Tài liệu Phương pháp dạy hát tập thể môn âm nhạc trong trường tiểu học.

ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC Phòng Giáo dục & Đào tạo Yên Mỹ Trường tiểu học Hoàn Long ---------- Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp dạy hát tập thể môn Âm nhạc trong trường Tiểu học Giáo viên : Nguyễn Phú Cường Tổ chuyên môn: Tổ 1 Trường Tiểu học Hoàn Long Đối tượng nghiên cứu: HS lớp 5 Năm học 2010 - 2011 Nguyễn Phú Cường 1 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC A/ ĐẶT VẤN Đề Nhõn dõn ta vốn cú truyền thống yờu ca hỏt, tiếng hỏt đó gắn liền với cuộc sống lao động và đấu tranh từ bao đời nay, tiếng hỏt là tiếng núi của trỏi tim, là bỡnh minh của ngày mới nú đó trở thành mụn nghệ thuật õm nhạc luụn được mọi người yờu thớch. Âm nhạc khụng chỉ mang lại những cảm xỳc vui sướng trong đời sống tinh thần mà cũn tạo cho chỳng ta tỡm hiểu, biết về thế giới con người tạo điều kiện cho sự phỏt triển toàn diện. Để thực hiện nhiệm vụ giỏo dục trong nhà trường tiểu học, Phũng Giỏo dục và Đào tạo đó đưa mụn õm nhạc vào giảng dạy trong chương trỡnh chớnh khoỏ. Nú đó trở thành một trong chớn mụn học bắt buộc trong trường Tiểu học để đào tạo con người toàn diện cũng như cỏc mụn học khỏc trong hệ thống Giỏo dục. Âm nhạc bao gồm kiến htức kĩ năng, cơ sở kĩ năng, phương phỏp dạy học. Điều đặc biệt hơn cả là những kiến thức kĩ năng phương tiện của bộ mụn õm nhạc khụng phải là kho học tự nhiờn hay xó hội đơn thuần mà nú là mụn nghệ thuật õm nhạc. Vỡ vậy tiến trỡnh dạy học phải tuõn theo những quy luật, những nguyờn tắc sư phạm vừa phải, đảm bảo tớnh vừa sức về truyền thụ kiến thức và sự phỏt triển của nghệ thuật õm nhạc. Song thực tế việc giảng dạy bộ mụn õm nhạc trong nhà trường tiểu học hiện nay chưa cú sự quan tõm đúng mức với quan nhiệm dạy cho đủ số tiết, đủ số giờ theo quy định của chương trỡnh, chưa chỳ trọng đến chất lượng và hiệu quả giờ dạy, chưa kết hợp cỏc phương phỏp dạy học cho trẻ ở từng độ tuổi với cỏc dạng hoạt động của từng mụn học đề giờ dạy phong phỳ, đạt hiệu quả để đỏp ứng với yờu cầu cải cỏch giỏo dục và đổi mới phương phỏp dạy học mụn õm nhạc đó được ưu tiờn và chỳ y hơn về thời gian, chương trỡnh bộ mụn đó được đem thảo luận ở nhiều tổ bộ mụn õm nhạc, ở nhiều hội thảo khoa học với mục đích nhằm nõng cao chất lượng giảng dạy và giỏo dục trong nhà trường. Là giỏo viờn ra trường được một số năm giảng dạy bộ mụn õm nhạc tại trường tiểu học, qua thực tế dự giờ ở một số trường, qua trao đổi tiếp xỳc với đồng nghiệp, qua khảo sỏt chất lượng học nhạc của học sinh, tụi đó rỳt ra một số phương phỏp giảng dạy với yờu cầu nhằm nõng cao chất lượng dạy và học cho thầy và trũ trong chương trỡnh giảng dạy bộ mụn õm nhạc lớp 5. I- MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU. - Nắm được khả năng tiếp thu của học sinh lớp 5 để rỳt ra một số phương phỏp giảng dạy phự hợp. - Phõn tớch cỏc ưu, nhược điểm trong cỏc tiết dạy. - Đề xuất cỏc biện phỏp tớch cực để nõng cao chất lượng giảng dạy bộ mụn õm nhạc lớp 5. II- NHIỆM VỤ NGHIấN CỨU. - Nghiờn cứu cú những tài liệu liờn quan. - Khảo sỏt chất lượng để nắm được khả năng học nhạc của học sinh lớp 5. Nguyễn Phú Cường 2 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC - Khảo sỏt đánh giỏ nguyờn nhõn qua số liệu khảo sỏt. - Qua tỡnh hỡnh thực tiễn rỳt ra một số phương phỏp mới để giảng mụn õm nhạc lớp 5 cú hiệu quả. III- ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU. Nội dung chương trỡnh, tài iệu sỏch giỏo khoa, giỏo trỡnh giảng mụn õm nhạc lớp 5. Dạy thực hành tại lớp 5C và lấy lớp 5D làm đối chứng, dự cỏc giờ học bộ mụn cú liờn quan. Hỡnh thức và thể loại bao gồm: tập hỏt, tập đọc, chộp nhạc trong chương trỡnh õm nhạc lớp 5. IV- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. + Phương pháp dạy hát: - Phương phỏp sử dụng đàn (nhạc cụ) - Phương phỏp sử dụng bản đồ. - Phương phỏp luyện thanh trước khi học hỏt. - Phương phỏp uốn nắn những sai sút - Phương phỏp dạy hỏt hoà hợp trong tập thể. + Phương pháp tập đọc, chép nhạc. - Phương phỏp tổ chức trũ chơi qua hỡnh, tiết tấu. - Phương phỏp luyện thanh õm trước khi đọc nhạc - Phương phỏp tập chộp nhạc. B/ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ. I- VỊ TRÍ MễN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC. Âm nhạc là một trong những phương tiện hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ giáo dục. Chính vỡ vậy trong chương trỡnh giỏo dục thế hệ trẻ, giỏo dục õm nhạc được coi là một trong những nội dung quan trọng của lứa tuổi học sinh. Hoạt động âm nhạc có những nét đặc trưng riêng, các em được học nhạc, được tham gia vào các hoạt động phong phú hơn như: nghe nhạc, đọc nhạc, chép nhạc, trũ chơi âm nhạc… vỡ vậy hiệu quả giỏo dục phụ thuộc vào năng lực tổ chức và hoạt dộng của thầy. Nhiệm vụ dạy nhạc trong nhà trường là nhằm đưa õm nhạc đến với trẻ thơ, là điều kiện ban đầu trẻ cảm thụ õm nhạc, hiểu biết nghệ thuật, đó chớnh là những mắt xớch đầu tiờn, quan trọng nhất để khơi dạy ở trẻ những cảm xỳc với õm nhạc và cũn giữ mói trong tõm hồn trẻ suốt cuộc đời. Song quỏ triỡn giỏo dục õm nhạc là một quỏ trỡnh phức tạp gồm nhiều giai đoạn và liờn tục cựng với quỏ trỡnh đào tạo con người xuất phỏt từ nhõn cỏch phỏt triển toàn diện của trẻ, căn cứ vào đặc điểm của mụn nghệ thuật õm nhạc và trờn cơ sở lứa tuổi của trẻ mà nhiệm vụ giỏo dục õm nhạc của trẻ bao gồm: Nguyễn Phú Cường 3 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC - Giỏo dục õm nhạc bằng phỏt triển năng lực cảm thụ tai nghe thụng qua tập hỏt, tập đọc nhạc, tập ghi chộp nhạc để trẻ cảm nhận sõu sắc về nội dung tỏc phẩm. - Mở rộng õm nhạc gõy ấn tượng cho trẻ để trẻ làm quen với những tỏc phẩm đa dạng, sự lựa chọn nhận xột mỗi tỏc phẩm theo cảm xỳc của mỡnh. - Để thực hiện được nhiệm vụ và nội dung chương trỡnh giảng dạy mụn õm nhạc phải đảm bảo những yờu cầu: + Cung cấp kiến thức cơ sở õm nhạc cần thiết, những kĩ năng hoạt động õm nhạc cho giỏo viờn dạy chuyờn nhạc. + Trang bị phương phỏp giảng dạy kết hợp cỏc phõn mụn trong chương trỡnh bồi dưỡng tỡnh cảm và thị hiếu nghệ thuật, khả năng tổ chức cỏc hoạt động õm nhạc trong nhà trường, phương phỏp dạy õm nhạc phải tuõn theo những nguyờn tắc chung của phương phỏp dạy học, phương phỏp dạy hỏt và dạy nhạc cho trẻ phải dạy đại trà cho tất cả mọi học sinh khụng chỉ bồi dưỡng và dạy cho cỏc em cú năng khiếu, cú những năng lực đặc biệt về õm nhạc. II- TèNH HèNH THỰC TIỄN. Trong quỏ trỡnh giảng dạy và tỡm hiểu phương phỏp dạy hỏt nhạc của rất nhiều đồng nghiệp tụi được biết: đa số giỏo viờn lờn lớp với hỡnh thức thầy truyền thụ kiến thức cú sẵn trong tài liệu, sỏch giỏo khoa với cỏc phương phỏp dạy học cũ, chủ yếu là truyền miệng, hỏt, đọc nhạc mẫu, học sinh khụng hiểu, thụ động nghe và bắt trước theo thầy. Bờn cạnh đó một số trường vẫn chưa đủ giỏo viờn dạy riờng cho bộ mụn này, do vậy giỏo viờn chủ nhiệm vẫn phải kiờm nhiệm dạy bộ mụn này, đến giờ học hỏt giỏo viờn chủ nhiệm chỉ cho học sinh ghi đầu bài và dạy học sinh hỏt theo cỏch truềyn miệng, vẫn cũn hiện tượng học sinh hỏt sai nhiều, phần tập đọc, chộp nhạc bỏ qua coi như khụng cú trong chương trỡnh vỡ giỏo viờn khụng chuyờn chỉ biết sơ qua về nốt nhạc chứ khụng dựa vào giai điệu chớnh cú trong bài để dạy học sinh sao cho đúng. Một số trường cú giỏo viờn chyờn nhạc thỡ lờn lớp khụng cú đồ dựng dạy học, khụng sử dụng được nhạc cụ dạy học sinh theo phương phỏp cũ: thầy hỏt mẫu, trũ hỏt theo lối bắt trước, giỏo viờn chuyờn nhạc vẫn chưa chỳ trọng vào việc giảng dạy phõn mụn này, chỉ cú một số rất ớt cú giỏo viờn cú ý thức nghiờn cứu bài dạy trước khi lờn lớp và sử dụng hợp lý đồ dựng dạy học. Nhỡn chung cỏc giỏo viờn chuyờn chưa đi sõu nghiờn cứu để khỏm phỏ phương phỏp dạy học cho phự hợp, đạt hiệu quả, hay núi một cỏch khỏc là giỏo viờn dạy hỏt nhạc chưa biết đổi mới phương phỏp dạy học để phỏt huy khả năng vốn cú của học sinh. Cú thể núi đây là vấn đề bức xỳc, là trở ngại lớn để thực hiện mục tiờu giỏo dục toàn diện, phỏt huy năng khiếu bẩm sinh của cỏc em. Đối với học sinh lớp 5 thỡ việc học hỏt, học nhạc cú lợi hơn vỡ cỏc em đó lớn, cơ quan phỏt õm của cỏc em phỏt triển hơn, cú ý thức học tập và tiếp thu bài tốt hơn. Để nắm bắt tỡnh hỡnh học bộ mụn õm nhạc của học sinh lớp 5 tụi đó theo dừi quỏ trỡnh học của cỏc em thấy chất lượng cũn rất thấp, phần lớn cỏc em vẫn chưa cảm thụ hết mụn nghệ thuật này.Qua trao đổi với học sinh lớp 5 tụi thấy hầu hết cỏc em rất thớch học nhạc, học hỏt nhưng lại khụng hiểu thế nào là hỏt đúng Nguyễn Phú Cường 4 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC nhạc, hỏt cú truyền cảm... cũn phần đọc, chộp nhạc thỡ cỏc em chỉ biết đọc theo thầy và chộp theo thầy chứ khụng hiểu theo cỏch: đọc hiểu, chộp hiểu. Để thực hiện nhiệm vụ đổi mới phương phỏp dạy học của Bộ Giỏo dục và Đào tạo năm 2007 – 2008 về bộ mụn õm nhạc ở trường Tiểu học, tụi đó đi xõm nhập thực tế và dự giờ ở một số trường cú giỏo viờn chuyờn, khảo sỏt chất lượng đầu năm của học sinh tại trường, từ đó rỳt ra một số phương phỏp ỏp dụng giảng dạy bộ mụn õm nhạc lớp 5 đạt hiệu quả. Ngay từ đầu năm tụi đó tiến hành khảo sỏt chất lượng học hỏt nhạc của cỏc em khối 5 và đi sõu nghiờn cứu thực nghiệm ở lớp 5D và lớp 5C tại trường làm đối chứng. Phiếu kiểm tra cú nội dung như sau: 1. BÀI KIỂM TRA KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG Mụn: Âm nhạc Cõu 1: (5đ) Em hóy hỏt và biểu diễn bài “Reo vang bỡnh minh” và cho biết tờn nhạc sĩ sỏng tỏc? Cõu 2: (3đ) Trỡnh bày đoạn nhạc sau cú sử dụng dấu quay lại: Cõu 3: (2đ) Chộp lại đoạn nhạc dưới đây và điền tiếp (tờn nốt) vị trớ cỏc nốt trờn khuụng. 2. Kết quả khảo sỏt Giỏi Lớp Sĩ số 5C 5D Khỏ TB Yếu Thái độ SL % SL % SL % SL % Thớch Khụng thớch 30 3 10 9 30 15 50 3 10 25 5 34 3 8,82 12 35,29 18 52,94 1 2,94 28 6 Nguyễn Phú Cường 5 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC 3. Đánh giá kết quả khảo sát. - Kết quả khảo sát của 2 lớp, xét về mặt bằng tôi thấy kết quả đạt được như vậy là rất thấp, chỉ có một số ít bài giỏi và khá, bài dưới trung bỡnh và trung bỡnh là nhiều. Xột về hứng thỳ học tập thỡ cỏc em học sinh đều không thích học mônnày vỡ sợ lờn biểu diễn cũn ngượng ngùng, e ngại, sợ sệt, đây là một thực trạng rất dáng lo ngại trong tiết dạy hỏt vỡ đó là môn nghệ thuật đáng lẽ phải thu hút được sự hứng thú yêu thích học môn này của học sinh. Nếu đội ngũ giáo viên của chúng ta không biết đổi mới phương pháp dạy học, không biết phát huy khả năng vốn có và khám phá năng khiếu bẩm sinh của cỏc em thỡ sẽ khụng cú được tiết dạy hát đạt kết quả cao. - Từ những vấn đề trờn tụi đó tỡm hiểu ra nguyờn nhõn để cú hướng khắc phục những tồn tại trong việc dạy và học. * Nguyờn nhõn: - Nguyờn nhõn lớn vẫn là giỏo viờn chưa biết phối kết hợp cỏc phương phỏp sao cho hợp lý để ỏp dụng vào trong bài dạy, truyền thụ kiến thức phải mang tớnh vừa sức, phự hợp với lứa tuổi để giỳp cỏc em học yếu, cỏc em khụng cú năng khiếu xoỏ bỏ những mặc cảm tự ti thỡ đều cú thể học được bộ mụn õm nhạc. - Trong quỏ trỡnh giảng dạy đa số giỏo viờn vẫn sử dụng cỏc phương phỏp cũ trong tiết dạy khụng biết sử dụng đồ dựng dạy học, nhất là đánh đàn, chưa thu hỳt được sự yờu thớch, ham muốn của học sinh đối với mụn nghệ thuật này. - Do học sinh khụng nắm bắt kiến thức từ lớp dưới lờn hỏt cũn sợ, ngại ngựng khụng biểu diễn được mà cũn hỏt sai nhiều, thiếu tự tin khi đứng trước tập thể. Phần tập đọc nhạc cũn lỳng tỳng về cao độ và trường độ, khụng biết bỏ đoạn (1) để đọc đoạn (2), chộp nhạc vẫn cũn bẩn, sai vị trớ cỏc nốt trờn khuụng. Học sinh tiếp thu cũn thụ động, khụng tạo cho mỡnh được tớnh bạo dạn khi đứng trước tập thể, khi lờn hỏt, biểu diễn học sinh vẫn cũn sợ, e ngại thỡ làm sao cú thể biểu diễn và hỏt hay được. - Vậy làm thế nào để học sinh lớp 5 học tốt mụn õm nhạc? Điều đó phụ thuộc rất lớn vào phương phỏp, cỏch tổ chức dạy học của giỏo viờn. Mỗi chỳng ta đều phải biết vận dụng linh hoạt cỏc phương phỏp dạy học và đổi mới phương phỏp thỡ mới phỏt huy được hết khả năng của học sinh, tự cỏc em tỡm ra kiến thức cho bản thõn mỡnh, đó là cỏch “hỏt khụng hay nhưng cỏc em vẫn cú thể hỏt đỳng được”, như vậy giờ dạy hỏt mới đạt hiệu quả cao. III- VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT. Xuất phỏt từ vị trớ và tầm quan trọng của việc dạy mụn õm nhạc ở lớp 5 đồng thời sau khi nắm bắt được những ưu điểm, hạn chế của phương phỏp dạy học cũ, tụi đó nghiờn cứu và đổi mới phương phỏp dạy õm nhạc bằng cỏch hướng vào giải quyết những vấn đề sau: 1. Giỳp giỏo viờn sử dụng tốt đồ dựng dạy học, cụ thể như: bản đồ đối với những bài hỏt dõn ca, đàn… và một số phương phỏp như luyện thanh, uốn nắn những sai sút, hỏt hoà hợp trong tập thể. Nguyễn Phú Cường 6 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC 2. Tổ chức cỏc trũ chơi õm nhạc qua hỡnh tiết tấu trong phần tập đọc nhạc nhằm thu hỳt sự chỳ ý và phỏt huy tốt khả năng õm nhạc của học sinh, tạo tớnh tớch cực chủ động sỏng tạo trong việc lĩnh hội kiến thức. 3. Cải thiện phương phỏp dạy mụn õm nhạc để cú phương phỏp và hỡnh thức tổ chức dạy học đạt hiệu quả cao. IV- CÁCH GIẢI QUYẾT. * Những vấn đề chung. Để học sinh lớp 5 tự tin và học tốt mụn õm nhạc đạt hiệu quả đầu tiờn tụi hỡnh thành cho cỏc em một số thúi quen học tập như sau: - Thúi quen khi lờn bảng hỏt khụng e ngại trước tập thể, tập mạnh bạo trong khi mỳa hỏt. - Giờ học phải chỳ ý học hỏt, tập chộp, đọc nhạc dưới sự chỉ đạo của giỏo viờn. - Biết vận dụng vào nhạc để hỏt cho đúng, phải tạo cho mỡnh kiến thức õm nhạc vững chắc để biết nhận xột, so sỏnh người hỏt sau bài học biết hỏt và đọc, chộp nhạc ở mức độ đơn giản nhất. Về phớa giỏo viờn: - Khi lờn lớp với khuynh hướng nhằm truyền đạt kiến thức õm nhạc sơ đẳng cho học sinh. Để khai thỏc năng khiếu của học sinh, khơi dậy ở cỏc em sự ham hiểu biết, trớ tũ mũ về thế giới õm nhạc. Học sinh cú thể đặt cỏc cõu hỏi liờn quan trong bài với giỏo viờn. - Thật sự chỳ ý trong việc chuẩn bị đồ dựng dạy học hấp dẫn, thu hỳt sự chỳ ý và gõy dựng hứng thỳ được học nhạc của học sinh. Thường xuyờn ỏp dụng cỏc phương phỏp đổi mới và sử dụng phương phỏp trong giờ dạy sao cho hợp lý đối với từng kiểu bài để học sinh khụng bị nhàm chỏn trong tiết học. - Cần chỳ trong rốn luyện và khụng ngừng nõng cao nghiệp vụ chuyờn mụn. * Phương pháp dạy hát. Hướng dẫn học sinh lớp 5 học mụn õm nhạc bao gồm cỏc phương phỏp sau: - Đặc trưng của phương phỏp dạy hỏt ở tiểu học là trờn cơ sở thụng hiểu nội dụng nghệ thuật của bài hỏt, đây là cụng việc trọng tõm của bài học. Ngoài cỏc phương phỏp dạy hỏt cũ, giỏo viờn dạy bằng “phương phỏp truyền miệng”, đó là cỏch thầy, cụ hỏt mẫu trũ hỏt theo thỡ tụi cũn đưa ra một số phương phỏp mới sau: 1. Phương pháp sử dụng nhạc cụ (đàn). Đây là yờu cầu tối thiểu của một tiết dạy hỏt đũi hỏi giỏo viờn chuyờn nhạc phải biết đánh đàn và sử dụng đàn thành thạo. Nhạc cụ dựng trong tiết học đạt hiệu quả nhất vỡ nú là phương tiện để thu hỳt sự hứng thỳ học nhạc của học sinh, đồng thời cũn phải sử dụng cả trong khi dạy hỏt và dạy tập đọc nhạc. Vào đầu tiết dạy hỏt giỏo viờn cú thể hỏt và biểu diễn theo đàn cú õm nhạc điệu kốm theo giỳp cho bài hỏt thờm sinh động, thu hỳt sự chỳ ý của học sinh Nguyễn Phú Cường 7 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC muốn được học hỏt bài đó (với yờu cầu giai điệu ở nhà giỏo viờn phải ghi trước vào đàn) vào dạy bài hỏt. Ngoài giỏo viờn hỏt mẫu ra cú thể học sinh nghe giai điệu bài hỏt (giỳp giỏo viờn đỡ phải hỏt mẫu nhiốu lại làm cho tai nghe của học sinh phỏt triển thờm). Dạy từng cõu giỏo viờn chỉ cần hỏt mẫu một lần, sau đó đánh giai điệu trờn đàn cho học sinh nghe, nú khụng những cú tỏc dụng trong khi dạy hỏt mà cũn cú tỏc dụng sửa sai những cõu khú hỏt. Cõu 2: Trong bài “Những bụng hoa những bài ca” đây là cõu hỏt khú đũi hỏi giỏo viờn phải cú phương phỏp dạy nhanh và đúng. Vậy giỏo viờn đánh giỏ giai điệu trờn đàn nhiều lần và cho học sinh đọc theo nốt nhạc sau theo đàn đọc: Cứ sửa sai như vậy thỡ học sinh chắc chắn hỏt sẽ đúng và chuẩn xỏc. Cỏch sửa sải trờn bàn, bảng phụ cú thể sử dụng tất cả những bài hỏt trong tiểu học. Sửa sai về cao độ, trường độ, dấu luyến đều cú thể dạy được, giỏo viờn sẽ lĩnh hội kiến thức nhanh hơn, tạo tiền đề cho sự phỏt triển õm nhạc của cỏc em sau này. 2.Phương pháp sử dụng bản đồ. Phương phỏp này ỏp dụng khi dạy hỏt những bài dõn ca, đây khụng những sử dụng cho chương trỡnh dạy hỏt lớp 5 mà cũn sử dụng đối với tất cả cỏc lớp cú bài hỏt thể loại dõn ca. Phương phỏp sử dụng bản đồ giỏo viờn cú thẻ sử dụng ở phần giới thiệu bài hỏt dõn ca giỳp học sinh hiểu sõu hơn về xuất xứ bài hỏt, nú là dõn ca của vựng nào, vựng dõn ca đó ở phỏi nào trờn bản đồ. Trờn cơ sở đó cỏc em khụng được đi thăm quan nhưng cũng cú thể hiểu biết sơ lược về vị trớ của dõn tộc đó. Trong phần giới thiệu bài, giỏo viờn treo bản đồ giới thiệu về cỏc dõn tộc cú liờn quan đến bài, sau đó gọi 1 – 2 học sinh lờn chỉ để nhận biết. Mỗi dõn tộc cú một nền văn hoỏ riờng, cỏc vựng dõn ca nằm khắp đất nước nhưng mỗi một bài dõn ca cú những nột đẹp hay riờng, việc sử dụng bản đồ nhằm thu hỳt sự chỳ ý tũ mũ ham hiểu biết của học sinh. Khụng những thế nú cũn tạo cho giờ dạy thờm phong phỳ và sử dụng đồ dựng đạt hiệu quả. VD: Dạy bài 19 học bài hỏt “Hỏt mừng” dõn ca Hrờ (Tõy Nguyờn). Trong phần xuất xứ bài hỏt, giỏo viờn treo bản đồ và giải thớch qua về cỏc dõn tộc. Hỏi: Thế nào là thể loại dõn ca? Gọi 2 học sinh lờn bảng chỉ vựng dõn ca Hrờ (Tõy Nguyờn) Hỏi: Dõn ca cú tỏc giả hay khụng? Vỡ sao? Dõn ca là sự lưu giữ cỏc bài hỏt từ đời này qua đời khỏc bằng cỏch “truyền miệng” xỏc định vị trớ của vựng Hrờ chỉ trờn bản đồ. “Dõn ca cú tỏc giả, do nhiốu người dõn lao động sỏng tỏc. 3. Phương pháp luyện thanh (luyện giọng). Nguyễn Phú Cường 8 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC - Luyện thanh ở đầu tiết học hỏt cú tỏc dụng khởi động, làm mềm mại cơ quan cảm õm và phỏt õm của trẻ. Học sinh sẽ nhạy cảm với việc nghe đúng, hỏt đúng cao độ, phỏt õm và nhả chữ. Luyện thanh đơn giản chỉ tiến hành 2 – 3 phỳt với một thang 5 õm hoặc một vài quóng giai điệu đặc trưng của bài hỏt, sử dụng vài nguyờn õm đáng chỳ ý của bài. VD: Trước khi vào học hỏt giỏo viờn cho học sinh khởi động giọng qua 2 mẫu luyện thanh đơn giản dưới đây: Giáo viên đánh đàn cho học sinh luyện thanh, mẫu một giáo viên đánh ở giọng C dur (trưởng) sau đó tưng lên giọng D (dur) trưởng: R M F M R cứ thế khi thấy học sinh đọc cao độ vừa phải giáo viên lại đánh thấp giọng xuống. Mẫu luyện thành 2 thực hiện tương tực, nếu tiết học hát nào cũng được luyện giọng như vậy thỡ học sinh hỏt sẽ khụng bị mệt, thoỏng giọng trong sỏng hơn, giáo viên cần nhắc học sinh không được gào thét, không được hát to quá và phát ra âm lượng lớn. Các em chỉ nên hát với âm lượng từ nhỏ, hơi nhỏ tới mạnh vừa (từ p, mp tới mf) vỡ đặc điểm cơ thể trẻ nói riêng là cơ quan phát âm cũn rất non nút, cỏc em rất chúng mệt. Trong khi hỏt giỏo viờn nờn cho học sinh nghỉ, hỏt luõn phiờn hoặc chuyện trũ của thầy và trũ làm được như vậy giáo viên sẽ bảo vệ được sức khoẻ và giọng hát cho trẻ. Phương phỏp luyện thanh giỳp học sinh cả về đọc và nghe nhạc, phỏt triển õm vang, trũn ấm. Nếu làm được như vậy ở tất cả cỏc tiết học thỡ sẽ phỏt triển giọng hỏt của học sinh sau này. 4. Phương pháp uốn nắn những sai sót. Trong quỏ trỡnh học hỏt, học sinh tập hỏt cú sai sút là điều thường thấy, nhất là trẻ ớt tham gia ca hỏt, hỏt bài khú cũng làm cỏc em bối rối. Bởi vậy thầy giỏo khụng nờn nụn núng, hoang mang, sửa chữa cú nhiều thủ phỏp những quy tụ ở chỗ khụng làm cho người hỏt luống cuống và mặc cảm, cần nõng đỡ cỏc em vui vẻ để vượt qua khú khăn, nhất là đối với những học sinh yếu. Sửa hỏt sai là việc càng cỏ biệt hoỏ càng tốt, giỏo viờn cần tập năng lực phỏt hiện, sau đó cú thể kết hợp việc hỏt mẫu cho rừ ràng hơn với sự nỗ hỗ trợ của cỏc hỡnh dấu trờn bảng gợi ra cảm giỏc õm thanh cho cỏc em. VD: Thấp xuống, trầm xuống: Hỡnh mũi tờn xuống  Cao hơn: Hỡnh mũi tờn lờn  Luyến một nột cong lờn hoặc cong xuống ;  Dài hơn nữa (ngõn) một nột ngang:  Nguyễn Phú Cường 9 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC Cũng cú thể dựng bàn tay để ra dấu “chỳ ý”, “cao lờn”, “trầm một chỳt”, “ngõn dài”, “luyến”, “ngắt”. Bờn cạnh đó ta cũn sửa cho học sinh tập lấy hơi và dựng hơi hợp lý, lấy hơn trong khi hỏt học sinh thường thở hổn hển, mệt mỏi, lấy hơi là hớt hơi qua mũi, miệng, trữ ở phổi rồi đưa dần qua thanh quản để hỏt hết một chặng hơi (cõu hoặc phõn cõu). Khi đó điều kiện thời gian lại lấy hơi tiếp, hỏt tiết. VD: Cõu hỏt sau đây phải lấy hơi 3 lần theo dấu ghi ở đây: “Chẳng nhỡn thấy ve đâu chỉ rõm ran tiếng hỏt, bố trầm bố hoà cao trong màn xanh lỏ đây” (Dàn đồng ca mùa hạ - Nguyễn Minh Châu) Lấy hơi qua mũi, nhưng thực tế nhiều khi phải lấy hơi qua cả miệng mới đủ thời gian cho phộp. Lấy hơi nhẹ là cố gắng để ớt phỏt ra tiếng giú. Khi lấy hơi khụng so vai ưỡn ngực, ngũi hỏt thoả mỏi khụng gũ ộp lấy hơi nhanh là lấy hơi trong thời gian cho phộp (phần nhiều rất ngắn ngủi: một dấu lặng ngắn hoặc thời gian ăn bớt của nốt nhạc đó hỏt) khụng được lỡ nhịp của chặng hỏt sau. Trong khi dạy hỏt cần cú dấu lấy hơi ghi trờn lời ca và ra hiệu cho học sinh lấy hơi thống nhất theo phương ỏn hợp lý đó định. Về phớa phỏt õm thỡ với học sinh ta hiện nay phỏt õm vẫn cũn sai nhiều và đặc biệt đối với tỉnh Hưng Yờn thỡ ngọng nhiều nhất là “l” và “n”. Trong khi hỏt học sinh vẫn cũn sai, ngọng vần, ngọng phụ õm, tiếng hỏt lố nhố hay bị gắt giọng. Do vậy đũi hỏi ở giỏo viờn phải sửa sai cho học sinh về cỏch phỏt õm trong khi hỏt. Nhưng điều trước tiờn là người thầy phải phỏt õm chuẩn mới uốn nắn và sửa sai cho cỏc em được. VD: Bài “Màu xanh quờ hương” Học sinh đều hỏt sai “l” và “n” và ngược lại. Tiếng “nơi đây” học sinh hỏt là “lơi đây” “Lung linh khi mặt trời lờn” thành “lung linh khi mặt trời nờn”. Vỡ vậy, việc uốn nắn những sai sút trong khi hỏt là một điều rất cần thiết để rốn cho cỏc em về dựng hơi, lấy hơi, tư thế ngồi, đứng hỏt phỏt õm chuẩn. Nhưng chỳng ta cần phải thường xuyờn liờn tục quan tõm sửa sai từng kĩ thuật nhỏ trong khi học hỏt thỡ mới phỏt triển được khả năng cảm thụ õm nhạc và học hỏt của học sinh. Song cuối cựng cú thể vẫn phải chấp nhận một số sai sút nhỏ, khụng vỡ cõu nện mà làm học sinh mệt mỏi và chỏn nản trong khi tập hỏt. 5. Phương pháp dạy hát hoà hợp trong tập thể. - Trong giờ học hỏt chỳng ta vẫn thấy học sinh hỏt cũn chưa được đều, người hỏt to, người hỏt nhỏ, hỏt sớm, hỏt chậm. Ở học sinh tiểu học khụng thể trỏnh khỏi tỡnh trạng như vậy song ở trường tiểu học hỡnh thức hỏt là hỏt tập thể (đồng ca, tốp ca, hợp xướng, hỏt tập thể trong lớp và sõn trường) vẫn cũn phổ biến. Giỏo viờn cần phải phõn tớch và giỏo dục học sinh biết biểu hiện tớnh thống nhất và sức mạnh của tập thể trong tiếng hỏt chung, đó là tiếng hỏt hoà hợp là hỏt đều về nhịp điệu, về õm lượng (tức là khụng cú tiếng hỏt e dố, lớ nhớ, khụng cú tiếng hỏt trội Nguyễn Phú Cường 10 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC giọng, gào thột). Cỏc giọng hỏt đều ấm ỏp, trong sỏng, gúp giọng của từng người trong tiếng hỏt chung. Dạy được điều này giỏo viờn cần thường xuyờn khớch lệ những em rụt rố, chưa quen hoạt động tập thể, đồng thời sự tập luyện thường xuyờn chắc chắn sẽ tạo được những ý thức và kĩ năng hỏt hoà hợp trong tập thể. Nếu thực hiện được như vậy sẽ làm cho chất lượng tiếng hỏt ngày một nõng lờn, giọng hỏt của cỏc em được hoà đồng, tạo một sức mạnh phỏt ra õm thanh đều, hay hơn, lại bảo vệ được sức khoẻ và giọng hỏt cho học sinh. * Phương pháp tập đọc chép nhạc. Để tiến hành một tiết dạy đạt hiệu quả, việc chuẩn bị của giỏo viờn trước khi lờn lớp là rất quan trọng, yờu cầu người thầy phải cú năng lực thực sự hỏt hay, tai nghe tốt, cú sự cảm thụ về am nhạc mới gõy được sự ham thớch của học sinh trong giờ học nhạc. Đối với lớp 5 việc đọc nhạc và ghi chộp nhạc là 2 yếu tố rất quan trọng tập đọc nhạc lf tập đọc độ cao và độ dài của õm thanh, luyện cho học sinh tập nhớ cỏc nốt nhạc trờn khuụng qua phần tập ghi nốt nhạc, giỏo viờn cú thể sử dụng thế tay hợc bàn tay 5 ngún tượng trưng cho 5 dũng kẻ trờn khuụng nhạc. Ngoài những phương phỏp cũ về phần tập đọc và ghi chộ nhạ tụi đó đổi mới phần tập đọc và ghi chộp nhạc tụi đó đổi mới thờm phần tổ chức trũ chơi trong hỡnh tiết tấu và một số phương phỏp nhỏ về phần đọc thang õm – chộp nhạc. 1. Phương pháp tổ chức trũ chơi qua hỡnh tiết tấu. Trong tiết tấu bao gồm 2 hoặc 3 phõn mụn là: học hỏt tập đọc hoặc ụn hỏt – chộp nhạc. Do vậy khụng nờn cho học sinh đọc nhạc lõu quỏ sẽ làm cho cỏc em chỏn nản, tiếp thu kiến thức khú hiểu bài học đạt kết quả thấp. Qua tỡnh hỡnh thực tế dự giờ và nghiờn cứu phần tập đọc nhạc tụi sỏng kiến ra phương phỏp tổ chức trũ chơi trong phần tập đọc nhạc nhằm mục đích “học mà chơi, chơi mà học” giỳp học sinh thay đổi khụng khớ học, yờu thớch được chơi trũ chơi nhưng đó chớnh là phương phỏp học đạt hiệu quả nhất. Trũ chơi được tiến hành sau khi tập đọc xong hỡnh tiết tấu, muốn cho học sinh khụng nhàm chỏn và lại nhớ lại được giai điệu của hỡnh tiết tấu thỡ giỏo viờn chuẩn bị bảng phụ chộp sẵn tờn của trũ chơi là: “Bắt trước tiếng động vật qua hỡnh tiết tấu” VD: Bài 12: Bài tập tiết tấu: Đọc hỡnh tiết tấu sau bằng tiếng trống Vỗ tay Rinh tựng tựng tựng rinh rinh tựng tựng tựng Tiếng ếch: ộp ộp ộp ộp ếch ếch ộp ộp ộp Tiếng mốo: Meo meo meo meo meo meo meo meo meo Giỏo viờn làm mẫu cho học sinh nghe cú vỗ tay theo sau đó chia lớp một dóy đóng vai ếch, một dóy đóng vai mốo. Nguyễn Phú Cường 11 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC Cứ tiến hành như vậy cho đến khi học sinh làm thành thạo trong hỡnh tiết tấu thỡ sẽ cho đọc lại tiếng trống. Vậy phương phỏp tổ chức trũ chơi nhưng chớnh lại là học, thực hiện trũ chơi qua hỡnh tiết tấu khụng chỉ ỏp dụng ở lớp 5 mà cú thể ỏp dụng được tất cả cỏc khối lớp cú hỡnh tiết tấu, làm được như vậy giờ học vừa sụi nổi lại đạt kết quả cao. Song khụng nờn lạm dụng trũ chơi quỏ mà khụng để ý đến nội dung bài học. Bố trớ tổ chức trũ chơi trong thời gian vừa phải, khụng nờn làm cho học sinh chơi nhiều sẽ bị nhàm chỏn, bài học sẽ kộm hiệu quả, ở trũ chơi này giỏo viờn trỏnh cho học sinh bắt trước những tiếng động vật khụng hay hoặc khụng cú ớch sẽ mang lại tớnh giỏo dục học sinh qua bài dạy. 2. Phương pháp luyện thang âm. Đây cũng là phương phỏp khởi động giọng trước khi vào phần tập đọc nhạc, giỳp học sinh nắm chức được cao độ, cảm thụ được tai nghe nhạc. Độ cao của giỏo viờn phải đánh trờn đàn để vừa phải phự hợp giọng với học sinh. Mẫu luyện thang õm gồm cú 2 loại: - Đọc cỏc thang õm chớnh: ĐRMSLĐ - Đọc õm ổn định: ĐMSĐ Hoặc luyện cỏc giọng cú liờn quan đến bài tập đọc nhạc ở lớp 5 chỉ cú chừng 20 bài tập đọc nhạc ngắn đơn giản, hầu hết cỏc bài tập đọc nhạc đều soạn theo trớch đoạn của những bài hỏt cú lời ca. Luyện thang õm trước khi tập đọc nhạc là yếu tố quyết định toàn bộ bài dạy, bài học để học sinh chuyển từ học hỏt sang đọc nhạc đỡ bị bỡ ngỡ, đây là giai đoạn quan trọng để bài dạy được phong phỳ và học hỏt, nhạc đạt hiệu quả cao. Dưới đây là 2 mẫu luyện thang õm (khởi động giọng) mà giỏo viờn và học sinh thực hiện trước khi đọc nhạc. - Đọc thang õm chớnh: - Đọc õm ổn định: Trờn cơ sở luyện thang õm trước khi đọc nhạc sẽ tạo cho học sinh thúi quen đọc nhạc ở nhà và ở lớp tạo tiền đề cho việc đọc nhạc ghộp lời ca. Khi học sinh đọc tốt, nắm bắt chắc giai điệu thỡ cỏc em cú thể ghộp lời ca và hỏt được chuẩn xỏ. Từ việc đọc thang õm sẽ tiến hành việc tập đọc nhạc được thuận lợi và phỏt huy được khả năng học nhạc của cỏc em, kể cả cỏc em học kộm cũng dựa vào phương phỏp này để tập đọc nhạc thành thạo. 3. Phương pháp tập đọc nhạc. Nguyễn Phú Cường 12 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC Với phần này cỏc em sử dụng kĩ năng hiểu là chủ yếu, kĩ năng này giỳp cỏc em biết ghi cỏc kớ hiệu trong õm nhạc và hiểu được cỏc kớ hiệ đó. Cỏc em rất dễ nhầm lẫn giữa cỏc kớ hiệu õm nhạc cú khỏi niệm cấu tạo gần giống nhau, vậy giỏo viờn cần hướng dẫn cỏch ghi tỉ mỉ từng nốt nhạc và vị trớ cỏc nốt trờn khuụng. Đầu tiờn tụi hỡnh thành cho học sinh những kĩ năng đơn giản nhất về khuụng nhạc trước khi đưa nốt lờn khuụng nhạc. - Khỏi niệm về khuụng nhạc: khuụng nhạc 5 dũng kẻ 4 khe và khoỏ son (khoỏ son là lối viết cổ của chữ G Hy Lạp) Giới thiệu về khuụng nhạc (cho học sinh nhớ lại): Dòng kẻ Giỏo viờn hỏi: Nốt Đồ nằm ở dũng kẻ nào? Nốt Mi nằm ở dũng kẻ thứ mấy? Nốt Son nằm ở dũng kẻ thứ mấy? Nốt Rờ, Pha, La, Đố nằm ở khe nào? Học sinh nhớ lại vị trớ của nốt Đồ - Dũng kẻ thứ nhất - Dũng kẻ thứ hai - Khe phụ, khe 1, khe 2, khe 3. Việc trước tiờn giỏo viờn cho học sinh nhớ lại dấu lặng đơn và dấu lặng đen. Hỏi: Đoạn nhạc trờn viết ở nhịp? (Nhịp 2/4) Cỏc hỡnh nốt: hỡnh nốt múc đơn, hỡnh nốt đen, hỡnh nốt đen cú chấm dụi, hỡnh nốt trắng. Khõu cuối cựng là gợi ý cho cỏc em nhớ lại tất cả vị trớ cỏc nốt nhạc liờn quan đến bài nhạc trờn. Nắm chắc được các yếu tố như vậy học sinh có htể tự mỡnh chộp nhạc theo ý hiểu chứ khụng phải bắt trước theo thầy. Đây là phương pháp tập chép nhạc đơn giản nhất đũi hỏi học sinh phải suy nghĩ để thực hiện chép một đoạn nhạc đúng và đẹp. Túm lại với phần tập đọc và phần ghi chộp nhạc thỡ giỏo viờn cần phải phối hợp cỏc phõn mụn sao cho hợp lý, đề ra phương phỏp giảng dạy thớch hợp với mỗi phõn mụn nờn sử dụng cỏc kĩ năng như đọc hiểu, ghi hiểu, nghe hiểu. Như vậy giờ học nhạc và ghi chộp nhạc sẽ đạt hiệu quả cao. DẠY KIỂU BÀI THỰC HÀNH Thực hành là nội dung xuyờn suốt quỏ trỡnh dạy và học bộ mụn, thụng qua thực hành để dạy lý thuyết, trờn cơ sở sử dụng thời gian trờn lớp một cỏch tối ưu để tạo điều kiện cho tất cả học sinh được nhỡn, được nghe và được luyện tập trong từng tiết dạy phải tạo được sự hứng thỳ tập bộ mụn của học sinh. Muốn vậy cỏc kiến thức kĩ năng và thực hành õm nhạc trong mỗi bài học phải được biờn soạn cú hệ thống, sao cho dung lượng kiến thức và kĩ năng thực hành của mỗi bài học phải mang tớnh vừa sức. Phương phỏp giảng dạy cỏc phõn mụn phải được cải tiến sỏng tạo, ỏp dụng linh hoạt cho phự hợp với thời lượng tiết học, điều kiện dạy và học đặc biệt phự hợp với trỡnh độ và khả năng học tập của từng lớp học và từng học Nguyễn Phú Cường 13 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC sinh. Sau đây tụi sẽ đi cụ thể vào một tiết dạy hỏt ở lớp 5C trong đó tụi ỏp dụng cỏc phương phỏp đổi mới về việc dạy mụn õm nhạc, để thấy được hiệu quả và chất lượng học hỏt của học sinh lớp 5C, tụi thực nghiệm và lấy 5D làm đối chứng. Bài 25 ễn tập bài hỏt “Màu xanh quê hương” Tập đọc nhạc số 7. I/ YấU CẦU 1. Kiến thức: Hỏt bài “Màu xanh quờ hương” với một tỡnh cảm nhẹ nhàng, duyờn dỏng, biết hỏt và biểu diễn một vài động tỏc mỳa phụ hoạ đơn giản. Học sinh đọc chuẩn xỏc bài tập đọc nhạc số 7 Cho chuẩn cao độ, ỏp dụng tập đoc hỡnh tiết tấu chơi trũ chơi õm nhạc. 2. Kĩ năng. Sử dụng kĩ năng nghe hiểu, đọc hiểu và ghi hiểu. 3. Giỏo dục. Qua bài hỏt giỏo dục học sinh phải biết yờu thớch õm nhạc và đặc biệt là cỏc bài dõn ca của cỏc vựng trong cả nước phải biết giữ gỡn nền văn hoỏ dõn tộc. II/ CHUẨN BỊ: 1. Giỏo viờn - Đàn, bảng phụ (luyện thanh, luyện giọng và bài tập đọc nhạc) - Bản đồ, tranh ảnh về quờ hương - Nghiờn cứu kĩ nội dung bài dạy. 2. Về phớa học sinh. - Vở chộp nhạc. - Xem trước bài học ở nhà. - III/ LấN LỚP. A- KIỂM TRA BÀI CŨ. Hoạt động của thầy Giỏo viờn hỏi: Giờ trước của cỏc em đó học bài gỡ? Của dõn ca nào? Gọi 2 học sinh lờn bảng đưa nốt lờn khuụng. Nguyễn Phú Cường Hoạt động của trũ - Học sinh xung phong trả lời cõu hỏi bài: “Màu xanh quờ hương” của dõn tộc Khơ Me Nam Bộ - Học sinh lờn bảng trỡnh bày đưa vị trớ cỏc nốt trờn khuụng và hỡnh nốt nhạc đó học 14 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC Một học sinh lờn trỡnh bài bài “Màu - Giỏo viờn gọi học sinh lờn bảng bài xanh quờ hương”. hỏt: “Màu xanh quờ hương” Giỏo viờn nhận xột ghi điểm B- DẠY BÀI MỚI. 1. Giới thiệu bài: Giáo viên treo bản đồ. Dẫn bài: Giờ trước thầy đó hướng dẫn cỏc em học hỏt bài “Màu xanh quờ hương” dõn ca Khơme Nam Bộ. Bõy giờ thầy cựng cỏc em đi du lịch đến thăm vựng đồng bằng Nam Bộ qua bản đồ. Như cỏc em đó biết vựng Nam Bộ với diện tớch rất lớn, nằm ở phớa gần cuối của Tổ quốc, nhõn dõn ở đây sống chủ yếu là dựa vào cõy lỳa nước. Vậy em nào lờn chỉ cho thầy biết vựng Nam Bộ nằm ở đâu trờn bản đồ? Tiếp theo thầy giới thiệu với cả lớp bài tập đọc nhạc số 7 với bài “Em tập lỏi ụ tụ”. 2. Phỏt triển bài. Hoạt động của thầy ễn tập bài hỏt “Màu xanh quờ hương” Hoạt động của trũ - Học sinh ngồi đúng tư thế nghe thầy hỏt mẫu 1 – 2 lần. - Hỏt và biểu diễn mẫu theo đàn 1-2 lần - Cả lớp đứng dậy luyện thanh theo cỏc mẫu õm giỏo viờn đánh trờn đàn - Luyện thanh: (giỏo viờn nhắc học sinh Đọc đúng cao độ, trường độ đứng dậy) - Treo bảng phụ Cho học sinh ngồi xuống. Gọi một em đứng dậy đọc lại lời ca. - Học sinh đứng dậy đọc lời ca bài - Bật đàn cho học sinh hỏt lại bài hỏt. “Màu xanh quờ hương” - Giỏo viờn hướng dẫn cỏc động tỏc a/ Luyện thang õm (luyện giọng) - Học sinh đứng dậy luyện thang õm theo đàn. Nguyễn Phú Cường 15 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC - Treo bảng phụ: + Giỏo viờn nhắc học sinh đứng dậy luyện thang õm. + Đọc thang õm chớnh - Luyện thang õm theo độ cao của đàn: ĐRMSLĐ` ĐLSMRĐ` - Luyện õm ổn định theo bảng phụ và đàn: ĐMSĐSMĐ + Đọc õm ổn định b/ Tập tiết tấu (bài tập đọc nhạc số 7) - Giỏo viờn treo bảng phụ - Học sinh quan sỏt và lắng nghe - Giỏo viờn đọc mẫu tiết tấu vài lần sau đó cho học sinh đọc hỡnh nốt và gừ đệm - Giỏo viờn đọc và gừ đệm theo tiết tấu theo tiết tấu. Đơn đơn đơn đơn đen lặng, Đơn đơn đơn đơn đen lặng. Đơn đơn đơn đơn đen nghỉ, Đơn đơn đơn đơn đen nghỉ. Đơn đơn đen, Đơn đơn đen Đơn đơn Học sinh thực hiện theo điều khiển của Đơn đơn đen nghỉ giỏo viờn - Giỏo viờn hướng dẫn cho 1 dóy học hỡnh nốt, 1 dóy tập gừ đệm theo tiết tấu. - Học sinh nhớ lại cỏc bài tập tiết tấu c/ Tập đọc nhạc số 7: Giỏo viờn treo vừa đọc và luyện bảng Em tập lỏi ụ tụ Nhạc và lời: Đoàn Phi Nguyễn Phú Cường 16 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC - Xem trong bài tập trả lời cõu hỏi. - Học sinh trả lời nhịp 2/4 - Giỏo viờn hỏi: Trong bài cú mấy loại hỡnh nốt gỡ? - Cỏc dóy nhúm thực hiện bài tập theo thầy. - Cho biết độ dài của cỏc hỡnh nốt đó> - Bài tập đọc nhạc viết ở nhịp nào? (nhịp 2/4) - Giỏo viờn đọc mẫu khuụng 1, 2 sau đó hướng dẫn lớp thực hiện. C/ TỔNG KẾT BÀI HỌC. - Giỏo viờn hệ thống lại những nội dung đó học. - Nhận xột giờ học (ưu, khuyết điểm) - Nhắc nhở học sinh về nhà học bài. V- KẾT QUẢ. - Sau khi ỏp dụng cỏc phương phỏp đổi mới vào trong quỏ trỡnh dạy thực nghiệm tại lớp 5C, tụi tiến hành kiểm tra chất lượng và cho đối chứng với lớp 5D, kết quả thu được như sau: Giỏi Lớp Sĩ số 5C 5D Khỏ TB Yếu Thái độ Thớch Khụng thớch 16,7 29 1 26,5 30 4 SL % SL % SL % 30 12 40 13 43,3 5 34 9 26,5 16 47 9 SL % Qua kiểm tra khảo sỏt lần này đối chiếu với kết quả khảo sỏt đợt trước tụi thấy chất lượng học hỏt nhạc của cả hai lớp đều tiến bộ, học sinh đó trang bị sơ qua cho mỡnh kiến thức học hỏt nhạc đơn giản. Song điều đáng chỳ ý là đa số học sinh lớp 5C tụi dạy thực nghiệm đó chuyển biến tốt về chất lượng và hứng thỳ học tập, cỏc em đó hiểu biết khỏ vững chắc kiến thức õm nhạc, một số học sinh kộm đó cú ý thức tự học và thớch học mụn hỏt nhạc. Bờn cạnh đó vẫn cũn số ớt học sinh cũn chưa tự tin khi lờn hỏt và biểu diễn, phần tập chộp nhạc vẫn cũn sai nhiều, hiểu biết Nguyễn Phú Cường 17 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC cũn mỏy múc để khắc phục một số yếu điểm đó của học sih tụi tiếp tục nghiờn cứu và giảng dạy tại lớp 5C biết phỏt huy điểm mạnh, hạn chế những yếu điểm, nắm bắt được khả năng học nhạc của học sinh để truyền đạt kiến thức cho cỏc em hỏt hiểu, nghe hiểu và đọc hiểu. Sau quỏ trỡnh giảng dạy tại lớp 5C tụi lại tiến hành kiểm tra khảo sỏt chất lượng ở lớp 5C và lớp 5D, kết quả bài làm và hứng thỳ học tập của học sinh được đánh giỏ qua quỏ trỡnh học tập và qua bài khảo sỏt sau: BÀI KIỂM TRA KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG Mụn: Âm nhạc Câu 1: (5đ) Em hóy trỡnh bày lại mọt trong những bài hỏt đó học? Cho biết tỏc giả sỏng tỏc? Câu 2: (3đ) Trỡnh bày đoạn nhạc sau đây: Cõu 3: (2đ) Hóy chộp lại cõu nhạc sau đây: em nhớ chộp đúng, rừ ràng và đẹp. Cõu 4: Em cú thớch học mụn õm nhạc khụng? Vỡ sao? Kết quả thu được ở hai lớp như sau: Giỏi Lớp Sĩ số 5C 5D Khỏ TB Yếu Thớch Khụng thớch 6,6 30 0 14,7 32 2 SL % SL % SL % 30 17 56,7 11 36,7 2 34 12 35,3 17 50 5 Nguyễn Phú Cường 18 Thái độ SL % ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC Qua so sỏnh kết quả khảo sỏt và theo dừi quỏ trỡnh học tập của hai lớp, lớp 5D làm đối chứng và lớp 5C tôi trực tiếp dạy thực nghiệm, tôi thấy lớp 5C được dạy theo phương pháp đổi mới kết quả đạt được thường xuyên cao và tiến độ rất nhanh vỡ cỏc em được hoạt động một cách tích cực, chủ động sáng tạo được tiếp xúc với kiến thức một cách khoa học, sinh động, dễ hiểu, thường xuyên được rèn luyện kĩ năng học tập. Hầu hết học sinh lớp 5C rất có hứng thú học hát nhạc, trong giờ học hát các em đó vận dụng tốt kiến thức của thầy, biến cỏi khụng cú thành kiến thức thực sự của mỡnh, đa số các em hát và biểu diễn tốt, tự tin vào khả năng, kể cả các em yếu kém cũng thích học nhạc vỡ cỏc em đó được sử dụng kĩ năng nghe hiểu, đọc hiểu và ghi hiểu. Như vậy kết quả khảo sát là rất khả quan và tiến triển tốt. VI- NHỮNG HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU. Qua một số phương ỏn “giỳp học sinh lớp 5 học tốt mụn hỏt nhạc” mà tụi đó nghiờn cứu và ỏp dụng giảng dạy tại trường. Trong quỏ trỡnh ỏp dụng tụi được biết: vỡ kiến thức õm nhạc trong trường Tiểu học là rất rộng, cú liờn quan đến một số bộ mụn khỏc như: mụn địa, mụn văn… cho nờn phương phỏp mà tụi đưa ra chắc chắn sẽ cú nhiều hạn chế, trong thời gian tới tụi cố gắng tỡm hiểu và khắc phục những hạn chế đó và tiếp tục đi saõ nghiờn cứu về phương phỏp giảng dạy bộ mụn hỏt nhạc trong trường Tiểu học núi chung và của lớp 5 núi rieờg ngày một hoàn thiện hơn. Với tụi, mỗi ngày lờn lớp tụi mong muốn tỡm được phương phỏp giảng dạy hay và khụng ngừng nõng cao trỡnh độ chuyờn mụn, học hỏi đồng nghiệp để trang bị cho mỡnh một kho tàng kiến thức õm nhạc phục vụ cho nền giỏo dục trồng người, đồng thời giỳp học sinh học tốt mụn õm nhạc này, tạo một cỏi “nền õm nhạc” vững chắc cho học sinh trong cuộc sống cũng như trong học tập. VII- NHỮNG KẾT LUẬN SAU KHI TIẾN HÀNH. Qua quỏ trỡnh khảo sỏt, nghiờn cứu đổi mới phương phỏp và phương phỏp giảng dạy thực nghiệm tại lớp 5C tụi thấy cỏc em hỏt rất tốt, yờu thớch õm nhạc, hoạt động õm nhạc hứng thỳ và rất mong muốn được học bộ mụn này. Vậy làm thế nào để học sinh lớp 5 học tốt mụn hỏt nhạc? Điều đó cũn phụ thuộc phần lớn vào phương phỏp, kĩnăng truyền đạt kiến thức của thầy, đũi hỏi mỗi người giỏo viờn cần nghiờn cứu kĩ bài dạy, chuẩn bị đầy đủ đồ dựng dạy học, biết tổng hợp cỏc phương phỏp dạy học mới. Trong giờ dạy cần sử dụng linh hoạt cỏc phương phỏp phỏt huy khả năng sỏng tạo của học sinh, thực sự biết đổi mới phương phỏp dạy học, đa dạng cỏc loại hỡnh hoạt động trong tiết dạy hỏt như tổ chức trũ chơi, tập đọc tiết tấu, đọc nhạc… lời giảng của giỏo viờn cần cụ đọng, ngắn gọn, sỳc tớch để thu hỳt sự chỳ ý của học sinh. Nắm chắc yờu cầu của từng loại bài đề ra phương phỏp giảng dạy phự hợp để giờ dạy đạt hiệu quả. Biết kết hợp với phõn mụn sao cho hợp lý (thường là một tiết bao gồm 2 hoặc 3 phõn mụn: tập hỏt, đọc và ghi chộp nhạc). Rốn luyện kĩ năng đọc hiểu, ghi hiểu và nghe hiểu giỳp học sinh bạo dạn và tự tin hơn. Nguyễn Phú Cường 19 ĐỀ TÀI: PHƯƠNG PHÁP DẠY HÁT TẬP THỂ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC VIII- ĐIỀU KIỆN ÁP DỤNG. Với tỡnh hỡnh thực tế hiện nay, một số trường vẫn chưa đủ giỏo viờn dạy hỏt nhạc, nhưng toụ vẫn đưa ra một số vấn đề và cải thiện phương phỏp dạy học “Hướng dẫn học sinh lớp 5 học tốt mụng hỏt nhạc”. Xột về khả năng nhận thức thỡ sỏng kiến này cú thể ỏp dụng rộng rói với cỏc khối như: khối 1, 2, 3, 4. Song để ỏp dụng tốt và đạt hiệu quả cao thỡ cần cú cỏc điều kiện sau: 1. Đối với nhà trường. - Phải trang bị đàn Organ, bản đồ, tranh ảnh, sỏch tham khảo, đồ dựng tập đọc nhạc, cỏc loại nhạc cụ gừ (thanh phỏch, song loan, trống con…) - Phải cú đầy đủ cỏc trang thiết bị phục vụ việc dạy và học mụn õm nhạc như: tăng õm, loa đài. - Phải cú phũng giỏo dục nghệ thuật để phục vụ dạy và học cho bộ mụn. 2. Đối với giáo viên chuyên môn. - Phải cú trỡnh độ đào tạo chuyờn ngành Trung học sư phạm õm nhạc. - Giỏo viờn phải biết sử dụng những nhạc cụ quen dựng, cú phương phỏp dạy õm nhạc cho học sinh một cỏch cơ bản, dễ hiểu, dễ tiếp thu. 3. Đối với học sinh. - Phải cú đầy đủ sỏch giỏo khoa mụn õm nhạc. - Phải cú một số nhạc cụ gừ. - Phải cú vở ghi chộp nhạc. IX- KIẾN NGHỊ. Việc thực hiện dạy bộ mụn õm nhạc trong trường tiểu học hiện nay cũn gặp rất nhiều khú khăn về cụng tỏc giảng dạy cũng như học tập của học sinh do cũn thiếu một số thiết bị phục vụ cho việc dạy và học. Vỡ vậy tụi kiến nghị với cỏc cấp lónh đạo đặc biệt là Phũng Giỏo dục và Đào tạo quan tõm, trang bị và tạo điều kiện về cơ sở vật chất, đồ dựng dạy học để đảm bảo cho việc dạy và học mụn õm nhạc được tốt hơn. Hoàn Long, ngày 20 tháng 4 năm2011 Người viết Nguyễn Phú Cường Nguyễn Phú Cường 20