Tài liệu Quan hệ biện chứng giữa phát triển lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 .. LêI NãI §ÇU. Víi quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ quy luËt c¬ b¶n cña x· héi. Tõ quy luËt nµy h×nh thµnh nh÷ng quy luËt kh¸c cïng chi phèi sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Tõ §¹i héi §¶ng lÇn thø IX, §¶ng ta ®· chñ tr-¬ng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chÝnh . Quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt nh»m môc ®Ých lµm cho n-íc ta cµng ngµy cµng giµu m¹nh .ViÖc nghiªn cøu quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi lùc l-îng s¶n xuÊt lµ rÊt quan träng. VÊn ®Ò nµy ®· ®-îc nghiªn cøu trªn nhiÒu mÆt cña quan 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hÖ s¶n xuÊt vµ nã lµ môc tiªu vµ lµ cô thÓ ho¸ cña x· héi ViÖt Nam ®ã lµ sù phï hîp vÒ së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt, vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý víi lùc l-îng s¶n xuÊt. . Víi mong muèn t×m hiÓu nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc nªn t«i ®· chän ®Ò tµi " Quan hÖ biÖn chøng gi÷a ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ",®Ó ph©n tÝch .Bµi viÕt cña em cã nhiÒu thiÕu sãt vµ cã nhiÒu h¹n chÕ em mong nhËn ®-îc sù gãp ý, gióp ®ì cña thµy c« gi¸o trong bé m«n triÕt cïng tÊt c¶ b¹n ®äc, ®Ó cho bµi viÕt cña em hoµn thiÖn h¬n n÷a. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n! 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 I: Lý luËn chung vÒ quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt 1. Lùc l-îng s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ng-êi víi tù nhiªn. ,lµ biÓu hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng-êi trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ néi dung cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt bao gåm toµn bé c¸c yÕu tè vËt chÊt ®-îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: con ng-êi vµ t- liÖu s¶n xuÊt.LÞch sö 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 s¶n xuÊt lµ mét thÓ thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a t- liÖu s¶n xuÊt víi ng-êi lao ®éng víi kinh nghieemj vµ kü n¨ng lao ®éng nghÒ nghiÖp. Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh ph-¬ng thøc s¶n xuÊt Con ng-êi lµ lùc l-îng s¶n xuÊt hµng ®Çu, lµ nh©n tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, do ®ã quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng vµ tiÕn bé x· héi. T- liÖu s¶n xuÊt do x· héi t¹o ra bao gåm t- liÖu lao ®éng vµ ®èi t-îng lao ®éng. Trong t- liÖu lao ®éng cã c«ng cô lao ®éng vµ nh÷ng t- liÖu lao ®éng kh¸c cÇn thiÕt cho viÖc vËn chuyÓn, b¶o qu¶n s¶n phÈm .... C«ng cô lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt cña t- liÖu s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, c«ng cô lao ®éng lu«n ®-îc c¶i tiÕn. Nã lµ yÕu tè ®ång nhÊt vµ c¸ch m¹ng nhÊt trong lùc l-îng s¶n xuÊt.Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. Trong thêi ®¹i ngµy nµy, khoa häc ®· trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, ®em l¹i sù thay ®æi vÒ chÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt.C¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt t¸c ®éng lÉn nhau mét c¸ch kh¸ch quan 2. Quan hÖ s¶n xuÊt 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt. ThÓ hiÖn ë quan hÖ së h÷u víi t- liÖu s¶n xuÊt , quan hÖ së tæ chøc qu¶n lý trao ®æi ho¹t ®éng víi nhau vµ quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm. Quan hÖ s¶n xuÊt thuéc lÜnh vùc ®êi sèng vËt chÊt x· héi. TÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc thÓ hiÖn ë chç chóng tån t¹i kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo yÕu tè con ng-êi. Quan hÖ s¶n xuÊt mang tÝnh æn ®Þnh t-¬ng ®èi víi b¶n chÊt x· héi, vµ cã tÝnh ®Ëp lËp víi ý thøc con ng-êi. II. Ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u. 1. Ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt. Ngµy nay, con ng-êi vµ khoa häc kü thuËt lµ hai yÕu tè quan träng nhÊt, c¬ b¶n nhÊt thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ khoa häc kü thuËt lµ chñ tr-¬ng chÝnh s¸ch quan träng cña §¶ng ta. a. Vai trß cña con ng-êi Con ng-êi võa tham gia s¶n xuÊt võa víi t- c¸ch lµ søc lao ®éng. Tr×nh ®é v¨n hãa, tr×nh ®é kü thuËt, chuyªn m«n, ý thøc vµ th¸i ®é cña ng-êi lao ®éng víi s¶n xuÊt lµ nh÷ng yÕu tè quan träng. Vi thÕ Anghen ®· nãi r»ng: "Muèn n©ng cao s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ n«ng 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nghiÖp ®Õn møc ®é cao mµ chØ cã ph-¬ng tiÖn c¬ giíi vµ hãa häc phï hîp th× ch-a ®ñ. Cßn cÇn ph¶i ph¸t triÓn mét c¸ch t-¬ng xøng n¨ng lùc cña con ng­êi sö dông nh÷ng ph­¬ng tiÖn tiÕn bé”.§¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh lÊy viÖc ph¸t huy nh©n lùc lµ yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn vµ bÒn v÷ng. YÕu tè con ng-êi gi÷ vai trß cùc kú quan träng trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng bëi v× con ng-êi lµ chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o, cña mäi nguån cña c¶i, vËt chÊt. Nh÷ng nh©n tè ph¸t huy tÝnh tÝch cùc t¸c ®éng trùc tiÕp nh»m sö dông tèi ®a nh÷ng tiÒm n¨ng, n¨ng lùc hiÖn cã cña con ng-êi. Cã nhiÒu yÕu tè ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc nh-ng xÐt ®Õn cïng th× c¸c yÕu tè ®ã ®Òu b¾t nguån tõ lîi Ých.Trong mçi lÜnh vùc ho¹t ®éng nh÷ng nhu cÇu vµ lîi Ých nhÊt ®Þnh vµ tån t¹i cho ®Õn khi tháa m·n nã. Khi c¸c lîi Ých ®-îc nhËn thøc sÏ lµm n¶y sinh ra ho¹t ®éng lµm chñ, tøc lµ kÝch thÝch thóc ®Èy con ng-êi hµnh ®éng. Ho¹t ®éng cña con ng-êi quay xung quanh trôc lîi Ých. Lîi Ých bao giê còng ®-îc biÓu hiÖn trong quan hÖ cña con ng-êi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn sèng. BÊt kú nh÷ng thay ®æi nµo cña nh÷ng ®iÒu kiÖn Êy th«ng qua ho¹t ®éng cña con ng-êi ®Òu tÊt yÕu sÏ g©y nªn c¶ sù thay ®æi cña nh÷ng lîi Ých ®ã. Nh-ng nh- vËy kh«ng cã nghÜa lµ lîi Ých tån t¹i bªn ngoµi chñ thÓ mang lîi Ých ®ã. TÝnh kh¸ch quan ë ®©y cã nghÜa lµ chÝnh b¶n chÊt, 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®iÒu kiÖn cña mét x· héi, mét giai cÊp, mét con ng-êi nhÊt ®Þnh lµm n¶y sinh ra nh÷ng nhu cÇu tÊt yÕu ®ã. Néi dung cña lîi Ých chÝnh lµ nh÷ng nhu cÇu kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn. §ã lµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp th¸i ®é lao ®éng tÝch cùc hay tiªu cùc cña ng-êi lao ®éng. §ã lµ yÕu tè quan träng nhÊt trong c¬ chÕ t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kh¸ch quan.cña con ng-êi, xuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ vµ ®iÒu kiÖn tån t¹i x· héi cña hä trong mét hÖ thèng s¶n xuÊt x· héi nhÊt ®Þnh. Do vËy, b¶n th©n lîi Ých tÊt yÕu ph¶i cã quy luËt riªng cña nã. Lµm tr¸i quy luËt, vi ph¹m c¸c lîi Ých hoÆc c¶n trë viÖc thùc hiÖn lîi Ých cña ng-êi lao ®éng th× chØ cã thÓ mang l¹i hËu qu¶ xÊu . Lîi Ých c¸ nh©n kh«ng t¸ch rêi lîi Ých x· héi. M¸c ®· nhÊn m¹nh: "Lîi Ých riªng còng chÝnh lµ lîi Ých cã tÝnh chÊt x· héi nhÊt ®Þnh, vµ chØ cã thÓ ®¹t ®-îc trong ®iÒu kiÖn do x· héi cho phÐp... §ã lµ nh÷ng lîi Ých c¸ nh©n riªng lÎ, nh-ng néi dung cña lîi Ých Êy còng nh- h×nh thøc vµ ph-¬ng tiÖn thùc hiÖn ®Òu do ®iÒu kiÖn x· h«Þ ®em l¹i vµ kh«ng phô thuéc vµo c¸c c¸ thÓ.". Nguån gèc cña lîi Ých x· héi lµ sù phô thuéc lÉn nhau cña c¸c c¸ thÓ mµ c¸ thÓ nµy g¾n bã víi c¸ thÓ kia b»ng mèi quan hÖ kinh tÕ th«ng qua quan hÖ ph©n c«ng lao ®éng. VËy lîi Ých x· héi lµ lîi Ých chung cña mäi thµnh viªn, biÓu 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hiÖn nhu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi víi t- c¸ch lµ mét chØnh thÓ. B¶n th©n viÖc lµm nÕu ®¹t ®-îc trong mét c¬ chÕ tuyÓn dông nhÊt ®Þnh cã thÓ trë thµnh ®éng lùc quan träng thóc ®Èy tÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng cña con ng-êi. Trong nÒn s¶n xuÊt T- b¶n chñ nghÜa, søc lao ®éng lµ hµng hãa, chÞu t¸c ®éng cña quy luËt c¹nh tranh, cung vÒ søc lao ®éng bao giê còng lín h¬n cÇu. ChÝnh ®iÒu nµy b¾t buéc ng-êi lµm viÖc ph¶i ®em hÕt søc lùc vµ tµi n¨ng ®Ó lµm viÖc 1.1.2.2. §µo t¹o vµ gi¸o dôc. §µo t¹o gãp phÇn n©ng cao mét c¸ch t-¬ng ®èi vµ nhanh chãng chÊt l-îng nguån nh©n lùc. Nh÷ng s¶n phÈm ®µo t¹o cã thÓ sö dông ngay trong vßng tõ 3 ®Õn 5 n¨m. Gi¸o dôc gãp phÇn n©ng cao chÊt l-îng nguån nh©n lùc cho thÕ hÖ t-¬ng lai. 1.2 Khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ. Trong thêi ®¹i ngµy nay, thêi ®¹i mµ khoa häc ®· thùc sù trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nhiÒu ngµnh khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, víi hµm l-îng chÊt x¸m ngµy cµng chiÕm tû lÖ cao trong mçi s¶n phÈm lµm ra th× con ng-êi cµng tá râ vai trß quyÕt ®Þnh cña hä trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn x· héi. 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Khoa häc c«ng nghÖ cã vai trß quan träng vÒ nhiÒu mÆt ®èi víi sù ph¸t triÓn. §ã lµ c¸i kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cña mét quèc gia. Vai trß cña khoa häc c«ng nghÖ cµng trë nªn ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c n-íc ®ang trªn con ®-êng rót ng¾n giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Ó sím trë thµnh mét x· héi hiÖn ®¹i. Ngay tõ khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh khoa häc vµ c«ng nghÖ gi÷ vai trß then chèt trong sù ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt vµ n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, b¶o ®¶m chÊt l-îng vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt. C¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt lµ cuéc c¸ch m¹ng then chèt trong ba cuéc c¸ch m¹ng lín trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn cña n-íc ta: C¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt, c¸ch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt, c¸ch m¹ng tt-ëng v¨n hãa. Ba cuéc c¸ch m¹ng nµy tiÕn hµnh ®ång thêi, g¾n bã chÆt chÏ, t¸c ®éng s©u s¾c lÉn nhau.Quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn sÏ thóc ®Èy khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn .TiÕn hµnh c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt kh«ng chØ t¹o ra lùc l-îng s¶n xuÊt lín m¹nh mµ trªn c¬ së ®ã kh«ng ngõng cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt míi. Hai cuéc c¸ch m¹ng nµy vÒ khoa häc kü thuËt ®· lµm thay ®æi tËn gèc nÒn t¶ng cña chÕ ®é x· héi, khiÕn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, lµ c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó thùc hiÖn th¾ng lîi cuéc c¸ch m¹ng t- t-ëng v¨n hãa 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nh»m x©y dùng con ng-¬× cã ý thøc lµm chñ, cã n¨ng lùc lµm chñ ®Ó tiÕn hµnh cã kÕt qu¶ hai cuéc c¸ch m¹ng kia. 2. §a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u. 2.1 Së h÷u. Theo Cac Mac, së h÷u ®-îc biÓu hiÖn trong nh÷ng h×nh th¸i hiÖn thùc cña quan hÖ s¶n xuÊt. HiÖn thùc ®-îc tiÕp cËn tõ hai ph-¬ng diÖn. Trªn ph-¬ng diÖn b¶n thÓ luËn: hiÖn thùc lµ sù hiÖn h÷u cña mét ®èi t-îng. Trªn ph-¬ng diÖn nhËn thøc luËn: hiÖn thùc lµ ®èi t-îng kh¸ch quan ®-îc hiÓu nh- nã tån t¹i, chø kh«ng ph¶i lµ sù triÓn khai mét c¸ch triÖt ®Ó c¸c h×nh thøc tån t¹i cña t- t-ëng. TÝnh hiÖn thùc cña së h÷u chØ nhËn thøc ®-îc mét c¸ch gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c quan hÖ gi÷a nh÷ng thµnh tè cña quan hÖ s¶n xuÊt v× së h÷u lµ sù tæng hßa cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt. Së h÷u ®-îc h×nh thµnh tõ sù chiÕm h÷u ®èi t-îng (tr-íc hÕt lµ giíi tù nhiªn) ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt nh»m tháa m·n nhu cÇu cña con ng-êi. Do ®ã, sù chiÕm h÷u mang tÝnh tÊt nhiªn v× kh«ng cã chiÕm h÷u th× kh«ng cã s¶n xuÊt. S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn, lÜnh vùc chiÕm h÷u cµng më réng. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ quyÒn lùc ®-îc thiÕt chÕ tËp trung vµo mét tæ chøc b¶o vÖ vµ tiÕp tôc sù chiÕm h÷u mét c¸ch hiÖu 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 qu¶.Tæ chøc ®ã chÝnh lµ Nhµ n-íc vµ quyÒn lùc ®-îc thiÕt chÕ thµnh luËt. Së h÷u lµ quan hÖ ng-êi - ng-êi hay cña con ng-êi ®èi víi c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ chØ ®-îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. 2.2 TÝnh tÊt yÕu cña ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u. Trong nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi trr-íc ®©y, sù qu¸ ®é tõ mét h×nh th¸i nµy sang h×nh th¸i kh¸c diÔn ra kh«ng cã thêi kú qu¸ ®é, v× chÕ ®é chiÕm h÷u t- nh©n ®· cho phÐp thóc ®Èy s¶n xuÊt míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn ë trong lßng x· héi cò. V× vËy, thµnh phÇn kinh tÕ tb¶n c«ng nghiÖp l¹i cã thÓ n¶y sinh vµ lín lªn trong ®iÒu kiÖn lao ®éng phong kiÕn cßn thµnh phÇn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa th× ng-îc l¹i kh«ng thÓ ph¸t triÓn tù ph¸t b»ng con ®-êng tiÕn hãa tõ Chñ nghÜa tb¶n. Do vËy, Chñ nghÜa x· héi chØ cã thÓ ®-îc x©y dùng trªn nÒn t¶ng kÕt qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa vµ ®-îc ®¸nh dÊu b»ng thêi kú qu¸ ®é ®Æc biÖt. §©y lµ thêi kú khã kh¨n vµ v« cïng phøc t¹p.V× ®ang ë trong thêi kú qu¸ ®é nªn x· héi nµy võa kh«ng ph¶i lµ chÝnh nã còng kh«ng ph¶i lµ x· héi mµ nã ®ang h-íng tíi. Do vËy chÕ ®é së h÷u cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nµy lµ hçn hîp c¸c lo¹i h×nh së h÷u cña hai x· héi : x· héi cò vµ x· héi ®ang h-íng tíi . §ã lµ mét chÕ ®é së h÷u ®a d¹ng. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thùc tiÔn lÞch sö nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· chøng minh: s¶n xuÊt hµng hãa lµ nÊc thang tÊt yÕu mµ bÊt kú nÒn kinh tÕ nµo muèn ph¸t triÓn ®Òu ph¶i tr¶i qua. S¶n xuÊt hµng hãa xuÊt hiÖn, tån t¹i vµ ph¸t triÓn víi nh÷ng ®iÒu kiÖn sau: + Ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®· ph¸t triÓn ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. + X· héi tån t¹i nhiÒu d¹ng së h÷u kh¸c nhau. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt cña s¶n xuÊt hµng hãa g¾n bã chÆt chÏ víi thÞ tr-êng, mµ thÞ tr-êng lµ n¬i diÔn ra quan hÖ mua b¸n gi÷a c¸c chñ së h÷u kh¸c. Nh- vËy, kh«ng cã chñ së h÷u ®Ých thùc th× kh«ng cã thÞ tr-êng. Do ®ã, tÝnh ®a d¹ng cña c¸c h×nh thøc së h÷u lµ ®Æc tr-ng cña s¶n xuÊt hµng hãa. C¸c Mac quan niÖm r»ng s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa lµ "mét nÐt chung cho nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi hÕt søc kh¸c nhau". MÆt kh¸c, kinh tÕ hµng hãa kh«ng ph¶i lµ c¸i do Chñ nghÜa t- b¶n t¹o ra mµ lµ thµnh tùu v¨n minh mµ loµi ng-êi ®¹t ®-îc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña m×nh. Do vËy, hoµn toµn cã thÓ x©y dùng kinh 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íc x· héi chñ nghÜa. NÕu së h÷u nhµ n-íc ®-îc ph©n gi¶i thµnh c¸c quyÒn chiÕm h÷u, quyÒn sö dông, quyÒn ®Þnh ®o¹t vµ Nhµ n-íc lµ ®¹i diÖn cña chñ së h÷u n¾m quyÒn chiÕm h÷u, cßn quyÒn sö dông kinh doanh trao cho doanh nghiÖp th× khi ®ã sÏ t¹o nªn nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp cã lîi Ých riªng, do ®ã h×nh thµnh ®-îc kinh tÕ thÞ tr-êng. X©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng mµ kh«ng ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u th× ®ã lµ mét ¶o t-ëng. II. Quan hÖ biÖn chøng gi÷a ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam. 1. Mèi quan hÖ gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, chóng t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau t¹o nªn quy luËt c¬ b¶n cña x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt trong bÊt cø t×nh h×nh nµo, ë bÊt cø thêi kú lÞch sö nµo còng tån t¹i trong mét thÓ thèng nhÊt cô thÓ. Quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt lu«n g¾n bã víi nhau, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Mçi b-íc c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt cò, x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi ®Òu thóc ®Èy sù ra ®êi vµ sù lín m¹nh cña 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lùc l-îng s¶n xuÊt míi. Ng-îc l¹i, mçi b-íc t¹o ra lùc l-îng s¶n xuÊt míi ®Òu cã t¸c ®éng cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt míi. Do xuÊt ph¸t tõ s¶n xuÊt nhá nªn lùc l-îng s¶n xuÊt v« cïng thÊp kÐm. §Ó ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt cÇn ph¶i x©y dùng mét quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. NhvËy, theo quy luËt chung, ®¸ng lÏ quan hÖ s¶n xuÊt lµ kÕt qu¶ th× ë ®©y l¹i lµ nguyªn nh©n cßn lùc l-îng s¶n xuÊt ®¸ng lÏ lµ nguyªn nh©n l¹i lµ kÕt qu¶. Bëi v× mèi quan hÖ nh©n - qu¶ cã t¸c ®éng hai chiÒu. ë ®©y, kh«ng ph¶i chØ cÇn t¹o ra quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ tù nã cã thÓ ®øng v÷ng mµ kh«ng cÇn ®Õn vai trß quyÕt ®Þnh cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn mét b-íc th× quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc cñng cè h¬n mét b-íc. Ng-îc l¹i, quan hÖ s¶n xuÊt cµng ®-îc cñng cè v÷ng ch¾c sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao h¬n. 1.1 Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt. Xu h-íng cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng biÕn ®æi, sù biÕn ®æi ®ã bao giê còng b¾t ®Çu b»ng sù biÕn ®æi cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Nh-ng lùc l-îng s¶n xuÊt th-êng ph¸t triÓn nhanh cßn quan hÖ s¶n xuÊt cã xu h-íng æn ®Þnh nªn khi lùc l-îng s¶n xuÊt ®· ph¸t triÓn lªn 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 mét tr×nh ®é míi quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng cßn phï hîp n÷a sÏ dÉn tíi tÊt yÕu kh¸ch quan xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò, thay b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp, më ®-êng cho lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ néi dung cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña nã. Trong mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc th× néi dung quyÕt ®Þnh h×nh thøc, h×nh thøc phô thuéc vµo néi dung. Néi dung thay ®æi lµm h×nh thøc thay ®æi. TÊt nhiªn, h×nh thøc kh«ng ph¶i lµ mÆt thô ®éng, nã còng t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn cña néi dung. Tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín kh«ng thÓ kh«ng cã thêi kú tÝch lòy ban ®Çu. Chñ nghÜa t- b¶n b¾t ®Çu thùc hiÖn con ®-êng ®ã b»ng c¸ch t-íc ®o¹t søc lao ®éng cña nh©n d©n lao ®éng trong n-íc vµ thuéc ®Þa, biÕn hä thµnh n« lÖ lµm thuª. Cßn Chñ nghÜa x· héi ®i theo con ®-êng ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng.Trªn con ®-êng ®i tíi s¶n xuÊt lín, Chñ nghÜa t- b¶n hay Chñ nghÜa x· héi ®Òu cã ph-¬ng h-íng vµ môc ®Ých riªng cña m×nh; nh-ng ®øng vÒ ph-¬ng diÖn ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt mµ nãi th× cã thÓ t×m thÊy ë ®©y nh÷ng b-ãc ®i mang tÝnh quy luËt chung. Chóng ta kh«ng thÓ nµo v-ît qua hay dïng biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®Ó xãa bá c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tù nhiªn cña qu¸ tr×nh ®ã. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lùc l-îng s¶n xuÊt ë tr×nh ®é thÊp th× quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng thÓ cã chÊt l-îng cao. C¸c quan hÖ s¶n xuÊt míi chØ cã thÓ phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ thËt sù v÷ng ch¾c, thËt sù æn ®Þnh khi ®-îc x©y dùng trªn mét c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cao , trë thµnh kÕt qu¶ tù nhiªn cña mét tr×nh ®é ph¸t triÓn lín m¹nh cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Bëi vËy Cac Mac ®· nãi r»ng : "nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt míi , cao h¬n, kh«ng bao giê xuÊt hiÖn tr-íc khi nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i vËt chÊt cña nh÷ng quan hÖ ®ã ch-a chÝn muåi trong lßng b¶n th©n x· héi cò " 1.2 Quan hÖ s¶n xuÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc l-îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi mµ lùc l-îng s¶n xuÊt dùa vµo ®ã ®Ó ph¸t triÓn nªn nã cã thÓ k×m h·m hoÆc thóc ®¶y lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Nã quy ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, quy ®Þnh hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ x· héi, quy ®Þnh ph-¬ng thøc ph©n phèi vµ phÇn cña c¶i Ýt hay nhiÒu mµ ng-êi lao ®éng ®-îc h-ëng. Do ®ã nã ¶nh h-ëng ®Õn th¸i ®é qu¶ng ®¹i quÇn chóng lao ®éng-lùc l-îng s¶n xuÊt c¬ b¶n cña x· héi; nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ viÖc c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng, ¸p dông thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt , hîp t¸c vµ ph©n phèi lao ®éng. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Do vËy, tÝnh tÝch cùc cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt kh«ng chØ biÓu hiÖn ë chç quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ më réng haylµ h¹n chÕ ph¹m vi cña sù ph¸t triÓn ®ã mµ cßn t¹o ra nh÷ng kÝch thÝch do xuÊt ph¸t tõ lîi Ých thiÕt th©n cña ng-êi lao ®éng. TÝnh tÝch cùc cña quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng chØ lµ vai trß cña nh÷ng h×nh thøc së h÷u. Mçi kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét thÓ thèng nhÊt h÷u c¬ gåm ba mÆt : quan hÖ së h÷u, quan hÖ qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi . ChØ trong chØnh thÓ ®ã , quan hÖ s¶n xuÊt míi trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy con ng-êi hµnh ®éng nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Tuy nhiªn vai trß cña c¸c h×nh thøc së h÷u vÉn lµ quan träng nhÊt. 2. Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh h×nh thøc së h÷u. M¸c - ¡ngghen kh¼ng ®Þnh: " BÊt cø sù biÕn ®æi nµo vÒ mÆt quan hÖ chiÕm h÷u còng ®Òu lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña viÖc t¹o nªn nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt míi kh«ng cßn phï hîp víi c¸c quan hÖ chiÕm h÷u n÷a". §iÒu ®ã cã nghÜa lµ lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh h×nh thøc së h÷u. Khi lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, quan hÖ chiÕm h÷u cò kh«ng cßn phï hîp víi nã n÷a th× tÊt yÕu ph¶i ®-îc thay thÕ b»ng quan hÖ chiÕm h÷u míi. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ChÝnh sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®· t¹o nªn sù tiÕn hãa cña quan hÖ s¶n xuÊt , mµ trung t©m lµ sù thay ®æi cña c¸c h×nh thøc chiÕm h÷u. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ x· héi hãa s¶n xuÊt trong nh÷ng khu vùc kinh tÕ kh¸c nhau dÉn ®Õn tÝnh tÊt yÕu ®a d¹ng cña quan hÖ së h÷u. Sì h÷u sÏ bÞ t-íc bá néi dung kinh tÕ hiÖn thùc vµ chØ mang tÝnh h×nh thøc nÕu nã t¸ch khái tr×nh ®é qu¶n lý vµ ph©n phèi , t¸ch khái tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt . VÊn ®Ò së h÷u kh«ng ph¶i chØ ®-îc xem xÐt ë khÝa c¹nh t- liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ ai, mµ quan träng lµ viÖc thùc hiÖn së h÷u trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. T¸ch khái mèi liªn hÖ víi ph©n phèi, qu¶n lý vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt th× së h÷u chØ cßn h×nh thøc ph¸p lý mµ th«i. Khi ®ã, së h÷u kh«ng thÓ ph¸t huy t¸c dông kÝch thÝch lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, kh«ng cã thÓ bÊt cø mét thø -u viÖt tù th©n nµo hÕt. NÕu nh÷ng quyÕt s¸ch cña Nhµ n-íc vÒ quan hÖ së h÷u v-ît qu¸ quy ®Þnh tÊt yÕu cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®èi víi së h÷u th× chØ cã thÓ t¸c ®éng ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh nµo ®ã, c¶n trë sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, kh«ng thÓ lµm thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi. H¬n n÷a, nÕu nh÷ng quyÕt s¸ch ®ã phï hîp th× chØ lµ tiÒn ®Ò t¹o ra sù khëi ®éng chø kh«ng thÓ lµ ph-¬ng thøc vËn hµnh cña lùc l-îng s¶n 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 xuÊt. Do vËy, lùc l-îng s¶n xuÊt quy ®Þnh c¸c ph-¬ng thøc së h÷u. Nh÷ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc vÒ x©y dùng h×nh thøc së h÷u lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña mèi quan hÖ h×nh thøc së h÷u ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Con ng-êi cã vai trß trong viÖc t¸c ®éng ®èi víi lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt nh-ng con ng-êi kh«ng thÓ tù do s¸ng t¹o, ®Þnh h-íng bÊt cø h×nh thøc nµo cña quan hÖ s¶n xuÊt mµ hä muèn v× r»ng c¸i tÊt yÕu cña ph¸t triÓn cña quan hÖ s¶n xuÊt lu«n bÞ quy ®Þnh bëi tr¹ng th¸i cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Chóng ta ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u lµ do yªu cÇu ph¶i phï hîp víi cÊp ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. 3. §a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u ®Ó ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt. C¬ cÊu x· héi ViÖt Nam trong thêi kú nµy lµ c¬ cÊu x· héi qu¸ ®é, ®©y lµ b-íc qu¸ ®é tõ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi tiÒn t- b¶n sang h×nh th¸i kinh tÕ x· héi x· héi chñ nghÜa .ChÕ ®é së h÷u g¾n liÒn víi mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi vµ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. Do ®ã chÕ ®é së h÷u trong thêi kú nµy ë ViÖt Nam kh«ng hoµn toµn lµ chÕ ®é së h÷u cña T- b¶n chñ nghÜa hay X· héi chñ nghÜa mµ lµ h×nh thøc 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 së h÷u hçn hîp cña c¶ hai h×nh thøc trªn.Cho nªn chÕ ®é së h÷u trong thêi kú qu¸ ®é gåm nhiÒu h×nh th-c së h÷u ®a d¹ng Trong thêi kú nµy, quy luËt kinh tÕ cña Chñ nghÜa x· héi vµ c¬ chÕ t¸c ®éng cña nã ch-a ph¸t huy ®Çy ®ñ hiÖu lùc. Chóng chØ ph¸t huy t¸c ®éng tõng b-íc vµ më réng dÇn ph¹m vi t¸c ®éng cña m×nh trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¸c quan hÖ s¶n xuÊt dùa trªn sù lín m¹nh cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Trong ®iÒu kiÖn tõ s¶n xuÊt nhá , ph©n t¸n, qu¸ ®é lªn Chñ nghÜa x· héi th× tÝnh chÊt ®a d¹ng, phøc t¹p cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ tÊt yÕu lÞch sö. TÝnh tÊt yÕu nµy kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chóng ta mµ do qu¸ khø ®· ®Ó l¹i mét lùc l-îng s¶n xuÊt qu¸ thÊp kÐm, chËm ch¹p. TÝnh ®a d¹ng, phøc t¹p cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ do sù ®a d¹ng cña c¸c h×nh thøc së h÷u. Do vËy, ®Ó ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt ë ViÖt Nam, ®iÒu kiÖn tÊt yÕu lµ ph¶i ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc së h÷u nh»m ®¶m b¶o cho sù phï hîp sinh ®éng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Mét sù ®a d¹ng nh- vËy sÏ ®¸p øng ®-îc yeu cÇu cña quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ còng phï hîp víi quy luËt cña sù tiÕn bé x· héi. 20