Tài liệu Quan hệ kinh tế thương mại việt nam - hoa kỳ

Bé th-¬ng m¹i ®Ò tµi khoa häc m· sè: 97-78-060 Tãm t¾t ®Ò tµi quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i ViÖt nam  hoa kú C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn: ViÖn Nghiªn cøu Th-¬ng m¹i Chñ nhiÖm ®Ò tµi: PTS. Ph¹m ThÕ H-ng Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90, c¸c n-íc XHCN (XHCN) ë §«ng ¢u vµ Liªn x« cò ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch héi nhËp víi thÕ giíi. Hä ®· sím ký HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i víi Hoa Kú vµ EU, ®-îc h-ëng chÕ ®é tèi huÖ quèc cña hÇu hÕt c¸c n-íc ph¸t triÓn, t¹o ®-îc ®iÒu kiÖn æn ®Þnh cho ph¸t triÕn th-¬ng m¹i cña hä víi c¸c khu vùc thÞ tr-êng lín cña thÕ giíi. HiÖn nay, ®· cã trªn 130 n-íc lµ thµnh viªn tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ trªn 30 n-íc ®ang xin gia nhËp tæ chøc nµy. N¨m 1980, Trung quèc ®· ký HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i vµ ®-îc h-ëng qui chÕ tèi huÖ quèc cña Mü. ViÖc thiÕt lËp mèi quan hÖ æn ®Þnh vÒ kinh tÕ th-¬ng m¹i gi÷a ViÖt nam vµ Hoa kú lµ viÖc lµm cÊp b¸ch, tr-íc hÕt lµ nh»m gi¶i to¶ ®-îc c¸c trë ng¹i trong quan hÖ song ph-¬ng nh- xo¸ bá ®iÒu luËt Jacson Vanik vµ ký kÕt hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i, trong ®ã cã viÖc hai n-íc dµnh cho nhau quy chÕ tèi huÖ quèc. §©y lµ vÊn ®Ò cèt yÕu nhÊt trong quan hÖ gi÷a hai n-íc vµ còng lµ nh÷ng mong ®îi chÝnh ®¸ng cña c¸c nhµ doanh nghiÖp. I. ViÖt Nam trong chiÕn l-îc toµn cÇu vµ khu vùc cña Hoa Kú 1. VÞ trÝ cña nÒn kinh tÕ Hoa Kú vµ chiÕn l-îc toµn cÇu * Hoa Kú - c-êng quèc kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi ®©y: Trong phÇn nµy ph¶n ¸nh nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò sau - VÞ trÝ cña Hoa Kú trong chiÕn l-îc toµn cÇu vµ khu vùc Ch©u ¸. Hoa kú- mét n-íc cã nÒn kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi (sau ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II Hoa kú chiÕm 50% GDP thÕ giíi vµ 1/3 bu«n b¸n quèc tÕ, n¾m trong tay nguån tµi chÝnh lín) cã vai trß chi phèi trong nhiÒu sù kiÖn sinh ho¹t thÕ giíi vµ chiÕm -u thÕ tuyÖt ®èi vÒ søc m¹nh qu©n sù, kinh tÕ, Ýt ®èi thñ nµo cã thÓ s¸nh kÞp. Tuy nhiªn vai trß sen ®Çm quèc tÕ cña Hoa Kú ®· bÞ gi¶m sót nhiÒu so víi thêi kú khi Liªn x« tr-íc ®©y cßn tån t¹i. Ngµy nay, c¸c n-íc kh¸c nh- §øc, NhËt,Trung quèc ®ang v-¬n lªn thay thÕ dÇn vai trß siªu c-êng cña Mü. §iÒu nµy ®ang lµm cho c¸c nhµ chiÕn l-îc cña Hoa Kú lo l¾ng vµ hä ®ang ®-a ra c¸c dù ®o¸n kh¸c nhau vÒ t-¬ng lai cña thÕ giíi. §Æc biÖt lµ Mü cho r»ng Trung quèc lµ n-íc cã nhiÒu kh¶ n¨ng nhÊt cã thÓ thay thÕ Hoa Kú vµo nöa ®Çu thÕ kû tíi. V× thÕ ë Mü cã nh÷ng ý kiÕn tr¸i ng-îc nhau vÒ chiÕn l-îc Ch©u ¸, mét mÆt Mü quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy nh- lµ yÕu tæ æn ®Þnh cho nÒn hoµ b×nh vµ thÞnh v-îng chung, nh-ng mÆt kh¸c l¹i muèn sö dông häc thuyÕt ng¨n chÆn kh«ng muèn cho c¸c n-íc cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh víi vai trß b¸ chñ cña m×nh. - VÒ kinh tÕ vµ th-¬ng m¹i, Mü ®· vµ ®ang cã chÝnh s¸ch bµnh tr-íng sang khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d-¬ng khi mµ EU ®· lín m¹nh c¹nh tranh ®-îc víi Mü. Tuy nhiªn, Hoa Kú vÉn cßn gi÷ vai trß lín ë Ch©u ¢u, n¬i mµ Mü ®· ®Çu t- lín tõ tr-íc ®Õn nay vµ Nga vÉn cßn cã kh¶ n¨ng kh«i phôc trë l¹i vÞ trÝ tr-ãc ®©y cña m×nh th× Mü kh«ng hÒ l¬ lµ vÒ mÆt an ninh khu vùc còng nh- lµ khu vùc thÞ tr-êng truyÒn thèng cña m×nh. - Tuy bÞ EU vµ NhËt B¶n v-¬n lªn c¹nh tranh m¹nh mÏ víi Mü (®iÒu nµy thÓ hiÖn vµo nh÷ng n¨m 80 cã lóc §øc ®· ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu) nh-ng sang thËp kû 90 Mü ®· thµnh c«ng trong viÖc më cöa thÞ tr-êng ®Èy nhanh xuÊt khÈu cña m×nh lªn vÞ trÝ hµng ®Çu thÕ giíi. Víi mét nÒn ngo¹i th-¬ng lín nhÊt thÕ giíi, chiÕm 12,5% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ 15% kim ng¹ch nhËp khÈu thÕ giíi, Mü cã tiÕng nãi träng l-îng trong c¸c cuéc ®µm ph¸n th-¬ng m¹i thÕ giíi nh- WTO, c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, ¸p ®Æt nh÷ng chÝnh s¸ch cña hä cho c¸c n-íc kh¸c, ¸p dông nh÷ng chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña m×nh ë ngoµi c¶ ph¹m vi cña n-íc Mü. - Hoa Kú lµ n-íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt, c¸c nhµ s¶n xuÊt Hoa Kú cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh h¬n bÊt kú ®èi thñ nµo kh¸c nªn hä ®· tuyªn truyÒn cho chÝnh s¸ch tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t-, còng v× thÕ Hoa Kú ®· trë thµnh mét thÞ tr-êng lín cã søc hÊp dÉn c¸c n-íc vµ c¸c nhµ ®Çu tn-íc ngoµi h¬n bÊt kú n¬i nµo kh¸c trªn thÕ giíi. - Hoa Kú lµ n-íc cã tiÒm n¨ng ph¸t triÕn cao v× hä ®· tõ l©u thÊy ®-îc vai trß cña khoa häc vµ lµ n-íc ®Çu t- lín nhÊt cho khoa häc. V× thÕ hä ®ang chiÕm -u thÕ næi tréi vÒ khoa häc, c«ng nghÖ cao vµ cã ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc hïng hËu, m¹nh c¶ vÒ khoa häc c¬ b¶n còng nh- khoa häc øng dông. Nhê vËy mµ nÒn n«ng nghiÖp còng nh- c«ng nghiÖp cña Hoa Kú ®ang dÉn ®Çu thÕ giíi trªn rÊt nhiÒu lÜnh vùc. - Ngay tõ sau ThÕ chiÕn thø II, Hoa Kú ®· thiÕt kÕ cho m×nh hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ mang tÝnh quèc tÕ nh»m phôc vô cho lîi Ých bµnh tr-íng kinh tÕ, qu©n sù vµ chÝnh trÞ cña m×nh nh- hÖ thèng IMF, WB. VÒ th-¬ng m¹i lµ n-íc chñ x-íng ra hÖ thèng th-¬ng m¹i toµn cÇu nhê vµo tæ chøc GATT tr-íc ®©y vµ WTO ngµy nay. * VÞ trÝ Ch©u ¸ vµ chÝnh s¸ch Hoa Kú: - Ch©u ¸ ®ang næi lªn lµ mét khu vùc kinh tÕ ph¸t triÓn cao vµ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi, theo dù ®o¸n cña mét sè nhµ kinh tÕ th× triÓn väng cã thÓ trë thµnh trung t©m kinh tÕ thÕ giíi vµo kho¶ng gi÷a thÕ kû tíi. Trªn thùc tÕ, tõ nhiÒu n¨m nay bu«n b¸n cña Ch©u ¸ víi Mü vµ EU ®· lín h¬n lµ bu«n b¸n cña EU víi Mü. Tr-íc ®©y chØ cã m×nh NhËt b¶n nay ®· cã thªm c¸c nÒn kinh tÕ “con rång” vµ Trung quèc ®ang v-¬n lªn nhanh chãng vµ hä ®ang dÇn dÇn trë thµnh nh÷ng n-íc cã vÞ trÝ hµng ®Çu trong th-¬ng m¹i quèc tÕ. APEC ®ang lµ mét xu h-íng chiÕn l-îc quan träng trong thËp kû tíi. - Víi kinh nghiÖm cña NhËt B¶n, häc thuyÕt ®µn sÕu bay ®· vµ ®ang thùc hiÖn cã hiÖu qu¶. NhiÒu n-íc ®· thµnh c«ng nhê vµo më réng thÞ tr-êng sang Mü vµ EU. Nh-ng hiÖn nay nhiÒu n-íc ®· thÊy ®-îc vai trß cña khu vùc th«ng qua kinh nghiÖm cña EU, NAFTA, ASEAN. Liªn kÕt khu vùc lµ ®Ó ®Èy m¹nh bu«n b¸n, ®Çu t- trong khu vùc. Tû träng bu«n b¸n néi bé khu vùc ®ang t¨ng lªn nhanh chãng. Mü vµ EU ®ang c¹nh tranh nhau m¹nh mÏ ë khu vùc Ch©u ¸. §iÒu nµy thÓ hiÖn trong c¸c ho¹t ®éng ë APEC vµ diÔn ®µn ¸ - ¢u. Tû träng mËu dÞch bu«n b¸n c¸c n-íc trong khu vùc ®· t¨ng nhanh, lµm cho c¸c n-íc khu vùc rót ng¾n ®-îc thêi gian c«ng nghiÖp ho¸ do tiÕp thu ®-îc nh÷ng thµnh qu¶ cña c¸c n-íc ®i tr-íc. Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng chiÕm 1/2 GNP vµ 40% ngo¹i th-¬ng thÕ giíi vµ cßn lµ mét thÞ tr-êng lín ®èi víi hµng ho¸ cña Mü (n¨m 1992 xuÊt khÈu cña Hoa Kú sang khu vùc nµy lµ 120 tû USD). - ThÞ tr-êng Ch©u ¸ cã ý nghÜa to lín ®èi víi Hoa kú hiÖn t¹i còng nh- t-¬ng lai tû träng bu«n b¸n cña c¸c n-íc khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng chiÕm 40% tæng ngo¹i th-¬ng cña Mü vµ t¹o ra 2,5 triÖu c«ng ¨n viÖc lµm cho ng-êi Mü. Quan hÖ bu«n b¸n gi÷a Mü vµ Trung quèc t¨ng lªn theo cÊp sè nh©n, ( tõ 1985 ®Õn 1993 nhËp khÈu tõ Trung Quèc vµo Mü t¨ng 560%), cßn bu«n b¸n gi÷a NhËt b¶n vµ Mü vÉn lín nhÊt thÕ giíi, cßn c¸c n-íc thuéc khèi ASEAN lµ thÞ tr-êng lín thø t- cña Mü. - Víi sù ph¸t triÓn nhanh vÒ kinh tÕ - khoa häc vµ kü thuËt, mét mÆt khu vùc Ch©u ¸ ®· g¾n vµ t¹o thªm ®-îc quyÒn lîi cña Mü, nh-ng mÆt kh¸c còng t¹o ra nhiÒu nçi lo vµ th¸ch thøc ®èi víi Hoa Kú, nhÊt lµ ®èi víi vai trß siªu c-êng v× søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ cña khu vùc cã mét sè lîi thÕ h¬n Hoa Kú nh- lao ®éng rÎ v.v... + Do rót ®-îc kinh nghiÖm trong c«ng nghiÖp ho¸ tõ c¸c n-íc ®i tr-íc nªn c¸c n-íc ph¸t triÓn Ch©u ¸ ®· rót ng¾n ®-îc thêi gian c«ng nghiÖp ho¸. Cho nªn lµn sãng ph¸t triÓn kinh tÕ Ch©u ¸ ®· diÔn ra liªn tôc vµ å ¹t víi sù cÊt c¸nh cña NhËt B¶n vµo thËp kû 60, c¸c n-íc NIEs trong thËp kû 70 vµ c¸c n-íc ASEAN vµ Trung Quèc trong thËp kû 80 vµ 90. Nh÷ng nh©n tè quan träng t¹o ra sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng nµy lµ thµnh c«ng cña chiÕn l-îc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp theo ®Þnh h-íng xuÊt khÈu. + C¸c n-íc §«ng Nam ¸, b»ng thùc lùc kinh tÕ cña m×nh ®ang tÝch cùc t¹o sù ®éc lËp vµ ngµy cµng b×nh ®¼ng h¬n víi Hoa Kú. Nhê vµo sù ph¸t triÓn nhanh trong thêi gian dµi æn ®Þnh, khu vùc §«ng Nam ¸ ®· næi lªn lµ mét khu vùc quan träng ®èi víi Mü vµ Liªn minh Ch©u ¢u. + Theo dù ®o¸n, bu«n b¸n trong néi bé khu vùc Ch©u ¸ vµ gi÷a Ch©u ¸ víi c¸c khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi sÏ t¨ng nhanh. §Æc biÖt NhËt B¶n vµ Trung Quèc ®ang ngµy cµng chiÕm tû träng lín trong mËu dÞch thÕ giíi. Dù kiÕn n¨m 2015 hai n-íc nµy sÏ chiÕm 28% mËu dÞch thÕ giíi so víi 13% n¨m 1993. Hµng n¨m NhËt B¶n xuÊt siªu sang Hoa Kú kho¶ng 50 tû USD, Trung Quèc xuÊt siªu vµo Mü kho¶ng 40 tû USD. §iÒu nµy ®· lµm cho Hoa Kú lo ng¹i vµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch cøng r¾n trong quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c n-íc nµy. §iÒu ®ã ®-îc thÓ hiÖn trong c¸c cuéc ®µm ph¸n song ph-¬ng còng nh- ®a ph-¬ng vµ Hoa Kú lu«n thóc Ðp c¸c n-íc më cöa thÞ tr-êng cho hµng ho¸ Hoa Kú. + NIEs vµ nhiÒu n-íc ASEAN ®Èy m¹nh bu«n b¸n víi Hoa Kú ®· ®¹t ®-îc sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ nhanh chãng nhê vµo thÞ tr-êng réng lín cña Hoa Kú. + Sù ph¸t triÓn kinh tÕ n¨ng ®éng cïng víi viÖc gia nhËp ASEAN vµ viÖc nép ®¬n xin gia nhËp WTO, ViÖt Nam ®· ®-îc Hoa Kú ®-a vµo danh s¸ch c¸c n-íc thÞ tr-êng lín ®ang næi lªn ë Ch©u ¸ vµ ®ang t×m c¸ch c¶i thiÖn quan hÖ víi ViÖt Nam. 2. Ph-¬ng h-íng chiÕn l-îc cña ViÖt Nam * Héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi Qua m-êi n¨m ®æi míi, ViÖt nam d· tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ vµ ®· ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng cao trong nh÷ng n¨m 90. Trªn ®µ ph¸t triÓn ®ã, ViÖt Nam tõng b-íc tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi víi héi nhËp ASEAN, ®· tham gia APEC vµ ®· nép ®¬n xin gia nhËp WTO. ViÖc gia nhËp c¸c tæ chøc nµy ®ßi hái ViÖt Nam chÊp nhËn ®i theo xu thÕ cña thêi ®¹i tù do ho¸ th-¬ng m¹i, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, më cöa nÒn kinh tÕ víi viÖc chÊp nhËn c¸c chuÈn mùc quèc tÕ mµ chñ yÕu lµ cña WTO. §©y võa lµ c¬ héi ®Ó ViÖt Nam cã ®-îc nh÷ng ®iÒu kiÖn æn ®Þnh cho viÖc ph¸t triÓn bu«n b¸n cña m×nh vµ còng lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp v-¬n lªn tr×nh ®é cã thÓ c¹nh tranh ®-îc trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. V× hÖ thèng ph¸p luËt cña ta vÒ c¬ b¶n cßn nhiÒu kh¸c biÖt víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ, cho nªn khi héi nhËp ®ßi hái ph¶i ®iÒu chØnh vµ söa ®æi rÊt nhiÒu c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó cho c¸c chÝnh s¸ch vµ quy chÕ cña ta phï hîp víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n nh- kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ, tÝnh c«ng khai râ rµng cña ph¸p luËt ph¶i ®-îc t«n träng vµ thùc hiÖn ®Çy ®ñ trªn mäi lÜmh vùc mét c¸ch ®ång bé vµ nhÊt qu¸n trªn ph¹m vi toµn l·nh thæ. *Quan hÖ ®èi víi Hoa Kú ViÖt nam coi Hoa Kú nh- mét thÞ tr-êng réng lín cho chiÕn l-îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cña m×nh trong t-¬ng lai. §Ó ®¹t ®-îc môc tiªu c¬ b¶n nµy ®iÒu kiÖn tèi thiÓu ph¶i cã lµ viÖc dµnh cho nhau quy chÕ tèi huÖ quèc. Theo ph¸p luËt cña Hoa Kú viÖc dµnh cho ViÖt nam MFN cã thÓ th«ng qua hiÖp ®Þnh song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng (WTO). Con ®-êng gia nhËp WTO cña ViÖt nam kh«ng thÓ kÕt thóc nhanh chãng (nh- Trung Quèc ®· ®µm ph¸n trªn 10 n¨m nay vÉn ch-a kÕt thóc). Cßn ®µm ph¸n hiÖp ®Þnh song ph-¬ng cã thÓ rót ng¾n thêi gian ®µm ph¸n h¬n lµ ®a ph-¬ng nh-ng l¹i ph¶i chÞu søc Ðp lín tõ phÝa Hoa Kú. ViÖc lùa chän con ®-êng thÝch hîp lµ viÖc lµm cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi sù h×nh thµnh c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n thùc hiÖn c¸c môc tiªu chiÕn l-îc nãi trªn. II. ChÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam vµ Hoa Kú §Ó thÊy ®-îc sù kh¸c biÖt vÒ hÖ thèng chÝnh s¸ch cña hai n-íc, trong phÇn nµy chóng t«i tËp trung ph©n tÝch c¸c chÝnh s¸ch hiÖn hµnh cña c¶ ViÖt nam vµ Hoa Kú. 1. Mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i quan träng cña ViÖt Nam Víi chiÕn l-îc ph¸t triÓn h-íng vÒ xuÊt khÈu, ViÖt nam ®· ®Ò ra mét kÕ ho¹ch t¨ng tr-ëng xuÊt khÈu trong giai ®o¹n tõ 1996 - 2000 ®¹t 28%/n¨m. §Ó ®¹t môc tiªu nµy ViÖt nam dù kiÕn chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng chÕ biÕn gi¶m tíi møc tèi ®a xuÊt khÈu hµng nguyªn liÖu. Ta phÊn ®Êu n¨m 2000 hµng nguyªn liÖu th« chØ cßn 30% kim ng¹ch xuÊt khÈu; 70% cßn l¹i ph¶i lµ hµng chÕ biÕn. Sau nhiÒu n¨m ®æi míi, ViÖt Nam ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i theo h-íng më cöa vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr-êng, thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, sù vËn dông c¸c chÝnh s¸ch nµy cßn cã nh÷ng kh¸c biÖt c¬ b¶n víi c¸c n-íc kh¸c cÇn ®-îc ®¸nh gi¸ theo c¸c chuÈn mùc quèc tÕ vµ trªn ph-¬ng diÖn lîi Ých quèc gia. Trong phÇn nµy chóng t«i ®· ph©n tÝch c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, phi thuÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch h-íng m¹nh vµo xuÊt khÈu. ViÖt Nam cã thÓ ®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc cña Mü b»ng hai c¸ch lµ ®µm ph¸n song ph-¬ng ®Ó ký hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i víi Hoa kú hoÆc th«ng qua viÖc gia nhËp tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Dï ®µm ph¸n song ph-¬ng hay ®a ph-¬ng, Hoa kú còng ®ßi hái ViÖt nam ¸p dông quy chÕ cña GATT/WTO víi c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ: - Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c n-íc b¹n hµng. - §èi xö nh- nhau gi÷a hµng nhËp khÈu vµ hµng s¶n xuÊt trong n-íc. - Thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cëi më vµ tù do. B¶o hé b»ng thuÕ quan ë møc thÊp vµ chØ ¸p dông h¹n chÕ sè l-îng trong mét sè tr-êng hîp ®Æc biÖt. - Cam kÕt thùc hiÖn lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan. - ChÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p ph¶i râ rµng, c«ng khai. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt lîi cã thÓ mang l¹i, viÖc chÊp nhËn c¸c nguyªn t¾c nµy lµ th¸ch thøc lín ®èi víi ViÖt nam v× nÕu thùc hiÖn chóng ta ph¶i ®iÒu chØnh luËt ph¸p cña m×nh cho phï hîp víi WTO vµ ph¶i ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ theo nguyªn t¾c ®ã. VÊn ®Ò nµy hÕt søc phøc t¹p vµ ®ßi hái ph¶i cã thêi gian ®Ó ®iÒu chØnh, thùc hiÖn. 2. ChÝnh s¸ch th-¬ng m¹i Hoa Kú Do tÝnh chÊt phøc t¹p cña vÊn ®Ò nªn trong phÇn nµy chóng t«i chØ ®Ò cËp kh¸i qu¸t ®Õn mét sè loaÞ h×nh c¸c c«ng cô vµ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña Mü nh-: c¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ nhËp khÈu, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan mµ Mü ®ang ¸p dông ®Ó thÊy ®-îc sù phøc t¹p cña hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch cña Mü ®ang ¸p dông. Ngoµi ra trong phÇn nµy cßn ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi ChiÕn l-îc xuÊt khÈu vµ c¬ chÕ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn th-¬ng m¹i vµ b¶o ®¶m ®Çu t- cña Hoa Kú: nh- Eximbank vµ OPIC . Víi chiÕn l-îc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i song biªn, ChÝnh phñ hai n-íc ®· cïng h-íng tíi trong mèi quan hÖ ®¸p øng nhu cÇu xuÊt vµ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng mang tÝnh chÊt bæ sung lÉn nhau. Hoa Kú ®ang h-íng tíi ViÖt nam nh- mét thÞ tr-êng ®«ng d©n ®Çy tiÒm n¨ng trong viÖc tiªu thô c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ hµng c«ng nghiÖp ®iÖn tö - tin häc - viÔn th«ng vµ ®Çu t- vµo mét sè ngµnh s¶n xuÊt, mét sè hµng n«ng s¶n, thuû s¶n. Cßn ViÖt nam h-íng tíi Hoa kú nh- mét thÞ tr-êng cã nÒn c«ng nghÖ kü thuËt hiÖn ®¹i vµ nguån vèn dåi dµo vµo bËc nhÊt thÕ giíi. 3. Nh÷ng t-¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt trong chÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú - Gi÷a mét nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ tr-êng nh- ViÖt Nam víi mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn vµo lo¹i bËc nhÊt thÕ giíi nh- Hoa Kú; Gi÷a hÖ thèng chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña mét n-íc ®· cã qu¸ tr×nh h¬n 40 n¨m tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi víi mét n-íc míi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi, ®iÒu ®ã dÔ hiÓu vÒ sù kh¸c biÖt gi÷a hÖ thèng chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam vµ Hoa Kú: + §ã lµ sù kh¸c biÖt vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn gi÷a mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi víi mét nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp vµ ®ang trong thêi kú ®Çu cña tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. + Sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c chÝnh s¸ch cña mét nÒn kinh tÕ gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ dÉn d¾t xu thÕ tù do ho¸ vÒ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- quèc tÕ víi mét nÒn kinh tÕ ®ang b¾t ®Çu tiÕp cËn víi xu thÕ nµy. + Sù kh¸c biÖt vÒ c¸c quan ®iÓm chÝnh trÞ trong nh×n nhËn qu¸ khø, mÆc dï ®· ®-îc gi¶i to¶ vÒ c¬ b¶n nh-ng vÉn cßn ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ ®Õn tiÕn tr×nh b×nh th-êng ho¸ kinh tÕ gi÷a hai n-íc. - MÆc dï cßn cã nhiÒu sù kh¸c biÖt vµ bÊt ®ång nh-ng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i ViÖt Nam vµ Hoa kú còng cã nh÷ng ®iÓm t-¬ng ®ång: + Hoa Kú vµ ViÖt Nam cã chung môc tiªu víi nÒn t¶ng c¬ b¶n lµ lÊy thóc ®Èy kinh tÕ - th-¬ng m¹i lµm chÝnh, t¹o dùng c¬ héi tham gia thÞ tr-êng cña nhau trªn c¬ së b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi. + §Òu cïng lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë nh÷ng tr×nh ®é kh¸c nhau, do vËy ViÖt Nam vµ Hoa Kú cã thÓ bæ sung cho nhau mµ kh«ng lµm ph-¬ng h¹i ®Õn c¸c lîi Ých cña nhau. Nh×n chung chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam vµ Hoa Kú cßn nhiÒu kh¸c biÖt, nªn Mü ®· ®-a ra c¸c chuÈn mùc quèc tÕ ®Ó hai bªn x©y dùng quan hÖ song ph-¬ng l©u dµi vµ còng lµ phï hîp víi ®Þnh h-íng héi nhËp cña ViÖt nam sau nµy khi gia nhËp WTO. III. Quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i viÖt nam- Hoa kú vµ triÓn väng 1. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i ViÖt Nam Hoa Kú * Quan hÖ mËu dÞch song ph-¬ng: Thêi kú tr-íc n¨m 1975, Hoa Kú cã quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i víi chÝnh quyÒn Sµi gßn cò, kim ng¹ch bu«n b¸n kh«ng lín, chñ yÕu hµng nhËp khÈu b»ng viÖn trî cña Hoa Kú ®Ó phôc vô cho chiÕn tranh x©m l-îc. VÒ xuÊt khÈu sang Hoa kú cã mét sè mÆt hµng nh- : cao su, gç, h¶i s¶n, ®å gèm... víi sè l-îng rÊt Ýt. §Õn thêi kú 1986 - 1989, mÆc dï bÞ cÊm vËn chÆt chÏ nh-ng hµng ho¸ nhËp khÈu tõ Hoa kú vÉn ®¹t trÞ gi¸ gÇn 5 triÖu USD, n¨m 1987 ®¹t 23 triÖu USD, 1988 ®¹t 15 triÖu USD vµ 1989 ®¹t 11 triÖu USD. Tõ n¨m 1991, Hoa kú ®· thùc hiÖn dì bá mét lo¹t c¸c h¹n chÕ trong bu«n b¸n víi ViÖt nam, cho phÐp th«ng th-¬ng b-u chÝnh viÔn th«ng vµ xuÊt sang ViÖt nam nh÷ng mÆt hµng phôc vô nhu cÇu c¬ b¶n vµ bá h¹n chÕ ®èi víi c¸c Tæ chøc phi chÝnh phñ Hoa kú viÖn trî cho ViÖt nam. Tõ n¨m 1993, chÝnh quyÒn Bill Clinton ®· quyÕt ®Þnh kh«ng ng¨n c¶n viÖc c¸c n-íc gióp ViÖt nam tr¶ nî cho IMF vµ c¸c Tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nèi l¹i viÖn trî cho ViÖt nam. QuyÕt ®Þnh nµy cã ý nghÜa lín ®èi víi doanh nghiÖp Hoa kú trong viÖc tham gia vµ thùc hiÖn c¸c dô ¸n ph¸t triÓn ë ViÖt nam do c¸c Tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ tµi trî. Song song víi nh÷ng nç lùc c¶i thiÖn quan hÖ cña hai ChÝnh phñ ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng cô thÓ gi÷a hai n-íc trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 ®· cã nh÷ng b-íc ®ét ph¸ ban ®Çu . Tõ th¸ng 3/1994, sau khi Tæng thèng Hoa kú Bill Clinton tuyªn bè b·i bá lÖnh cÊm vËn chèng ViÖt nam, quan hÖ ViÖt_ Mü ®· ®-îc sang trang. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n-íc t¨ng nhanh, ho¹t ®éng ®Çu t- cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam còng ®-îc c¶i thiÖn vµ t¨ng m¹nh. N¨m 1994, ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú ®¹t 50,45 triÖu USD trong ®ã hµng n«ng nghiÖp lµ 38,3 triÖu; n¨m 1995 kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Hoa Kú ®¹t 198,966 triÖu USD, trong ®ã n«ng nghiÖp 151,549 triÖu USD. §iÒu ®ã cho thÊy tr-íc ®©y hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp chiÕm tíi 76%, hµng c«ng nghiÖp nhÑ cña ViÖt Nam míi chØ b¾t ®Çu x©m nhËp vµo thÞ tr-êng Mü. §Õn n¨m 1996, chØ trong 9 th¸ng ®Çu n¨m kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Hoa Kú ®¹t 232,595 triÖu USD, trong ®ã hµng n«ng nghiÖp chØ chiÕm 46%, cßn l¹i chñ yÕu lµ hµng c«ng nghiÖp nhÑ. Kim ng¹ch nhËp khÈu tõ Hoa Kú vµo ViÖt Nam còng t¨ng m¹nh c¶ vÒ sè l-îng vµ chñng lo¹i. N¨m 1994, kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 172,2 triÖu USD, ®Õn n¨m 1996 chØ trong 9 th¸ng ®Çu n¨m ®· ®¹t 530,597 triÖu USD. Trong mÊy n¨m liÒn ViÖt nam nhËp siªu cña Hoa Kú. MÆc dï ®Õn muén h¬n so víi c¸c c«ng ty n-íc ngoµi kh¸c nh-ng cã -u thÕ vÒ nguån vèn vµ chiÕn l-îc marketing ®éc ®¸o, c¸c s¶n phÈm cña Hoa Kú ®· nhanh chãng dµnh ®-îc sù quan t©m cña ng-êi ViÖt nam vµ t¨ng m¹nh thÞ phÇn trªn thÞ tr-êng nµy. Tr-íc n¨m 1993, hµng ViÖt nam ch-a vµo ®-îc thÞ tr-êng Mü theo con ®-êng chÝnh ng¹ch mµ chØ sè Ýt vµo gi¸n tiÕp th«ng qua n-íc thø 3. M·i cuèi n¨m 1993, sau khi Mü huû bá lÖnh cÊm vËn hµng ViÖt nam míi tõ tõ th©m nhËp ®-îc vµo thÞ tr-êng réng lín nµy. Kim ng¹ch mËu dÞch ViÖt nam - Hoa Kú n¨m 1994 ®· t¨ng m¹nh lªn gÇn 224 triÖu USD so víi 62 triÖu USD n¨m 1993. N¨m 1995 lªn ®Õn 500 triÖu USD, n¨m 1996 ®¹t trªn 1 tû USD. NÕu n¨m 1993 Hoa Kú chØ cho phÐp xuÊt khÈu vµo ViÖt nam 4 nhãm hµng, th× trong n¨m 1994 ®· lªn tíi 35 nhãm hµng. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµo ViÖt nam chñ yÕu lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph©n bãn, m¸y mãc x©y dùng, « t«, thiÕt bÞ viÔn th«ng... Trong mÊy n¨m qua, trong bu«n b¸n víi Mü, ViÖt nam lu«n nhËp siªu: N¨m 1994 lµ 121,7 triÖu USD, n¨m 1995: 53 triÖu USD, riªng 9 th¸ng ®Çu n¨m 1996 lµ 289 triÖu USD. Hoa Kú xuÊt khÈu ®-îc t-¬ng ®èi nhanh chãng vµo thÞ tr-êng ViÖt nam mét phÇn lµ nhê chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i më cöa, b×nh ®¼ng, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö cña ViÖt nam. BiÓu thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt nam chØ cã mét lo¹i thuÕ duy nhÊt ®¸nh vµo hµng ho¸ mµ kh«ng ph©n biÖt xuÊt xø, v× vËy hµng ho¸ cña Hoa kú ®-îc c¹nh tranh b×nh ®¼ng, ngang b»ng víi hµng ho¸ cña c¸c b¹n hµng truyÒn thèng cña ViÖt nam. Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c c«ng ty Hoa kú, ®Ó c¹nh tranh cã hiÒu qu¶ víi c¸c c«ng ty n-íc ngoµi kh¸c khi b¸n hµng sang ViÖt nam, hä vÉn cÇn ®-îc ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu cña Mü b¶o trî. Nh÷ng khã kh¨n lín ®Ó hµng ho¸ ViÖt nam th©m nhËp vµo thÞ tr-êng Hoa kú lµ hai n-íc ch-a cã hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng vµ ViÖt nam ch-a ®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc (MFN) cña Mü. Trªn thÞ tr-êng Mü hµng ho¸ ViÖt nam kÐm søc c¹nh tranh v× trong biÓu thuÕ nhËp khÈu cña Hoa kú ®· ph©n biÖt râ thuÕ suÊt tèi huÖ quèc vµ thuÕ suÊt ®¸nh vµo hµng ho¸ cña c¸c n-íc kh«ng ®-îc h-ëng tèi huÖ quèc. V× vËy ®èi víi ViÖt nam chØ cã thÓ c¹nh tranh c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ víi hµng ho¸ n-íc kh¸c khi ®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc. * §Çu t- cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam: Thu hót ®Çu t- vµo Mü vµ ®Çu t- cña Mü ra n-íc ngoµi lµ mét bé phËn quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ, chiÕn l-îc toµn cÇu cña Hoa kú nh»m duy tr× c¸c n-íc trong mèi quan hÖ hîp t¸c vµ phô thuéc lµm cho c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña c¸c n-íc phï hîp víi nh÷ng biÕn ®æi c¬ b¶n kinh tÕ Mü, phôc vô lîi Ých cña Mü. Khi ®Çu t- ra n-íc ngoµi, Mü muèn chñ ®éng n¾m vµ kiÓm so¸t nguån nguyªn liÖu, n¨ng l-îng, chi phèi c¸c ngµnh chÕ t¹o quan träng, c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, ng©n hµng, khèng chÕ thÞ tr-êng, chuyÓn giao c«ng nghÖ, thu hót hµng ho¸ vµo Mü. ChÝnh s¸ch ®Çu t- cña Mü vµo c¸c n-íc lµ v-¬n tíi cÊp ®é vi m«, chuyÓn vèn ®Çu t- trùc tiÕp vµo xÝ nghiÖp mµ kh«ng lËp dù ¸n th«ng qua mét c¬ quan trung gian cÊp nhµ n-íc. Mü rÊt chó ý ®Õn viÖc cÊp vèn cho xÝ nghiÖp do Mü ®ì ®Çu nh»m duy tr× chóng trong hÖ thèng c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vµ trong vßng kiÒm chÕ cña Mü. Bªn c¹nh nh÷ng môc ®Ých kiÕm lêi, ®Çu t- cña Mü ra n-íc ngoµi cßn nh»m biÕn nh÷ng n¬i cã ®Çu t- cña Mü thµnh tô ®iÓm cña nh÷ng lîi Ých kinh tÕ, thèng trÞ cña Mü. Chñ yÕu Hoa Kú ®Çu t- vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸ (8 n-íc vµ l·nh thæ thuéc NIEs vµ ASEAN ®· chiÕm tíi 93-94%). Mü ®Çu t- vµo c¸c n-íc ASEAN chiÕm tíi 82-83% tæng ®Çu t- cña Mü vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸. N-íc ta lµ mét n-íc ®ang ph¸t triÓn vµ n»m ë khu vùc §«ng Nam ¸ vµ míi gia nhËp ASEAN, cho nªn cã nhiÒu kh¶ n¨ng n-íc ta còng sÏ nhËn ®-îc sù ®Çu t- lín cña Hoa Kú. Tr-íc khi bá lÖnh cÊm vËn th× ho¹t ®éng ®Çu t- trùc tiÕp cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam kh«ng ®¸ng kÓ, c¸c c«ng ty cña Hoa Kú chØ vµo th¨m dß thÞ tr-êng mµ ch-a tiÕn hµnh ®Çu t- vµo ViÖt Nam. MÆc dï ®Õn muén h¬n c¸c n-íc kh¸c nh-ng th¸ng 4 n¨m 1996 Hoa Kú ®· ®øng thø 6 trong danh s¸ch c¸c n-íc ®Çu t- vµo ViÖt Nam, víi tæng vèn ®Çu t- 1.171.736.000 USD vµ 55 dù ¸n. 2. TriÓn väng vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú * §¸nh gi¸ triÓn väng: Quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i ViÖt nam - Hoa Kú sÏ ph¸t triÓn m¹nh nÕu tõng n-íc biÕt ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña riªng m×nh; Nh÷ng lîi thÕ do vÞ trÝ ®Þa lý - kinh tÕ - chÝnh trÞ cïng vÞ trÝ kinh tÕ cña tõng n-íc trong bèi c¶nh kinh tÕ toµn cÇu. ViÖt nam ®ang cÇn ë Mü - mét thÞ tr-êng tiÒm n¨ng vÒ vèn, c«ng nghÖ, tri thøc kinh doanh vµ qu¶n lý. Mü ®ang t×m thÊy nhiÒu lîi Ých to lín ë ViÖt nam vÒ thÞ tr-êng tiªu dïng, thÞ tr-êng dÞch vô, thÞ tr-êng dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ vµ trªn hÕt lµ thÞ tr-êng mµ Mü cã thÓ më réng ¶nh h-ëng cña m×nh ë khu vùc §«ng Nam ¸, Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng. C¸c chuyªn gia kinh tÕ thÕ giíi ®Æt nhiÒu hy väng vµ ®¸nh gi¸ cao sù ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i ViÖt nam -Hoa Kú, nhÊt lµ sau khi ViÖt nam tiÕn hµnh thµnh c«ng chÝnh s¸ch ®æi míi, c¶i c¸ch th-¬ng m¹i vµ t¹o m«i tr-êng ®Çu t- vµo ViÖt nam dùa trªn c¸c quy chÕ cña WTO vµ v× ViÖt nam hiÖn lµ thµnh viªn ASEAN, APEC vµ ®ang chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn gia nhËp WTO vµ triÓn väng ký kÕt HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng ViÖt Mü, qua ®ã ViÖt nam ®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc. ViÖc b×nh th-êng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao t¹o tiÒn ®Ò tèt cho quan hÖ vÒ kinh tÕ, vµ ng-îc l¹i ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ tèt th× quan hÖ ngo¹i giao còng sÏ n©ng lªn ®-îc tÇm cao h¬n. * C¸c gi¶i ph¸p ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú : MÆc dï quan hÖ th-¬ng m¹i ViÖt nam - Hoa kú ph¸t triÓn nhanh chãng vµ nhiÒu høa hÑn, nh-ng ®Õn nay quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. §Ó tiÕn tíi b×nh th-êng ho¸ quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i, hai n-íc cßn ph¶i lµm rÊt nhiÒu viÖc ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng v-íng m¾c, c¸c quy ®Þnh vÒ luËt lÖ, hiÓu biÕt lÉn nhau, nh÷ng ®iÒu cÇn chÊp nhËn vµ th«ng c¶m lÉn nhau, khÐp l¹i qu¸ khø, chuyÓn sang giai ®o¹n míi ®Ó mau chãng t×m ra c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy ph¸t triÓn h¬n n÷a qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh tÕ th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc. §Ó ®¹t ®-îc nh÷ng môc tiªu trªn, c¶ hai bªn cÇn ph¶i tËp trung vµo gi¶i quyÕt sím nh÷ng vÊn ®Ò sau : - Hoa Kú cÇn sím hñy bá nh÷ng ®iÒu luËt bæ sung trong ®¹o luËt Jackson - Vanick ®èi víi ViÖt Nam, cho phÐp Exim Bank, TDA, OPIC ho¹t ®éng ë ViÖt Nam. - §µm ph¸n ký kÕt HiÖp ®Þnh khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t- gi÷a C«ng ty ®Çu t- t- nh©n h¶i ngo¹i (OPIC) vµ ViÖt Nam. - §µm ph¸n vµ sím ®i ®Õn ký kÕt HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc vµ dµnh cho nhau Quy chÕ tèi hÖ quèc (MFN). - Trong khi ch-a ký ®-îc hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc, Hoa Kú cÇn dµnh quy chÕ -u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) cho ViÖt Nam. ViÖc b×nh th-êng ho¸ quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i víi ViÖt Nam, Hoa Kú còng cã lîi Ých c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, an ninh khu vùc vµ viÖc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc lµ c¬ héi ®Ó Hoa Kú khai th¸c thÞ tr-êng míi v× lîi Ých cña quèc gia cña m×nh . KÕt luËn §Ò tµi ®· ®-a ra 12 ®iÓm võa mang tÝnh kÕt luËn, võa mang ý nghÜa kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc xem xÐt, gi¶i quyÕt: 1. ChÝnh s¸ch cña Mü trong khu vùc Ch©u ¸-Th¸i b×nh d-¬ng cßn nhiÒu vÊn ®Ò ch-a ®-îc s¸ng tá cÇn tæ chøc nghiªn cøu mét c¸ch ®Çy ®ñ h¬n. Trung quèc næi lªn nh- mét tiÒm Èn vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh vai trß siªu c-êng mµ Hoa kú ®ang ®éc quyÒn n¾m gi÷ ë khu vùc tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 ®Õn nay. 2. ViÖt nam héi nhËp víi thÕ giíi vµ khu vùc lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu ®Ó t¹o c¬ héi cho ViÖt nam ph¸t triÓn nhanh, rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n-íc kh¸c trong khu vùc. Qu¸ tr×nh héi nhËp sÏ thóc ®Èy ViÖt nam chuyÓn ®æi kinh tÕ m¹nh h¬n sang c¬ chÕ thÞ tr-êng víi ®Þnh h-íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu. ChiÒu h-íng nµy sÏ më ra mét c¬ héi míi cho sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng h¬n nhiÒu so víi c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé. 3. ChÝnh s¸ch -u tiªn cña c¸c ChÝnh phñ ngµy nay kh«ng cßn lµ nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ thuÇn tuý n÷a mµ ®· chuyÓn sang kinh tÕ th-¬ng m¹i. C¸c nguyªn thñ quèc gia ®ang ngµy cµng tËp trung c¸c nç lùc cña m×nh vµo viÖc lµm thÕ nµo cho hµng cña n-íc m×nh t¨ng ®-îc thÞ phÇn ë c¸c n-íc ®èi t¸c cña m×nh. Søc m¹nh kinh tÕ míi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong c¸c bµn ®µm ph¸n quèc tÕ. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm ®¸ng chó ý vµ lµ thay ®æi lín sau khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc mµ mét sè n-íc ®· nhËn thøc ®-îc tr-íc nh-ng cã kh«ng Ýt n-íc vÉn cßn b¨n kho¨n. §iÒu nµy ¶nh h-ëng kh«ng Ýt ®Õn nh÷ng quyÕt s¸ch quan träng cña mçi n-íc. 4. B×nh th-êng ho¸ quan hÖ víi Hoa kú cïng ®ång nghÜa víi quyÕt t©m héi nhËp cña ViÖt nam sÏ mang l¹i lîi Ých hoµ b×nh trong khu vùc vµ sù æn ®Þnh ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc vµ còng lµ mong muèn chung cña c¸c n-íc trong vµ ngoµi khu vùc. Kh«ng cã sù lùa chän nµo kh¸c ngoµi viÖc chóng ta ph¶i thùc sù thay ®æi theo h-íng héi nhËp vµ ®iÒu nµy ph¶i ®-îc thÓ hiÖn trªn thùc tÕ, b»ng c¸c viÖc lµm cô thÓ chø kh«ng ph¶i chØ cã ý chÝ vµ lêi nãi. Chóng ta ®ang ®øng tr-íc nh÷ng thö th¸ch khã kh¨n vµ ph¶i quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch lµ ho¹ch ®Þnh mét chiÕn l-îc ph¸t triÓn phï hîp víi xu thÕ chung ®¶m b¶o ®-îc lîi Ých cña ViÖt nam trong khung c¶nh toµn cÇu ho¸ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. 5. Hoa kú vµ ViÖt Nam cã nhiÒu kh¸c biÖt trong chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i. Hoa kú ®· cã hÖ thèng ph¸p luËt theo c¬ chÕ thÞ tr-êng tõ hµng tr¨m n¨m, cßn ViÖt Nam ®ang trong thêi kú chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr-êng, tr×nh ®é ph¸t triÓn chªnh nhau lín. §©y lµ nh÷ng khã kh¨n, thö th¸ch ®èi víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n hiÖn nay còng nh- trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt víi Hoa Kú sau nµy. LuËt ph¸p cña Hoa Kú th× ®· hoµn h¶o trªn gi¸c ®é t-¬ng øng víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ, cßn luËt ph¸p cña ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr-êng. PhÝa ViÖt Nam ph¶i ®iÒu chØnh rÊt nhiÒu ph¸p luËt cña m×nh ®Ó thùc thi c¸c chÝnh s¸ch héi nhËp. Khã kh¨n tr-íc m¾t cña chóng ta lµ chóng ta míi chØ kh¼ng ®Þnh ®-îc ý chÝ héi nhËp, ®· nép ®¬n xin gia nhËp WTO nh-ng ch-a ai tÝnh to¸n ®-îc lµ nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ cña chóng ta hiÖn t¹i sÏ ph¶i thay ®æi ra sao theo c¬ chÕ ®ã. Ch¾c ch¾n r»ng c¸c n-íc nh×n vµo ViÖt Nam kh«ng ph¶i b»ng nh÷ng tµi nghÖ diÔn v¨n trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ mµ hä sÏ nh×n vµo tõng viÖc lµm cô thÓ cña chóng ta. 6. Bªn c¹nh sù kh¸c biÖt trªn, hai n-íc cã nh÷ng ®iÓm t-¬ng ®ång trong qu¸ tr×nh më cöa thÞ tr-êng cho nhau vµ thóc ®Èy quan hÖ ph¸t triÓn kinh tÕ th-¬ng m¹i lªn mét quy m« cao h¬n n÷a. C¶ hai bªn ®Òu cã lîi Ých vÒ nhiÒu mÆt trong qu¸ tr×nh nµy. ViÖt Nam ph¸t triÓn sÏ cã lîi cho hoµ b×nh vµ æn ®Þnh trong khu vùc. C¸c c«ng ty Hoa Kú ®ang cã nh÷ng kÕ ho¹ch lµm ¨n cã nhiÒu triÓn väng ë ViÖt Nam, mét thÞ tr-êng cßn ch-a mÊy ph¸t triÓn vµ mét n¬i cã nh÷ng lîi thÕ mµ hä ®ang cÇn. Thùc tiÔn, hai bªn cã nh÷ng lîi thÕ cã thÓ bæ sung cho nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. ViÖt Nam nh×n vµo Hoa Kú nh- mét thÞ tr-êng réng lín cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh ®ång thêi còng lµ mét ®èi t¸c cã tÇm chiÕn l-îc cÇn thiÕt cho c«ng cuéc hiÖn ®¹i ho¸ vµ c«ng nghiÖp ho¸ cu¶ ®Êt n-íc. 7. ViÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc cña ta tuy vÒ c¬ b¶n ®· phï hîp víi t×nh h×nh míi nh-ng vÉn cßn nhiÒu d¸ng dÊp cña t- duy cò ch-a phï hîp c¬ chÕ thÞ tr-êng. Vai trß cña ChÝnh phñ vµ c«ng ty cßn ch-a ph©n ®Þnh râ rÖt. ChÝnh phñ ®«i khi cßn can thiÖp qu¸ s©u vµo c«ng viÖc cña doanh nghiÖp, cßn doanh nghiÖp l¹i thô ®éng chê ®îi quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ mµ quªn ®i ®iÒu c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ tr-êng lµ lµm c¸i g× vµ lµm bao nhiªu lµ do thÞ tr-êng chø kh«ng ph¶i ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh. VÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay lµ ph¶i sím gi¶i quyÕt mèi quan hÖ l·nh ®¹o cña Nhµ n-íc víi doanh nghiÖp. §iÓm nµy, g©y Ên t-îng cho c¸c n-íc lµ ViÖt Nam ch-a thùc sù chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr-êng, cµng ®Ó l©u th× sù ®æi míi cµng khã kh¨n h¬n vµ cµng ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t h¬n. 8. Thùc tÕ c¸c c«ng ty Hoa Kú ®· vµ ®ang t×m kiÕm c¬ héi kinh doanh ë ViÖt Nam. §· cã hµng tr¨m c«ng ty lín nhá cña Hoa Kú ®· cã mÆt t¹i ViÖt Nam ngay tõ khi bá cÊm vËn. Lóc ®Çu hä rÊt phÊn chÊn víi hy väng lµm ¨n tèt ë ViÖt Nam, nh-ng ®Õn nay ®ang cã chiÒu h-íng bi quan vµ ®ang cÇu cøu gióp ®ì cã sù b¶o l·nh tõ phÝa ChÝnh phñ Hoa Kú. §iÒu mµ c¸c c«ng ty mong mái lµ cã ®-îc m«i tr-êng kinh doanh lµnh m¹nh, c«ng khai, râ rµng, b×nh ®¼ng cho mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®-îc ph¸t triÓn nhanh h¬n vµ quy m« lín h¬n n÷a, vµ c¸c bªn ®Òu cã lîi. 9. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i hai n-íc ph¸t triÓn, ChÝnh phñ hai n-íc ®ang tiÕn hµnh ®µm ph¸n hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i vµ ®ang tiÕn hµnh c¸c b-íc kh¸c ®Ó tiÕn ®Õn giai ®o¹n míi trong quan hÖ t¹o cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh b×nh ®¼ng më réng quy m« kinh doanh cña hä trªn thÞ tr-êng Hoa Kú. ViÖc cô thÓ lµ ký kÕt ®uîc hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng, trong ®ã c¸c bªn cam kÕt dµnh cho nhau Quy chÕ Tèi huÖ quèc. §©y lµ c«ng viÖc -u tiªn hµng ®Çu cña c¸c c¬ quan nhµ n-íc trong thêi gian tr-íc m¾t. 10. §Ó tiÕn tíi mét tho¶ thuËn nh- vËy, c¸c bªn ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tÕ mét c¸ch toµn diÖn vµ ®ång bé ®Ó c¸c doanh nghiÖp ho¹ch ®Þnh ®-îc c¸c kÕ ho¹ch kinh doanh cña m×nh. §iÒu nµy sÏ ®-îc thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh th-¬ng l-îng vµ thùc hiÖn hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng. Qu¸ tr×nh nµy liªn quan chÆt chÏ víi qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam víi céng ®ång quèc tÕ (ASEAN, WTO, APEC). §©y lµ mét yªu cÇu khã kh¨n cho phÝa ViÖt Nam, phÝa Hoa Kú th«ng hiÓu vÊn ®Ò nµy nªn còng cã phÇn c¬ ®éng trong viÖc ho¹ch ®Þnh ra mét lÞch tr×nh thùc hiÖn dÇn cam kÕt cña phÝa ViÖt Nam cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. 11. NhiÖm vô quan träng cña ViÖt Nam hiÖn t¹i lµ ph¶i ®-a ra mét chiÕn l-îc ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc g¾n víi qu¸ tr×nh héi nhËp cña m×nh vµ chiÕn l-îc ®ã ph¶i ®¶m b¶o duy tr× ®-îc sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ cña ®Êt n-íc. Do vËy, mäi chÝnh s¸ch ®èi néi còng nh- ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam ®Òu ph¶i h-íng tíi môc tiªu ph¸t triÓn nµy vµ ph¶i ®-îc ®iÒu phèi mét c¸ch hµi hoµ sao cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ t×nh h×nh quèc tÕ. C«ng viÖc nµy ®ßi hái c¸c c¬ quan chÝnh phñ ph¶i hîp t¸c chÆt chÏ víi nhau vµ víi c¸c n-íc ®Ó cã thÓ ®-a ra ®-îc mét chiÕn l-îc tèt nhÊt cho ®Êt n-íc vµ céng ®ång quèc tÕ chÊp nhËn ®-îc. ChiÕn l-îc nµy kh«ng thÓ chØ lµ nh÷ng nguyªn t¾c chung chung mµ lµ nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ cña tõng ngµnh vµ tõng chÝnh s¸ch cô thÓ. 12. ViÖc ®µm ph¸n víi Hoa Kú còng nh- víi WTO kh«ng thÓ chØ ®µm ph¸n trªn nguyªn t¾c chung chung mµ c¸c bªn sÏ quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò rÊt cô thÓ vµ chi tiÕt, cã thÓ c¸c bªn sÏ rµ so¸t tõng dßng thuÕ, sÏ tho¶ thuËn tõng chÝnh s¸ch hiÖn hµnh cña tõng bªn vµ chñ yÕu lµ cña ViÖt Nam. C¸c n-íc cho r»ng ViÖt Nam ph¶i tù ®-a ra c¸c cam kÕt cña m×nh tr-íc khi tiÕn hµnh ®µm ph¸n. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ViÖt Nam ph¶i v¹ch cho m×nh mét lÞch tr×nh héi nhËp víi c¸c kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p hiÖn t¹i cña m×nh sao cho phï hîp víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ. C¬ së ®Ó ®Þnh ra lÞch tr×nh cña ViÖt Nam ph¶i phï hîp víi kh¶ n¨ng hiÖn thùc cña ViÖt nam nh-ng kh«ng ph¶i lµ qu¸ dµi so víi c¸c cam kÕt cña c¸c n-íc trong WTO ®· ®¹t ®-îc. Thêi h¹n nµy lµ kh¸c nhau ®èi víi c¸c nhãm n-íc kh¸c nhau vµ tuú thuéc vµo tõng lÜnh vùc cô thÓ.