Lêi nãi ®Çu
§¹i héi §¶ng lÇn thø 6 ®· khëi xíng c«ng cuéc ®æi míi, chuyÓn nÒn
kinh tÕ níc ta tõ c¬ chÕ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng, thùc hiÖn chÝnh
s¸ch më cöa t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ níc ta héi nhËp víi kinh tÕ c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Chñ tr¬ng trªn cña §¶ng ®em l¹i cho c¸c
doanh nghiÖp trong níc nhiÒu c¬ héi vµ thö th¸ch míi. C¸c doanh nghiÖp
cã ®iÒu kiÖn tiÕp thu c¸c thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ míi, tù chñ trong
s¶n xuÊt kinh doanh, nhng ®ång thêi còng ph¶i chÞu sù c¹nh tranh khèc liÖt
cña quy luËt thÞ trêng. Trªn thùc tÕ cho thÊy c¸c s¶n phÈm trong níc cã søc
c¹nh tranh kÐm, d©y chuyÒn s¶n xuÊt l¹c hËu. §Ó cã thÓ chiÕm lÜnh thÞ trêng trong níc vµ bíc ®Çu x©m nhËp vµo thÞ trêng níc ngoµi ®ßi hái c¸c
doanh nghiÖp ph¶i chó träng ®Õn mäi mÆt cña s¶n xuÊt kinh doanh, ®Æc biÖt
lµ ®Çu t ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ d©y chuyÒn s¶n xuÊt. §iÒu nµy cho phÐp
c¸c doanh nghiÖp n©ng cao ®îc chÊt lîng s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm,
t¹o nhiÒu s¶n phÈm míi, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ nh©n c«ng
vµ sö dông tiÕt kiÖm nguån nguyªn liÖu... nhê vËy t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh
tranh, më réng thÞ trêng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. Tõ ®ã cho thÊy
tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp ®ãng vai trß hÕt søc quan träng quyÕt
®Þnh sù sèng cßn cña doanh nghiÖp.
MÆt kh¸c tµi s¶n cè ®Þnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña tµi s¶n cã gi¸ trÞ
lín, thêi gian lu©n chuyÓn dµi, chiÕm tØ lÖ cao trong toµn bé tµi s¶n hiÖn cã
cña doanh nghiÖp. Yªu cÇu ®Æt ra víi kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp lµ
ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ, theo dâi chi tiÕt sù biÕn ®éng cña tõng lo¹i, ph¶n ¸nh
®Çy ®ñ hiÖn tr¹ng cña tµi s¶n cè ®Þnh trong toµn doanh nghiÖp còng nh ë
tõng bé phËn sö dông, cã chÕ ®é khÊu hao hîp lý, thu håi ®Çy ®ñ chi phÝ bá
ra. C¸c th«ng tin kÕ to¸n tµi s¶n cè ®Þnh gióp ban l·nh ®¹o doanh nghiÖp
x©y dùng kÕ ho¹ch mua s¾m, söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh n©ng cao n¨ng lùc
s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý.
NhËn biÕt tÇm quan träng cña c«ng t¸c h¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh h÷u
h×nh vµ víi sù gióp ®ì,híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o NguyÔn Quèc Tr©n
nªn em ®· chän ®Ò tµi:
"Mét sè vÊn ®Ò vÒ h¹ch to¸n sù biÕn ®éng tµi s¶n cè ®Þnh h÷u
h×nh trong doanh nghiÖp "
Néi dung ®Ò tµi gåm cã ba ch¬ng:
1
- Ch¬ng I: Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ KÕ to¸n tµi s¶n cè ®Þnh h÷u
h×nh trong doanh nghiÖp
Ch¬ng II: VÝ dô vÒ t×nh h×nh h¹ch to¸n TSC§ h÷u h×nh trong c«ng
ty cæ phÇn x©y dùng sè 2 Th¨ng Long
Ch¬ng III: Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ
to¸n tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh trong doanh nghiÖp.
2
ch¬ng i: nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n
TSC§ h÷u h×nh trong doanh nghiÖp
i/ nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh.
1/ Kh¸i niÖm vÒ tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh vµ vÞ trÝ cña tµi s¶n cè
®Þnh h÷u h×nh trong doanh nghiÖp:
Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh (TSC§ HH) lµ nh÷ng tµi s¶n cã h×nh th¸i
vËt chÊt do doanh nghiÖp n¾m gi÷ ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh, cho thuª hoÆc cho ho¹t ®éng hµnh chÝnh sù nghiÖp, phóc lîi phï hîp
víi tiªu chuÈn vÒ gi¸ trÞ vµ thêi gian sö dông.
Theo quy ®Þnh cña chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt nam sè 03 "TSC§ HH”
th× c¸c tµi s¶n ®îc ghi nhËn lµ TSC§ HH ph¶i tho¶ m·n ®ång thêi tÊt c¶ 4
tiªu chuÈn ghi nhËn sau:
1. Ch¾c ch¾c thu ®îc lîi Ých kinh tÕ trong t¬ng lai tõ viÖc sö dông tµi
s¶n ®ã.
2. Nguyªn gi¸ tµi s¶n ph¶i ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy.
3. Thêi gian sö dông íc tÝnh trªn 1 n¨m.
4. Cã ®ñ tiªu chuÈn gi¸ trÞ theo quy íc hiÖn hµnh.
Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh nh÷ng TSC§ HH tho¶ m·n 3 tiªu chuÈn
®Çu tiªn vµ cã gi¸ trÞ tõ 10 triÖu ®ång trë lªn ®îc coi lµ TSC§(QuyÕt ®Þnh sè
206/2003/Q§-BTC ngµy 12 th¸ng 12 n¨n 2003 cña Bé trëng Bé tµi chÝnh).
§èi víi mét doanh nghiÖp (DN) th× TSC§ HH lµ mét bé phËn quan träng
nhÊt trong c¸c t liÖu lao ®éng sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
§ã lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng chñ yÕu ®îc sö dông mét c¸ch trùc tiÕp hoÆc
gi¸n tiÕp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh m¸y mãc thiÕt bÞ, ph¬ng
tiÖn vËn t¶i, nhµ xëng c«ng tr×nh ...
Nh vËy cã thÓ nãi TSC§ HH lµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt quan träng vµ
cã ý nghÜa to lín ®èi víi c¸c DN kinh doanh trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc
d©n. C¶i tiÕn, hoµn thiÖn, ®æi míi sö dông cã hiÖu qu¶ TSC§ lµ mét trong
nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c DN nãi riªng vµ
toµn bé nÒn kinh tÕ ®Êt níc nãi chung.
2/ §Æc ®iÓm TSC§ HH.
Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DN,
TSC§ HH cã ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau:
- TSC§ HH tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c
nhau nhng gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt vµ ®Æc tÝnh sö dông ban ®Çu.
3
- Gi¸ trÞ TSC§ HH hao mßn dÇn song gi¸ trÞ cña nã l¹i ®îc chuyÓn
dÞch dÇn tõng phÇn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra.
- TSC§ HH chØ thùc hiÖn ®îc trong mét vßng lu©n chuyÓn khi gi¸ trÞ
cña nã ®îc thu håi toµn bé.
3/ Ph©n lo¹i TSC§ HH:
TSC§ HH cã rÊt nhiÒu lo¹i, do vËy cÇn thiÕt ph¶i ph©n lo¹i ®Ó thuËn
lîi cho viÖc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n.
3.1. Ph©n lo¹i TSC§ HH theo h×nh th¸i vËt chÊt biÓu hiÖn:
- Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc: Bao gåm nh÷ng TSC§ ®îc h×nh thµnh sau
qu¸ tr×nh thi c«ng, x©y dùng nh trô së lµm viÖc, nhµ kho, bÕn c¶ng, ®êng
s¸ ... phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
- M¸y mãc, thiÕt bÞ: Gåm toµn bé m¸y mãc, thiÕt bÞ dïng cho s¶n
xuÊt kinh doanh nh m¸y mãc, thiÕt bÞ chuyªn dïng, m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng
t¸c; d©y chuyÒn c«ng nghÖ, thiÕt bÞ ®éng lùc.
- Ph¬ng tiÖn, thiÕt bÞ vËn t¶i, truyÒn dÉn: Gåm c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn
vËn t¶i ®êng s¾t, ®êng thuû, ®êng bé, ®êng kh«ng, ®êng èng ... vµ c¸c thiÕt
bÞ truyÒn dÉn nh hÖ thèng ®iÖn, níc b¨ng t¶i ...
- ThiÕt bÞ dông cô qu¶n lý: gåm c¸c thiÕt bÞ, dông cô phôc vô qu¶n lý
nh thiÕt bÞ ®iÖn tö, m¸y vi tÝnh, fax ...
- C©y l©u n¨m, sóc vËn lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm.
- TSC§ HH kh¸c.
Ph©n lo¹i TSC§ HH theo h×nh th¸i biÓu hiÖn cã t¸c dông quan träng
trong viÖc quyÕt ®Þnh, ®iÒu chØnh ph¬ng híng ®Çu t cho thÝch hîp víi ®iÒu
kiÖn, t×nh h×nh thùc tÕ cña DN.
3.2. Ph©n lo¹i TSC§ HH theo quyÒn së h÷u.
C¨n cø vµo quyÒn së h÷u ®èi víi TSC§ HH th× TSC§ HH cña DN ®îc chia thµnh:
- TSC§ HH tù cã: lµ nh÷ng TSC§ do DN x©y dùng, mua s¾m, h×nh
thµnh tõ nguån vèn ng©n s¸ch cÊp hoÆc cÊp trªn cÊp, b»ng nguån vèn vay,
nguån vèn liªn doanh, c¸c quü cña DN vµ c¸c TSC§ ®îc quyªn tÆng, viÖn
trî kh«ng hoµn l¹i. §©y lµ nh÷ng TSC§ thuéc quyÒn së h÷u cña DN.
- TSC§ HH thuª ngoµi: lµ nh÷ng TSC§ HH cña DN h×nh thµnh do
viÖc DN ®i thuª sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång thuª
TSC§. Tuú theo c¸c ®iÒu kho¶n hîp ®ång thuª mµ TSC§ ®i thuª ®îc chia
thµnh:
4
+ TSC§ HH thuª tµi chÝnh: lµ nh÷ng TSC§ DN thuª sö dông trong
thêi gian dµi vµ cã quyÒn kiÓm so¸t, sö dông chóng theo c¸c ®iÒu kho¶n cña
hîp ®ång thuª TSC§ dµi h¹n. Theo th«ng lÖ, chuÈn mùc quèc tÕ vÒ kÕ to¸n
th× TSC§ ®îc gäi lµ thuª tµi chÝnh nÕu tho¶ m·n ®îc mét trong 4 ®iÒu kiÖn
sau:
1. QuyÒn së h÷u TSC§ HH thuª ®îc chuyÓn cho bªn ®i thuª khi hÕt
h¹n hîp ®ång.
2. Hîp ®ång cho phÐp bªn ®i thuª ®îc lùa chän mua TSC§ HH thuª
víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña TSC§ HH thuª t¹i thêi ®iÓm mua l¹i.
3. Thêi h¹n thuª theo hîp ®ång Ýt nhÊt ph¶i b»ng 60% thêi gian sö
dông h÷u Ých íc tÝnh cña TSC§ HH thuª.
4. Gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña kho¶n chi theo hîp ®ång thuª Ýt nhÊt ph¶i =
90% gi¸ trÞ cña TSC§ HH thuª.
+ TSC§ thuª ngoµi ho¹t ®éng: lµ nh÷ng TSC§ HH thuª nhng kh«ng
tho¶ m·n bÊt cø ®iÒu kho¶n nµo cña hîp ®ång thuª tµi chÝnh bªn ®i thuª cã
quyÒn qu¶n lý vµ sö dông trong thêi gian hîp ®ång vµ ph¶i hoµn tr¶ khi kÕt
thóc hîp ®ång.
Ph©n lo¹i TSC§HH theo quyÒn së h÷u cã t¸c dông trong viÖc qu¶n lý
vµ tæ chøc kÕ to¸n phï hîp víi tõng lo¹i TSC§ HH theo nguån h×nh thµnh
®Ó cã gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông TSC§ HH trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt kinh doanh.
3.3. Ph©n lo¹i theo c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông:
- TSC§ HH dïng trong s¶n xuÊt kinh doanh: §©y lµ nh÷ng TSC§
HH ®ang thùc tÕ sö dông trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (SXKD)
cña DN. Nh÷ng TSC§ HH nµy b¾t buéc ph¶i trÝch khÊu hao tÝnh vµo chi phÝ
SXKD.
- TSC§ HH hµnh chÝnh sù nghÖp: lµ TSC§ HH cña c¸c ®¬n vÞ hµnh
chÝnh sù nghiÖp (nh tæ chøc y tÕ, V¨n ho¸, th«ng tin ...).
- TSC§ HH phóc lîi: lµ nh÷ng TSC§ HH cña DN dïng cho nhu cÇu
phóc lîi c«ng céng nh nhµ v¨n ho¸, nhµ trÎ, c©u l¹c bé ...
- TSC§ HH chê xö lý: Bao gåm nh÷ng TSC§ HH kh«ng cÇn dïng,
cha cÇn dïng v× thõa so víi nhu cÇu sö dông hoÆc v× kh«ng thÝch hîp víi sù
®æi míi quy tr×nh c«ng nghÖ, bÞ h háng chê thanh lý, TSC§ HH tranh chÊp
chê gi¶i quyÕt. Nh÷ng TSC§ HH nµy cÇn xö lý nhanh chãng ®Ó thu håi
vèn sö dông cho viÖc ®Çu t ®æi míi TSC§ HH.
5
C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp nhµ qu¶n lý ph©n bæ TSC§ HH hîp lý, ph¸t
huy tèi ®a tÝnh n¨ng cña mçi lo¹i TSC§ HH, ®ång thêi kÞp thêi xö lý c¸c
TSC§ HH chê thanh lý gióp thu håi vèn nhanh h¬n ®Ó quay vßng vèn mét
c¸ch cã hiÖu qu¶.
II/ NhiÖm vô cña kÕ to¸n TSC§ HH.
§Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu qu¶n lý TSC§ HH, kÕ to¸n TSC§ HH ph¶i
thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau:
- Tæ chøc ghi chÐp vµ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi, ®Çy ®ñ sè lîng,
hiÖn tr¹ng vµ gi¸ trÞ TSC§ HH hiÖn cã còng nh t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ ®iÒu
chuyÓn trong néi bé DN nh»m gi¸m s¸t chÆt chÏ viÖc mua s¾m, ®Çu t, b¶o
qu¶n vµ sö dông TSC§ HH ë DN.
- Ph¶n ¸nh kÞp thêi gi¸ trÞ hao mßn trong qu¸ tr×nh sö dông. TÝnh
to¸n vµ ph©n bæ chÝnh x¸c møc khÊu hao hoÆc kÕt chuyÓn kÞp thêi sè khÊu
hao vµo chi phÝ SXKD.
- Tham gia lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a vµ dù to¸n chi phÝ söa ch÷a TSC§
HH, ph¶n ¸nh chÝnh s¸c chi phÝ thùc tÕ vÒ söa ch÷a, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn
kÕ ho¹ch vµ chi phÝ söa ch÷a TSC§ HH.
- Tham gia kiÓm kª, kiÓm tra ®Þnh kú hay bÊt thêng TSC§ HH. Tham
gia ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ HH khi cÇn thiÕt. Tæ chøc ph©n tÝch t×nh h×nh b¶o
qu¶n vµ sö dông TSC§ HH trong DN.
III/ ®¸nh gi¸ TSC§ HH.
§¸nh gi¸ TSC§ HH lµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ghi sæ cña TSC§ HH.
TSC§ HH ®îc ®¸nh gi¸ lÇn ®Çu vµ cã thÓ ®¸nh gi¸ l¹i trong qu¸ tr×nh
sö dông. TSC§ HH ®îc ®¸nh gi¸ theo nguyªn gi¸ TSC§ (gi¸ trÞ ban ®Çu) vµ
gi¸ trÞ cßn l¹i.
1/ Nguyªn gi¸ TSC§ HH (gi¸ trÞ ghi sæ ban ®Çu).
Lµ toµn bé c¸c chi phÝ b×nh thêng vµ hîp lý mµ DN ph¶i bá ra ®Ó cã
TS ®ã vµ ®a TSC§ HH ®ã vµo ®Þa ®iÓm s½n sµng sö dông.
TSC§ HH cña DN ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån kh¸c nhau, do vËy
nguyªn gi¸ TSC§ HH trong tõng trêng hîp ®îc tÝnh to¸n, x¸c ®inh nh sau:
1.1. Trêng hîp mua s¾m TSC§ HH:
Nguyªn gi¸ TSC§ HH do mua s¾m lµ toµn bé chi phÝ mua, thuÕ nhËp
khÈu, chi phÝ vËn chuyÓn, l¾p ®Æt, ch¹y thö vµ c¸c chi phÝ hîp lý, cÇn thiÕt
kh¸c tríc khi ®a TSC§ HH vµo sö dông.
6
Trêng hîp mua TSC§ HH lµ nhµ cöa, vËt kiÕn tróc g¾n liÒn víi
quyÒn sö dông ®Êt ph¶i ®îc x¸c ®Þnh riªng biÖt vµ ghi nhËn lµ TSC§ v«
h×nh.
NÕu mua TSC§ HH tr¶ chËm mµ cßn ph¸t sinh kho¶n l·i vÒ tÝn dông
th× phÇn chªnh lÖch lµ kho¶n l·i tÝn dông ®îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ tr¶ tríc
trong suèt thêi h¹n tÝn dông hoÆc vèn ho¸ vµo gi¸ phÝ mua TSC§ HH.
1.2 Trêng hîp tù x©y dùng, chÕ t¹o:
Trong trêng hîp DN tù x©y dùng, chÕ t¹o th× nguyªn gi¸ TSC§ HH lµ
toµn bé chi phÝ liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, x©y dùng, chÕ t¹o céng víi chi phÝ
l¾p ®Æt, ch¹y thö TSC§ HH ®ã. TiÒn l·i vÒ kho¶n vay dïng vµo ®Çu t x©y
dùng TSC§ HH cã thÓ h¹ch to¸n vµo nguyªn gi¸ TSC§ HH.
1.3. Nguyªn gi¸ cña TSC§ HH h×nh thµnh díi h×nh thøc trao ®æi:
Nguyªn gi¸ TSC§ HH mua díi h×nh thøc trao ®æi víi mét TSC§ HH
kh«ng t¬ng tù ®îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ HH nhËn vÒ hoÆc
gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n ®em trao ®æi, sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn
hoÆc t¬ng ®¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu vÒ. Nguyªn gi¸ TSC§ HH mua díi
h×nh thøc trao ®æi lÊy mét TSC§ HH t¬ng tù (vÒ c«ng dông, lÜnh vùc kinh
doanh, gi¸ trÞ t¬ng ®¬ng) th× nguyªn gi¸ cña TSC§ HH ®îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ
cßn l¹i cña TSC§ HH ®em trao ®æi.
1.4. Trêng hîp nhËn TSC§ HH cña ®¬n vÞ kh¸c gãp vèn liªn doanh.
Nguyªn gi¸ cña TSC§ HH lµ gi¸ tho¶ thuËn do Héi ®ång liªn doanh
®Þnh, céng thªm c¸c chi phÝ ph¸t sinh tríc khi sö dông nÕu cã.
1.5. §èi víi TSC§ HH ®îc cÊp:
Nguyªn gi¸ TSC§ HH ®îc cÊp lµ gi¸ trÞ ghi trong "Biªn b¶n bµn giao
TSC§" cña ®¬n vÞ cÊp céng víi chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö nÕu cã.
1.6 .§èi víi TSC§ HH ®îc quyªn tÆng, biÕu, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ...
th× nguyªn gi¸ ®îc tÝnh trªn c¬ së gi¸ thÞ trêng cña nh÷ng TSC§ HH t¬ng ®¬ng.
2/ Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH.
Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH lµ chªnh lÖch gi÷a nguyªn gi¸ TSC§
HH vµ sè khÊu hao luü kÕ.
Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH = Nguyªn gi¸ cña TSC§ HH - Gi¸ trÞ ®· hao mßn.
Trêng hîp nguyªn gi¸ cña TSC§ HH ®îc ®¸nh gi¸ l¹i th× gi¸ trÞ cßn
l¹i cña TSC§ HH ®îc ®iÒu chØnh l¹i:
Gi¸ trÞ cßn l¹i = Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH x Gi¸ trÞ ®.gi¸ l¹i cña TSC§ HH
cña TSC§ HH
tríc khi ®¸nh gi¸ l¹i Nguyªn gi¸ cò cña TSC§ HH
7
Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH cho biÕt sè tiÒn cßn l¹i cÇn tiÕp tôc thu
håi díi h×nh thøc khÊu hao ®ång thêi nã còng mét phÇn ph¶n ¸nh ®îc tr¹ng
th¸i kü thuËt cña TSC§ HH vµ lµ c¨n cø ®Ó lËp kÕ ho¹ch ®æi míi, thanh lý
TSC§ HH. Tuy nhiªn gi¸ trÞ cßn l¹i thêng kh¸c víi gi¸ trÞ thùc tÕ cña TSC§
HH ®ã tÝnh theo gi¸ hiÖn t¹i trªn thÞ trêng. Do ®ã ngoµi viÖc theo dâi gi¸ trÞ
cßn l¹i cña TSC§ HH trªn sæ s¸ch, c¸c nhµ qu¶n lý còng cÇn ph¶i n¾m
v÷ng gi¸ trÞ thùc tÕ cña TSC§ HH ®Ó cã ®îc quyÕt ®Þnh ®Çu t ®óng ®¾n.
IV/ KÕ to¸n TSC§ HH trong DN.
1/ KÕ to¸n chi tiÕt TSC§ HH.
§Ó phôc vô cho nhu cÇu th«ng tin mét c¸ch cô thÓ, chi tiÕt ®èi víi
tõng lo¹i, nhãm vµ ®èi tîng ghi TSC§ HH ®Ó qu¶n lý vµ kÕ to¸n qu¶n trÞ
TSC§ HH cÇn thùc hiÖn kÕ to¸n chi tiÕt TSC§ HH theo ®Þa ®iÓm sö dông
vµ t¹i phßng kÕ to¸n cña ®¬n vÞ.
KÕ to¸n ph¶i theo dâi chi tiÕt t×nh h×nh t¨ng, gi¶m, hao mßn TSC§
HH trong DN. Qua ®ã, kÕ to¸n cung cÊp c¸c chØ tiªu quan träng vÒ c¬ cÊu,
t×nh h×nh ph©n bæ TSC§ HH theo ®Þa ®iÓm sö dông, sè lîng vµ t×nh tr¹ng
kü thuËt ... V× vËy tæ chøc kÕ to¸n chi tiÕt TSC§ HH mét mÆt ph¶i dùa vµo
c¸ch ph©n lo¹i TSC§ HH, mÆt kh¸c ph¶i c¨n cø vµo c¬ cÊu tæ chøc SXKD,
yªu cÇu ph©n cÊp qu¶n lý, chÕ ®é kÕ to¸n néi bé ¸p dông trong c¸c DN.
8
Néi dung chÝnh cña kÕ to¸n chi tiÕt TSC§ HH bao gåm:
1.1 §¸nh sè hiÖu TSC§ HH:
Lµ viÖc quy ®Þnh cho mçi lo¹i TSC§ HH mét sè hiÖu t¬ng øng theo
nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Mçi TSC§ HH, kh«ng ph©n biÖt ®ang sö dông
hay dù tr÷ ®Òu ph¶i cã sè hiÖu riªng, sè hiÖu nµy sÏ kh«ng thay ®æi trong
suèt qu¸ tr×nh sö dông vµ b¶o qu¶n TSC§ HH t¹i DN
1.2 KÕ to¸n sæ chi tiÕt:
C¨n cø ®Ó h¹ch to¸n chi tiÕt lµ dùa vµo chøng tõ cã liªn quan ®Õn mét
®èi tîng ghi TSC§ HH, lËp hå s¬ TSC§ HH. Mçi ®èi tîng ghi ®îc lËp riªng
trªn mét bé hå s¬. C¨n cø vµo sæ nµy, kÕ to¸n lËp sæ hoÆc thÎ chi tiÕt.
Cã 2 híng më sæ chi tiÕt TSC§ HH.
- Híng 1: KÕt hîp cïng mét sæ chi tiÕt theo dâi c¶ lo¹i TSC§ HH vµ
n¬i sö dông chóng. Ph¬ng ph¸p nµy chØ nªn ¸p dông ®èi víi c¸c ®¬n vÞ cã Ýt
lo¹i tµi s¶n vµ tµi s¶n cã tÝnh chÊt chuyªn dïng theo bé phËn.
Híng 2: T¸ch mÉu sæ ë híng 1 thµnh 2 lo¹i sæ chi tiÕt.
+ Sæ chi tiÕt theo tõng lo¹i tµi s¶n (gièng nh mÉu phô lôc1).
+ Sæ chi tiÕt theo bé phËn sö dông (phô lôc2): chØ theo dâi nguyªn
gi¸ t¨ng gi¶m, kh«ng theo dâi hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i.
2. KÕ to¸n tæng hîp t¨ng, gi¶m TSC§ HH.
Lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh, lùa chän vµ cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh
t¨ng gi¶m vµ sö dông TSC§ HH cña DN trªn c¬ së thiÕt kÕ mét hÖ thèng
chøng tõ, tµi kho¶n, sæ s¸ch, tr×nh tù, ph¶n ¸nh, gi¸m s¸t c¸c nghiÖp vô kinh
tÕ ph¸t sinh.
2.1. Tµi kho¶n sö dông:
§Ó h¹ch to¸n TSC§ HH, kÕ to¸n sö dông TK 211 - TSC§ HH. Tµi
kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña toµn
bé TSC§ HH cña DN theo nguyªn gi¸.
* KÕt cÊu cña TK 211 nh sau:
- Bªn nî: Nguyªn gi¸ TSC§ HH t¨ng (mua s¾m, x©y dùng, cÊp ph¸t ..)
§iÒu chØnh t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ HH (c¶i t¹o, n©ng cÊp,
®¸nh gi¸ l¹i TSC§ HH ...).
- Bªn cã: Nguyªn gi¸ TSC§ HH gi¶m (thanh lý, nhîng b¸n, ®iÒu
chuyÓn ...)
§iÒu chØnh gi¶m nguyªn gi¸ TSC§ HH (§¸nh gi¸ l¹i TSC§ HH ...)
9
- Sè d nî: Nguyªn gi¸ TSC§ HH hiÖn cã:
TK211 chi tiÕt thµnh 6 tiÓu kho¶n:
TK2111 - Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc
TK2112 - M¸y mãc, thiÕt bÞ
TK2113 - Ph¬ng tiÖn vËn t¶i, truyÒn dÉn .
TK2114 - ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý
TK2115 - C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc cho s¶n phÈm
TK2118 - TSC§ kh¸c.
§Ó ph¶n ¸nh gi¶m TSC§ HH kÕ to¸n cßn sö dông TK 214 - hao mßn
TSC§. Ngoµi ra kÕ to¸n cßn sö dông mét sè tµi kho¶n cã liªn quan kh¸c
nh: 411, 331, 341, 111, 112 ...
2.2 KÕ to¸n t¨ng TSC§ HH.
Trong c¸c DN kinh doanh, TSC§ HH t¨ng lªn do nhiÒu nguyªn nh©n
kh¸c nhau, do ®Çu t mua s¾m trùc tiÕp, do x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh bµn
giao, do ®îc biÕu tÆng, nhËn gãp vèn liªn doanh.
Tr×nh tù h¹ch to¸n t¨ng TSC§ HH ®îc thÓ hiÖn trªn s¬ ®å sè 1, 2, 3,
4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11.
S¬ ®å 1
S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng TSC§ hh do mua s¾m
§èi víi doanh nghiÖp nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ
Mua s¾m trong níc
TK 111, 112, 331, 341 ...
TK 211
Gi¸ mua vµ c¸c chi phÝ mua tríc khi sö dông TSC§
TK133.2
10
ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ
NhËp khÈu:
TK 111, 112, 331, 341 ...
Gi¸ mua vµ c¸c chi phÝ mua tríc khi sö dông TSC§
TK211
TK 333.3
TK 333.12
ThuÕ nhËp khÈu ph¶i nép
ThuÕ GTGT ph¶i nép ®îc khÊu trõ
TK 133.2
§èi víi doanh nghiÖp nép GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp:
TK 111, 112, 331, 341 ...
Gi¸ mua vµ c¸c chi phÝ mua tríc khi sö dông TSC§
TK 333.3
ThuÕ nhËp khÈu ph¶i nép
11
TK211
S¬ ®å 2:
S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng TSC§ hh do nhËn cÊp ph¸p,
nhËn gãp vèn liªn doanh
TK 411
Gi¸ trÞ vèn gãp
TK 211
Nguyªn gi¸
TK 111, 112, 331 ...
Chi phÝ tiÕp nhËn
s¬ ®å 3
S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng TSC§ hh do ®îc
biÕu tÆng, viÖn trî
TK 711
TK 211
Gi¸ trÞ TSC§ ®îc biÕu tÆng
Nguyªn gi¸
TK 111, 112, 331 ...
Chi phÝ tiÕp nhËn
s¬ ®å 4
S¬ ®å h¹ch to¸n ®¸nh gi¸ t¨ng TSC§ HH
TK 412
TK 214
§iÒu chØnh t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ HH
§iÒu chØnh gi¸ trÞ hao mßn TSC§ HH
TK 211
TK 412
s¬ ®å 5
S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng TSC§ HH do XDCB hoµn thµnh bµn giao
XDCB tù lµm hoÆc giao thÇu tõng phÇn:
TK 152, 153
TK 241
C¸c chi phÝ XDCB ph¸t sinh
TK 111, 112, 331
K/c gi¸ trÞ ®îc quyÕt to¸n
TK 133
12
TK 211
ThuÕ GTGT ®îc
khÊu trõ (nÕu cã)
C¸c chi phÝ tríc khi sö dông TSC§ ph¸t sinh
XDCB giao thÇu hoµn toµn
TK 331
TK 211
Gi¸ thanh to¸n cha cã thuÕ GTGT
TK 133
ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ
S¬ ®å 6
S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng TSC§ HH do nhËn l¹i
vèn gãp liªn doanh tríc ®©y
TK 222
Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ gãp liªn doanh ®îc nhËn l¹i
TK 111, 112, 138
PhÇn vèn liªn doanh bÞ thiÕu ®îc
nhËn l¹i b»ng tiÒn
TK 635
TK 211
Gi¸ trÞ TSC§ nhËn l¹i cao
h¬n vèn gãp liªn doanh
PhÇn vèn liªn doanh bÞ thiÕu
®îc nhËn l¹i
S¬ ®å 7
S¬ ®å kÕ to¸n TSC§ HH t¨ng do tù chÕ
TK 621
632
TK 154
Tæng
hîp
chi
phÝ
s¶n
xuÊt
ph¸t
sinh
TK 622
TK 627
TK
Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm chuyÓn thµnh TSC§
sö dông cho s¶n xuÊt kinhdoanh
Chi phÝ vît møc b×nh thêng cña TSC§ tù chÕ
TK 155
Gi¸ thµnh s¶n phÈm
XuÊt kho s¶n phÈm ®Ó
nhËp kho
chuyÓn thµnh TSC§
§ång thêi ghi:
TK 512
211
TK
Ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ (Doanh thu lµ gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm
chuyÓn thµnh TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinhdoanh)
TK 111, 112, 331
Chi phÝ trùc tiÕp liªn quan kh¸c (chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö)
13
S¬ ®å 8
S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng TSC§ HH do
mua s¾m tr¶ chËm tr¶ gãp
TK 111, 112
211
TK 331
§Þnh kú thanh to¸n tiÒn
635
TK
Tæng sè tiÒn
ph¶i thanh to¸n
L·i tr¶
chËm
Nguyªn gi¸ ghi theo
gi¸ mua tr¶ tiÒn ngay
t¹i thêi ®iÓm mua
TK 242
TK
§Þnh kú ph©n bæ dÇn vµo chi phÝ
theo sè l·i tr¶ chËm, tr¶ gãp ®Þnh kú
TK 133
ThuÕ GTGT
S¬ ®å 9
S¬ ®å h¹ch to¸n muaTSC§ HH díi h×nh thøc
trao ®æi kh«ng t¬ng tù
1. Khi mua TSC§ HH ®i trao ®æi:
TK 211
Ghi gi¶m nguyªn gi¸ TSC§ ®a ®i trao ®æi
GtrÞ cßn l¹i
Gi¸ trÞ hao mßn
TK 811
TK 214
2. Khi nhËn TSC§ HH do trao ®æi:
TK 711
211
TK 131
Gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§HH
®a ®i trao ®æi vµ thuÕ GTGT
TK
Gi¸ trÞ hîp lý c¶ TSC§HH
nhËn vÒ vµ thuÕ GTGT (nÕu cã)
TK 333.11
133
TK
ThuÕ GTGT nÕu cã
ThuÕ GTGT nÕu cã
TK 111,
112
NhËn sè tiÒn ph¶i thu thªm
Thanh to¸n sè tiÒn ph¶i tr¶ thªm
S¬ ®å 10
S¬ ®å h¹ch to¸n muaTSC§ HH díi h×nh thøc
14
trao ®æi t¬ng tù
TK 211
TK 214
NG TSC§ h÷u h×nh
®a ®i trao ®æi
Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ h÷u h×nh ®a ®i trao ®æi
TK 211
NG TSC§ h÷u h×nh nhËn vÒ (Ghi theo GTCL
cña TSC§ h÷u h×nh ®a ®i trao ®æi)
S¬ ®å 11
S¬ ®å kÕ to¸n muaTSC§ HH lµ nhµ cöa, vËt kiÕn tróc g¾n liÒn
víi quyÒn sö dông ®Êt, ®a vµo sö dông ngay cho sxkd
TK 111, 112, 331 ...
211
TK
Ghi t¨ng TSC§ h÷u h×nh (Chi tiÕt nhµ cöa, vËt kiÕn tróc)
Ghi t¨ng TSC§ v« h×nh (Chi tiÕt quyÒn sö dông ®Êt)
ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ (nÕu cã)
TK 213
TK 133
2.3 KÕ to¸n gi¶m TSC§ HH.
TSC§ HH gi¶m chñ yÕu do nhîng b¸n, thanh lý ... Tuú theo tõng trêng hîp cô thÓ, kÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh vµo sæ s¸ch cho phï hîp.
Tõng trêng hîp gi¶m TSC§ HH ®îc ph¶n ¸nh cô thÓ trªn s¬ ®å 12,
13, 14, 15, 16, 17.
S¬ ®å 12
S¬ ®å h¹ch to¸n gi¶m TSC§ HH do thanh lý, nhîng b¸n
TK 211
TK 214
Nguyªn gi¸ TSC§
GTHM cña TSC§
TK 333.1
TK 811
ThuÕ GTGT ph¶i nép
(nÕu cã)
TK 711
GTCL cña TSC§
TK 111, 112, 152 ...
Thu nhËp tõ thanh lý
nhîng b¸n TSC§
C¸c chi phÝ thanh lý
nhîng b¸n T
15
S¬ ®å 13
S¬ ®å h¹ch to¸n gi¶m TSC§ HH do gãp vèn liªn
doanh
Vèn gãp ®îc ®¸nh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ cßn l¹i:
TK 211
Nguyªn gi¸ TSC§
TK 214
GTHM cña TSC§
TK 412
TK 222
GTCL cña TSC§
Chªnh lÖch gi¸ trÞ vèn gãp > gi¸ trÞ cßn l¹i
Vèn gãp ®îc ®¸nh gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ cßn l¹i:
TK 211
Nguyªn gi¸ TSC§
TK 214
GTHM cña TSC§
TK 222
GTCL cña TSC§
TK 412
Chªnh lÖch gi¸ trÞ vèn gãp < GTCL
16
S¬ ®å 14
S¬ ®å h¹ch to¸n gi¶m TSC§ HH do tr¶ l¹i vèn gãp liªn doanh
Gi¸ trÞ TSC§ tr¶ l¹i cao h¬n GTCL:
TK 211
Nguyªn gi¸ TSC§
TK 214
GTHM cña TSC§
TK 412
TK 411
GTCL cña TSC§
Chªnh lÖch gi¸ trÞ tr¶ l¹i > gi¸ trÞ cßn l¹i
Gi¸ trÞ TSC§ tr¶ l¹i thÊp h¬n GTCL:
TK 211
Nguyªn gi¸ TSC§
TK 214
GTHM cña TSC§
TK 411
GTCL cña TSC§
TK 412
Chªnh lÖch gi¸ trÞ tr¶ l¹i < GTCL
S¬ ®å 15
S¬ ®å h¹ch to¸n gi¶m TSC§ HH do bÞ mÊt, thiÕu ph¸t
hiÖn khi kiÓm kª
Cha x¸c ®Þnh ®îc nguyªn nh©n:
TK 211
TK 214
Nguyªn gi¸ TSC§
GTHM cña TSC§
17
TK 138.1
GTCL cña TSC§ thiÕu mÊt cha râ
nguyªn nh©n
X¸c ®Þnh ®îc nguyªn nh©n vµ cã quyÕt ®Þnh xö lý:
TK 211
Nguyªn gi¸ TSC§
TK 214
GTHM cña TSC§
TK 138.8
Sè tiÒn ngêi ph¹m lçi ph¶i båi thêng
TK 811
PhÇn tæn thÊt ®îc tÝnh vµo chi phÝ
TK 415
PhÇn bï ®¾p tõ quü dù phßng tµi chÝnh
S¬ ®å 16
S¬ ®å h¹ch to¸n ®¸nh gi¸ gi¶m TSC§ HH
TK 211
TK 412
§iÒu chØnh gi¶m nguyªn nh©n TSC§ HH
TK 412
TK 214
§iÒu chØnh gi¸ trÞ hao mßn TSC§ HH
S¬ ®å 17
S¬ ®å kÕ to¸n gi¶m TSC§ HH do kh«ng ®ñ
tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§HH
TK 211
TK 241
Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ cña TSC§ h÷u h×nh
TK 242
Nguyªn gi¸
TSC§ HH gi¶m
Gi¸ trÞ cßn l¹i (nÕu cã GTCL lín ph©n bæ nhiÒu n¨m
TK 627, 641, 642
Gi¸ trÞ cßn l¹i (nÕu GTCL nhá tÝnh mét lÇn vµo CPSXKD)
18
2.4 KÕ to¸n TSC§ HH thuª ngoµi:
Khi xÐt thÊy viÖc mua s¾m TSC§ kh«ng hiÖu qu¶ b»ng viÖc ®i thuª
hoÆc kh«ng ®ñ vèn ®Ó ®Çu t, DN cã thÓ ®i thuª TSC§. C¨n cø vµo thêi gian
vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ, viÖc ®i thuª ®îc ph©n thµnh thuª tµi chÝnh vµ thuª ho¹t
®éng.
2.4.1 TSC§ thuª tµi chÝnh:
KÕ to¸n sö dông TK 212 "TSC§ thuª tµi chÝnh" ®Ó theo dâi t×nh h×nh
thuª TSC§ dµi h¹n.
TK 212 cã kÕt cÊu nh sau:
- Bªn nî: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh t¨ng trong kú.
- Bªn cã: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh gi¶m do hoµn tr¶
l¹i khi kÕt thóc hîp ®ång.
- Dù nî: Nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh hiÖn cã t¹i DN.
S¬ ®å h¹ch to¸n TSC§ thuª tµi chÝnh ®îc ph¶n ¸nh ë s¬ ®å 18.
S¬ ®å 18
S¬ ®å kÕ to¸n TSC§ thuª tµi chÝnh (H¹ch to¸n t¹i bªn ®i thuª)
Khi thùc hiÖn hîp ®ång thuª TSC§ thuª tµi chÝnh:
TK 342
TK 212
Tæng sè nî ph¶i tr¶
Nguyªn gi¸ TSC§
TK 133
GTCL cña TSC§ thiÕu mÊt cha râ nguyªn nh©n
Khi kÕt thóc hîp ®ång thuª, nÕu bªn ®i thuª ®îc chuyÓn giao quyÒn së h÷u TSC§HH:
TK 212
TK 211
ChuyÓn giao nguyªn gi¸
TK 111, 122
Sè tiÒn ph¶i chi thªm (nÕu cã)
TK 2141
TK 214.2
ChuyÓn giao gi¸ trÞ hao mßn
19
NÕu tr¶ l¹i TSC§ HH cho bªn cho thuª:
TK 212
TK 214.2
Ghi gi¶m nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh
TK 242
Gi¸ trÞ cßn l¹i lín
TK 627, 641, 642
Gi¸ trÞ cßn l¹i nhá
2.4.2 . KÕ to¸n TSC§ thuª ho¹t ®éng:
Thuª TSC§ theo ph¬ng thøc thuª ho¹t ®éng DN còng ph¶i ký hîp
®ång víi bªn cho thuª, trong ®ã ghi râ l¹i TSC§ thuª, thêi gian sö dông, gi¸
c¶, h×nh thøc thanh to¸n vµ c¸c cam kÕt kh¸c. DN ph¶i theo dâi TSC§ thuª
ho¹t ®éng ë TK ngoµi b¶ng, TK 001 - TSC§ thuª ngoµi.
V/ KÕ to¸n khÊu hao TSC§ HH.
1/ Kh¸i niÖm vµ ph¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao TSC§ HH.
KhÊu hao TSC§ HH lµ phÇn gi¸ trÞ cña TSC§ ®îc tÝnh chuyÓn vµo
chi phÝ SXKD nªn mét mÆt nã lµm t¨ng gi¸ trÞ hao mßn, mÆt kh¸c lµm t¨ng
chi phÝ SXKD. Theo chuÈn mùc kÕ to¸n míi cña bé tµi chÝnh, cã 3 ph¬ng
ph¸p tÝnh khÊu hao TSC§ HH, gåm:
1. Ph¬ng ph¸p khÊu hao ®êng th¼ng.
2. Ph¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d gi¶m dÇn.
3. Ph¬ng ph¸p khÊu hao theo sè lîng s¶n phÈm.
1.1 Ph¬ng ph¸p khÊu hao ®êng th¼ng:
Theo ph¬ng ph¸p nµy, sè khÊu hao hµng n¨m cña TSC§ kh«ng thay
®æi trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña TS.
Møc khÊu hao ph¶i = Gi¸ trÞ cÇn tÝnh
x Tû lÖ khÊu hao
trÝch b×nh qu©n n¨m
khÊu hao
b×nh qu©n n¨m
Gi¸ trÞ cÇn tÝnh
khÊu hao
Tû lÖ khÊu hao
b×nh qu©n n¨m
=
Nguyªn gi¸ - Gi¸ trÞ thanh lý
TSC§
íc tÝnh cña TSC§
=
1
Thêi gian sö dông TSC§
Khi x¸c ®Þnh thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ HH, cÇn c©n nh¾c
c¸c yÕu tè sau:
20
- Xem thêm -