Tài liệu Phương pháp dạy học tích cực trong bài thực hành công nghệ

Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài: NghÞ quyÕt TW2 kho¸ VIII nªu râ: “§æi míi m¹nh mÏ ph¬ng ph¸p gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn nÕp t duy s¸ng t¹o cña ngêi häc. Tõng bíc ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn vµ ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i vµo trong qu¸ tr×nh d¹y häc b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn vµ thêi gian tù häc, tù nghiªn cøu cho häc sinh ….” ChiÕn lîc ph¸t triÓn gi¸o dôc 2001 - 2010 ®· nªu: “§æi míi vµ hiÖn ®¹i ho¸ ph¬ng ph¸p gi¸o dôc, chuyÓn tõ viÖc truyÒn thô kiÕn thøc thô ®éng, thÇy gi¶ng trß ghi sang híng dÉn ngêi häc chñ ®éng t duy trong qu¸ tr×nh tiÕp cËn tri thøc; d¹y cho ngêi häc ph¬ng ph¸p tù häc, tù thu nhËn th«ng tin mét c¸ch cã hÖ thèng vµ cã t duy ph©n tÝch tæng hîp; ph¸t triÓn n¨ng lùc cña mçi c¸ nh©n t¨ng cêng tÝnh chñ ®éng, tÝnh tù chñ cña häc sinh ….” Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®· diÔn ra mét c¸ch thêng xuyªn vµ cã hiÖu qu¶ nh»m ®¸p øng ®îc yªu cÇu môc tiªu cña gi¸o dôc ®ã lµ häc ®i ®«i víi hµnh, lý luËn g¾n liÒn víi thùc tiÔn, ® a lý luËn vµo thùc tiÔn lao ®éng, n©ng cao kh¶ n¨ng thùc hµnh cho häc sinh ®Ó häc sinh h×nh thµnh ®îc kÜ n¨ng c¬ b¶n ban ®Çu. S¸ch gi¸o khoa m«n C«ng nghÖ míi ®· viÕt theo híng më nh»m môc ®Ých ®Ó gi¸o viªn chñ ®éng ph©n chia thêi gian, ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y gióp cho häc sinh tiÕp cËn kiÕn thøc tèt h¬n. S¸ch gi¸o khoa m«n C«ng nghÖ míi còng ®a ra rÊt nhiÒu tiÕt thùc hµnh, chiÕm tíi 2/3 tæng sè tiÕt, nh»m môc ®Ých n©ng cao kÜ n¨ng thùc hµnh cho häc sinh. Lµ mét gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y m«n C«ng nghÖ, t«i ®· kh«ng ngõng häc hái, ®æi míi ph¬ng ph¸p nh»m ®¸p øng ®îc yªu cÇu gi¶ng d¹y vµ môc tiªu gi¸o dôc. Qua ®ã ®ßi hái gi¸o viªn d¹y bé m«n C«ng nghÖ ph¶i biÕt lùa chän tõng néi dung, ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y nh»m môc tiªu cña gi¸o dôc. Qua nhiều năm giảng dạy môn C«ng nghÖ ở trường THCS đặc biệt là từ khi thực hiện thay sách giáo khoa và đổi mới phương pháp dạy học tôi nhận thấy đây là một vấn đề bổ ích về lí luận cũng như thực tiễn. Nó có ý nghĩa rất lớn đối với việc nâng cao chất lượng bộ môn bởi vì đối tượng là học sinh THCS thì về mặt thể chất cũng như tinh thần, sự nhận thức, năng lực tư duy …của các em đã GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 1 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 phát triển ở mức độ cao hơn các em ở bậc tiểu học và các em ở lớp trên thì cao hơn các em ở lớp dưới. Nếu được khơi dậy đúng mức tính tích cực, sự chủ động trong học tập cũng như các hoạt động khác không những làm cho các em thu nhận được một lượng tri thức tốt nhất cho bản thân mà còn là cơ sở vững chắc để các em bước vào bậc THPT – nơi mà các em sẽ phải có năng lực tư duy và ý thức tự học cao hơn. Từ trước tới nay đã có rất nhiều người đề cập đến vấn đề phát huy tích tính cực của học sinh trong học tập C«ng nghÖ bậc THCS. Tuy nhiên những vấn đề mà các nhà nghiên cứu đưa ra chỉ áp dụng vào một bậc học cụ thể mà ít đi sâu vào một khối lớp cụ thể vi vậy trong khuôn khổ bài viết này tôi chỉ xin lưu ý đến một khía cạnh gắn liền với việc giảng dạy nhiều năm môn C«ng nghÖ, đó là một số biện pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học C«ng nghÖ với mục đích là góp một phần nhỏ bé vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn C«ng nghÖ ở trường THCS nơi tôi đang giảng dạy, đồng thời cũng là để trao đổi ,học tập kinh nghiệm của các thầy giáo, các đồng nghiệp nhằm nâng cao trình độ chuyên môn cũng như phương pháp dạy học. Nếu thầy giáo chỉ làm chức năng truyền thụ kiến thức thì sẽ thực hiện phương châm “Thầy giáo là trung tâm’’ học sinh sẽ thụ động tiếp nhận kiến thức, sẽ học thuộc lòng những gì thầy giáo giảng và cho ghi cũng như trong sách đã viết. Đó chính là cách giảng dạy giáo điều, nhồi sọ biến giáo viên thành người thuyết trình, giảng giải và học sinh thụ động tiếp nhận những điều đã nghe, đã đọc. Có nhà giáo dục đã gọi đó là cách “Nhai kiến thức rồi mớm cho học sinh”. Chúng ta đều biết rằng việc dạy học được tiến hành trong một quá trình thống nhất gồm hai khâu có tác dụng tương hỗ nhau: giảng dạy và học tập. Cả việc giảng dạy và học tập đều là một quá trình nhận thức, tuân theo những quy luật nhận thức. Nhận thức trong dạy học được thể hiện trong hoạt động của giáo viên và học sinh đối với việc truyền thụ và tiếp thu một nội dung khoa học được GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 2 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 quy định trong chương trình với những phương pháp dạy học thích hợp, những phương tiện hình thức cần thiết để đạt được kết quả nhất định đã đề ra. Từ lâu các nhà sư phạm đã nhận thức được tầm quan trọng và ý nghĩa của việc phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập. Nhà giáo dục người Đức là Disterverg đã khẳng định đúng đắn rằng: “Người giáo viên tồi truyền đạt chân lí, người giáo viên giỏi dạy cách tìm ra chân lí”. Điều này có nghĩa rằng người giáo viên không chỉ giới hạn công việc của mình ở việc đọc cho học sinh ghi chép những kiến thức có sẵn, bắt các em học thuộc lòng rồi kiểm tra điều ghi nhớ của các em thu nhận được ở bài giảng của giáo viên hay trong sách giáo khoa. Điều quan trọng là giáo viên cung cấp cho các em những kiến thức cơ bản (bao gồm kiến thức khoa học, sự hiểu biết về các quy luật, nguyên lí và các phương pháp nhận thức…) làm cơ sở định hướng cho việc tự khám phá các kiến thức mới, vận dụng vào học tập và cuộc sống. Nhằm để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục và chương trình giáo dục đổi mới hiện nay, người giáo viên cần phải đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp với hướng dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm”. Đó cũng chính là vấn đề của mỗi người giáo viên C«ng nghÖ đã và đang quan tâm hiện nay, với hy vọng góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn C«ng nghÖ . Vì vậy mà trong bài viết này tôi xin trình bày: “Phương pháp dạy häc tÝch cùc ë một số bài thực hành môn C«ng nghÖ 6” sẽ giúp cho việc dạy học theo phương pháp mới và việc thực hiện chương trình giáo dục mới sẽ đạt hiệu quả cao hơn như mong muốn. 2. Mục đích của việc nghiên cứu đề tài: Về lí luận và thực tiễn, việc phát huy tính tích cực của học sinh trong giê thùc hµnh môn C«ng nghÖ 6 là điều cần thiết và quan trọng để nâng cao hiệu quả giáo dục. Đó chính là lí do chủ yếu để nghiên cứu vấn đề này. Nội dung gồm: a. Cơ sở lí luận của việc dạy-học thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 3 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 b. Thực tiễn của việc dạy-học thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 c. Những biện pháp dạy-học thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 có hiệu quả. 4. Phương pháp nghiên cứu: a- Đối tượng nghiên cứu. - Nội dung chương trình SGK. - Sách hướng dẫn giáo viên, phân phối chương trình C«ng nghÖ THCS, và các tài liệu có liên quan - Đối tượng HS THCS đặc biệt là HS lớp 6. - Giáo viên dạy bộ môn và thực trạng việc d¹y thùc hµnh ở trường THCS hiện nay. b- Nhiệm vụ, mục đích. - Nhìn rõ thực trạng việc dạy-học thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 THCS những ưu điểm, nhược điểm. - Rút ra những yêu cầu chung và bài học kinh nghiệm khi giảng dạy thùc hµnh gắn với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học m«n C«ng nghÖ . c- Phương pháp nghiên cứu. - Phương pháp phân tích, tổng hợp. ®iều tra, phán đoán. - Phương pháp thực nghiệm. - Phương pháp khảo sát đánh giá. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. C¬ së lÝ luËn thùc tiÔn 1. C¬ së lÝ luËn GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 4 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 So sánh kiểu dạy học truyền thống và phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh,chúng ta thấy rõ những điều khác biệt cơ bản trong quá trình dạy và học. Xin trích dẫn một vài ví dụ của giáo sư Phan Ng ọc Liên và tiến sĩ Vũ Ngọc Anh để thấy rõ sự khác biệt đó: KIỂU DẠY HỌC TRUYỀN THỐNG PPDH PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HS 1. Cung cấp nhiều sự kiện, được 1. Cung cấp những kiến thức cơ bản xem là tiêu chí cho chất lượng được chọn lựa phù hợp với yêu cầu, trình giáo dục. độ của HS, nhằm vào mục tiêu đào tạo. 2. GV là nguồn kiến thức duy 2. Ngoài bài giảng của GV ở trên lớp HS nhất, phần lớn thời gian trên lớp được tiếp xúc với nhiều nguồn kiến thức dành cho GV thuyết trình, giảng khác, vốn kiến thức đã học, kiến thức giải, HS thụ động tiếp thu kiến của bạn bè, SGK, tài liệu tham khảo, thức thông qua nghe và ghi lại lời thực tế cuộc sống. của GV. 3. HS ngoài việc tự nghiên cứu còn trao 3. Học sinh chỉ làm việc một mình đổi, thảo luận với các bạn trong tổ, lớp, trên lớp, ở nhà hoặc với GV khi trao đổi ngoài giờ. HS đề xuất ý kiến, kiểm tra. thắc mắc, trao đổi với GV. 4. Nguồn kiến thức thu nhận được 4. Nguồn kiến thức của HS thu nhận rất của HS rất hạn hẹp, thường giới phong phú, đa dang hạn ở các bài giảng của GV, SGK 5. Dạy ở trên lớp, ở thực địa, ngay t¹i gia 5. Hình thức tổ chức dạy học chủ ®×nh, líp häc, các hoạt động ngoại yếu ở trên lớp khoá.... Như vậy qua so sánh hai kiểu dạy học trên thì ta thấy phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh sẽ đem lại hiệu quả cao hơn .Tuy nhiên nó đòi hỏi giáo viên và học sinh phải được “Tích cực hoá’’ trong quá trình dạy- học, phải chủ động sáng tạo. Muốn đạt được điều đó GV cần áp dung nhiều phương pháp dạy - học trong đó có phương pháp linh hoạt. Cần phải tiếp thu những điểm cơ bản có tính nguyên tắc của cách dạy truyền thống song phải luôn luôn đổi mới, làm một cuộc cách mạng trong người dạy và người học để khắc phục sự bảo thủ, GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 5 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 thụ động như: Giáo viên chỉ chuẩn bị giảng những điều học sinh dễ nhớ, học sinh chỉ chú trọng ghi lời giảng của giáo viên và kiến thức trong sách để trình bày lại khi kiểm tra. 2. C¬ së thùc tiÔn: Thực tiễn của việc dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong trường THCS hiện nay: Trong vài năm gần đây, bộ môn C«ng nghÖ trong trường THCS đã được chú trọng hơn trước. §· ®îc cung cấp thêm các trang thiết bị và tài liệu tham khảo phục vụ cho việc dạy và học. Tuy nhiên qua nhiÒu năm giảng dạy bộ môn này tôi thấy rằng việc dạy học môn C«ng nghÖ hiện nay vẫn còn giặp rất nhiều khó khăn, nhưng trở ngại nhất là việc phát huy tính tích cực của học sinh trong việc häc thùc hµnh, tuy đã được phổ biến, học tập bồi dưỡng thường xuyên theo chu kỳ nhưng kết quả đạt được không đáng là bao. Thực trạng của vấn đề này có thể giải thích ở những nguyên nhân cơ bản sau đây: Thứ nhất là vẫn tồn tại một quan niệm cố hữu cho rằng môn C«ng nghÖ là những môn phụ. Điều này được thể hiện việc quan tâm đến chất lượng bộ môn từ cấp lãnh đạo chưa đúng mức. Thứ hai là về cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy và học tập tuy đã được đầu tư nhưng vẫn còn thiếu so với yêu cầu giáo dục hiện nay về đồ dùng dạy. Tình trạng dạy chay vẫn còn khá phổ biến. Trong suốt quá trình học bộ môn C«ng nghÖ 6 cả thầy và trò chưa có điều kiện tham chương trình học nấu ăn, hay tập huấn về may vá thêu, đan… vì không có kinh phí. Điều đó làm cho vốn kiến thức kiến thức của các em chỉ bó gọn trong sách vở và bài giảng . Nguyên nhân thứ ba là việc phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong học tập bộ môn C«ng nghÖ còn nhiều hạn chế một phần là do chính những cơ chế, những quy định từ cấp trên. M«n C«ng nghÖ cha bao giê ®îc chän lµ m«n dù thi c¸c cÊp vÝ dô : thi tay nghÒ nh ë mét sè tØnh b¹n. GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 6 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 Ngoài ra cách tổ chức một số cuộc thi cử cũng còn nhiều hạn chế, đó là chỉ chú trọng về mặt kiểm tra lí thuyết mà coi nhẹ thực hành, ít chú ý đến việc phát triển năng lực sáng tạo. Cuối cùng điều quan trọng là ý thức trách nhiệm của mỗi giáo viên trong việc thực hiện các phương pháp dạy học phù hợp cho tiết dạy cũng như chất lượng bộ môn ngày một nâng cao. Mỗi một GV – HS phải hiểu rõ sự nguy hại của việc thi gì học nấy sẽ làm cho học vấn của học sinh bị què quặt, thiếu toàn diện..... II. CÁC BIỆN PHÁP ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: 1. Đặc điểm chung của các giờ học thực hành Công nghệ 6 - Hầu hết các giờ học thực hành Công nghệ 6 đều đòi hỏi học sinh có đồ dùng học tập, chuẩn bị nguyên vật liệu đầy đủ và hoàn thiện sản phẩm khi kết thúc thực hành - Trong giờ thực hành các em học sinh phải tổ chức thực hành chung theo cặp, theo nhóm: Ví dụ: Bài 14 Thực hành : Cắm hoa trang trí , Bài 20 thực hành - Trộn hỗn hợp nộm rau muống, Bài 24 - thực hành Tỉa hoa trng trí món ăn từ một số loại rau, củ, quả…. - Hoàn thiện sảp phẩm phải được kiểm tra, đánh giá, nhận xét. 2. Tổ chức thực hiện: Tôi tiến hành dạy thực hành theo các bước như sau: Bước 1: ( ở tiết trước tiết thực hành ) - Dặn dò tỉ mỉ học sinh chuẩn bị dụng cụ thực hành - Phân chia nhóm thức hành để học sinh phân công nhau chuẩn bị Bước 2: ( Trong giờ) - GV kiểm tra dụng cụ, đồ dùng thực hành. GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 7 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 - Phân công nhóm trưởng các nhóm, các nhóm trưởng phải theo dõi thực hành trong nhóm, quản lí nhóm. Bước 3: Gv nêu yêu cầu giờ thực hành, các chú ý khi thực hành như: an toàn khi sử dụng dao kéo, vệ sinh lớp học…. Bước 4: GV hướng dẫn thực hành Bước 5: Tổ chức thực hành Bước 6: Đánh giá, nhận xét Trong các giờ thực hành đều phải có đó là đồ dùng thực hành, những đồ dùng này thường không có sẵn, nhà trường không thể chuẩn bị trước do đó GV và học sinh phải linh hoạt chuẩn bị cho tốt thì giờ thực hành mới thành công Để tổ chức tốt các giờ thực hành theo tôi phải giải quyết được mấy vấn đề sau đây: A. Sử dụng tốt đồ dùng dạy học: Môn Công Nghệ là một môn học ứng dụng, gắn liền với kĩ thuật, vì vậy cần có các đồ dùng dạy học để học sinh nghiên cứu lí thuyết, làm thí nghiệm và thực hành. Đồ dùng dạy học bao gồm các thiết bị dạy học mà nhờ đó giáo viên minh hoạ truyền thụ kiến thức cho học sinh, là một trong những điều kiện quan trọng góp phần nâng cao chất lượng dạy - học, là nội dung nguồn thông tin giúp giáo viên tổ chức điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh. Đồ dùng dạy học bao gồm : (I) Tài liệu học tập : các tài liệu học tập như sách giáo khoa, sách giáo viên, vở bài tập.. (II) Các phương tiện và tài liệu trực quan: mô hình, tranh ảnh, bản đồ, mẩu vật, phim, phim đèn chiếu, bản trong,băng đĩa ghi âm, băng đĩa ghi hình, đĩa mềm vi tính. (III) Các phương tiện kỹ thuật dạy học: GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 8 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6  Phương tiện nghe nhìn: máy chiếu đa năng, máy đèn chiếu, máy vi tính …  Các phương tiện trực quan khác : bảng phụ cho giáo viên và học sinh.  Trong đó thiết bị dạy học tối thiểu của môn Công Nghệ 6 gồm: Tranh ảnh : 8 tranh / 27 bài Mẩu vật : các mẩu vải cho chương 1, Dụng cụ : dụng cụ thực hành may áo gối, dụng cụ tỉa hoa cho chương 3 Vật liệu tiêu hao : chỉ, phấn may, vải, hoa… Theo tôi, nên sử dụng đồ dùng dạy học trong các trường hợp sau đây: - Khi đối tượng thật quá to hay quá nhỏ. Ví dụ: phối hợp các loại vải, các loại quần áo… - Khi đối tượng hay quá trình không có trong lớp học Ví dụ : như khi giảng về sắp xếp đồ đạc hợp lí trong nhà ở thì cần phải có mô hình. giảng về các món ăn, các phương pháp chế biến thì cần phải có tranh minh hoạ… - Khi đối tượng mà ta không thấy ở điều kiện thường được. Ví dụ như các phương pháp chế biến thực phẩm * Những tác dụng của việc sử dụng đồ dùng dạy học. Tăng cường hoạt động nhận thức của học sinh: vì các đồ dùng dạy học góp phần nâng cao tính trực quan của quá trình dạy học, giúp học sinh tiếp cận với các sự vật hiện tượng; các đồ dùng dạy học còn là phương tiện chứa đựng và chuyển tải thông tin. Giúp HS tự chiếm lĩnh kiến thức, phát triển kỹ năng thực hành: ví dụ như đốt sợi vải, nhúng vải trong nước cho HS quan sát từ đó nêu lên những tính chất của các loại vải, Hs tự phối hợp các màu sắc của vải từ đó rút ra được nội dung cuả việc phối hợp các loại trang phục. Đồng thời cũng góp phần xây dụng kỹ năng thực hành cho HS. GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 9 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 Kích thích hứng thú học tập của HS: đồ dùng dạy học có tác dụng kích thích sự hứng thú học tập của học sinh trong quá trình học tập, tạo ra động cơ học tập cho HS, rèn luyện thái độ tích cực học tập. ví dụ như khi cho HS quan sát các mẫu áo gối làm sẳn, quy trình may áo gối HS rất hứng thú và háo hức thực hành tự mình hoàn thiện sản phẩm, hay khi cho Hs quan sát sản phẩm và quy trình trộn hỗn hợp HS rất thích mong muốn thực hành và trong tiết thực hành các em làm rất tốt. Phát triển trí tuệ,, giáo dục nhân cách của HS: Thông qua các thí nghiệm, thực hành, sủ dụng các mẫu vật tranh ảnh giúp HS nhận thức bản chất và giải thích một cách khoa học các hiện tượng tự nhiên xã hội, rèn luyện khả năng quan sát, tính cần cù tác phong làm việc nghiêm túc để hoàn thành công việc một cách khoa học.  Tóm lại : Sử dụng đồ dùng dạy học tốt giúp giáo viên và học mất ít thời gian và công sức và tổ chức công việc phụ trong lớp học, dành nhiều thời gian cho các hoạt động dạy và học, thực hiện có hiệu quả bài học. B. Tổ chức thực hành đúng phương pháp, phân chia thời gian hợp lí. M«n häc C«ng NghÖ lµ m«n häc cã tÝnh thùc tiÔn cao do ®ã trong c¸c giê häc gi¸o viªn gi÷ vai trß lµ ngêi híng dÉn tổ chøc cho häc sinh thu nhËn kiÕn thøc, h×nh thµnh kÜ n¨ng th«ng qua viÖc tæ chøc líp häc, giê häc theo híng tÝch cùc, tù lùc tù gi¸c, lµm viÖc nhiÒu h¬n suy nghÜ nhiÒu h¬n... vµ chÞu tr¸ch nhiÖm nhiÒu h¬n trong mçi giê häc. thông thường cho học sinh làm việc theo cặp, theo nhóm. - Líp häc ®îc chia thµnh tõng nhãm nhá kho¶ng tõ 4 ®Õn 6 em hoÆc tõng cÆp ®Ó trao ®æi th¶o luËn nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra sau ®ã cö ®¹i diÖn tr×nh bÇy tríc líp ®Ó c¶ líp th¶o luËn. - C¸c nhãm ®îc ph©n chia ngÉu nhiªn hoÆc cã chñ ý, æn ®Þnh cho c¶ tiÕt häc hay thay ®æi cho tõng phÇn cña tiÕt häc, c¸c nhãm cã thÓ giao cïng mét nhiÖm vô hoÆc nh÷ng hiÖm vô kh¸c nhau. GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 10 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 - Mçi thµnh viªn trong nhãm ®îc ph©n c«ng hoµn thµnh mét phÇn viÖc. Mäi ngêi ph¶i lµm viÖc tÝch cùc kh«ng û l¹i vµo mét vµi ngêi cã hiÓu biÕt réng vµ n¨ng ®éng h¬n. - KÕt qu¶ cña mçi nhãm ®ãng gãp cho kÕt qu¶ häc tËp chung cho c¶ líp. Bíc 1: Lµm viÖc chung c¶ líp (nªu môc tiªu cña bµi; tæ chøc c¸c nhãm vµ giao nhiÖm vô cô thÓ cho tõng nhãm; híng dÉn c¸ch lµm viÖc theo nhãm) Bíc 2: Lµm viÖc theo nhãm ( Trao ®æi ý kiÕn, th¶o luËn nhãm; ph©n c«ng trong nhãm; tõng c¸ nh©n lµm viÖc ®éc lËp råi tao ®æi; cö ®¹i diÖn tr×nh bÇy kÕt qu¶) Bíc 3: Th¶o luËn tæng kÕt toµn líp (c¸c nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶ lµm viÖc; th¶o luËn chung cho c¶ líp; gi¸o viªn nhËn xÐt, bæ sung vµ kÕt luËn) Tuú theo ®Æc ®iÓm bµi d¹y mµ thêi gian dµnh cho c¸c bíc c¸c giai đoạn trªn cã thÓ kh¸c nhau. Tuy nhiªn khi sö dông cÊu tróc nµy cÇn chó ý mét sè vÊn ®Ò nh c¸c nhiÖm vô cña bµi lªn líp kh«ng nªn qu¸ «m ®åm, ®o ®ã ph¶i x¸c ®Þnh ®îc nhiÖm vô träng t©m, c¸c bµi lªn líp kh«ng nªn lÆp l¹i theo mét tiÕn tr×nh quen thuéc nh vËy sÏ gß bã ¶nh hëng ®Õn sù s¸ng t¹o cña gi¸o viªn vµ høng thó cña häc sinh. C. Đánh giá đúng, nhận xét kịp thời Đây là nội dung đánh giá hết sức quan trọng, đặc biệt đối với các môn học thực nghiệm nói chung và môn Công nghệ 6 nói riêng. Vì thông qua việc kiểm tra - đánh giá thực hành thí nghiệm giúp cho giáo viên nắm thêm những thông tin về kĩ năng thực hành, ý thức cẩn thận và tính tiết kiệm của mỗi học sinh. Ngoài ra qua hình thức kiểm tra- đánh giá này còn cho giáo viên thấy được ngoài sự nổ lực học tập cá nhân của mỗi học sinh mà còn biết nổ lực làm việc trong nhóm- thể hiện sự hợp tác trong học tập. Như vậy đây là hình thức đánh giá khá toàn diện về kiến thức, kĩ năng và thái độ học tập của học sinh. Thông qua hình thức đánh giá này giúp cho giáo viên uốn nắn kịp thời những học sinh có thái độ học tập chưa tốt, ý thức chưa cao, có tính cá nhân… để dần dần giúp cho việc phát triển nhân cách của học sinh một cách toàn diện. Do đó để đánh giá và nắm được những thông tin chính GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 11 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 xác của từng nhóm, từng học sinh trong một tiết thực hành thí nghiệm, thì người giáo viên ngoài việc tổ chức - hướng dẫn cho học sinh thực hành thí nghiệm mà còn phải biết quan sát và quản lí toàn lớp học. Để làm tốt điều này, theo tôi cần tiến hành bằng 2 phiếu: Phiếu thực hành của học sinh và phiếu quản lí của giáo viên. Cho học sinh thực hành thí nghiệm theo nhóm, rồi ghi lại tường trình theo mẫu sau: 1- PHIẾU THỰC HÀNH CỦA HỌC SINH Bài thực hành số …… Lớp……… Tên bài thực hành……………………………… Nhóm……………….. Họ và tên các thành viên trong nhóm: 1/………………………;2/……………………………; 3/……………………............ 4/……………………………..;5/………………………; 6 /…………………….........…  Phần nhận xét và đánh giá của giáo viên: Nhận xét Ý thức thái độ (2điểm ) Đánh giá Thao tác thực Kết quả hành (3điểm ) (5điểm ) Tổng điểm - Điểm ở các mục: Ý thức - thái độ, thao tác thực hành, kết quả thí nghiệm được giáo viên đánh giá tại lớp bằng cách ghi vào trong phiếu quản lí của giáo viên. - Điểm cho toàn bài thực hành của học sinh bằng cách tổng điểm của 3 mục đã nêu ở trên sau khi đã tính trung bình. - Cuối tiết thực hành giáo viên yêu cầu mỗi nhóm học sinh tự đánh giá nhận xét để chọn ra những cá nhân tiêu biểu đánh dấu (+) và ngược lại phê bình những cá nhân không tham gia tích cực đánh dấu (-) vào tên những thành viên đó trong phiếu thực hành. Thông qua những vấn đề vừa nêu ở trên giúp cho giáo viên đánh giá chính xác về thái độ, kĩ năng và kiến thức của từng nhóm, từng học sinh trong thực hành. Đây cũng chính là động cơ quan trọng giúp cho học sinh tích cực chủ động sáng tạo trong học tập. VÍ DỤ GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 12 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 TuÇn 25: TiÕt 47 Bµi 24: thùc hµnh: tØa hoa trang trÝ mãn ¨n tõ mét sè lo¹i rau, cñ, qu¶ (T1) I. Môc tiªu: Sau khi häc xong bµi nµy, häc sinh cÇn ®¹t ®îc c¸c môc tiªu díi ®©y: - BiÕt c¸ch tØa hoa trang trÝ b»ng rau, cñ, qu¶. - Thùc hiÖn tØa ®îc mét sè mÉu hoa ®¬n gi¶n, th«ng dông ®Ó trang trÝ mãn ¨n. - Cã ý thøc vËn dông vµo thùc tÕ ®Ó tØa hoa trang trÝ mãn ¨n. II. ChuÈn bÞ GV: - Bé dông cô c¾t tØa trang trÝ mãn ¨n; cµ chua HS: - Cµ chua 2 qu¶, d chuét 1 qu¶, ít 2 qu¶, hµnh l¸ 2 c©y, dao, kÐo, ®Üa tr¾ng, b×nh níc III. Các hoạt động d¹y- häc 1. æn ®Þnh líp 2. KiÓm tra bµi cò - C©u hái: T¸c dông cña viÖc trang trÝ mãn ¨n? Khi trang trÝ,, tr×nh bµy mãn ¨n chóng ta cÇn chó ý ®iÒu g×? 3. Bµi míi §Ó cã mét mãn ¨n ngon miÖng, ngoµi viÖc lùa chän thùc phÈm, chÕ biÕn mãn ¨n, ta còng cÇn chó ý ®Õn tr×nh bµy trang trÝ mãn ¨n ®Ó t¨ng thªm vÎ hÊp dÉn ngon miÖng. Bµi häc h«m nay sÏ giíi thiÖu cho chóng ta mét sè c¸ch trang trÝ mãn ¨n ®¬n gi¶n mµ vÉn hiÖu qu¶ * Néi dung d¹y häc H§1: GV nªu yªu cÇu giê thùc hµnh */VÒ kÜ n¨ng: - BiÕt ®îc mét sè nguyªn liÖu, dông cô vµ kÜ thuËt tØa hoa trang trÝ mãn ¨n - Tr×nh bµy ®îc s¶n phÈm trªn mét mãn ¨n */VÒ ý thøc: - Nghiªm tóc, trËt tù, vÖ sinh s¹ch sÏ, an toµn + Quy t¾c an toµn lao ®éng, sö dông dao kÐo an toµn + Quy tr×nh thùc hµnh. + KiÓm tra chuÈn bÞ tõng nhãm H§2: Giíi thiÖu quy tr×nh thùc hµnh H§ cña GV a. Nguyªn liÖu - C¸c lo¹i rau, cñ, qu¶: hµnh l¸, hµnh cñ, ít, da chuét, cµ chua… b. Dông cô - Dao b¶n to, máng; dao nhá, mòi nhän; dao lam; kÐo nhá, mòi nhän; thau nhá - GV híng dÉn + Ngåi tho¶i m¸i, vai th¼ng, ®Çu h¬i cói, m¾t ch¨m chó nh×n dao + Tay tr¸i cÇm nguyªn liÖu, tay ph¶i cÇm dao, ngãn tay c¸i t× lªn sèng dao, ngãn tay trá ¸p vµo m¸ dao, gi÷ cho dao kh«ng bÞ lÖch ra ngoµi; ba ngãn tay cßn l¹i n¾m chÆt chu«i dao. GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 13 H§ cña HS - Hs quan s¸t, theo dâi sù híng dÉn cña gv ®Ó n¾m b¾t ®îc c¸ch thùc hiÖn thao t¸c - Hs quan s¸t, Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 - Dïng dao c¾t ngang phÇn cuèng qu¶ cµ chua nhng cßn ®Ó dÝnh l¹i mét phÇn. - L¹ng phÇn vá cµ chua dµy 0,1- 0, 2 cm tõ cuèng theo d¹ng vßng tr«n èc xung quanh qu¶ cµ chua ®Ó cã 1 d¶i dµ i - Cuén vßng tõ díi lªn, phÇn cuèng dïng lµm ®Õ hoa - C¸ch tØa hoa ®ång tiÒn vµ hoa huÖ t©y tõ - Hs quan s¸t, l¾ng nghe qu¶ ít - C¸ch tØa hoa h×nh bã lóa tõ da chuét - Gv lu ý hs 1 sè sai háng thêng gÆp trong qu¸ tr×nh thùc hµnh: + Dao s¾c rÊt dÔ ®øt c¸nh hoa, do ®ã cÇn thËn träng - Hs quan s¸t, + Kh«ng l¹ng phÇn vá hoa qu¸ dµy sÏ khã uèn c¸nh hoa + Kh«ng l¹ng phÇn vá qu¸ máng v× c¸nh khi cuèn dÔ ®øt, dÔ dÝnh + Khi cuèn hoa, lßng bµn tay ph¶i ®ì phÇn cuèng hoa + Bµy s¶n phÈm vµo ®Üa H§3: Tæ chøc HS thùc hµnh H§ cña GV H§ cña HS - Hs nhËn nhiÖm vô thùc hµnh - Gv chia c¸c nhãm, ph©n c«ng nhãm - Hs nhí c¸c quy t¾c an toµn thùc hµnh trëng - Gv tæ chøc cho l¬p b¾t ®Çu thùc hµnh, - Hs thùc hµnh díi sù híng dÉn cña nªu râ nhiÖm vô thùc hµnh gi¸o viªn. - Nh¾c nhë häc sinh c¸c nguyªn t¾c ¨n - Cho 1 sè hs tr×nh bµy s¶n phÈm cña toµn thùc hµnh m×nh tríc líp ®Ó c¸c hs kh¸c quan s¸t, - Theo dâi, quan s¸t, híng dÉn hs kÞp nhËn xÐt s¶n phÈm thêi - Hs l¾ng nghe, rót kinh nghiÖm - Tr×nh bµy s¶n phÈm, c¸c hs nhËn xÐt kÕt qu¶ vµ rót kinh nghiÖm cho nhau - Nhãm trëng theo dâi ®¸nh gi¸ ý thøc tõng thµnh viªn vµo phiÕu 4. NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶: A. NhËn xÐt: - Sù chuÈn bÞ cña häc sinh. ý thøc thùc hµnh cña nhãm ( c¸ nh©n). NhËn xÐt ý thøc b¶o ®¶m vÖ sinh an toµn lao ®éng. §¸nh gi¸ quy tr×nh thùc hµnh cña c¸c nhãm. B. §¸nh gi¸: */ Häc sinh tù ®¸nh gi¸: §¸nh dÊu (+) cho HS cã ý thøc thùc hµnh tèt §¸nh dÊu (-) cho HS cã ý thøc thùc hµnh cha tèt */ GV thu phiÕu vµ nhËn xÐt cho ®iÓm - ý thøc thùc hµnh : (2®iÓm) GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 14 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 - Thao tác thực hành (3điểm ) - Kết quả (5điểm ) 5. Híng dÉn vÒ nhµ: - Nh¾c hs ®äc tríc phÇn 2. TØa hoa tõ c©y hµnh vµ cµ rèt - Giê sau chuÈn bÞ theo nhãm: . a. Nguyªn liÖu - C¸c lo¹i rau, cñ, qu¶: hµnh l¸ 2 c©y, ít 2 qu¶, tái, da chuét 2 qu¶, cµ chua 2 qu¶, b. Dông cô - Dao nhá, mòi nhän; dao lam; kÐo nhá, mòi nhän; thau nhá III. HIỆU QUẢ CỦA SKKN: Qua ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 tôi nhận thấy kết quả khả quan như sau: - Các em yêu thích môn học nhiều hơn. - Những bài thực hành sau các em tham gia nhiệt tình hơn. Có những bài thực hành các em tham gia thµnh c«ng ë t¹i gia ®×nh nh: c¾m hoa, lùa chän trang phôc phï hîp, tØa hoa trang trÝ mãn ¨n…. - Điểm kiểm tra của các em được cải thiện rỏ rệt, điểm dưới trung bình rất ít. - Các em có thể ứng dụng kiến thức học được trong môn học vào việc giữ vệ sinh trường lớp, bản thân. - Phần lớn các em đã có ý thức học tập bộ môn và có phương pháp học tập tốt. - Đại bộ phận các em đã hình thành được một số kỹ năng đơn giản, hoµn thiÖn ®îc s¶n phÈm, biÕt lµm ®îc mét sè s¶n phÈm ®¬n gi¶n nh vá gèi h×nh ch÷ nhËt, biÕt c¾m hoa trang trÝ, tØa hoa trang trÝ - Cơ bản là các em biết tích cực, chủ động trong việc lĩnh hội các kiến, chñ ®éng ph©n c«ng nhau chuÈn bÞ nguyªn liÖu, dông cô thùc hµnh. C¸c em học sinh líp 6 ®· biÕt tæ chøc lµm viÖc theo cÆp, theo nhãm, qua ®ã gi¸o dôc tinh thÇn ®oµn kÕt cho c¸c em * Kết quả cụ thể: - N¨m häc 2011 - 2012 t«i ®îc ph©n c«ng d¹y m«n C«ng nghÖ khèi 6 gåm 4 líp 6A, 6B, 6C, 6D. - Líp 6A,6D t«i d¹y thùc hµnh theo c¸ch ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña học sinh, tæ chøc cho học sinh thùc hµnh theo cÆp theo nhãm, cho c¸c em chñ GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 15 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 ®éng ph©n chia c«ng viÖc, tù theo dâi, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ chÐo nhau trong nhãm. KÕt qu¶ thÊy r»ng: ë líp 6A, 6D c¸c em học sinh tù tin h¬n trong c«ng viÖc, chñ ®éng h¬n trong c¸c giê thùc hµnh, trong líp học sinh cã ý thøc h¬n do bÞ b¹n theo dâi ®¸nh gi¸, chÊt lîng s¶n phÈm tèt h¬n Lớp Bµi kiÓm tra Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Yếu 8 - 10 6,5 - <8 5 - < 6,5 <5 TB trở lên >5 SL % SL % SL % SL % SL % 6A TH15' HKI 29 12 41 15 52 2 7 0 0 29 100 6A 6D 6D TH15' HKI TH45' HKI TH45' HKI 29 29 29 14 10 13 48 34,5 45 12 14 12 41 48,3 41 3 5 4 11 17,2 14 0 0 0 0 0 0 29 29 29 100 100 100 - Líp 6B, 6C t«i d¹y theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng, học sinh tù chuÈn bÞ vµ thùc hµnh riªng sau ®ã th× cho chÊm chÐo. Gv chÊm s¶n phÈm theo tiªu chuÈn chung Do ®ã học sinh kh«ng thÓ chuÈn bÞ ®îc ®Çy ®ñ c¸c nguyªn liÖu, dông cô ®Ó thùc hµnh, c¸c em 6C, 6B cã kÕt qu¶ bµi kiÓm tra kÐm h¬n Lớp Bµi kiÓm tra Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Yếu 8 - 10 6,5 - <8 5 - < 6,5 <5 TB trở lên >5 SL % SL % SL % SL % SL % 6B TH15' HKI 29 5 17 10 34,5 10 34,5 4 14 25 86 6C 6B 6C TH15' HKI TH45' HKI TH45' HKI 29 29 29 4 6 4 14 20,5 14 9 12 10 31 41 34,5 13 10 10 45 34,5 34,5 3 1 5 10 4 17 26 28 24 90 96 83 C . KẾT LUẬN Trong thực tế giảng dạy c¸c bµi thùc hµnh Công nghệ 6 th× t«i thÊy r»ng vai trß cña mçi mét ngêi gi¸o viªn lµ rÊt quan träng. Muèn cã mét giê häc thùc hµnh thµnh c«ng th× ngêi gi¸o viªn ph¶i ®Çu t thêi gian, c«ng søc so¹n bµi , chuÈn bÞ c«ng phu c¸c bíc lªn líp. Trong mét giê thùc hµnh th× Gv lu«n mÒm dÎo c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc, kh«ng nªn ¸p dông cøng nh¾c mét ph¬ng ph¸p nµo. Trong mét bµi còng cÇn cã nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau… Tuy nhiªn ngêi Gv còng chØ ®ãng vai trß lµm ngêi híng dÉn c¸c em mäi ho¹t ®éng, ®Ó c¸c em chñ ®éng s¸ng t¹o trong c¸c t×nh huèng thùc hµnh th× giê thùc hµnh sÏ thµnh c«ng. Vậy với cương vị là người chỉ đạo, hướng dẫn, người giáo viên phải luôn GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 16 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012 Chuyªn ®Ò: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ë mét sè bµi thùc hµnh m«n C«ng nghÖ 6 tác động ý thức học tập của các em, phải khơi dậy trong các em sự tìm tòi, ham hiểu biết, sẵn sàng khám phá khoa học có như thế mới đem lại hiệu quả. Trong mét giê thùc hµnh cÇn chó ý c¸c vÊn ®Ò sau: - Sử dụng tốt đồ dùng dạy học: - Tổ chức thực hành đúng phương pháp, phân chia thời gian hợp lí. - Đánh giá đúng, nhận xét kịp thời Lµm tèt c¸c vÊn ®Ò trªn giê thùc hµnh sÏ thµnh c«ng, học sinh sÏ høng thó häc thùc hµnh. Có như vậy chúng ta mới góp phần đào tạo thế hệ trẻ thành những người lao động làm chủ nước nhà: có trình độ văn hoá cơ bản, phẩm chất đạo đức tốt, có sức khoẻ, thông minh sáng tạo… đáp ứng được những yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước trong thời đại công nghiệp hoá - hiện đại hoá . Céng Hßa, Ngµy 25 tháng 2 năm 2012 Người thực hiện NguyÔn ThÞ ThuËn GV: NguyÔn ThÞ ThuËn 17 Trêng THCS Céng Hßa N¨m häc 2011 - 2012