PhÇn I: Më ®Çu
Ph¬ng ph¸p tæ chøc d¹y c¸c d¹ng bµi tËp luyÖn tõ vµ c©u
cho häc sinh líp 4
A. Lý do chän ®Ò tµi
1. C¬ së lÝ luËn.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña TiÕng ViÖt trong sù nghiÖp gi¸o dôc con
ngêi. Tõ xa xa «ng cha ta ®· sö dông nã mét c¸ch tù gi¸c nh»m ®Ó gi¸o dôc trÎ
nhá.
Khi cha cã nhµ trêng, trÎ ®îc gi¸o dôc trong gia ®×nh vµ ngoµi x· héi. Tõ
thuë n»m n«i, c¸c em ®îc bao bäc trong tiÕng h¸t ru cña mÑ, cña bµ, lín lªn chót
n÷a nh÷ng c©u chuyÖn kÓ cã t¸c dông to lín, lµ dßng s÷a ngät ngµo nu«i dìng t©m
hån trÎ, rÌn luyÖn c¸c em thµnh con ngêi cã nh©n c¸ch, cã b¶n s¾c d©n téc gãp
phÇn h×nh thµnh con ngêi míi, ®¸p øng yªu cÇu cña x· héi ®èi víi nh÷ng thµnh
viªn cña m×nh.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, gi¸o dôc nhµ trêng xuÊt hiÖn nh mét ®iÒu
tÊt yÕu, ®ãn bíc thiÕu nhi c¾p s¸ch tíi trêng. C¶ thÕ giíi ®ang më tríc m¾t c¸c em.
Kho tµng v¨n minh nh©n lo¹i ®îc chuyÓn giao tõ nh÷ng ®iÒu s¬ ®¼ng nhÊt. Qu¸
tr×nh gi¸o dôc ®îc thùc hiÖn ë mäi lóc, mäi n¬i, tÊt c¶ c¸c m«n häc.
Nh÷ng ®iÒu s¬ ®¼ng nhÊt ®· gãp phÇn rÊt quan träng trong viÖc sö dông ng«n
ng÷ vµo ho¹t ®éng giao tiÕp cña häc sinh. Ng«n ng÷ lµ thø c«ng cô cã t¸c dông v«
cïng to lín. Nã cã thÓ diÔn t¶ tÊt c¶ nh÷ng g× con ngêi nghÜ ra, nh×n thÊy biÕt ®îc
nh÷ng gi¸ trÞ trõu tîng mµ c¸c gi¸c quan kh«ng thÓ v¬n tíi ®îc. C¸c m«n häc ë
TiÓu häc cã t¸c dông hç trî cho nhau nh»m gi¸o dôc toµn diÖn häc sinh ph¶i kÓ
®Õn LuyÖn tõ vµ c©u, mét ph©n m«n chiÕm thêi lîng kh¸ lín trong m«n TiÕng ViÖt
ë TiÓu häc. Nã t¸ch thµnh mét ph©n m«n ®éc lËp, cã vÞ trÝ ngang b»ng víi ph©n
m«n TËp ®äc, TËp lµm v¨n...song song tån t¹i víi c¸c m«n häc kh¸c. §iÒu ®ã thÓ
hiÖn viÖc cung cÊp vèn tõ cho häc sinh lµ rÊt cÇn thiÕt vµ nã cã thÓ mang tÝnh chÊt
cÊp b¸ch nh»m “®Çu t” cho häc sinh cã c¬ së h×nh thµnh ng«n ng÷ cho ho¹t ®éng
giao tiÕp còng nh chiÕm lÜnh nguån tri thøc míi trong c¸c m«n häc kh¸c. TÇm quan
träng ®ã ®· ®îc rÌn giòa luyÖn tËp nhuÇn nhuyÔn trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c
d¹ng bµi tËp trong m«n LuyÖn tõ vµ c©u líp 4.
2. C¬ së thùc tiÔn.
ViÖc gi¶i quyÕt c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u líp 4 cã hiÖu qu¶ ®Æt ra cho
c¸c Gi¸o viªn TiÓu häc lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ph¶i ®¬n gi¶n. Qua thùc tÕ d¹y t«i ®·
gÆp ph¶i kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n. Bëi ®©y lµ ch¬ng tr×nh thay s¸ch líp 4 míi.
1
Cïng tån t¹i víi nã lµ tõ ng÷ vµ ng÷ ph¸p cña ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch ®Òu ®¶m nhiÖm
cung cÊp vèn tõ cho häc sinh, viÖc híng dÉn lµm c¸c bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u mang
tÝnh chÊt m¸y mãc, kh«ng më réng cho häc sinh n¾m s©u kiÕn thøc cña bµi. VÒ
phÝa häc sinh, lµm c¸c bµi tËp chØ biÕt lµm mµ kh«ng hiÓu t¹i sao lµm nh vËy, häc
sinh kh«ng cã høng thó trong viÖc gi¶i quyÕt kiÕn thøc. Do vËy viÖc tæ chøc cho
häc sinh trong c¸c giê gi¶i quyÕt c¸c bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u lµ vÊn ®Ò tr¨n trë cho
c¸c gi¸o viªn vµ ngay b¶n th©n t«i.
Trong qu¸ tr×nh d¹y häc còng nh viÖc ph¸t hiÖn häc sinh n¨ng khiÕu, t«i
còng nh mét sè gi¸o viªn kh¸c khi d¹y ®Õn tiÕt LuyÖn tõ vµ c©u, ®Æc biÖt c¸c kh¸i
niÖm vÒ tõ ®¬n, tõ ghÐp, c¸c kiÓu tõ ghÐp...béc lé kh«ng Ýt h¹n chÕ. VÒ néi dung
ch¬ng tr×nh d¹y phÇn ®ã trong s¸ch gi¸o khoa rÊt Ýt. ChÝnh v× vËy häc sinh rÊt khã
x¸c ®Þnh, dÉn ®Õn tiÕt häc trë nªn nhµm ch¸n kh«ng thu hót häc sinh vµo ho¹t ®éng
nµy. §Ó th¸o gì khã kh¨n ®ã rÊt cÇn cã mét ph¬ng ph¸p tæ chøc tèt nhÊt, cã hiÖu
qu¶ nhÊt cho tiÕt d¹y c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh líp 4.
Tõ nh÷ng lý do kh¸ch quan vµ chñ quan ®· nªu trªn, th«ng qua viÖc häc tËp,
gi¶ng d¹y trong nh÷ng n¨m qua, t«i ®· chän ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu s©u h¬n vÒ
ph¬ng ph¸p tæ chøc d¹y c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh líp 4, nh»m
t×m ra ®îc ph¬ng ph¸p, h×nh thøc tæ chøc thÝch hîp nhÊt, vËn dông tèt nhÊt trong
qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cña m×nh. V× ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng nghiªn cøu cã h¹n t«i xin
m¹nh d¹n tr×nh bµy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña m×nh th«ng qua ®Ò tµi “ Ph¬ng ph¸p tæ
chøc d¹y c¸c d¹ng bµi tËp luyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh líp 4”.
B. NhiÖm vô nghiªn cøu.
T×m hiÓu t×nh h×nh häc tiÕng viÖt ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u thùc hµnh x¸c
®Þnh ph¬ng ph¸p tæ chøc d¹y c¸c d¹ng bµi tËp luyÖn tõ vµ c©. §Ò xuÊt mét sè biÖn
ph¸p thùc hiÖn trong khi d¹y häc sinh d¹ng bµi nµy.
§èi tîng nghiªn cøu: Häc sinh líp 4.
C. Môc ®Ých nghiªn cøu.
Víi ®Ò tµi nµy môc ®Ých nghiªn cøu chÝnh lµ t×m ph¬ng ph¸p tæ chøc thÝch
hîp nhÊt trong qu¸ tr×nh d¹y c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u. Tõ ®ã vËn dông linh
ho¹t vµo híng dÉn rÌn kü n¨ng lµm c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh
mét c¸hc hiÖu qu¶ nhÊt.
D. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
§Ó thùc hiÖn ®îc môc ®Ých cña ®Ò tµi ®Æt ra, t«i m¹nh d¹n nghiªn cøu, häc
hái t×m tßi, ¸p dông nh÷ng ph¬ng ph¸p sau:
I. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn (®äc tµi liÖu).
2. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp.
2
3. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra.
4. Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm
5. Ph¬ng ph¸p ®µm tho¹i.
6. Ph¬ng ph¸p tæng kÕt, rót kinh nghiÖm.
II. TiÕn tr×nh nghiªn cøu.
1. Dù giê th¨m líp, tiÕp xóc gÇn gòi víi häc sinh vµhiÓu t×nh tr¹ng gi¶i quyÕt
lµm c¸c bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u cña gi¸o viªn vµ häc sinh líp 4.
2. §Ò ra ph¬ng híng ®Ó n©ng cao chÊt lîng lµm c¸c bµi tËp cã hiÖu qu¶ h¬n.
3. D¹y thùc nghiÖm, ¸p dông trªn líp ®èi chøng, ph©n tÝch c¸c kÕt qu¶ b»ng
sè liÖu thèng kª.
PhÇn II: Néi dung
I. Thùc tr¹ng d¹y – häc c¸c d¹ng bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u”.
1. §èi víi ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa.
Sè tiÕt LuyÖn tõ vµ c©u cña chÝnh s¸ch gi¸o khoa líp 4 gåm 2 tiÕt/tuÇn. Sau
mçi tiÕt h×nh thµnh kiÕn thøc lµ mét lo¹t c¸c bµi tËp cñng cè bµi. Mµ viÖc x¸c ®Þnh
ph¬ng ph¸p tæ chøc cho mét tiÕt d¹y nh vËy lµ hÕt søc cÇn thiÕt. ViÖc x¸c ®Þnh yªu
cÇu cña bµi vµ híng gi¶i quyÕt cßn mang tÝnh thô ®éng, cha ph¸t huy triÖt ®Ó vèn
kiÕn thøc khi luyÖn tËp, thùc hµnh.
2. §èi víi gi¸o viªn.
Ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” t¹o cho häc sinh m«i trêng giao tiÕp ®Ó häc
sinh më réng vèn tõ cã ®Þnh híng, trang bÞ cho häc sinh c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ
TiÕng ViÖt g¾n víi c¸c t×nh huèng giao tiÕp thêng gÆp. Tõ ®ã n©ng cao c¸c kü n¨ng
sö dông TiÕng ViÖt cña häc sinh. Gi¸o viªn lµ mét trong 3 nh©n tè cÇn ®îc xem xÐt
cña qu¸ tr×nh d¹y häc “LuyÖn tõ vµ c©u”, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña
qu¸ tr×nh d¹y häc nµy. Khi nghiªn cøu qu¸ tr×nh d¹y híng dÉn häc sinh lµm c¸c
d¹ng bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u” cho häc sinh líp 4, t«i thÊy thùc tr¹ng cña gi¸o viªn
nh sau:
- Ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” lµ phÇn kiÕn thøc khã trong khi híng dÉn häc
sinh n¾m ®îc yªu cÇu vµ vËn dông vµo viÖc lµm c¸c bµi tËp nªn dÉn ®Õn t©m lý gi¸o
viªn ng¹i bëi viÖc vËn dông cña gi¸o viªn cßn lóng tóng gÆp khã kh¨n.
- Gi¸o viªn mét sè Ýt kh«ng chÞu ®Çu t thêi gian cho viÖc nghiªn cøu ®Ó khai
th¸c kiÕn thøc vµ t×m ra ph¬ng ph¸p phï hîp víi häc sinh, lÖ thuéc vµo ®¸p ¸n, gîi
ý dÉn ®Õn häc sinh ng¹i häc ph©n m«n nµy.
3
- C¸ch d¹y cña mét sè gi¸o viªn cßn ®¬n ®iÖu, lÖ thuéc m¸y mãc vµo s¸ch
gi¸o khoa, hÇu nh Ýt s¸ng t¹o, cha thu hót l«i cuèn häc sinh.
- NhiÒu gi¸o viªn cha quan t©m ®Õn viÖc më réng vèn tõ, ph¸t triÓn vèn tõ
cho häc sinh, gióp häc sinh lµm giµu vèn hiÓu biÕt phong phó vÒ TiÕng ViÖt.
- Thùc tÕ trong trêng t«i c«ng t¸c, chóng t«i thêng rÊt tÝch cùc ®æi míi ph¬ng
ph¸p d¹y sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt ë m«n häc nµy. §ång thêi lµ tiÒn ®Ò trong viÖc
ph¸t triÓn båi dìng nh÷ng em cã n¨ng khiÕu. Nhng kÕt qu¶ gi¶ng d¹y vµ hiÖu qu¶
cßn béc lé kh«ng Ýt nh÷ng h¹n chÕ.
3. §èi víi häc sinh.
HÇu hÕt häc sinh cha hiÓu hÕt vÞ trÝ, tÇm quan träng, t¸c dông cña ph©n m«n
“LuyÖn tõ vµ c©u” nªn cha dµnh thêi gian thÝch ®¸ng ®Ó häc m«n nµy.
Häc sinh kh«ng cã høng thó häc ph©n m«n nµy. C¸c em ®Òu cho ®©y lµ ph©n
m«n võa “kh«” võa “khã”.
NhiÒu häc sinh cha n¾m râ kh¸i niÖm cña tõ, c©u...Tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc nhËn
diÖn ph©n lo¹i, x¸c ®Þnh híng lµm bµi lÖch l¹c. ViÖc x¸c ®Þnh cßn nhÇm lÉn nhiÒu.
Häc sinh cha cã thãi quen ph©n tÝch d÷ kiÖn cña ®Çu bµi, thêng hay bá sãt,
lµm sai hoÆc kh«ng lµm hÕt yªu cÇu cña ®Ò bµi.
Thùc tÕ cho thÊy nhiÒu häc sinh khi hái ®Õn lý thuyÕt th× tr¶ lêi rÊt tr«i ch¶y,
chÝnh x¸c, nhng khi lµm bµi tËp thùc hµnh th× lóng tóng vµ lµm bµi kh«ng ®¹t yªu
cÇu. §iÒu ®ã thÓ hiÖn häc sinh n¾m kiÕn thøc mét c¸ch m¸y mãc, thô ®éng vµ tá ra
yÕu kÐm thiÕu ch¾c ch¾n.
Do vËy ngay khi d¹y tíi phÇn tõ ghÐp, tõ l¸y...T«i ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t häc
sinh líp 4B b»ng bµi tËp sau.
§Ò bµi: X¸c ®Þnh tõ ghÐp vµ tõ l¸y trong ®o¹n v¨n sau.
“D¸ng tre v¬n méc m¹c, mµu tre t¬i nhòn nh¹n. Råi tre lín lªn cøng c¸p,
dÎo dai, v÷ng ch¾c. Tre tr«ng thanh cao, gi¶n dÞ, chÝ khÝ nh ngêi”.
Qua kh¶o s¸t ë líp t«i cã 36 häc sinh, kÕt qu¶ kh¶o s¸t nh sau:
SL
6
Giái
%
16
SL
7
Kh¸
Trung b×nh
SL
%
12
34
%
19
SL
11
YÕu
%
31
§iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ cã tíi 20 em cha biÕt x¸c ®Þnh tõ ghÐp, tõ l¸y, trong
qu¸ tr×nh lµm häc sinh cha biÕt tr×nh bµy khoa häc râ rµng, c©u tr¶ lêi cha ®Çy ®ñ.
Qua gi¶ng d¹y t«i nhËn thÊy kÕt qu¶ cha cao lµ do nguyªn nh©n c¶ hai phÝa;
Ngêi d¹y vµ ngêi häc. Do vËy t«i rÊt cÇn ph¶i trau dåi kiÕn thøc t×m ra ph¬ng ph¸p
®æi míi trong híng dÉn gi¶ng d¹y ®Ó kh¾c phôc thùc tr¹ng trªn ®Ó kÕt qu¶ d¹y häc
®îc n©ng lªn, thu hót sù chó ý cña häc sinh vµo ho¹t ®éng häc.
4
4. S¬ lîc mét sè d¹ng bµi tËp “ LuyÖn tõ vµ c©u” ®iÓn h×nh.
+ Ph©n tÝch cÊu t¹o cña tiÕng.
+ T×m c¸c tõ ng÷ nãi vÒ chñ ®Ò.
+ T×m lêi khuyªn trong c¸c c©u tôc ng÷, ca dao.
+ §Æt dÊu chÊm phÈy vµo ®o¹n v¨n cho phï hîp.
+ T×m tõ ®¬n, tõ phøc vµ ®Æt c©u víi tõ t×m ®îc
+ T×m tõ ghÐp, tõ l¸y vµ ®Æt c©u víi tõ ®ã.
+ Ph©n biÖt ®éng tõ, danh tõ, tÝnh tõ trong ®o¹n v¨n.
+ Ph©n biÖt c¸c kiÓu c©u chia theo môc ®Ých nãi, t¸c dông cña nã.
+ ViÕt thªm tr¹ng ng÷ cho c©u...
II. §Ò ra c¸c biÖn ph¸p nghiªn cøu, ¸p dông ph¬ng ph¸p tæn
chøc d¹y c¸c D¹ng bµi tËp “ LuyÖn tõ vµ c©u”.
A. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
Víi ®Æc trng cña m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” cïng c¸c m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu
cña x· héi, nhu cÇu hiÓu biÕt cña häc sinh víi thùc tr¹ng gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn,
viÖc häc cña häc sinh trêng t«i, ®ång thêi ®Ó cñng cè n©ng cao kiÕn thøc, kü n¨ng
lµm c¸c bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u” cho häc sinh líp 4. T«i ®· nghiªn cøu vµ rót ra
®îc nhiÒu kinh nghiÖm th«ng qua c¸c bµi häc trªn líp, tríc hÕt t«i yªu cÇu häc sinh
thùc hiÖn theo c¸c bíc sau.
1. §äc thËt kü ®Ò bµi.
2. N¾m ch¾c yªu cÇu cña ®Ò bµi. Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a yÕu tè ®· cho
vµ yÕu tè ph¶i t×m.
3. VËn dông kiÕn thøc ®· häc ®Ó thùc hiÖn lÇn lît tõng yªu cÇu cña ®Ò bµi.
4. KiÓm tra ®¸nh gi¸.
§Æc biÖt t«i còng m¹nh d¹n ®a ra tõng bíc híng dÉn c¸c ph¬ng ph¸p rÌn
luyÖn kü n¨ng lµm c¸c d¹ng bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u”. Muèn häc sinh lµm bµi mét
c¸ch cã hiÖu qu¶, tríc hÕt c¸c em ph¶i n¾m ch¾c kiÕn thøc, v× ®ã lµ bíc quan träng
cho c¶ gi¸o viªn vµ häc sinh.
Mçi mét d¹ng bµi tËp cô thÓ, bµi tËp riªng ®Òu cã mét h×nh thøc tæ chøc
riªng. Cã thÓ theo nhãm, lµm viÖc c¶ líp hoÆc lµm viÖc c¸ nh©n. Song song víi c¸c
h×nh thøc ®ã lµ ph¬ng ph¸p h×nh thµnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cho häc sinh.
Muèn lµm ®îc viÖc ®ã tríc tiªn häc sinh ph¶i hiÓu râ ®Æc ®iÓm cña néi dung
c¸c chñ ®iÓm mµ ph©n m«n “ LuyÖn tõ vµ c©u” cÇn cung cÊp.
- Qua c¸c bµi më réng vèn tõ häc sinh ®îc:
5
Cung cÊp thªm c¸c tõ ng÷ míi theo chñ ®iÓm hoÆc nghÜa, c¸c yÕu tè h¸n
viÖt; rÌn luyÖn kh¶ n¨ng huy ®éng vèn tõ theo chñ ®iÓm ; rÌn luyÖn sö dông tõ, sö
dông thµnh ng÷ tôc ng÷.
- Th«ng qua c¸c bµi tËp cÊu t¹o cña tiÕng, cÊu t¹o cña tõng häc sinh ®îc:
T×m hiÓu vÒ cÊu t¹o cña tiÕng, nhËn diÖn ®îc hiÖn tîng b¾t ®Çu tõ vÊn ®Ò trong th¬,
t×m hiÓu ph¬ng thøc t¹o tõ míi ®Ó phôc vô cho nhu cÇu giao tiÕp. Häc sinh cÇn t×m
hiÓu ®îc:
Cã 2 c¸ch ®Ó t¹o tõ phøc:
1. GhÐp nh÷ng tiÕng cã nghÜa l¹i víi nhau lµ tõ ghÐp.
2. Phèi hîp nh÷ng tiÕng cã ©m ®Çu hay vÇn (hoÆc c¶ ©m ®Çu vµ vÇn) gièng
nhau ®ã lµ tõ l¸y.
- Th«ng qua c¸c bµi tËp vÒ tõ lo¹i: Häc sinh ®îc cung cÊp kiÕn thøc s¬ gi¶n
vÒ danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ g¾n bã víi c¸c t×nh huèng sö dông. CÇn lu ý:
+ T¹o ra c¸c tõ ghÐp hoÆc tõ l¸y víi tÝnh tõ ®· cho.
+ Thªm vµo c¸c tõ rÊt, qu¸, l¾m...vµo tríc hoÆc sau tÝnh tõ.
+ T¹o ra phÐp so s¸nh.
Th«ng qua c¸c bµi tËp vÒ c©u, häc sinh ®îc rÌn luyÖn n¨ng lùc sö dông c¸c kiÓu c©u
tuú theo nhu cÇu, lÜnh vùc giao tiÕp.
VÝ dô: NhiÒu khi ta cã thÓ sö dông c©u hái ®Ó thùc hiÖn:
1. Th¸i ®é khen, chª.
2. Sù kh¼ng ®Þnh, phñ ®Þnh
3. Yªu cÇu, mong muèn...
- §Æc biÖt rÊt chó träng ®Õn viÖc d¹y häc sinh biÕt gi÷ phÐp lÞch sù trong giao
tiÕp. Cô thÓ: Khi hái chuyÖn ngêi kh¸c cÇn gi÷ phÐp lÞch sù.
C©u hái:
1. CÇn tha göi, xng h« cho phï hîp víi quan hÖ gi÷a m×nh víi ngêi ®îc hái.
2. CÇn tr¸nh nh÷ng c©u hái lµm phiÒn lßng ngêi kh¸c.
C©u khiÕn:
1. Khi yªu cÇu, ®Ò nghÞ ph¶i gi÷ phÐp lÞch sù
2. Muèn cho lêi yªu cÇu, ®îc ®Ò nghÞ lÞch sù, cÇn cã c¸ch xng h« cho phï
hîp vµ thªm vµo tríc hoÆc sau ®éng tõ: Lµm ¬n, giïm, gióp...
3. Cã thÓ dïng c©u hái, kiÓu c©u nÕu yªu cÇu ®Ò nghÞ.
B. Ph¬ng ph¸p tæ chøc d¹y cho häc sinh lµm bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u”.
C¸c kiÓu h×nh thøc vµ kÜ n¨ng cÇn häc trong ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” ®îc rÌn
luyÖn th«ng qua nhiÒu bµi tËp víi c¸c t×nh huèng giao tiÕp tù nhiªn.
6
a. §èi víi c¸c d¹ng bµi tËp më réng vèn tõ.
VÝ dô: T×m c¸c tõ ng÷:
- ThÓ hiÖn lßng nh©n hËu, t×nh c¶m yªu th¬ng ®ång lo¹i.
- Tr¸i nghÜa víi nh©n hËu hoÆc yªu th¬ng.
- ThÓ hiÖn tinh thÇn ®ïm bäc, gióp ®ì ®ång lo¹i.
- Tr¸i nghÜa víi víi ®ïm bäc hoÆc gióp ®ì.
Ngoµi viÖc sö dông híng mÉu trong s¸ch gi¸o khoa. Gi¸o viªn yªu cÇu häc
sinh lµm viÖc theo nhãm (4 nhãm). Mçi nhãm mét yªu cÇu, sau khi ®¹i diÖn nhãm
tr¶ lêi cho häc sinh lµm viÖc ë líp.
Nhãm 1: Lßng th¬ng ngêi, ®ïm bäc, gióp ®ì...
Nªu ý nghÜa cña c¸c tõ em t×m ®îc. C¸c nhãm cïng bæ sung, gi¸o viªn chèt
l¹i ý kiÕn ®óng.
Liªn hÖ gi÷a t×nh huèng häc sinh ®· lµm ®îc trong cuéc sèng, qu¸ tr×nh häc tËp.
b. RÌn luyÖn kÜ n¨ng cÊu t¹o tõ – d¹ng bµi tËp t×m tõ ghÐp, tõ l¸y.
VÝ dô: T×m tõ l¸y, tõ ghÐp chøa c¸c tiÕng sau ®©y.
- Ngay
- Th¼ng
- ThËt
§èi víi c¸c d¹ng bµi tËp nµy tæ chøc cho häc sinh lµm viÖc theo nhãm trong
phiÕu. Gi¸o viªn cã thÓ sö dông ph¬ng ph¸p ®éng n·o thu n¹p rÊt nhiÒu tõ, tõ qu¸
tr×nh häc sinh, mçi nhãm ho¹t ®éng mét nhiÖm vô víi tõ (Ngay, th¼ng, thËt).
Tõ
Tõ l¸y
Tõ ghÐp
Ngay
Ngay ng¸y
Ngay th¼ng, ngay ng¾n...
Th¼ng
Th¼ng th¾n
Ngay th¼ng, th¼ng t¾p...
ThËt
ThËt thµ
Sù thËt, th¼ng thËt...
Cïng yªu cÇu cña bµi ®· cho häc sinh chän tõ ®Ó ®Æt c©u víi tõ ®ã. Gi¸o viªn
cho häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n.
* Cho häc sinh so s¸nh tõ l¸y, tõ ghÐp:
Gi¸o viªn chèt:
Tõ bao giê còng cã nghÜa v× nã lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt ®Ó ®Æt c©u.
Tõ l¸y, tõ ghÐp ®Òu lµ tõ cã nghÜa. Tõ l¸y lµ phèi hîp nh÷ng tiÕng cã phô ©m ®Çu,
vÇn hoÆc c¶ ©m ®Çu vµ gièng nhau gäi lµ tõ l¸y. Tõ ghÐp lµ ghÐp nh÷ng tiÕng cã
nghÜa l¹i víi nhau, ®ã lµ tõ ghÐp. Dùa vµo cÊu t¹o trªn mµ häc sinh cã thÓ x¸c ®Þnh
tõ ghÐp vµ tõ l¸y.
Gi¸o viªn cã thÓ lÊy thªm vÝ dô:
+ Tõ ghÐp: C¬n ma, nhµ cöa, b«ng hoa...
+ Tõ l¸y: Luém thuém, ch¨m chØ...
7
c. LuyÖn tËp c¸c bµi cã d¹ng vÒ tÝnh tõ, ®éng tõ, danh tõ.
Trong ®ã ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa còng lùa chän nh÷ng t×nh huèng giao
tiÕp g¾n bã víi cuéc sèng gÇn gòi cña häc sinh.
VÝ dô1: ViÕt hä vµ tªn 3 b¹n nam, 3 b¹n n÷ trong líp em. Hä vµ tªn c¸c b¹n
Êy lµ danh tõ chung hay danh tõ riªng? v× sao?
Víi bµi nµy t«i ®· gîi ý cho häc sinh: X¸c ®Þnh tªn cña b¹n m×nh, viÕt, ghi
râ hä, tªn. Lu ý ®ã lµ danh tõ chung hay danh tõ riªng.
Cho häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n, nªu miÖng. PhÇn häc nµy häc sinh thêng hay
m¾c lçi ë v¹ch danh tõ chung.
T«i yªu cÇu c¸c em nªu l¹i danh tõ chung lµ g×? Dïng phÐp “suy” ®Ó häc
sinh ¸p dông vµo bµi cña m×nh.
VÝ dô 2: G¹ch díi c¸c ®éng tõ trong ®o¹n v¨n sau:
YiÕt Kiªu ®Õn kinh ®« yÕt kiÕn vua TrÇn Nh©n T«ng
Nhµ vua: TrÉm cho nhµ ng¬i nhËn mét lo¹i binh khÝ
YÕt Kiªu: ThÇn chØ xin mét chiÕc dïi s¾t
Nhµ vua: §Ó lµm g× ?
YÕt Kiªu: §Ó dïi nh÷ng chiÕc thuyÒn cña giÆc v× thÇn cã thÓ lÆn hµng giê díi níc.
T«i ®· cho häc sinh lµm viÖc theo nhãm. Häc sinh trong nhãm th¶o luËn nªu
tríc líp.
Lu ý cã 2 tõ “dïi” tõ nµo lµ ®éng tõ ? LÊy vÝ dô trêng hîp kh¸c. Ngêi ta lÊy
c¸i ®ôc lµ c¸i lç ®Ó níc ®ôc ch¶y ra.
VÝ dô 3: T×m nh÷ng tõ ng÷ biÓu thÞ møc ®é cña ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt ®îc g¹ch
ch©n trong ®o¹n v¨n sau:
Hoa cµ phª th¬m ®Ëm vµ ngät lªn mïi h¬ng thêng theo giã bay ®i rÊt xa.
Nhµ th¬ Xu©n DiÖu chØ cã mét lÇn ®Õn ®©y ng¾m nh×n cña cµ phª ®· ph¶i thèt lªn.
Hoa cµ phª th¬m l¾m em ¬i
Hoa cïng mét ®iÖu víi hoa nhµi
Trong ngµ tr¾ng ngäc, xinh vµ s¸ng.
Nh miÖng em cêi ®©u ®©y th«i...
§©y lµ bµi tËp ®Ó rÌn luyÖn vÒ tÝnh tõ vµ bµi nµy h¬i trõu tîng víi häc sinh
Cho c¸c em ph©n tÝch ®Ò bµi tríc v× yÒu cÇu cña bµi kh«ng quen thuéc víi häc
sinh ;c¸c em ®· hiÓu .
8
T×m nh÷ng tõ biÓu thÞ møc ®é cña ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt cña c¸ tõ g¹ng ch©n cô
thÓ : Hoµ cµ phª th¬m nh thÕ nµo ? (th¬m ®Ëm vµ ngät ) nªn mïi h¬ng bay ®i rÊt
xa. LÇn lît häc sinh t×m (tr¶ lêi c¸ nh©n theo ph¬ng ph¸p ®éng n·o):
Th¬m – l¾m
Trong – ngµ
Tr¾ng – ngäc
Nh vËy c¸c em thÊy quen thuéc víi c¸ch lµm cña bµi nµy.
c. Cñng cè kh¾c s©u më réng luyÖn c¸c d¹ng bµi tËp vÒ c©u.
Víi d¹ng bµi nµy còng ®îc lùa chän víi thùc tiÔn sinh ®éng hµng ngµy ®Ó
häc sinh biÕt ®Æt c©u ®óng, phï hîp víi t×nh huèng giao tiÕp, ®¶m b¶o lÞch sù khi
®Æt c©u.
1. C©u kÓ.
VÝ dô 1: §Æt mét vµi c©u kÓ ®Ó:
a) KÓ viÖc lµm hµng ngµy sau khi ®i häc vÒ.
b) T¶ chiÕc bót em ®ang dïng.
c) Tr×nh bµy ý kiÕn cña em vÒ t×nh b¹n.
d) Nãi lªn niÒm vui cña em khi nhËn ®îc ®iÓm tèt.
Tæ chøc cho häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n. KÓ vÒ viÖc em lµm...
Lu ý häc sinh khi viÕt hÕt c©u ph¶i cã dÊu chÊm. Häc sinh viÕt vµ ®äc cho
häc sinh trong líp nhËn xÐt bæ sung.
Néi dung cña c¸c yªu cÇu trªn kh¸c nhau: T¶, bµy tá ý kiÕn, nãi lªn niÒm vui...
Gi¸o viªn híng dÉn mÉu:
+ T¶ kÕt hîp víi dïng tõ ng÷ gîi t¶, biÖn ph¸p nghÖ thuËt
+ Bµy tá ý kiÕn – yªu mÕn, g¾n bã nh thÕ nµo?
+ Nãi lªn niÒm vui – vui síng nh thÕ nµo khi ®îc ®iÓm tèt.
VÝ dô 2: Khi muèn mîn b¹n c¸i bót, em cã thÓ chän nh÷ng c¸ch nãi nµo?
a) Cho mîn c¸i bót!
b) Lan ¬i, cho tí mîn c¸i bót!
c) Lan ¬i, cËu cã thÓ cho tí mîn c¸i bót ®îc kh«ng?
Cho häc sinh tr¶ lêi c¸ nh©n, häc sinh chän trêng hîp c, v× nã thÓ hiÖn sù
lÞch sù trong giao tiÕp.
Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ho¹t ®éng tiÕp nèi. Trao ®æi theo cÆp, thùc hµnh
lêi yªu cÇu lÞch sù.
2. C©u hái:
9
§èi víi viÖc gi÷ lÞch sù khi ®Æt c©u hái, d¹ng bµi tËp cho phÇn nµy còng rÊt
cô thÓ:
VÝ dô: So s¸nh c¸c c©u hái trong ®o¹n v¨n sau: Em thÊy c©u c¸c b¹n nhá hái
cô giµ cã thÝch hîp h¬n nh÷ng c©u hái kh¸c kh«ng? V× sao?
Sau mét cuéc d¹o ch¬i, ®¸m trÎ ra vÒ. TiÕng nãi cêi rÝu rÝt. Bçng c¸c b¹n
dõng l¹i khi thÊy mét cô giµ ®ang ngåi ë vÖ ®êng. Tr«ng cô thËt mÖt mái, cÆp m¾t
lé râ vÎ u sÇu.
- ChuyÖn g× ®· x¶y ra víi «ng cô thÕ nhØ? Mét em trai hái, - §¸m trÎ tiÕp lêi
bµn t¸n s«i næi:
- Ch¾c lµ cô bÞ èm?
- Hay lµ cô ®¸nh mÊt c¸i g×?
- Chóng m×nh thö hái xem ®i?
C¸c em tíi chç «ng cô, lÔ phÐp hái:
- Tha cô, chóng ch¸u cã thÓ gióp g× cho cô kh«ng?
Gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n. Tríc hÕt häc sinh ph¶i x¸c
®Þnh c©u nµo lµ c©u hái, c©u nµo lµ c©u c¸c b¹n pháng ®o¸n víi nhau: cho häc sinh
so s¸nh.
C¸c c©u c¸c em hái nhau:- ChuyÖn g× x¶y ra víi «ng cô thÕ nhØ?
- Ch¾c lµ cô bÞ èm
- Hay cô ®¸nh mÊt c¸i g×?
C©u hái c¸c b¹n nhá hái cô giµ:
- Tha cô, chóng ch¸u cã thÓ gióp g× cô kh«ng?
Híng dÉn häc sinh nhËn xÐt vÒ c©u hái cña c¸c b¹n nhá víi cô giµ lµ rÊt phï
hîp trong trêng hîp ®ã v×: NÕu kh«ng biÕt nguyªn nh©n cña «ng cô nh thÕ nµo mµ
hái cô bÞ èm hay cô ®¸nh mÊt c¸i g×... sÏ lµm tæn th¬ng ®Õn «ng cô (ch¼ng may «ng
cô r¬i vµo hoµn c¶nh nh vËy). Qua bµi tËp nµy cñng cè kh¾c s©u cho häc sinh vÒ
cÇn ®Æt nh÷ng c©u hái lÞch sù, tr¸nh nh÷ng c©u hái lµm phiÒn lßng ngêi kh¸c.
Häc sinh cßn bì ngì trong viÖc ph©n tÝch c¸c c©u hái. T«i ®· díng dÉn c¸c
em ph¶i ®Æt nã trong v¨n c¶nh cô thÓ.
Ho¹t ®éng liªn hÖ: Cho häc sinh ®Æt c©u hái phï hîp khi gÆp t×nh huèng nh
trong bµi tËp trªn ë ngoµi thùc tÕ.
3. C©u khiÕn
- D¹ng bµi tËp cho m¶ng kiÕn thøc nµy gåm:
- ChuyÓn c¸c c©u kÓ thµnh c©u khiÕn.
- §Æt c©u khiÕn phï hîp víi c¸c t×nh huèng.
10
“h·y” tríc ®éng tõ
- §Æt c©u khiÕn theo yªu cÇu cã
“®i” hoÆc “nµo” sau ®éng tõ
“xin” hoÆc “mong” tríc chñ ng÷
- Nªu t×nh huèng cã thÓ dïng c©u khiÕn nãi trªn.
VÝ dô 1: ChuyÓn c¸c c©u kÓ thµnh c©u khiÕn
- Nam ®i häc
- Thanh ®i lao ®éng
- Ng©n ch¨m chØ
- Giang phÊn ®Êu häc giái.
Víi bµi tËp nµy tríc hÕt t«i cho häc sinh ph©n tÝch mÉu: - Nam ®i häc!
-Nam ph¶i ®i häc!
- Nam h·y ®i häc!
Cho häc sinh nhËn xÐt mÉu so víi c©u ban ®Çu: Thªm cac tõ “®i”, “ph¶i”,
“h·y” øng víi lêi yªu cÇu ë møc nÆng –nhÑ tuú thuéc vµo mçi lêi yªu cÇu.
- Nam ®i häc ®i !
(yªu cÇu nhÑ nhµng)
- Nam ph¶i ®i häc!
( yªu cÇu b¾t buéc)
- Nam h·y ®i häc ®i!
( yªu cÇu mang tÝnh ra lÖnh)
Sau ®ã t«i tæ chøc cho häc sinh lµm viÖc theo nhãm ( 3 nhãm øng víi 3 tæ),
mçi tæ mét c©u råi nªu miÖng nhËn xÐt.
T«i chèt l¹i häc sinh: Muèn ®Æt c©u khiÕn cã thÓ dïng mét trong c¸c c¸ch
sau: Thªm c¸c tõ h·y, ®õng, chí, nªn, ph¶i vµo tríc ®éng tõ... vµ cuèi c©u dïng dÊu
chÊm than (!).
Cïng ph¬ng ph¸p tæ chøc nµy t«i cho häc sinh lµm vÝ dô 2.
VÝ dô 2: §Æt c©u khiÕn cho nh÷ng yªu cÇu díi ®©y:
a. C©u khiÕn cã h·y ë tríc ®éng tõ.
b. C©u khiÕn cã ®i hoÆc nµo ë tríc ®éng tõ.
c. C©u khiÕn cã xin hoÆc mong ë tríc chñ ng÷.
PhÇn nµy häc sinh kh«ng cßn bì ngì vÒ c¸ch ®Æt c©u khiÕn.
a. B¹n h·y lµm bµi tËp ®i!
b. Mong c¸c em lµm bµi tËp thËt tèt!
4. C©u c¶m: (c©u c¶m th¸n)
Yªu cÇu häc sinh hiÓu c©u c¶m lµ c©u dïng ®Ó béc lé c¶m xóc (vui mõng,
th¸n phôc, ®au xãt, ng¹c nhiªn...) cña ngêi nãi.
11
Lu ý trong c©u c¶m thêng cã c¸c tõ ng÷: «i, chao, chµ, trêi, qu¸, l¾m,
thËt...Khi viÕt c©u c¶m cuèi c©u thêng cã dÊu chÊm than (!).
VÝ dô 1: §Æt c©u c¶m cho c¸c t×nh huèng sau:
a. C« gi¸o ra mét bµi to¸n khã, c¶ líp chØ mét b¹n lµm ®îc. H·y ®Æt c©u c¶m
®Ó bµy tá sù th¸n phôc.
b. Vµo ngµy sinh nhËt cña em, cã mét b¹n cò ®· chuyÓn trêng tõ l©u bçng
nhiªn tíi chóc mõng em. H·y ®Æt c©u c¶m ®Ó bµy tá sù ng¹c nhiªn vµ vui mõng.
T«i ®· tæ chøc cho häc sinh lµm viÖc cÆp ®«i vµ ®ãng vai trß trong t×nh
huèng, mét b¹n nªu, mét b¹n tr¶ lêi, c¶ líp nhËn xÐt bæ sung.
a. ¤i, b¹n giái qu¸!
b. ¤i, bÊt ngê qu¸, tí c¶m ¬n b¹n!
T«i cho häc sinh suy nghÜ t×m thªm c¸c t×nh huèng kh¸c ®Æt c©u c¶m, nªu c¸
nhËn ®Ó c¸c b¹n nhËn xÐt.
VÝ dô 2: Nh÷ng c©u c¶m sau ®©y bé lé c¶m xóc g×?
a. ¤i, b¹n Nam ®Õn k×a!
b. å, b¹n Nam th«ng minh qu¸!
c. Trêi, thËt lµ kinh khñng!
Theo t«i phÇn nµy t«i cho häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n:
- B1: NhËn xÐt ý nghÜa cña c©u c¶m.
- B2: T×m c¶m xóc cña mçi c©u.
- B3: Rót ra kÕt luËn chung vÒ c©u c¶m.
d. Më réng kh¾c s©u c¸ch dïng tr¹ng ng÷ trong c©u.
D¹ng bµi tËp:
- Thªm tr¹ng ng÷ chØ n¬i chèn cho c©u.
- Thªm tr¹ng ng÷ chØ thêi gian cho c©u.
- Thªm tr¹ng ng÷ chØ nguyªn nh©n cho c©u.
- Thªm tr¹ng ng÷ chØ môc ®Ých cho c©u.
- Thªm tr¹ng ng÷ chØ ph¬ng tiÖn cho c©u.
VÝ dô 1: Thªm tr¹ng ng÷ chØ n¬i chèn cho c©u:
a................, em gióp bè mÑ lµm nh÷ng c«ng viÖc gia ®×nh
b................, em rÊt ch¨m chó nghe gi¶ng vµ h¨ng h¸i ph¸t biÓu.
c................., hoa ®· në.
Theo t«i, v× phÇn nµy t«i cha trùc tiÕp gi¶ng d¹y nhng ë ch¬ng tr×nh líp 4 cò
nã kh«ng cã nh÷ng chi tiÕt cô thÓ râ rµng nh vËy nªn viÖc h×nh thµnh kiÕn thøc khã
12
kh¨n h¬n. Cßn ®èi víi d¹ng bµi tËp nµy t«i sÏ tæ chøc cho häc sinh lµm viÖc theo
nhãm (3 nhãm øng víi 3 tæ), mçi tæ mét c©u. T«i cã gîi ý (víi häc sinh yÕu): Em
gióp bè mÑ lµm nh÷ng c«ng viÖc gia ®×nh t¹i ®©u?
Häc sinh rÊt dÔ ph¸t hiÖn v× ®©y lµ c¸c t×nh huèng rÊt quen thuéc víi häc
sinh nªn còng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i híng dÉn cô thÓ.
T¬ng tù nh vËy lµ tr¹ng ng÷ chØ thêi gian còng rÊt ®¬n gi¶n.
Víi tr¹ng ng÷ chØ môc ®Ých häc sinh cã thÓ m¾c.
VÝ dô 2: T×m c¸c tr¹ng ng÷ thÝch hîp chØ môc ®Ých ®Ó ®iÒn vµo chç trèng:
a).............., x· em võa ®µo mét con m¬ng.
b).............., chóng em quyÕt t©m häc tËp vµ rÌn luyÖn thËt tèt.
c)..............., em ph¶i n¨ng tËp thÓ dôc.
Gi¸o viªn cÇn híng dÉn h/s ®Õn viÖc hiÓu: Môc ®Ých cña ®µo m¬ng ®Ó lµm g×?
QuyÕt t©m..........tèt ®Ó dµnh ®îc g×?
TËp thÓ dôc cã lîi g×?
VÝ dô 3: Tr¹ng ng÷ chØ ph¬ng tiÖn cã d¹ng bµi tËp:
T×m tr¹ng ng÷ chØ thêi gian trong c¸c c©u sau
- B»ng mét giäng th©n t×nh, thÇy khuyªn chóng em g¾ng häc bµi, lµm bµi
®Çy ®ñ.
- Víi ãc quan s¸t tinh tÕ vµ ®«i bµn tay khÐo lÐo, ngêi ho¹ sÜ d©n gian ®·
s¸ng t¹o nªn nh÷ng bøc tranh lµng Hå næi tiÕng.
Häc sinh ®· biÕt: Tr¹ng ng÷ chØ ph¬ng tiÖn thêng më ®Çu b»ng c¸c tõ
“b»ng, víi” vµ tr¶ lêi cho c¸c c©u hái: b»ng c¸i g×, víi c¸i g×?
Nªn bµi nµy t«i chi cho häc sinh dïng bót ch× g¹ch ch©n tr¹ng ng÷ c¸ nh©n
vµ nªu miÖng tríc líp, theo t«i häc sinh sÏ kh«ng khã kh¨n g×?.
Nh vËy møc ®é khã cña bµi tËp khong phô thuéc vµo c¸c lo¹i, c¸c d¹ng bµi
tËp mµ phô thuéc vµo chÝnh ng÷ liÖu ®a ra cho häc sinh. Víi c¸c bµi tËp LuyÖn tõ
vµ c©u cña häc sinh líp 4. NhiÒu yªu cÇu trong s¸ch gi¸o khoa t«i còng cÇn ph©n
tÝch cho nhiÒu ®èi tîng häc sinh. §èi víi häc sinh kh¸, giái t«i thêng gµi thªm ho¹t
®éng tiÕp nèi. Víi häc sinh trung b×nh, häc sinh yÕu chän nh÷ng ng÷ liÖu cô thÓ râ
rµng ®Ó häc sinh dÔ x¸c nhËn.
VÝ dô: Víi d¹ng bµi më réng vèn tõ ý chÝ – nghÞ lùc.
ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n nãi vÒ mét ngêi cã ý chÝ, nghÞ lùc nªn ®ax vît qua
nhiÒu thö th¸ch, ®¹t ®îc thµnh c«ng.
Víi häc sinh kh¸, giái t«i cho häc sinh ph©n tÝch yªu cÇu ®Ò bµi sau ®ã viÕt
ngay vµo nh¸p.
13
Víi häc sinh trung b×nh vµ yÕu t«i híng dÉn häc sinh sö dông c¸c tõ ng÷
thuéc chñ ®Ò ý chÝ – nghÞ lùc ®· häc ®Ó viÕt. Hái häc sinh vÒ ngêi em ®Þnh viÕt
(häc sinh yÕu t«i cßn hái vÒ ngêi em ®Þnh viÕt cã nh÷ng phÈm chÊt g×).
Quan t©m ®Õn ®èi tîng häc sinh trong gi¶ng d¹y chÝnh lµ chó ý ®Õn viÖc
n©ng cao chÊt lîng häc sinh giái ®Ó båi dìng vµ n©ng cao chÊt lîng ®¹i trµ. §ã lµ
viÖc lµm quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.
Mét ®iÒu t«i còng rÊt quan t©m ®ã lµ viÖc tr×nh bµy cña häc sinh. C¸c em lµm
bµi cã thÓ tèt nhng c¸ch tr×nh bµy bè côc bµi lµm cña häc sinh cßn lµ c¶ mét vÊn ®Ò
cÇn chÊn chØnh.
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, thö nghiÖm vµ tÝch cùc t×m tßi ph¬ng ph¸p tæ
chøc cho häc sinh lµm c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u. Tr¶i qua mét häc kú «n
tËp cïng thêi gian ¸p dông ph¬ng ph¸p nghiªn cøu t«i ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t ®Ó xem
sù chuyÓn biÕn cña häc sinh sau khi ®· ®îc ho¹t ®éng s«i næi trong giê luyÖn tõ vµ
c©u gi¶i quyÕt c¸c bµi tËp víi líp 4B do t«i chñ nhiÖm.
§Ò bµi:
§äc thÇm bµi “VÒ th¨m bµ” vµ tr¶ lêi c©u hái sau:
1) Trong bµi “VÒ th¨m bµ” tõ nµo cïng nghÜa víi tõ “hiÒn”
2) C©u “LÇn nµo trë vÒ víi bµ, Thanh còng thÊy b×nh yªn vµ thong th¶ nh
thÕ” cã mÊy ®éng tõ, tÝnh tõ?
a. Mét ®éng tõ, 2 tÝnh tõ. C¸c tõ ®ã lµ: - §éng tõ
- TÝnh tõ
b. Hai ®éng tõ, 2 tÝnh tõ. C¸c tõ ®ã lµ: - §éng tõ
- TÝnh tõ
c. Hai ®éng tõ, 1 tÝnh tõ. C¸c tõ ®ã lµ: - §éng tõ
- TÝnh tõ
3) C©u “Ch¸u ®· vÒ ®Êy ?” ®îc dïng lµm g×?
a. Dïng ®Ò hái.
b. Dïng ®Ó yªu cÇu, ®Ò nghÞ.
c. Dïng thay lêi chµo.
4) Trong c©u “ Sù im lÆng lµm Thanh m·i míi cÊt ® îc tiÕng gäi khÏ” bé phËn
nµo lµ chñ ng÷?
a. Thanh
b. Sù yªn lÆng
c. Sù yªn lÆng lµm Thanh.
14
KÕt qu¶ thu ®îc: Tæng sã líp 4B cã 36 em.
SL
14
Giái
%
39,2
SL
16
Kh¸
Trung b×nh
SL
%
6
16
%
44,8
III. D¹y thùc nghiÖm trªn líp ®èi chøng.
SL
0
YÕu
%
0
Kh«ng chØ dõng l¹i ph¹m vi nghiªn cøu trong líp, t«i ®· ¸p dông kinh
nghiÖm ®æi míi nµy vµo líp cïng khèi lµ líp 4C (líp ®èi chøng). Líp 4C cã 35 häc
sinh. Tríc tiªn t«i sö dông ngay bµi kh¶o s¸t cña líp 4B (líp t«i d¹y) ë giai ®o¹n
cuèi ®Ó kh¶o s¸t líp 4A, kÕt qu¶ thu ®îc nh sau:
Giái
Kh¸
TB
YÕu
:
:
:
:
7 em chiÕm 20%
9 em chiÕm 25,6%
11 em chiÕm 31,4%
8 em chiÕm 23%
§iÒu nµy chøng tá ph¬ng ph¸p tæ chøc cho häc sinh häc c¸c bµi tËp LuyÖn tõ
vµ c©u lµ rÊt quan träng, nã quyÕt ®Þnh rÊt nhiÒu ®Õn kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh.
Cïng víi viÖc nghiªn cøu cña m×nh, kÕt hîp víi gi¸o viªn chñ nhiÖm líp, phæ biÕn
kinh nghiÖm tæ chøc ph¬ng ph¸p d¹y häc tèt cho häc sinh x¸c ®Þnh râ yªu cÇu cña
bµi, tæ chøc cho c¸c em ®îc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, häc sinh ®îc híng dÉn thùc
hµnh phï hîp víi néi dung tõng bµi. DÇn dÇn c¸c em ®· h×nh thµnh ®îc thãi quen
lµm viÖc cã kÕ ho¹ch, linh ho¹t víi tõng d¹ng bµi.
Sau mét thêi gian híng dÉn líp 4C, t«i ra mét ®Ò kh¶o s¸t.
§Ò bµi:
“Chó chuån chuån níc míi ®Ñp lµm sao. Mµu vµng trªn lng chó l¾p l¸nh, bèn
c¸nh máng nh giÊy b«ng. C¸i ®Çu trßn vµ hai con m¾t long lanh nh thuû tinh”.
H·y x¸c ®Þnh: Tõ ®¬n, tõ ghÐp, tõ l¸y.
Trong c¸c tõ ®ã ®©u lµ danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ.
§Ët mét c©u víi 1 tõ ®¬n, tõ ghÐp, tõ l¸y em võa t×m ®îc.
KÕt qu¶ ®¹t ®îc nh sau:
Giái
Kh¸
TB
YÕu
:
:
:
:
11 em chiÕm 31,4%
15 em chiÕm 43,6%
05 em chiÕm 14%
04 em chiÕm 11%
Víi kÕt qu¶ thu ®îc ë viÖc d¹y thùc nghiÖm trªn líp ®èi chøng t«i cµng v÷ng
vµng tin tëng vµo viÖc vËn dông ph¬ng ph¸p tæ chøc d¹y c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ
vµ c©u cho häc sinh líp 4 cã hiÖu qu¶.
KÕt luËn
15
I. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®¹t ®îc.
Thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, khi häc sinh ®· ®îc cñng cè, kh¾c s©u, më réng vµ rÌn
kÜ n¨ng luyÖn tËp thùc hµnh vÒ c¸c d¹ng bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u” líp 4 t«i thÊy
kÕt qu¶ cña viÖc lµm ®ã nh sau:
- Häc sinh ®îc tæ chøc ho¹t ®éng mét c¸ch ®éc lËp, t×m tßi kiÕn thøc, tÇm
nhËn thøc ®èi víi mäi ®èi tîng häc sinh lµ phï hîp, nªn häc sinh tiÕp thu mét c¸ch
cã hiÖu qu¶.
- C¸c em biÕt dùa vµo kiÕn thøc lý thuyÕt ®Ó vËn dông lµm c¸c bµi tËp mét
c¸ch chñ ®éng.
- Víi ph¬ng ph¸p tæ chøc nµy häc sinh n¾m kiÕn thøc mét c¸ch s©u s¾c cã c¬
së, ®îc ®èi chøng qua nhËn xÐt cña b¹n, cña gi¸o viªn.
- C¸c em ®· h×nh thµnh ®îc thãi quen ®äc kü bµi, x¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi.
Kh«ng cßn t×nh tr¹ng bá sãt yªu cÇu cña ®Ò bµi.
- Häc sinh cã ý thøc rÌn c¸ch tr×nh bµy s¹ch sÏ, khoa häc, biÕt dïng tõ ®Æt
c©u hîp lý. Ngoµi ra häc sinh cßn cã thªm thãi quen kiÓm tra, so¸t l¹i bµi cña
m×nh.
- Qua viÖc gi¶ng d¹y theo dâi kÕt qu¶ cña häc sinh qua c¸c giê kiÓm tra, bµi
kiÓm tra ®Þnh kú cña häc sinh t«i thÊy: Häc sinh s½n sµng ®ãn nhËn m«n “LuyÖn tõ
vµ c©u” bÊt kú lóc nµo. §ã còng nãi lªn häc sinh ®· b¾t ®Çu yªu thÝch m«n häc,
m¹nh d¹n nªu ý kiÕn cña m×nh.
- Tuy kÕt qu¶ t«i nªu trªn hÕt søc s¬ lîc vµ ë ph¹m vi nhá, song nã còng gãp
phÇn ®éng viªn t«i trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y häc sinh nãi chung, ph¸t hiÖn båi dìng
nh÷ng häc sinh kh¸, giái, phô ®¹o häc sinh yÕu nãi riªng. BÐ nhá nh vËy nhng v«
cïng quan träng ®èi víi mét gi¸o viªn cßn non nít kinh nghiÖm nh t«i trong viÖc
th¸o gì khã kh¨n, trong viÖc t×m ra ph¬ng ph¸p tæ chøc d¹y c¸c d¹ng bµi tËp “LuÖn
tõ vµ c©u” cho häc sinh cña m×nh.
II- Bµi häc kinh nghiÖm.
D¹y häc c¸c d¹ng bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u” cho häc sinh líp 4 gióp häc
sinh n¾m ®îc kiÕn thøc trong ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” cung cÊp: Häc sinh
hiÓu ®îc tõ míi, ph¸t triÓn kÜ n¨ng, kü x¶o sö dông tõ ng÷, häc sinh cßn biÕt nhËn
diÖn x¸c ®Þnh c¸c d¹ng bµi tËp, ph©n tÝch kü, chÝnh x¸c yªu cÇu cña ®Ò bµi, tõ ®ã cã
híng cho ho¹t ®éng häc tËp cña m×nh. §Ó ®¹t ®îc c¸c ®iÒu ®ã, ngêi gi¸o viªn cÇn
chó ý:
- Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y gi¸o viªn kh«ng nªn nãng véi, mµ ph¶i b×nh tÜnh
trong thêi gian kh«ng ph¶i ngµy 1 ngµy 2. §Æc biÖt lu«n xem xÐt ph¬ng ph¸p gi¶ng
d¹y cña m×nh ®Ó ®iÒu chØnh ph¬ng ph¸p sao cho phï hîp víi viÖc nhËn thøc cña
häc sinh, g©y ®îc høng thó häc tËp cho c¸c em.
16
- Ph¶i nghiªn cøu ®Ó nhËn thøc râ vÒ vÞ trÝ, nhiÖm vô cña phÇn kiÕn thøc võa
d¹y.
- Lu ý qu¸ tr×nh gi¶m t¶i ®Ò ®iÒu chØnh sao cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm häc
sinh líp m×nh, ®Ò ra híng gi¶i quyÕt cho viÖc c©n chØnh thèng nhÊt gi¶m t¶i.
- Kh«ng ngõng häc hái trao ®æi víi ®ång nghiÖp ®Ó nghiªn cøu ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y vµ häc nh»m n©ng cao chÊt lîng. Trong gi¶ng d¹y, gi¸o viªn kh«ng ®îc ¸p ®Æt häc sinh mµ coi nhiÖm vô häc cña häc sinh lµ quan träng, lµ nh©n tè chñ
yÕu cho kÕt qu¶ gi¸o dôc. Lu«n gîi më kh¸m ph¸ t×m tßi biÖn ph¸p tèt nhÊt cho
häc sinh n¾m ch¾c kiÕn thøc. RÌn cho häc sinh c¸ch t duy th«ng minh, s¸ng t¹o,
lµm viÖc ®éc lËp, n©ng cao kÕt qu¶ tù häc cña m×nh: T¹o cho häc sinh cã niÒm vui
trong häc tËp, cã høng thó ®Æc biÖt trong häc tËp. Gi¸o viªn lu«n lu«n gi¶i quyÕt
t×nh huèng víng m¾c cho häc sinh.
- Gi¸o viªn ph¶i t«n träng nghiªm tóc thùc hiÖn gi¸o dôc, gi¶ng d¹y theo
nguyªn t¾c tõ nh÷ng ®iÒu ®¬n gi¶n míi ®Õn n©ng cao, kh¾c s©u...§Ó häc sinh n¾m
v÷ng viÖc gi¶i quyÕt c¸c bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u”, gi¸o viªn còng cÇn lu ý ®iÓm
sau: + T×m ra ph¬ng ph¸p tæ chøc sao cho phï hîp víi tõng d¹ng bµi tËp.
+ Ph©n biÖt cho häc sinh híng gi¶i quyÕt cho c¸c d¹ng bµi kh¸c nhau. Häc
sinh cÇn n¾m ®îc c¸c bíc tiÕn hµnh mét bµi tËp. CÇn tæ chøc cho häc sinh theo c¸c
h×nh thøc tæ chøc cã thÓ theo nhãm, c¸ nh©n, cã thÓ lµm viÖc c¶ líp ®Ó ph¸t huy tèt
hiÖu qu¶ giê d¹y.
- Lu ý cho häc sinh c¸ch tr×nh bµy s¹ch sÏ, khoa häc, rÌn ch÷ viÕt ®Ñp ®óng
chÝnh t¶ cho häc sinh.
III. Ph¹m vi, ®iÒu kiÖn ¸p dông vµ híng tiÕp tôc nghiªn cøu.
ViÖc d¹y c¸c bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u”cho häc sinh líp 4 lµ vÊn ®Ò hÕt søc
nan gi¶i v× thêi gian cã h¹n vµ n¨ng lùc tr×nh ®é b¶n th©n cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn t«i
míi chØ nghiªn cøu ®îc t×m ra ph¬ng ph¸p tæ chøc mét giê d¹y c¸c d¹ng bµi tËp
“LuyÖn tõ vµ c©u”. PhÇn nghiªn cøu cã thÓ cha s©u, cha s¸t, t«i thiÕt nghÜ nÕu chØ
nghiªn cøu trong ph¹m vi cña ®Ò tµi nµy th× cha ®ñ v× thÕ trong t¬ng lai nÕu cã ®iÒu
kiÖn tiÕp tôc nghiªn cøu, t«i høa sÏ nghiªn cøu hoµn thiÖn h¬n.
- §Ò tµi nµy chØ cã thÓ ¸p dông, vËn dông trong ph¹m vi ë tiÕt “LuyÖn tõ vµ
c©u” cña häc sinh líp 4.
IV. Nh÷ng h¹n chÕ:
NÕu kh«ng ®îc gi¸o viªn gîi më, ®Ò ra ph¬ng ph¸p tæ chøc cô thÓ cho tõng
d¹ng bµi th× häc sinh sÏ rÊt ng¹i häc m«n nµy vµ kh«ng hiÓu b¶n chÊt cña c¸c bµi
tËp cÇn khai th¸c c¸i g×?.
C¸c häc sinh líp 4 tÇm nhËn thøc cßn h¹n chÕ, thêi gian dµnh cho tiÕt bµi tËp
cßn Ýt nªn viÖc rÌn cho häc sinh cã kÜ n¨ng kÜ x¶o cßn cha ®Çy ®ñ vµ hÖ thèng.
17
V. Nh÷ng ®Ò xuÊt.
D¹y c¸c d¹ng bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u” lµ nguån cung cÊp vèn tõ, lèi diÔn
®¹t båi dìng t duy v¨n häc cho häc sinh. Muèn vËy:
* §èi víi häc sinh: C¸c em cÇn quan t©m, x¸c ®Þnh ®îc tÇm quan träng cña
m«n nµy. C¸c em cÇn ®îc ®éng viªn, khÝch lÖ kÞp thêi, ®óng lóc cña mäi ngêi ®Ó
kÝch thÝch c¸c em cã nhiÒu cè g¾ng v¬n lªn trong häc tËp, ®ã chÝnh lµ gia ®×nh –
nhµ trêng x· héi.
* §èi víi gi¸o viªn: Kh«ng ngõng häc hái t×m tßi tÝch luü kinh nghiÖm tõ
®ång nghiÖp, tõ th«ng tin, s¸ch vë vµ tõ chÝnh häc sinh.
+ N¾m ch¾c néi dung ch¬ng tr×nh, ý ®å cña s¸ch gi¸o khoa, d¹y s¸t ®èi tîng
häc sinh, lùa chän ph¬ng ph¸p h×nh thøc tæ chøc phï hîp víi mçi d¹ng bµi.
+ CÇn x¸c ®Þnh kh«ng ph¶i d¹y bµi khã, bµi n©ng cao th× häc sinh míi giái.
+ §Æc biÖt ph¶i t©m huyÕt víi nghÒ, lu«n ®Æt häc sinh lµ trung t©m, cã tr¸ch
nhiÖm víi viÖc häc cña häc sinh vµ bµi d¹y cña m×nh. §éng viªn gÇn gòi gióp ®ì
häc sinh.
* §èi víi nhµ trêng vµ c¸c cÊp qu¶n lý: Nhµ trêng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn c¬ së
vËt chÊt ®Ó gi¸o viªn vµ häc sinh cã thÓ häc tËp n©ng cao kiÕn thøc.
+ T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi¸o viªn n©ng cao tay nghÒ qua viÖc cung cÊp c¸c lo¹i
s¸ch tham kh¶o, trang thiÕt bÞ phôc vô bé m«n.
+ §éng viªn khuyÕn khÝch kÞp thêi nh÷ng gi¸o viªn, häc sinh ®¹t nhiÒu
thµnh tÝch cao trong gi¶ng d¹y vµ häc tËp.
+ Quan t©m x©y dùng vµ båi dìng ®éi ngò gi¸o viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n
nghiÖp vô.
RÊt mong sù gãp ý cña c¸c ®ång nghiÖp ®Ó chóng ta cã h¬ng gi¶i quyÕt tiÕp
theo cho viÖc n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” nãi riªng
vµ ph©n m«n TiÕng ViÖt nãi chung, gãp phÇn gi¸o dôc häc sinh trë thµnh con ngêi
ph¸t triÓn toµn diÖn.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
18
- Xem thêm -
.DOC 
18 
93 
87 
