Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Quá trình truyền giáo của đạo tin lành tại việt nam từ năm 1911 đến năm 1975...

Tài liệu Quá trình truyền giáo của đạo tin lành tại việt nam từ năm 1911 đến năm 1975

.PDF
193
230
117

Mô tả:

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN XUÂN HÙNG QUÁ TRÌNH TRUYỀN GIÁO CỦA ĐẠO TIN LÀNH TẠI VIỆT NAM TỪ NĂM 1911 ĐẾN NĂM 1975 LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC HÀ NỘI -2017 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN XUÂN HÙNG QUÁ TRÌNH TRUYỀN GIÁO CỦA ĐẠO TIN LÀNH TẠI VIỆT NAM TỪ NĂM 1911 ĐẾN NĂM 1975 Chuyên ngành : Lịch sử Việt Nam Mã số : 62 22 03 13 LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. ĐỖ QUANG HƯNG Hà Nội-2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả được đề cập trong Luận án là trung thực, có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng và chính xác. Tác giả Luận án Nguyễn Xuân Hùng MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1. Nhóm công trình trong nước có đề cập đến vấn đề truyền giáo và đạo Tin Lành 1.2. Nhóm công trình từ nước ngoài có đề cập đến đạo Tin Lành và quá trình truyền giáo Tin Lành tại Việt Nam 1.3. Những kế thừa từ những người đi trước 1.4. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu CHƢƠNG 2: QUÁ TRÌNH TRUYỀN GIÁO CỦA ĐẠO TIN LÀNH TẠI VIỆT NAM THỜI KỲ 1911 - 1954 2.1. Khái lược về đạo Tin Lành trên thế giới và tổ chức truyền giáo đầu tiên vào Việt Nam 2.2. Bối cảnh lịch sử và xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX 2.3. Truyền giáo Tin Lành trong giai đoạn 1911- 1945 2.4. Truyền giáo Tin Lành trong giai đoạn 1946 - 1954 Tiểu kết chƣơng 2 CHƢƠNG 3: QUÁ TRÌNH TRUYỀN GIÁO CỦA ĐẠO TIN LÀNH TẠI VIỆT NAM THỜI KỲ 1955 - 1975 3.1. Bối cảnh chính trị, xã hội và văn hóa tại miền Nam Việt Nam từ sau Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954 3.2. Chính sách của chính quyền Sài Gòn đối với các tôn giáo 3.3. Hoạt động truyền giáo của Hội Truyền giáo C.M.A và Hội Thánh Tin Lành Việt Nam 3.4. Hoạt động truyền giáo giữa vùng đồng bào dân tộc thiểu số tại Nam Trường Sơn-Tây Nguyên giai đoạn 1955-1975 3.5. Hoạt động truyền giáo của các tổ chức, giáo phái khác tại miền Nam Việt Nam giai đoạn 1955 - 1975 3.6. Đạo Tin Lành tại miền Bắc thời kỳ 1955 - 1975 Tiểu kết chƣơng 3 CHƢƠNG 4: TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC TRUYỀN GIÁO TIN LÀNH ĐỐI VỚI CHÍNH TRỊ, XÃ HỘI VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM 4.1. Truyền giáo Tin Lành với lĩnh vực chính trị 4.2. Truyền giáo Tin Lành trong mối quan hệ với các tín ngưỡng tôn giáo khác tại Việt Nam 4.3. Truyền giáo Tin Lành đối với xã hội và văn hóa Tiểu kết chƣơng 4 KẾT LUẬN DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1 14 14 24 26 28 30 30 41 46 70 74 76 76 81 86 97 102 112 119 121 121 127 140 144 145 150 153 168 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT 1 Viết tắt C.M.A Chữ tiếng Anh The Christian and Chữ tiếng Việt Hội truyền giáo C.M.A Missionary Alliance 2 The Evangelical Church Hội Thánh Tin Lành of Vietnam Việt Nam The Evangelical Church Hội Thánh Tin Lành HTTLVN(mb) of Vietnam (North) Việt Nam miền Bắc S.I.L Summer Institute of Hội Ngữ học mùa hè HTTLVN 3 4 Linguistics 5 6 W.E.C W.V Word Wide Chiến dịch truyền bá Evangelisation Crusade Phúc Âm toàn cầu World Vision Hội Hoàn Cầu Khải Tượng (tên hiện nay là Tầm nhìn thế giới) 7 M.C.C Mennonite Central Ủy ban Trung ương Committee Mennonite DANH MỤC CÁC BẢNG 1. Bảng 2.1. Chương 2. Kết quả truyền giáo tại Địa hạt Bắc hạt đến hết năm 1942. Tr. 65 2. Bảng 2.2. Chương 2. Kết quả truyền giáo tại Địa hạt Trung hạt đến hết năm 1942. Tr. 66 3. Bảng 2.3. Chương 2. Kết quả truyền giáo tại Địa hạt Nam hạt đến hết năm 1942. Tr. 67 4. Bảng 2.4. Chương 2. So sánh sự tăng trưởng tín đồ tại 03 miền truyền giáo cho đến hết năm 1942. Tr. 68 5. Bảng 3.1. Chương 3. Số liệu về tăng trưởng tín đồ của HTTLVN trong thời kỳ 1955 -1965. Tr. 93 6. Bảng 3.2. Chương 3. Số liệu về kết quả truyền giáo tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên của Hội C.M.A và HTTLVN từ 1955 đến 1973. Tr. 102 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tôn giáo, xét dƣới góc độ triết học, là một hình thái ý thức xã hội. Tuy nhiên, tôn giáo không chỉ dừng lại ở phạm vi ý thức hệ mà trong quá trình hình thành và phát triển đã trở thành những cộng đồng, thực thể tôn giáo có ảnh hƣởng nhiều mặt đối với xã hội loài ngƣời. Bƣớc vào thế kỷ XXI, tôn giáo vẫn đang nổi lên nhƣ là một vấn đề mang tính toàn cầu, đƣợc mọi nhà nƣớc, mọi quốc gia cùng các giới chính trị, văn hóa quan tâm sâu sắc. Việt Nam là đất nƣớc có sự hiện diện của nhiều tôn giáo. Do nằm ở vị trí địa lý thuận lợi cho việc giao thƣơng nên từ xa xƣa trong lịch sử Việt Nam đã tiếp nhận ảnh hƣởng của văn minh Ấn Độ, văn minh Trung Hoa mà gắn liền với đó là sự du nhập của các tôn giáo, hệ tƣ tƣởng tôn giáo nhƣ: Phật giáo, Đạo giáo, Nho giáo v.v… Ngƣời Việt Nam vốn có truyền thống hòa bình, cởi mở, không kỳ thị đã rộng mở tiếp nhận những tƣ tƣởng văn hóa, tôn giáo từ bên ngoài để rồi “nội địa hóa”, chọn lọc những nét văn hóa tinh tế của chúng hòa quyện với hệ thống tôn giáo, tín ngƣỡng bản địa làm giàu thêm nền văn hóa của mình. Chính đặc tính này đã góp phần nào việc định hình và giữ gìn, bảo vệ truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc, củng cố, đoàn kết cộng đồng dân tộc tạo nên sức mạnh để chiến thắng nhiều kẻ thù xâm lƣợc trong suốt chiều dài lịch sử. Nền văn hóa cổ truyền cùng hệ thống tôn giáo tín ngƣỡng truyền thống của ngƣời Việt đã bị chấn động kể từ thế kỷ XVI, khi các giáo sĩ Công giáo phƣơng Tây theo chân các thuyền buôn, và sau này là các đạo binh xâm lƣợc đến đây để tiến hành truyền giáo. Cho dù không thể phủ định những đóng góp có giá trị về mặt văn hóa, tƣ tƣởng mà Công giáo mang tới nhƣng cũng dễ nhận thấy rằng: tôn giáo này 1 với tính độc thần, đƣợc tổ chức chặt chẽ, tiến hành truyền giáo với phƣơng thức áp đặt, không thỏa hiệp “Chinh phục nhân loại, mở mang nước Chúa” đã gây ra sự va chạm văn hóa mà xã hội Việt Nam chƣa từng biết đến. Sự đụng độ văn hóa này vào thời cận hiện đại còn đƣợc các thế lực thực dân, đế quốc lợi dụng vào mục đích chính trị, gây ra những vết thƣơng nhức nhối trong lòng dân tộc. Giữa một bối cảnh lịch sử, xã hội văn hóa nhƣ vậy, đầu thế kỷ XX đạo Tin Lành, dòng phái Kitô giáo thứ hai đƣợc các giáo sĩ Bắc Mỹ mang đến truyền giáo vào Việt Nam. Đạo Tin Lành là tôn giáo ra đời từ phong trào Cải Cách, chống đối, ly khai với giáo hội Công giáo Rôma tại châu Âu từ thế kỷ XVI. Đây là tôn giáo khá đa dạng và phức tạp với hàng vài trăm giáo hội, giáo phái, tổ chức, theo nhiều xu hƣớng khác nhau, hoạt động truyền giáo năng động và tích cực trên quy mô toàn cầu. Trong thế giới hiện tại, với hơn 900 triệu tín đồ hiện diện trên khắp các châu lục,Tin Lành đã trở thành tôn giáo lớn mang tính toàn cầu. Tại nhiều vùng, nhiều quốc gia đặc biệt tại Âu Mỹ, đạo Tin Lành đã có những ảnh hƣởng sâu đậm trong đời sống chính trị, xã hội, văn hóa. Du nhập vào Việt Nam, đạo Tin Lành đã mang tới một sắc thái mới lạ, một gam màu mới trong bức tranh tôn giáo, tín ngƣỡng tại đây. Tuy nhiên, cũng dễ nhận thấy rằng việc truyền giáo tin lành đã làm gia tăng thêm cấp độ của sự va chạm văn hóa, tôn giáo tín ngƣỡng trong xã hội. Đặc biệt, quá trình du nhập, tồn tại và phát triển của tôn giáo này tại nƣớc ta lại trùng lặp với thời kỳ xâm lƣợc, gây chiến của các thế lực thực dân, đế quốc, đặc biệt thời kỳ 1950-1975, nên càng làm nảy sinh nhiều nghi vấn, hệ lụy phức tạp. Trong khoảng vài thập niên trở lại đây, đạo Tin Lành đã phát triển mạnh trong giới sinh viên, trí thức, dân nhập cƣ, ngƣời hồi hƣơng tại các vùng đồng 2 bằng,đô thị và đặc biệt phát triển nhanh, rộng trong các vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào các dân tộc ít ngƣời sinh sống. Vấn đề Tin Lành đã và đang là chủ đề đáng quan tâm liên quan nhiều đến các lĩnh vực: Văn hóa - xã hội, tôn giáo - dân tộc, chính sách đối nội, đối ngoại của nhà nƣớc. Hàng ngày, hàng giờ tác động đến quá trình hội nhập, bang giao quốc tế, đến sự ổn định và phát triển bền vững của đất nƣớc trong giai đoạn hiện tại. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, cho đến nay đạo Tin Lành tại Việt Nam vẫn chƣa đƣợc tìm hiểu và nghiên cứu đầy đủ trên quan điểm khách quan khoa học. Do sự khác biệt văn hóa và do nhiều nguyên nhân, cho đến nay kiến thức phổ quát về vấn đề tôn giáo nói chung và đạo Tin Lành nói riêng còn tản mạn và chƣa đƣợc phổ biến rộng rãi. Chính sự thiếu vắng các tri thức, hiểu biết cần thiết, thiếu vắng các công trình nghiên cứu khoa học mang tính lý luận và tính thực tiễn về tôn giáo này tại Việt Nam đã dẫn đến tình trạng: Nhận thức của nhiều giới chức và các cơ quan hữu quan về lĩnh vực này còn chƣa đầy đủ và toàn diện, dẫn đến mâu thuẫn trong quan điểm đánh giá và nhìn nhận, lúng túng, khó khăn trong việc hoạch định và thực thi chính sách. Bởi vậy, nghiên cứu về đạo Tin Lành, quá trình truyền giáo của đạo Tin Lành tại Việt Nam, trong đó làm rõ những tính chất, đặc điểm cũng nhƣ phƣơng thức hoạt động của tôn giáo này, những điều kiện khách quan và chủ quan tác động đến quá trình và kết quả truyền giáo, những hệ quả tác động của việc truyền giáo đối với các lĩnh vực chính trị, xã hội, văn hóa v.v… là đề tài có tính khoa học và tính thực tiễn cao. Vì những lý do trên, chúng tôi chọn vấn đề: Quá trình truyền giáo của đạo Tin Lành tại Việt Nam từ năm 1911 đến năm 1975 làm đề tài luận án của mình. 3 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu bao quát và có hệ thống các vấn đề liên quan đến quá trình truyền giáo của đạo Tin Lành tại Việt Nam từ năm 1911đến năm 1975, qua đó rút ra những nhận định về tôn giáo này, làm cơ sở khoa học và thực tiễn để lý giải và làm sáng tỏ những vấn đề liên quan. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Trình bày quá trình du nhập, tồn tại và phát triển của đạo Tin Lành tại Việt Nam từ năm 1911 đến năm 1975. Phân tích làm rõ những yếu tố khách quan và chủ quan tác động đến quá trình, kết quả truyền giáo của đạo Tin Lành. Đƣa ra những nhận định về đặc điểm cộng đồng, đặc điểm dòng phái và tổ chức giáo hội của tôn giáo này tại Việt Nam. Đánh giá những hệ quả tác động của quá trình truyền giáo Tin Lành đối với các vấn đề chính trị, xã hội và văn hóa tại Việt Nam. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Vấn đề thuật ngữ, khái niệm Tên đề tài luận án :“Quá trình truyền giáo của đạo Tin Lành tại Việt Nam từ năm1911 đến năm 1975”, bao hàm các khái niệm “quá trình truyền giáo” và thuật ngữ “đạo Tin Lành” cần đƣợc làm rõ, trƣớc hết là thuật ngữ “truyền giáo”: Theo Từ Điển Bách Khoa thƣ, mục từ “Truyền giáo” có nghĩa là : “truyền bá tín ngưỡng một tôn giáo cho những người khác, trong nước hay ngoài nước. Truyền giáo là công việc của mọi tôn giáo, nhưng có tổ chức, có quy mô nhất là việc Truyền giáo của đạo Kitô, phát triển mạnh sau khi nhiều nước Châu Âu đi thôn tính những miền đất mới. Từ thế kỉ 16, người Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha vừa chinh phục thuộc địa, vừa truyền giáo. Năm 1622, Toà thánh lập ra Bộ truyền giáo, sau đó, lập chủng viện của Hội truyền giáo nước 4 ngoài đặt ở Pari. Thế kỉ 19, việc truyền giáo được đẩy mạnh và phát triển ra khắp thế giới; các nhà truyền giáo thuộc nhiều quốc tịch khác nhau, ra sức đào tạo các giáo sĩ bản xứ. Các đoàn truyền giáo Tin Lành cũng phát triển mạnh vào thế kỉ 19. Đạo Kitô được truyền vào Việt Nam từ thế kỉ 17 và 18, bắc cầu cho chủ nghĩa thực dân thâm nhập. Các giáo sĩ đến Việt Nam có người Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, chủ yếu là người Pháp [trong đó có Alêchxăng Đơ Rôt (Alexandre de Rhodes - Bá Đa Lộc].”[113, T.4, tr. 627] Nhƣ vậy việc du nhập của đạo Tin Lành không chỉ là truyền bá giáo lý, tƣ tƣởng mà còn là gây dựng tổ chức, huấn luyện đội ngũ, mở mang thực lực nhiều mặt, bởi vậy dùng thuật ngữ truyền giáo là hoàn toàn phù hợp. Cho đến nay, sau hơn 100 năm truyền giáo,với khoảng hơn 1 triệu tín đồ, đạo Tin Lành tại Việt Nam vẫn còn là cộng đồng tôn giáo thiểu số. Theo giới chức tin lành, thì công việc truyền giáo vẫn đang tiếp tục, Việt Nam đã và đang là miền, xứ truyền giáo theo nhƣ khẳng định của họ. Thuật ngữ, khái niệm tiếp theo đó là tên gọi “đạo Tin Lành”. Tuy rằng tên gọi “đạo Tin Lành” ra đời trong một hoàn cảnh khá đặc biệt khi đạo Tin Lành tại khởi sự truyền giáo tại Việt Nam nhƣng có thể đƣợc hiểu tƣơng đƣơng nhƣ thuật ngữ quốc tế “Protestantism” vốn đã đƣợc định nghĩa trong các bộ Từ Điển Bách Khoa Thƣ của Pháp, Nga, hay ở một mức độ nào đó ở Việt Nam:“ĐẠO TIN LÀNH (vốn trước còn được gọi là Tân Giáo) một trong ba trào lưu cơ bản của đạo Kitô, sau Công giáo và đạo Chính thống. Đạo Tin Lành tách ra khỏi Công giáo trong thời kì cải cách tôn giáo thế kỉ 16. Là một tập hợp những giáo hội độc lập và các giáo phái xuất hiện trong thời kì này, như giáo phái Luthơ, giáo phái Canvanh, Anh giáo, giáo phái rửa tội, giáo phái Jêhôva, vv. Khác với Công giáo và đạo Chính thống, Đạo Tin Lành không thừa nhận luyện ngục, bỏ hệ thống đẳng cấp của Giáo hội, bỏ giới tu sĩ, cho phép các giáo sĩ lấy vợ, đơn giản hoá việc thờ cúng: không thờ tượng 5 thánh và các thánh tích, chỉ giữ lại lễ rửa tội và lễ rước thánh thể. Điểm chủ yếu phân biệt Đạo Tin Lành với Công giáo và đạo Chính thống là học thuyết cho rằng mối liên hệ giữa Chúa với con người là một mối liên hệ trực tiếp. Do đó, đức tin theo Đạo Tin Lành không phải là đức tin truyền thống như các Công đồng và các giáo hoàng giải thích và quy định; đức tin đó chỉ có trong Kinh Thánh và do lí trí con người tìm hiểu và giải thích cho bản thân mình. Đạo Tin Lành không công nhận Đức Mẹ Maria là đồng trinh. Học thuyết của Đạo Tin Lành có một vai trò tích cực trong lịch sử. Nó tấn công vào quyền lực của giáo hội đối với chính quyền thế tục, vào vai trò thống trị của Giáo hội Công giáo và giải phóng con người khỏi những xiềng xích phong kiến và tạo điều kiện cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản”.[113, T.1, tr. 930] Khác biệt với nhiều tôn giáo khác, tính đa nguyên, đa dạng của đạo Tin Lành xuất hiện từ buổi đầu khi tôn giáo này ra đời. Trong hình thái tổ chức của tôn giáo này trên thế giới, phổ biến đƣợc gọi với hai thuật ngữ Giáo hội và Giáo phái. Theo Từ điển Bách Khoa thƣ Việt Nam giáo hội đƣợc định nghĩa: “Là tổ chức tôn giáo dựa trên cơ sở cùng chung tín ngưỡng, nghi lễ thờ cúng và giáo luật, bao gồm các tín đồ và các chức sắc (giáo sĩ, tăng lữ) có thứ bậc trên dưới”. Thuật ngữ giáo phái thì tƣơng đối phức tạp hơn và đến nay vẫn còn nhiều tranh cãi giữa các trƣờng phái nghiên cứu. Tuy nhiên, đa số các nhà nghiên cứu đều thống nhất nhận định: Các tôn giáo, mà đặc biệt đối với đạo Tin Lành trong thành phần thƣờng tồn tại dƣới 02 hình thức, đó là giáo hội và giáo phái. Thuật ngữ thông dụng: Giáo hội đƣợc dịch từ Church (Anh), Eglise (Pháp) (còn có nghĩa đen là Nhà thờ). Giáo phái đƣợc dịch từ: Sect, Denomination (Anh), Secte (Pháp). 6 Theo thông lệ, các nhánh Tin Lành chính, có tổ chức mang tính quốc gia, vùng miền rộng lớn thƣờng đƣợc gọi là giáo hội nhƣ: Giáo hội Anh giáo, giáo hội Luther. Các cộng đồng tin lành theo chủ thuyết Calvinism ít khi đƣợc gọi là giáo hội vì hầu nhƣ không có tổ chức thống nhất, thƣờng là các giáo phái độc lập khác nhau. Đạo Tin Lành ngay từ buổi sơ khai đã đi theo chiều hƣớng nhấn mạnh sự tự do cá nhân, thông giao trực tiếp của cá nhân tín đồ đối với Đức Chúa Trời. Đó là một trong những nguyên do dẫn đến tôn giáo này không có một tổ chức giáo hội thống nhất mà là tập hợp của nhiều giáo hội, giáo phái, tổ chức, phong trào khác nhau. Đó là những vấn đề liên quan đến nội hàm thuật ngữ, khái niệm đƣợc sử dụng trong luận án. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu của luận án Đối tƣợng nghiên cứu của luận án là đạo Tin Lành tại Việt Nam bao gồm tất cả các tổ chức giáo hội, giáo phái tin lành đã từng du nhập, tồn tại, hoạt động truyền giáo trên các vùng miền lãnh thổ Việt Nam cùng cộng đồng chức sắc, tín đồ phụ thuộc. Cụ thể hơn, đối tƣợng nghiên cứu tập trung vào quá trình truyền giáo của tôn giáo này từ khởi đầu năm 1911 cho đến năm 1975 với những tác động, ảnh hƣởng liên quan. 3.3. Phạm vi nghiên cứu của luận án Phạm vi nghiên cứu của luận án là lịch sử quá trình truyền giáo của đạo Tin Lành tại Việt Nam từ khởi đầu vào năm 1911khi các giáo sĩ tin lành nƣớc ngoài lần đầu tiên lập trụ sở truyền giáo cho ngƣời Việt cho đến năm 1975, khi các giáo sĩ kết thúc một thời kỳ dài truyền giáo và rời khỏi đây. Chúng tôi dừng lại ở mốc thời gian 1975 trƣớc hết do khuôn khổ giới hạn của một bản luận án, sau nữa từ sau năm 1975, bối cảnh chính trị - xã hội đã có nhiều thay đổi, đạo Tin Lành sống đạo và hoạt động truyền giáo với nhiều phƣơng thức 7 mới. Do vậy, đây là chủ đề nghiên cứu tiếp theo với sự cần thiết thêm về mặt thời gian và tƣ liệu. Do đặc điểm trên thế giới, đạo Tin Lành là một tôn giáo không có tổ chức thống nhất mà bao gồm nhiều giáo hội, giáo phái, tổ chức khác nhau hợp thành. Tại Việt Nam, giai đoạn đầu, ngoài Hội truyền giáo Tin Lành C.M.A đến từ Mỹ còn xuất hiện vài tổ chức, giáo phái khác. Tuy nhiên, trên thực tế Hội truyền giáo Tin Lành C.M.A. và Hội Thánh Tin Lành Việt Nam (HTTLVN) là lớn mạnh nhất với hơn 80% tín đồ, chức sắc…Bởi vậy, luận án của chúng tôi tập trung đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu về tổ chức này. Các giáo phái, tổ chức tin lành khác, do du nhập muộn hơn, do quy mô hoạt động nhỏ hẹp, tín đồ ít cũng sẽ đƣợc đề cập tới, tuy nhiên chỉ trong một số mục, với số trang vừa phải. Mảng vấn đề truyền giáo tin lành nơi các dân tộc ít ngƣời rất quan trọng đƣợc chúng tôi đề cập, phân tích trong luận án. Tuy nhiên do khuôn khổ và tính chất có giới hạn của luận án sẽ không thể đi sâu vào lĩnh vực nhân chủng học, tôn giáo tộc ngƣời cùng những vấn đề liên quan. Trong giai đoạn 1955- 1975, do đất nƣớc bị chia cắt nên cộng đồng Tin Lành cũng bị phân chia. Tại miền Bắc có tổ chức Hội Thánh Tin Lành Việt Nam miền Bắc. Tuy nhiên nếu so sánh, cộng đồng tin lành miền Bắc rất nhỏ bé đối với cộng đồng tin lành tại miền Nam. Bởi vậy, trong giai đoạn này chúng tôi chủ yếu nghiên cứu về tình hình đạo Tin Lành tại miền Nam,đạo Tin Lành tại miền Bắc cũng sẽ đƣợc đề cập tới nhƣng trong một mục với số trang hợp lý. 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án, nguồn tài liệu sử dụng trong luận án 4.1. Phƣơng pháp luận 8 Luận án đƣợc thực hiện trên cơ sở phƣơng pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, quan điểm đƣờng lối của Đảng Cộng Sản Việt Nam về vấn đề tôn giáo. 4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu và cách tiếp cận Đề tài luận án thuộc chuyên ngành lịch sử Việt Nam, bởi vậy, phƣơng pháp nghiên cứu chính thống và chủ yếu đƣợc sử dụng trong luận án là phƣơng pháp nghiên cứu lịch sử, cụ thể: Quá trình truyền giáo của đạo Tin Lành tại Việt Nam sẽ đƣợc phân tích và trình bày bám theo các giai đoạn lịch sử, trong đó các mốc lịch sử đƣơng đại đƣợc lấy để làm mốc so sánh, đối chiếu với các sự kiện truyền giáo tin lành. Trong quá trình thể hiện, để làm rõ những vấn đề liên quan chúng tôi sử dụng kết hợp các phƣơng pháp phân tích tƣ liệu, thƣ tịch, phƣơng pháp so sánh, thống kê; phƣơng pháp phỏng vấn sâu các chức sắc, tín đồ.v.v… Các tôn giáo lớn trên thế giới, trong quá trình ra đời, tồn tại và phát triển đã trở thành các thực thể, cộng đồng có ảnh hƣởng xã hội và văn hóa tƣơng đối mạnh. Đặc biệt đối với đạo Tin Lành là một tôn giáo hiện đại, đa dạng, phức tạp về thành phần và xu hƣớng thần học nên trong việc tiếp cận nghiên cứu chúng tôi còn chú trọng sử dụng phƣơng pháp tôn giáo học để làm sáng tỏ vấn đề. Nghiên cứu về quá trình truyền giáo của đạo Tin Lành tại Việt Nam từ 1911 đến 1975 là một chủ đề liên quan đến nhiều mặt, nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội nhƣ: thể chế chính trị và chính sách của các chính quyền đối với tƣ cách pháp lý của các đoàn truyền giáo , văn hóa dân tộc bản địa và sự tiếp thu hay chống đối đối với sự truyền giáo, phƣơng thức hoạt động truyền giáo của đạo Tin Lành và các yếu tố khách quan, chủ quan chi phối kết quả hoạt động truyền giáo…bởi vậy cần phải có những cách tiếp cận phù hợp nhƣ: Cách tiếp cận hệ thống, cách tiếp cận cấu trúc - chức năng, cách tiếp cận dƣới góc độ tôn giáo-văn hóa. 9 4.3. Nguồn tài liệu sử dụng trong luận án Các nguồn tài liệu chính đƣợc sử dụng trong luận án bao gồm: Nhóm thư tịch tài liệu gốc: Các nghị quyết qua các kỳ Đại Hội Đồng Hội Thánh Tin Lành Việt Nam trong khoảng thời gian từ 1927 đến 1975. Các biên bản của Tổng Liên Hội, các bản phúc trình, khai trình công việc Chúa của các Chi Hội, Địa hạt, Tổng Liên Hội, phúc trình hằng năm của Hội truyền giáo C.M.A. và HTTLVN, các bản Điều lệ, Hiến chƣơng của Hội Truyền giáo Tin Lành C.M.A., Hội Thánh Tin Lành Việt Nam và của các giáo phái, tổ chức khác. Hồ sơ lƣu trữ của chính quyền thuộc địa Pháp về Hội truyền giáo Mỹ tại Đông Dƣơng (Trung tâm lƣu trữ Quốc gia I), hồ sơ lƣu trữ của chính quyền Sài Gòn về hoạt động của các giáo phái, tổ chức Tin Lành (Trung tâm lƣu trữ Quốc gia II) v.v… Nhóm tài liệu xuất hiện trong quá trình hoạt động của đạo Tin Lành: Các tạp chí, sách báo của đạo Tin Lành, các ấn phẩm truyền giáo và phục vụ truyền giáo, các kỷ yếu ra đời vào các dịp có các sự kiện, kỷ niệm của các địa hạt, chi hội hay các cơ quan chuyên biệt của đạo Tin Lành, các công trình khảo cứu về lịch sử truyền giáo và các lĩnh vực hoạt động khác của giới Tin Lành. Gần đây, nhóm tài liệu đƣợc cập nhật và bổ sung từ các ấn phẩm xuất bản của Tin Lành ngƣời Việt hải ngoại viết về lịch sử HTTLVN, hồi ký của các mục sƣ trí sự trong và ngoài nƣớc, tiểu sử các nhân vật nổi tiếng trong giới tin lành Việt Nam, các bản viết tay, đánh máy (thủ bản) về lịch sử các Chi hội, Địa hạt Tin Lành tại nhiều địa phƣơng còn chƣa đƣợc xuất bản (lưu hành nội bộ) mà chúng tôi tập hợp đƣợc. Mảng tài liệu quan trọng trong quá trình thực hiện đề tài này là các ấn phẩm, công trình nghiên cứu về đạo Tin Lành trên thế giới của các tác giả nƣớc ngoài giúp cho việc soi rọi, nhận định, đánh giá, so sánh, thống kê của đề tài đƣợc chính xác và khoa học hơn, làm rõ hơn các tính chất, đặc điểm của 10 đạo Tin Lành tại Việt Nam trong các mối tƣơng quan với đạo Tin Lành trên thế giới và trong khu vực. Các ấn phẩm, công trình nghiên cứu về: biên niên các sự kiện lịch sử, lịch sử Việt Nam cận đại và hiện đại, về văn hóa, tôn giáo, tín ngƣỡng Việt Nam cũng đƣợc tham khảo và sử dụng trong luận án nhƣ một mảng tài liệu quan trọng làm nền tảng cho việc trình bày của luận án. Cuối cùng, có thể kể đến những tư liệu thu thập được từ các cuộc đi điền dã, nghiên cứu lịch sử truyền giáo, nghiên cứu xã hội học tôn giáo của tác giả luận án trong hơn 20 năm qua tại các địa bàn có đạo Tin Lành từ Bắc đến Nam, từ vùng đồng bằng đô thị đến Tây Nguyên, Tây Bắc. Những ghi chép, phỏng vấn với các mục sƣ, truyền đạo (trong đó có nhiều ngƣời từng là lãnh đạo Hội thánh) và các tín đồ Tin Lành thuộc nhiều tổ chức, hệ phái. Tuy nhiên, với một thái độ khoa học nghiêm túc và thực sự cầu thị, chúng tôi cũng muốn nhấn mạnh thêm rằng: Các thƣ tịch, tài liệu thu thập để sử dụng trong luận án chƣa thể coi là đầy đủ và trọn vẹn. Lý do trƣớc hết là từ phía giáo hội Tin Lành.Tôn giáo này in ấn và xuất bản một khối lƣợng khổng lồ Kinh Thánh và các ấn phẩm truyền giáo nhƣng lại ít chú trọng đến việc in ấn các ấn phẩm nghiên cứu về hoạt động mọi mặt của họ. Sau nữa, do những thăng trầm và biến động lịch sử, do chiến tranh và do nhiều nguyên nhân, các thƣ tịch, tài liệu về đạo Tin Lành tại Việt Nam còn lại rất ít ỏi và tản mạn tại các thƣ viện, cơ quan lƣu trữ Quốc gia, địa phƣơng, trong các lƣu trữ cá nhân v.v… Để thực hiện đề tài luận án này, có thể nói đa phần số thƣ tịch, tài liệu thu thập đƣợc là từ các thƣ viện cá nhân của các chức sắc, mục sƣ, truyền đạo, tín đồ tin lành. 11 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án Luận án là công trình nghiên cứu tổng quan, có hệ thống dƣới góc độ sử học về quá trình truyền giáo của đạo Tin Lành tại Việt Nam từ năm 1911đến năm 1975. Luận án trình bày quá trình du nhập, tồn tại và phát triển của đạo Tin Lành tại Việt Nam từ năm 1911 đến năm 1975, rút ra những nhận định, kết luận về đặc điểm thành phần, tính chất, cơ cấu tổ chức, cách thứchoạt động truyền giáo của tôn giáo này. Đồng thời, luận án cũng làm rõ những yếu tố khách quan và chủ quan tác động đến quá trình và kết quả truyền giáo của tôn giáo này tại Việt Nam. Luận án đƣa ra sự phân tích, đánh giá về tác động của việc truyền giáo tin lành đối với chính trị, xã hội và văn hóa Việt Nam. Đây chính là đóng góp mới về mặt khoa học của luận án, đặc biệt trong bối cảnh cho đến nay còn thiếu vắng các công trình nghiên cứu chuyên sâu, bao quát về đạo Tin Lành tại Việt Nam và các vấn đề liên quan. 6. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của luận án Tại Việt Nam, cho đến nay còn thiếu vắng các công trình nghiên cứu tổng quan về đạo Tin Lành, chƣa nói đến những nghiên cứu mang tính chuyên sâu về đặc điểm tổ chức, cộng đồng, nghi lễ và lối sống cũng nhƣ thái độ và cách ứng xử của cộng đồng tôn giáo này đối với xã hội hiện tại. Thêm vào đó, việc nghiên cứu chủ đề này còn rất nhiều khó khăn trong việc tiếp cận và xử lý nguồn tƣ liệu, tài liệu liên quan. Cùng với đó là cách tiếp cận, quan điểm, lập trƣờng nghiên cứu còn tồn tại nhiều vấn đề bất cập, khiến cho việc nghiên cứu làm rõ những vấn đề lịch sử truyền giáo của đạo Tin Lành và các lĩnh vực liên quan còn để ngỏ. 12 Bằng phƣơng pháp nghiên cứu lịch sử - tôn giáo học, dựa trên việc phân tích, khai thác nguồn thƣ tịch, tài liệu phong phú thu thập đƣợc (trong đó có không ít những tƣ liệu gốc từ phía giới chức tin lành lần đầu tiên đƣợc công bố), chúng tôi hy vọng kết quả nghiên cứu của luận án đóng góp thêm về kiến thức trong lĩnh vực nghiên cứu tôn giáo nói chung và đối với đạo Tin Lành tại Việt Nam nói riêng. Đây là đề tài có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cao xét trên nhiều lĩnh vực: Chính trị - xã hội, tôn giáo - dân tộc, hội nhập và giữ gìn bản sắc văn hóa.v.v… Đặc biệt trong bối cảnh vấn đề tôn giáo - dân tộc đang nổi lên nhƣ là vấn đề toàn cầu và tại Việt Nam, đạo Tin Lành đang phát triển nhanh, rộng tại các địa bàn dân tộc thiểu số.Vấn đề càng cấp thiết hơn nữa trong giai đoạn hiện tại khi đất nƣớc ta hội nhập, mở cửa giao lƣu quốc tế trong bối cảnh một số thế lực bên ngoài đã và đang gây sức ép, áp đặt các tiêu chí về dân chủ, nhân quyền, tự do tôn giáo, can thiệp vào công việc nội bộ của đất nƣớc. Thực hiện thành công đề tài luận án sẽ mang lại những luận cứ khoa học có giá trị góp phần phục vụ việc đổi mới chính sách cụ thể là chính sách tôn giáo, ổn định và phát triển xã hội. Luận án góp phần bổ sung cho mảng vấn đề nghiên cứu còn nhiều trống vắng về chủ đề tôn giáo tín ngƣỡng nói chung và đạo Tin Lành nói riêng trong thời kỳ mở cửa và hội nhập. Công trình sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà nghiên cứu và giảng dạy trong các lĩnh vực: Sử học, xã hội học, tôn giáo học, văn hóa học và những ai quan tâm đến chủ đề tôn giáo, tín ngƣỡng tại Việt Nam. 7. Cơ cấu của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục các công trình khoa học liên quan đến luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án đƣợc chia thành bốn chƣơng: 13 Chƣơng1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Chƣơng 2: Quá trình truyền giáo của đạo Tin Lành tại Việt Nam thời kỳ 1911 - 1954 Chƣơng 3: Quá trình truyền giáo của đạo Tin Lành tại Việt Nam thời kỳ 1955 - 1975 Chƣơng 4: Tác động của việc truyền giáo tin lành đối với chính trị, xã hội và văn hóa Việt Nam 14
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan