖp 8, 86 thuû h¶i s¶n KS. VP lµmviÖc 10, 35 528, 1 95 76, 28 21, 12 35, 35 1, 63 dÞch vô 80, 37 2, 39 22, 60 10 ng©n hµng 10 10 45 c¬ së h¹ tÇng 5, 39 4, 6 16 tæng céng 1, 042 581 289 117 59 Nguån: Danh môc c¸c dù ¸n ®Çu t 1988-1999 s®® Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 1/1995, Singapore ®øng tha ba vµ lµ quèc gia ASEAN cã tæng sè dù ¸n vµ sè vèn lín nhÊt trong ®Çu t trùc tiÕp cña ASEAN vµo ViÖt 15 Nam. trong ®ã cã 29 dù ¸n c«ng nghiÖp, 1 dù ¸n th¨m dß khai th¸c dÇu khÝ, 1 dù ¸n n«ng ng nghiÖp 14 dù ¸n x©y dùng kh¸ch s¹n, 8 dù ¸n giao th«ng bu ®iÖn. §Çu t cña singapore chñ yÕu vµo nh÷ng n¬i cã c¬ së h¹ tÇng t¬ng ®èi tèt nh Hµnéi, thµnh phè HCM..c¸c h×nh thøc gåm liªn doanh chiÕm 84%, 100% vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm 10%cßn l¹i lµ h×nh thøc h¬pî doanh chiÕm 12% tæng sè vèn ®¨ng ký, t¹o ®îc viÖc lµm cho 7 ngµn lao ®éng, Sè dù ¸n cña Singapore ®îc t¨ng lªn hµng n¨m chñ yÕu vµo ®Çu t dÞch vô kh¸ch s¹n. T¹i hµ néi cã th¸p trung t©m hµ néi vèn ®Çu t 32, 2 triÖuUSD vuõn hoµng gia qu¶ng b¸ trªn 50 triÖu USD. Sè dù ¸n khi ®a vµo ho¹t ®éng sÏ klh«ng chØ lµm thay ®æi bé mÆt cña riªng tõng thµnh phè mµ cßn gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. N¨m 1996, tæng sè vèn ®Çu t ®· ®¨ng ký cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam lµ 4, 7tû USD (292dù ¸n )chiÕm kho¶ng 20% toµn bé sè vèn ®Çu t (®¨ng ký )t¹i ViÖt Nam. §Õn cuèi n¨m 1997, sau 10 n¨m thch hiÖn luËt ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®· t¨ng lªn nhanh chãng tõ 292 dù ¸n víi sè vèn 4. 666 tû USD n¨m 1996 ®Õn cuèi n¨m 1997 lµ 362 dù ¸n víi sè vèn ®Çu t 8. 634, 6 tûUSD, chiÕm 15, 6 % tæng sè dù ¸n vµ 27, 6% tæng vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt Nam. Sang n¨m 1998, do t¸c ®éng ¶nh huëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc vµ m«i trêng ®Çu t cã nhiÒu víng m¾c, ®Çu t trùc tiÕp cña c¸c nuíc ASEAN vµo ViÖt Nam kh«ng nh÷ng bÞ gi¶m m¹nh mµ cßn bÞ gi·n tiÕn ®é, nhiÒu dù ¸n ®· thùc hiÖn hoÆc ®· ®îc cÊp giÊy phÐp. theo sè liÖu thèng kª cña bé kÕ ho¹ch ®Çu t cho thÊy, trong kh¶ng 9 th¸ng ®Çu n¨m 1998 chØ cã 15 dù ¸n cña c¸c níc ASEAN ®îc cÊp giÊy phÐp v¬Ý kho¶ng 803 triÖu USD vèn ®Çu t, trong ®ã kho¶ng 700 triÖu cña singapore mÆc dï ®· ®îc phª duyÖt nhng vÉn cha muèn nhËn giÊy phÐp ®Çu t. nh vËy, ®Õn hÕt th¸ng1/1998 c¸c níc ASEAN ®· ®Çu t vµo ViÖt Nam 379 dù ¸n víi tæng sè vèn ®Çu t 9. 517 tû USD, chiÕm 18, 4%tæng sè dù ¸n vµ 27, 8 vèn ®Çu t trîc tiÕp cña c¶ níc. §Çu t trùc tiÕpcña ASEAN vµo ViÖt Nam n¨m 1998 gi¶m 70% so víi cïng k× n¨m 1997, nhiÒu chuyªn gia cho r»ng, hiÖu qu¶ doanh thu do vèn thùc hiÖn cña c¸c dù ¸n ®Çu t cha cao. thªm vµo ®ã tû träng xuÊt khÈu cßn thÊp, cha ®¸p øng ®îc mong mái cña ViÖt Nam. NÕu thùc tÕ nµy kh«ng ®îc c¶i thiÖn, kh«ng Ýt c¸c dù ¸n cña ASEAN t¹i ViÖt Nam sÏ gÆp khã kh¨n vÒ c©n ®èi ngo¹i tÖ. Tãm l¹i ®Çu t trùc tiÕp cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam tõ 1990 ®Õn nay tèc ®é gia t¨ng vÒ sè dù ¸n vµ vèn ®Çu t kh¸ nhanh dÆc biÖt lµ sau 28/7/1995 khi 16 ViÖt Nam trë thµnh thµh viªn chÝnh thøc cña ASEAN. ®iÒu nµy chøng tá c¸c nhµ ®Çu t rÊt quan t©m ®Õn thÞ trêng ®Çu t cña ViÖt Nam. Qui m« b×nh qu©n cña dù ¸n ë møc trung b×nh kho¶ng 25 triÖu USD. trong khi qui m« b×nh qu©n cña ®Çu t trùc tiÕp cña c¶ níc ®¹t kho¶ng 16, 6 triÖu USD. tuy nhiªn khñng ho¶ng tµi chÝnh ®«ng Nam ¸ lkµm gi¶m m¹nh dßng vèn ®Çu t trùc tiÕp cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam. §iÒu ®ã cho thÊy r»ng dßng vèn cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam tuy nhanh nhng kh«ng æn ®Þnh. 3. Hîp t¸c l¬ng thùc, n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp VÒ c«ng nghiÖp -l¬ng thùc:ASEAN ®¹t kÕt qu¶ chñ yÕu trong c¸c l·nh vùc kiÓm so¸t s©u h¹i vµ dÞch bÖnh, huÊn luyÖn kü thuËt nghiªn cøu n«ng nghiÖp vµ lËp quÜ an ninh l¬ng thùc. QuÜ an ninh l¬ng thùc ®· ®îc c¸c níc ASEAN thµnh lËp vµo th¸ng 10/1979 víi môc tiªu chÝnh lµ phèi hîp c¸c kÕ ho¹ch dù tr÷ l¬ng thùc quèc gia, gióp ®ì nhau trong t×nh thÕ khÈn cÊp, thµnh lËp hÖ th«ng tin b¸o ®éng sím vÒ l¬ng thùc. QuÜ an ninh l¬ng thùc do c¸c níc thµnh viªn ®ãng gãp ®· cã 67, 000 tÊn l¬ng thùc trong ®ã cã ®ãng gãp cña ViÖt Nam ). Tõ sau héi nghÞ cÊp cao ASEAN lÇn 4 (th¸ng1/1992)ë singapore, hîp t¸c trªn lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®· trë nªn tÝch cùc h¬n theo chiÒu híng nªu trong hioÖp ®Þnh khung vÒ t¨ng cêng hîp t¸c kinh tÐ ASEAN. Hîp t¸c vÒ l©m nghiÖp:c¸c dù ¸n chñ yÕu lµ vÒ trång rõng, qu¶n lý rõngvµ cung cÊp níc tíi vµ kü thuËt khai th¸c gç. c¸c dù ¸n nµy chñ yÕu lµ ®îc tµi trî bëi c¸c níc nh canada, australia, mü.. Th¸ng 5/1986 trung t©m c«ng nghÖ vµ gç ASEAN ®îc thµnh lËp t¹i Kualumpur nh»m gióp c¸c nøoc thµnh viªn ASEAN kh¾c phôc c¸c vÊn ®Ì nh sö dông c¸c chñng lo¹i Ýt ®îc sö dông ë khu vùc, më réng tèi ®a c¸c nguån gç khai th¸c ®îc, chuyÓn ®æi c«ng nghÖ c¸c nguån rõng nh©n t¹o. Nã còng hç trî kü thuËt vÒ gç vµ ®µo t¹o c¸c nhµ qu¶n lý c«ng nghiÖp gç. Ngoµi nh÷ng lÜnh vùc hîp t¸c trªn ViÖt Nam cßn tham gia hµng lo¹t c¸c chñng lo¹i vÒ hîp t¸c khoa häc kh¸c trong ASEAN nh n¨ng lîng giao th«ng vËn t¶i tµi chÝnh th«ng tin … 4. §Æc ®iÓm giai ®o¹n nµy C¸c dù ¸n cña ASEAN chñ yÕu tËp trung díi h×nh thøc liªn doanh, sau ®ã ®Õn xÝ nghiÖp 100% së h÷u níc ngoµi, sè dù ¸n hîp doanh rÊt nhá, nh vËy c¸c nhµ ®Çu t ASEAN m¹o hiÓm, v× hä muèn chia sÎ rñi ro, m¹o hiÓm víi ®èi tîng ViÖt Nam, chñ yÕu ®Çu t vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ l¾p r¸p, du lÞch vµ 17 x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. ®Çu t vµo nh÷ng ngµnh Ýt ®ßi hái kü thuËt cao vµ sö dông nhiÒu lao ®éng. c¸c dù ¸n cßn tËp trung nhiÒu díi h×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh qui m« võa vµ nhá chiÕm tû lÖ cao trong tæng sè c¸c dù ¸n. Do ®ã cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam. ViÖc t¨ng cêng hîp t¸c kinh tÕ ViÖt Nam -ASEAN sÏ lµm cho c¸c nhµ ®Çu t ASEAN quan t©m h¬n ®Õn thÞ trêng ViÖt Nam. Song cha cã lý do nµo ®Ó cho r»ng viÖc nµy sÏ thóc ®Èy khèi lîng ®Çu t ASEAN vµo ViÖt Nam t¨ng nhanh h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c. ViÖt Nam tõ tríc tíi nay cha cã mét chÝnh s¸ch u tiªn ®Æc biÖt nµo ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t khu vùc còng nh trªn thÕ giíi. Thªm vµo ®ã lµ c¸c c«ng ty ASEAN cßn cã nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh ®¸ng kÓ nh NhËt B¶n víi c«ng nghÖ kü thuËt vµ c¸c nøoc NETs. Song nhê mét phÇn kÕt qu¶ ®Çu t cña níc c¸c níc ASEAN trong thêi gian võa qua t×nh h×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp dÞch vô ë ViÖt Nam cã nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng khÝch lÖ tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y. Tãm l¹i hiÖu qu¶ ®Çu t cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua kh«ng chØ ph¸t triÓn vÒ mÆt tèc ®é mµ c¶ vÒ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó híng vµo hîp t¸c l©u dµi. Tuy nhiªn cßn vÊn ®Ò trë ng¹i trong mèi quan hÖ nµy. MÆt kh¸c do søc Ðp cña c¸c c«ng ty §µi loan, NhËt B¶n, HµnQuèc..víi c¸c nuíc ASEAN nªn qui m« ®Çu t cßn h¹n hÑp. Bªn c¹nh mh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc trong thêi gian võa qua chóng ta cÇn ®¸nh gi¸ ®îc nh÷ng lîi thÕ viÖc rhu hót vèn ®Çu t cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt Nam. Trø¬c ®©y khi ViÖt Nam cha trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN th× ViÖt Nam còng lµ mét thÞ trêng hÊp dÉn. Bëi v× 6 th¸ng ®Çu n¨m 1995 SCCi®· cÊp cho ViÖt Nam gÇn 70 dù ¸n víi tæng sè vèn ®Çu t lµ 4 tû USD tøc lµ b»ng c¶ n¨m 1994. Tãm l¹i hîp t¸c kinh tÕ víi ASEAN sÏ thóc ®Èy m¹nh h¬n vµ thuËn lîi nhiÒu h¬n trong lÜnh vùc nµy. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cã nh÷ng khã kh¨n cÇn gi¶i quyÕt nh c¸c doanh nghiÖp nay cha ®ñ lín, cha cã kinh nghiÖm trong ®µm ph¸n nªn gÆp nhiÒu víng m¾c, ph¶i cã hÖ thèng ph¸p luËt nghiªm minh vµ t×m hiÓu thªm hÖ thèng ph¸p luËt cña c¸c níc thµnh viªn ASEAN sao cho thÝch øng víi sù chªnh lÖch cña níc ta víi c¸c níc b¹n. 18 ch¬ng III ®¸nh gi¸ triÓn väng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN I. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc trong quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam -ASEAN. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong thêi k× chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu, bao cÊp kÐm hiÖu qu¶ sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng XHCN hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cßn non yÕu, xuÊt khÈu chñ yÕu ë d¹ng nguyªn liÖu th«, vµ thuÕ nhËp khÈu lµ nguån thu quan träng cñang©n s¸ch. ViÖt Nam b¾t ®Çu tham gia AFTA tõ 1/1/1996 b»ng viÖc ®a ra 875 mÆt hµng vµo thùc hiÖn CEPT, song tÊt c¶ c¸c mÆt hµng nµy ®Òu n»m ë khung thuÕ xuÊt 0-5% mÆt kh¸c chóng ta còng cha ®Ö tr×nh cho ASEAN danh môc c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®Ó tiÕn hµnh lo¹i bá chóng nªn cã thÓ nãi trªn thùc tÕ ®Õn nay AFTA vÉn cha cã t¸c ®éng lín ®Õn ViÖtNam. XÐt vÒ c¬ héi ®èi víi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÒ lý thuyÕt, th× viÖc tham gia AFTA cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¸c níc ASEAN v× c¸c hµng rµo b¶o hé cña c¸c nøíc ®ã còng ®îc c¾t gi¶m b¶o hé cña m×nh. Mét thÞ trêng réng lín kÒ bªn, cã ®ßi hái chÊt luîng hµng ho¸ kh«ng qu¸ cao víi c¸c u ®·i bu«n b¸n sÏ ®îc më ra cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Cã thÞ truêng tiªu thô míi lµ mét yÕu tè gióp huy ®éng tiÒm n¨ng lao ®éng vµ tµi nguyªn dåi dµo cña ViÖt Nam vµo ph¸t triÓn xuÊt khÈu. Trong mÊy n¨m võa qua tèc ®é bu«n b¸n t¨ng lªn víi tèc ®é 27% hµng n¨m doanh sè bu«n b¸n víi ASEAN chiÕm 1/3 tèc ®é kim ngh¹ch ngoai th¬ng cña ViÖt Nam, liÖu víi AFTA, tèc ®é t¨ng còng nh tû träng bu«n b¸n víi ASEAN cã t¨ng lªn ®¸ng kÓ kh«ng ? §Ó tr¶ lêi, cÇn xem xÐt cô thÓ c¬ cÊu bu«n b¸n cña ViÖt Nam víi c¸c níc ASEAN. - Thø nhÊt, xÐt vÒ c¸n c©n bu«n b¸n, kim ng¹ch xuÊt khÈu tï ASEAN chiÕm 1/3 tæng kim ng¹ch nhËp khÈu. MÆc dï xuÊt khÈu cã gia t¨ng, ®Æc biÖt nhê c¸c mÆt hµng chñ ®¹o lµ Çu th« sang Singapore triÓn väng gia t¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c níc ASEAN cã nh÷ng høa hÑn thay ®èi m¹nh, do c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu. 19 - Thø hai xÐt vÒ c¬ cÊu mÆt hµng, ViÖtNam xuÊt sang c¸c nøoc ASEAN gåm dÇu th«, g¹o, cao su.. Trong sè c¸c mÆt hµng nµy, nh÷ng mÆt hµng ®îc c¸c nøoc thµnh viªn ASEAN kh¸c bæ sung vµo CEPT ®Ó ¸p dông ngay chØ chiÕm mét tû träng rÊt nhá, trong khi ®ã c¸c mÆt hµng chñ yÕu lµ dÇu th« vµ n«ng s¶n cha chÕ biÕn chiÕm hÇu hÕt kim ng¹ch xuÊt khÈu. T¸c ®éng kÝch thÝch chñ yÕu cñ CEPT lµ ®èi víi hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn bëi v× møc c¾t gi¶m thuÕ suÊt lín chÝnh lµ ®èi víi mÆt hµng nµy. Nh vËy níc cát×nh ®é ph¸t triÓn cao nh Malaysia, Singapore cã u thÕ trong viÖc bµnh tríng hµng ho¸ cña m×nh khi nh÷ng hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®îc c¾t bá. B¶ng: MÆt hµng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi mét sè níc thµnh viªn ASEAN n¨m 1994 Níc XuÊt KhÈu NhËp KhÈu indonesia g¹o, l¹c, ®Ëu rau qu¶, hong liÖu ph©n bãn, ho¸ chÊt Philippines l¾p «t«, m¸y kÐo, g¹o vµ n«ng s¶n ph©n bãn, chÊt dÎo, x¨ng.. Singapore dÇu th«, cµ phª, h¶i s¶n x¨ng dÇu, hµng tiªu dïng, viÔn th«ng.. Nguån niªn gi¸m thèng kª -Tæng côc thèng kª n¨m 1994. Nh vËy, víi c¬ cÊu xuÊt khÈu hiÖn nay, lîi Ých ViÖt Nam thu ®îc tõ AFTA lµ kh«ng ®¸ng kÓ. søc c¹nhtranh cña mÆt hµng ViÖt Nam so víi c¸c hµng ho¸ cña c¸c níc ASEAN cßn rÊt yÕu bëi v× c¸c hµng ho¸ c«ng nghiÖp mµ ViÖt Nam ®ang vµ sÏ s¶n xuÊt còng t¬ng ®¬ng nh hµng ho¸ cña c¸c nøoc ASEAN. Víi tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ thua kÐm h¬n (vµ ngay c¶ tu¬ng ®¬ng trong t¬ng trong t¬ng lai)th× ViÖt Nam chÝ Ýt cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ trêng ASEAN dùa trªn tÝnh ®éc ®¸o cña chñng lo¹i vµ mÉu m· cña hµng ho¸. §èi víi nhËp khÈu. ViÖt Nam nhËp tõ ASEAN chñ yÕu lµ nguyªn vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt vµ hµng c«ng nghiÖp nh nh«m, xim¨ng, ho¸ chÊt... chiÕm kho¶ng 30% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam. cã thÓ nãi truíc m¾t AFTA cha cã t¸c ®éng lµm t¨ng ®¸ng kÓ nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ ASEAN xÐt vÒ l©u dµi ViÖt Nam tham gia AFTA cã t¸c ®éng lµm thay ®æi c¬ cÊu c«ng nghiÖp theo híng chuyªn m«n ho¸, do ®ã dÉn ®Õn h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ n©ng coa chÊt lîng hµng ho¸ ë c¸c níc ASEAN, nªn mÆc dï møc thóe nhËp khÈu kh«ng thay ®æi, song khÎ n¨ng 20