Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Phương hướng và giải pháp nhằm phát triển kinh tế trang trại của tỉnh trong thời...

Tài liệu Phương hướng và giải pháp nhằm phát triển kinh tế trang trại của tỉnh trong thời gian tới.

.DOC
29
68
84

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu HiÖn nay xu híng quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ diÔn ra trªn toµn thÕ giíi. Sù giao thoa gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ trë thµnh mét phÇn kh«ng thÓ t¸ch rêi khái sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng râ rÖt. C¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu nhËn râ ®îc r»ng sù phån vinh cña mçi d©n téc ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ t¬ng quan nhÊt thÓ ho¸ nÒn kinh tÕ toµn cÇu. ViÖc hµng lo¹t c¸c khu vùc kinh tÕ vïng do mét sè côm quèc gia thµnh lËp ®· t¹o ra nh÷ng khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng; c¸c quèc gia thµnh viªn dîc hîp t¸c trao ®æi mËu dÞch víi nhau mét c¸ch thuËn lîi dùa trªn nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång, trªn thÕ m¹nh cña mçi níc ®îc khai th¸c triÖt ®Ó. Qua ®ã ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng trëng cña c¸c nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¸c tæ chøc nh: liªn minh ch©u ¢u(EU); vïng th¬ng m¹i tù do B¾c Mü (Nafta); tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸- Th¸i B×nh D¬ng (ASEAN) v.v.. ®· phÇn nµo chøng minh ®îc tÝnh u viÖt cña sù hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ vµ lµm thay ®æi bé mÆt nÒn kinh tÕ toµn cÇu trong thêi gian qua. ViÖc hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ víi ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn lµm cho khèi lîng s¶n phÈm ngµy cµng lín, cho nªn ®ßi hái mét chÕ ®é lu th«ng trao ®æi réng r·i, ®a ph¬ng. ChÕ ®é b¶o hé mËu dÞch kh«ng cßn ph¸t huy ®îc thÕ m¹nh cña m×nh trong giai ®o¹n míi. M« h×nh kinh tÕ thÕ giíi ®· thay ®æi. Sù ph¸t triÓn tù do bu«n b¸n, nhu cÇu th¬ng m¹i ®· toµn cÇu ®· ph¸ vì h×nh thøc b¶o trî vµ chÕ ®é b¶o hé mËu dÞch lçi thêi. Do vËy, viÖc ViÖt Nam gia nhËp ASEAN vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh¸c lµ mét híng ®i ®óng ®¾n vµ tÊt yÕu. Hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ sÏ më ra nh÷ng triÓn väng, vËn héi míi cho nÒn kinh tÕ níc ta lµ mét quyÕt s¸ch ®óng ®¾n, gãp phÇn to lín ®Ó thùc hiÖn con ®êng c¸ch m¹ng XHCN; lµm cho d©n giµu, níc m¹nh. 1 Ch¬ng I ASEAN-Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. I. Sù ra ®êi cña ASEAN. 1. Nh÷ng tiÒn ®Ò chñ quan - kh¸ch quan: ViÖc hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ gäi t¾t lµ ASEAN (Association of southeast Asian Nation) ®îc thµnh lËp ngµy 8-8-1967 lµ kÕt qu¶ cña sù ®Êu tranh néi bé trong khu vùc vµ søc Ðp tõ bªn ngoµi. §©y lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña lÞch sö. ASEAN ®îc thµnh lËp chÝnh do ®ßi hái mang tÝnh cÊp b¸ch cña thêi ®¹i: ®ã lµ xu híng liªn kÕt ®Ó ph¸t triÓn. Tríc khi ASEAN ra ®êi, ë §«ng Nam ¸ ®· cã vµi cè g¾ng cña c¸c níc trong khu vùc nh»m thµnh lËp mét tæ chøc liªn kÕt §«ng Nam ¸. Mét tæ chøc tiÒn th©n cña ASEAN ®· ra ®êi lµ HiÖp héi §«ng Nam ¸ (Association of southeast Asia - ASA) bao gåm 3 níc Malaixia, Thai Lan, Philipin ®îc thµnh lËp vµo n¨m 1961. Tæ chøc nµy ra ®êi trªn c¬ së ý tëng vÒ 1 hiÖp íc h÷u nghÞ vµ hîp t¸c kinh tÕ §«ng Nam ¸. ý tëng nµy do cùu thñ tíng Malaixia Tuncu Abdul Rakhanan, ®a ra (1-1954) sau c¸c buæi héi ®µm cña «ng víi tæng thèng Philipin vµ Malaixia cßn cã mét sè níc sÏ tham gia ký kÕt lµ Mianma (MiÕn §iÖn); Campuchia; In®«nªxia; Lµo; Th¸i Lan; vµ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, c¸c níc trung lËp ë §«ng Nam ¸ tá ra thËn träng ®èi víi viÖc thµnh lËp hiÖp héi nµy. MiÕn §iÖn, Campuchia, Lµo vµ In®«nªxia tõ chèi ra nhËp tæ chøc trªn. ViÖc tõ chèi nµy cã thÓ b¾t nguån tõ t×nh h×nh §«ng Nam ¸ lóc ®ã rÊt phøc t¹p. ë §«ng D¬ng lóc nµy cã hai khèi ®èi ®Çu quyÕt liÖt lµ: 3 níc §«ng D¬ng víi cuéc c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc ®Êu tranh thùc hiÖn c¸ch m¹ng d©n chñ ë nam ViÖt Nam víi bªn kia lµ chÝnh quyÒn bï nh×n cã hËu thuÉn cña Mü víi ®ång minh lµ Philipin vµ Th¸i Lan. C¸c níc trung lËp thËn träng kh«ng muèn bÞ l«i kÐo vµo vßng tranh chÊp. ViÖc gia nhËp ASA víi nh÷ng thÕ lùc th©n Mü sÏ t¹o sù nhÇm lÉn vÒ b¶n chÊt cña ASA dÉn tíi ®èi ®Çu v« lý víi c¸c níc ®ang tiÕn hµnh c¸c cuéc c¸ch m¹ng. Do vËy, ASA chØ cßn cã 3 thµnh viªn lµ Th¸i Lan, Philipin, Malaixia. ThÓ chÕ cña ASA ®îc x¸c ®Þnh t¹i héi nghÞ B¨ng Cèc (6-1961) tuyªn bè B¨ng Cèc nªu lªn nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc nµy lµ ph¸t triÓn hîp t¸c kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt gi÷a c¸c níc héi viªn. Nhng chØ mét thêi gian ng¾n sau ®ã ASA bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng do m©u thuÉn néi bé trong tæ chøc nµy. N¨m 1962 Malaixia vµ Philipin bïng næ tranh 2 chÊp vÒ l·nh thæ ë eo biÓn Xa Ba ®ång thêi khi liªn bang Malaixia thµnh lËp vµo th¸ng 9-1963 ®· bÞ Philipin mét thµnh viªn cña ASA cïng Indonexia tõ chèi c«ng nhËn. ASA lóc nµy bÞ nhËn ch×m trong m©u thuÉn néi bé tæ chøc. MÆt kh¸c, ASA lµ tæ chøc chØ víi 3 thµnh viªn còng víi mèi liªn kÕt láng lÎo kh«ng ®ñ søc m¹nh ddeera t¹o ®îc uy tÝn trªn trêng quèc tÕ, môc ®Ých ®Æt ra cho viÖc thµnh lËp tæ chøc nµy bÞ ph¸ s¶n hoµn toµn. Cïng xuÊt hiÖn víi ý tëng thµnh lËp tæ chøc ASA ®Çu n¨m 60 kÕ ho¹ch thµnh lËp nhãm níc gåm Malaixia, Philipin vµ Indonexia gäi t¾t lµ Maphilindo còng gÆp thÊt b¹i trong trøng níc do mét trong 3 h¹t nh©n cña ý tëng nµy lµ Indonexia víi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i híng vÒ nhãm ¸- Phi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ®Çu víi Malaixia do v× coi níc nµy lµ s¶n phÈm, con ®Î cña chñ nghÜa ®Õ quèc vµ c¬ së hîp t¸c tæ chøc nµy chØ bã hÑp ë c¸c quèc gia chñng téc M· Lai. Do vËy, Maphilindo kh«ng ®îc sö ñng hé cña c¸c quèc gia thuéc nhãm chñng téc kh¸c. §©y lµ yÕu tè c¬ b¶n cïng víi sù ®èi ®Çu néi bé cña tæ chøc t¹o ra hËu qu¶ lµm kÕ ho¹ch nµy sôp ®æ. MÆc dï viÖc x©y dùng ASA vµ Maphilindo kh«ng thµnh c«ng nhng nhu cÇu hîp t¸c ph¸t triÓn trong khu vùc l¹i cµng ®îc cñng cè vµ ngµy mét bøc xóc sau ®ao chÝnh ë Indonexia, chÝnh quyÒn Xuhacto ®· thùc hiÖn hµng lo¹t ®æi míi trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, tËp trung nhiÒu vµo mèi quan hÖ víi nh÷ng níc l¸ng giÒng, huû bá chÝnh s¸ch ®èi ®Çu víi ph¬ng t©y. Indonexia tiÕn hµnh b×nh thêng ho¸ quan hÖ víi c¸c níc cã cïng chÕ ®é chÝnh trÞ trong khu vùc, thùc hiÖn viÖc chÊm døt ®èi ®Çu víi liªn bang Malaixia, hµnh ®éng nµy cña Indonexia ®· th¸o gì ®îc mét ngßi næ xung quanh tiÒm Èn trong khu vùc §«ng Nam ¸ (8-1966 hai bªn ®· ký ®îc hiÖp ®Þnh gi¶ng hoµ). Cïng thêi kú ®ã, quan hÖ ngo¹i giao gi÷a Indonexia vµ Philipin còng ®îc kh«i phôc l¹i. Nh÷ng biÕn ®æi ®ã ®· thæi vµo ®êi sèng chÝnh trÞ vµ quan hÖ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c níc trong khu vùc mét luång sinh khÝ míi. Hy väng kh«i phôc l¹i ASA cã ®iÒu kiÖn ®Ó nhen nhãm. T¹i héi nghÞ cña uû ban thêng trùc cña tæ chøc nµy 3-1966 vµ t¹i cuéc häp cña bé trëng ngo¹i giao c¸c níc ASA c¸c thµnh viªn ®· bµn vÒ viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn dù ¸n hîp t¸c kinh tÕ. MÆc dï kh«ng khÝ hoµ b×nh vµ ®èi tho¹i cã xu híng bao trïm, m©u thuÉn trong néi bé tæ chøc dêng nh ®· mÊt ®i, ®êng lèi ®èi ngo¹i xÝch l¹i gÇn ph¬ng t©y ®îc mét sè nîc trong khu vùc thùc hiÖn phÇn nµo ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cñng cè, t¨ng cêng ho¹t ®éng cña ASA sau thêi gian dµi khñng ho¶ng. Tuy vËy, Indonexia víi nh÷ng tÝnh to¸n riªng cña m×nh vÉn tõ chèi kh«ng tham gia ASA (Indonexia ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña ASA víi d©n sè ®«ng nhÊt §«ng Nam ¸ ®¶o quèc mªnh m«ng nµy sÏ ®ãng mét vai trß to lín gãp phÇn t¹o uy tÝn v÷ng ch¾c cho 3 ASA trªn diÔn ®µn quèc tÕ ). Tuy kh«ng gia nhËp ASA, Indonexia vÉn lu«n mong muèn hîp t¸c khu vùc ®Ó ®a ®Êt níc tho¸t khái khã kh¨n. Mong muèn nµy chÝnh lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù h×nh thµnh mét tæ chøc hîp t¸c khu vùc trong t¬ng lai. Trªn c¬ së t×nh h×nh khu vùc §«ng Nam ¸ thêi gian nµy cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng: sù thÊt b¹i cña ASA vµ Maphilindo, viÖc thay ®æi chÝnh quyÒn ë Indonexia sau ®¶o chÝnh qu©n sù 1965 lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan thuËn lîi cho sù h×nh thµnh ASEAN. Tuy nhiªn, sù ra ®êi cña tæ chøc hîp t¸c khu vùc nµy cßn dùa trªn mét sè yÕu tè bªn ngoµi còng nh nh÷ng tÝnh to¸n riªng cña c¸c níc héi viªn vµ kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi mét ®éng lùc quan träng ®ã lµ xu híng liªn kÕt ngµy mét thóc b¸ch trong khu vùc. 2. Sù ra ®êi cña hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ vµ ph¸t triÓn ASEAN. a. Sù ra ®êi cña hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. -C¸c quèc gia §«ng Nam ¸ cã sù kh¸c biÖt víi nhau vÒ nhiÒu mÆt nh: v¨n ho¸, tÝn ngìng, chñng téc, tr×nh ®é ph¸t triÓn, kinh tÕ .v.. Nhng bªn c¹nh ®ã c¸c níc cã nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång. Trong qu¸ khø hÇu hÕt c¸c níc héi viªn ®Òu lµ c¸c thuéc ®Þa cña ®Õ quèc, tinh thÇn ®éc lËp d©n téc ®îc hun ®óc qua thêi gian, ý thøc vÒ gÝa trÞ ®éc lËp ®îc g¾n chÆt víi ý chÝ cña nh©n d©n c¸c níc (chØ cã Th¸i Lan lµ níc tr¸nh ®îc viÖc trë thµnh thuéc ®Þa). C¸c quèc gia nµy chØ míi giµnh ®îc ®éc lËp sau thÕ chiÕn thø hai. V× vËy, c¸c níc héi viªn ®Òu chèng l¹i c¸c h×nh thøc cña chñ nghÜa ®Õ quèc, thùc hiÖn ®êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp coi ®©y lµ mét trong nh÷ng t tëng xuyªn suèt vµ quan träng nhÊt trong ®êng lèi l·nh ®¹o ®Êt níc. Mong muèn cã vÞ trÝ v÷ng vµng trong khu vùc , æn ®Þnh ®Ó x©y dùng quèc gia - d©n téc, cñng cè nÒn ®éc lËp, tËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ lµ môc tiªu cña mçi níc. ViÖc Mü leo thang chiÕn tranh ë §«ng D¬ng,tranh giµnh ¶nh hëng víi c¸c níc lín nh Liªn X«- Trung Quèc lµm cho c¸c níc s¸ng lËp lo ng¹i sÏ cã ®ông ®é gi÷a c¸c cêng quèc vµ ¶nh hëng tíi c¸c môc tiªu cña mçi níc. Do vËy, c¸c thµnh viªn nµy cho r»ng biÖn ph¸p ®Ó cøu vÉn t×nh h×nh lµ ®oµn kÕt c¸c níc trong khu vùc vµo trong mét tæ chøc nhÊn m¹nh ®Õn hîp t¸c t¨ng cêng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ theo ®uæi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®éc lËp. Coi ®©y lµ tÊm l¸ ch¾n v÷ng ch¾c ®Ó chèng l¹i sù thèng trÞ cña c¸c cêng quèc bªn ngoµi. Bªn c¹nh c¸c yÕu tè chñ quan trong khu vùc cßn cã c¸c yÕu tè bªn ngoµi t¸c ®éng vµo viÖc h×nh thµnh tæ chøc ASEAN. Ta cÇn thÊy r»ng c¸c trµo lu h×nh thµnh chñ nghÜa khu vùc trªn thÕ giíi sau chiÕn tranh thÕ giíi II nh sù ra ®êi cña céng ®ång kinh tÕ ch©u ¢u (EEC) khu vùc thîng m¹i tù do Mü- Latinh (LAFTA); thÞ trêng chung ch©u Mü (CACM) ®· t¸c 4 ®éng kh«ng nhí tíi viÖc h×nh thµnh ASEAN. Trªn c¬ së c¸c nh©n tè chñ quan vµ kh¸ch quan ®ã c¸c níc §«ng Nam ¸ ®Òu nhËn thÊy r»ng viÖc h×nh thµnh mét tæ chøc khu vùc sÏ thóc ®Èy sù t»ng trëng kinh tÕ th«ng qua hîp t¸c kinh tÕ,bu«n b¸n, ph©n c«ng lao ®éng, cñng cè t×nh ®oµn kÕt khu vùc, n©ng cao ®îc uy tÝn cña c¸c níc nhá, võa trong khu vùc vµ trªn trêng quèc tÕ, trªn c¬ së hîp t¸c khu vùc sÏ t¹o ra ®îc c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò x· héi mµ c¸c níc thµnh viªn gÆp ph¶i cã hiÖu qu¶ nhÊt. Víi mong muèn ®ã cuèi n¨m 1966 Thanat Khoman, nguyªn bé trëng ngo¹i giao Th¸i Lan ®· b¾t ®Çu chuyÓn ®Ò ¸n lËp tæ chøc §«ng Nam ¸ vÒ hîp t¸c khu vùc tíi bé trëng ngo¹i giao c¸c níc §«ng Nam ¸. Tuy nhiªn tõ dù th¶o tíi hiÖn thùc ph¶i tr¶i c¸c cuéc ®µm ph¸n kÐo dµi ®Ó gi¶i quyÕt kh¸ nhiÒu bÊt ®ång gi÷a c¸c níc thµnh viªn. Cuèi cïng quan ®iÓm cña Indonexia ®· ®îc c¸c níc chÊp nhËn ®Ó cã thÓ thµnh lËp ®îc tæ chøc ASEAN. Sau nhiÒu cuéc th¶o luËn th¸ng 8-1967 bé trëng ngo¹i giao 5 níc: Th¸i Lan, Malaixia, Philipin,Indonexia,Xinhgapo ®· häp t¹i B¨ng Cèc vµo ngµy 8-8-1967 vµ ra tuyªn bè B¨ng Cèc vÒ viÖc thµnh lËp hiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸ (ASEAN) b. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ASEAN - Thêi kú 1967-1971: ASEAN ra ®êi vµo thêi kú ®îc coi lµ khñng ho¶ng cña khu vùc §«ng Nam ¸. T¹i ViÖt Nam, Mü ®· dÊn s©u vµo cuéc chiÕn tranh x©m lîc vµ ngµy cµng trë nªn thÊt b¹i nÆng nÒ, ph¶i ¸p dông häc thuyÕt Nichson tõng bíc leo thang chiÕn tranh. C¸ch m¹ng §«ng D¬ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ nhËn ®îc sù ñng hé cña nh©n lo¹i yªu chuéng hoµ b×nh. Anh ph¶i rót qu©n khái kªnh Xuy-ª vµ rót c¸c c¨n cø qu©n sù ë Malaixia. Trong khi ®ã Liªn X« vµ Trung Quèc tÝch cùc t¨ng cêng ¶nh hëng cña m×nh ë khu vùc §«ng Nam ¸. ë mét gãc ®é nhÊt ®Þnh cã thÓ nãi ASEAN ra ®êi nh»m ®èi phã víi nh÷ng khã kh¨n néi bé vµ nh»m ng¨n chÆn lµn sãng x· héi chñ nghÜa tõ phÝa ®«ng vµ phÝa b¾c, chèng l¹i sù bµnh tríng cña níc lín. - Thêi kú 1971-1976: Trªn thùc tÕ cho tíi ®Çu nh÷ng n¨m 70, ASEAN vÉn cha cã biÓu hiÖn lµ thùc hiÖn ®îc môc tiªu ®· ®Ò ra. Ngµy 2711-1971, ASEAN ra tuyªn bè Ruala L¨mpo vÒ khu vùc hoµ b×nh, tù do, trung lËp(Tuyªn bè Zopfan). §Õ quèc Mü ph¶i ký hiÖp ®Þnh Paris chÊp nhËn thÊt b¹i ë ViÖt Nam. Nçi lo sî hiÖu øng §«-mi-no sÏ lan réng tõ ViÖt Nam sang toµn khu vùc sau chiÕn th¾ng §«ng D¬ng. Héi nghÞ cÊp cao lÇn thø nhÊt ASEAN ®îc tæ chøc t¹i Ba-li (Indonexia 1976) t¹i ®ã hiÖp íc th©n thiÖn vµ hîp t¸c ë §«ng Nam ¸ (TAC) ®îc ký kÕt vµ trë thµnh v¨n kiÖn mang tÝnh nÒn t¶ng cho ASEAN vµ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc duy tr× hoµ b×nh æn ®Þnh trong khu vùc. Víi tªn gäi hiÖp íc Ba-li hiÖn nay 5 kh«ng chØ cã c¸c níc §«ng Nam ¸ lµ thµnh viªn hiÖp íc mµ nhiÒu níc ë Trung, Nam ¸; ch©u ¢u còng ®îc ®Ò ra triÓn väng tham gia. Thêi kú nµy còng lµ thêi ®iÓm c¸c níc ASEAN lÇn lît thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt Nam. - Thêi kú 1976-1978: Sau cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng vµ thèng nhÊt ®Êt níc cña ViÖt Nam, 2 n¨m lµ mét giai ®o¹n ng¾n ngñi nhng nã ®ãng vai trß quan träng trong lÞch sö ASEAN. Trong thêi kú nµy ASEAN “r¶nh rang” ®Ó dÇn thÓ chÕ ho¸ c¬ cÊu tæ chøc cña m×nh, ®Þnh ra c¬ chÕ héi nghÞ bé trëng ngo¹i giao (AHM); lËp ban th ký ASEAN ®Æt t¹i Jakarta-Indonexia, thµnh lËp 5 uû ban hîp t¸c kinh tÕ vµ 4 uû ban hîp t¸c chuyªn ngµnh. Hîp t¸c kinh tÕ b¾t ®Çu ®îc chó träng cïng víi viÖc tæ thÓ chÕ ho¸ mèi quan hÖ víi c¸c ®èi t¸c hîp t¸c th«ng qua c¬ chÕ ®èi tho¹i gi÷a ASEAN víi c¸c níc Mü, liªn minh ch©u ¢u, óc New zealand, NhËt, Canada vµ sau nµy lµ Hµn Quèc, Ên §é. - Thêi kú 1979-1990 :Trong suèt mét thËp kû, Campuchia trë thµnh chñ ®Ò chÝnh mang tÝnh chi phèi trong hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng cña ASEAN. §©y còng lµ thêi kú ASEAN ®øng vÒ phÝa Trung Quèc vµ ph¬ng t©y chèng l¹i ViÖt Nam, hµnh ®éng nµy tiÕp diÔn tíi cuèi thËp kû 80 khi vÊn ®Ò Campuchia ®îc gi¶i quyÕt. N¨m 1984 Brun©y Danexalam lµ thµnh viªn thø 6 cña ASEAN. Thêi kú nµy ph¸t triÓn kinh tÕ m¹nh mÏ cña c¸c níc thµnh viªn ASEAN. Tèc ®é t¨ng tr¬ngr kinh tÕ trong nhiÒu n¨m liÒn cña Sinhgapo, Malayxia,Thai Lan ®¹t møc 2 con sè. ASEAN ®· ®a ra hµng lo¹t ch¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ trong giai ®o¹n nµy nh: ch¬ng tr×nh liªn doanh c«ng nghiÖp (AIJV), ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan(PAT). VÞ trÝ cña ASEAN trªn trêng quèc tÕ ®îc n©ng cao. - Thêi kú 1990 tíi nay: Sau mét lo¹t nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ trªn thÕ giíi nh: Liªn X« sôp ®æ, §«ng ¢u tan r·, thêi kú hËu chiÕn tranh l¹nh ®· b¾t ®Çu. Trong khu vùc Mü rót qu©n khái Philipin, hiÖp ®Þnh vÒ Campuchia ®îc ký kÕt, ViÖt Nam vµ Trung Quèc b×nh thêng ho¸ quan hÖ, lÞch sö ASEAN còng ®îc lËt sang mét trang míi. ASEAN t¨ng cêng hîp t¸c víi c¸c níc §«ng D¬ng, t¹o m«i trêng æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn, qua ®ã më réng thÞ trêng, t¨ng søc ®èi phã víi c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Träng t©m c¸c ho¹t ®éng cña ASEAN lµ hîp t¸c kinh tÕ. Héi nghÞ cÊp cao ASEAN lÇn thø 4 häp t¹i Singapo ®· quyÕt ®Þnh hoµn thµnh tiÕn tr×nh thiÕt lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) vµo n¨m 2006. B»ng viÖc t¹o, ViÖt Nam ký hiÖp íc Bali, trë thµnh quan s¸t viªn cña ASEAN ý tëng mét §«ng Nam ¸ ®· ®îc x©y dùng nÒn mãng. N¨m 1995 ViÖt nam trë thµnh thµnh viªn thø 7 cña ASEAN, Lµo, Mianma ®îc kÕt n¹p 6 n¨m 1997 ®· ®a ASEAN lªn 9 thµnh viªn vµ tiÕn tíi ASEAN 10 vµo n¨m 1999 khi CamPuChia ®îc kÕt n¹p. VÒ mÆt an ninh chÝnh trÞ 7 - 1993 ASEAN quyÕt ®Þnh thµnh lËp diÔn ®µn khu vùc ASEAN (ARF) gåm 18 níc trong vµ ngoµi khu vùc (6 níc ASEAN, Mü, NhËt, Trung Quèc, Hµn Quèc, Nga, Canada, Liªn minh Ch©u ¢u, óc, NewZeaLand, ViÖt Nam, Lµo, Papua New Guinea). Cã thÓ nãi ASEAN ®· dÇn chuyÓn ho¸ tõ mét tæ chøc chÝnh trÞ thµnh mét tæ chøc chÝnh trÞ - kinh tÕ khu vùc. TiÕng nãi cña ASEAN trong c¸c diÔn ®µn quèc tÕ ngµy cµng ®¸ng kÓ. ViÖc c¸c cêng quèc tham gia c¬ chÕ héi nghÞ sau héi nghÞ Bé trëng ngo¹i giao ASEAN (PNC) còng phÇn nµo nãi lªn ®iÒu ®ã. 3. Vµi nhËn xÐt vÒ HiÖp Héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ vµ ý nghÜa cña ho¹t ®éng nghiªn cøu nµy víi thùc tiÔn ViÖt Nam. + Khi ASEAN ra ®êi cã nhiÒu tranh c·i vµ nghi ngê vÒ tÝnh chÊt vµ môc ®Ých cña ASEAN. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ c¬ cÊu cña 5 níc thµnh viªn ASEAN, trong 5 thµnh viªn nµy cã 2 níc héi viªn cña tæ chøc qu©n sù hiÖp íc §«ng Nam ¸ (SEATO) (Philippin vµ Th¸i Lan). SEATO lµ mét tæ chøc chèng céng. Níc nµy ®Òu ký víi Mü hiÖp íc phßng thñ chung vµ cã vai trß trong c¸c ho¹t ®éng x©m lîc cña Mü t¹i §«ng D¬ng. Bèn trong n¨m níc ASEAN cã c¨n cø qu©n sù Mü vµ níc ngoµi trªn l·nh thæ cña m×nh. Do vËy c¸c häc gi¶ ASEAN ®· cho r»ng: “Nh©n tè quan träng ban ®Çu ®a ®Õn sù h×nh thµnh ASEAN kh«ng ph¶i lµ nh©n tè kinh tÕ mµ lµ nh÷ng tÝnh to¸n vÒ chÝnh trÞ vµ an ninh. Tuy nhiªn, cha thÓ ®ång nhÊt ASEAN víi SEATO. Sù ra ®êi vµ tån t¹i cña ASEAN chÝnh lµ s¶n phÈm ®îc t¹o ra tõ c¸c mong muèn vµ xu thÕ vËn ®éng thêng trùc trong khu vùc. C¸c níc thµnh viªn ASEAN ph¶i ®èi phã víi c¸c phong trµo trong níc vµ cã cïng môc tiªu lµ mong muèn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. C¸c nh©n tè ®ã kÕt hîp víi sù th¸ch thøc míi cña t×nh h×nh khu vùc quèc tÕ lµm cho ASEAN lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt xuÊt phÊt tõ nguyÖn väng cña c¸c níc khu vùc hîp t¸c trªn c¬ së b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi. Tæ chøc nµy thóc ®Èy quan hÖ h÷u nghÞ, gi¶i quyÕt æn tho¶ hoÆc gi¶m nhÑ c¸c m©u thuÉn vµ tranh chÊp gi÷a c¸c héi viªn ®Ó cã thÓ tËp trung vµo ®èi phã víi c¸c th¸ch thøc ®èi néi vµ ®èi ngo¹i, thùc hiÖn tèt nhiÖm vô kinh tÕ, x· héi trong tõng quèc gia. Tuy viÖc thµnh lËp ASEAN nh»m mét môc ®Ých lín lµ chèng sù bµnh tríng cña ®Õ quèc nhng ASEAN vÉn tranh thñ sù gióp ®ì phßng thñ cña Mü - Anh, dïng chÝnh s¸ch hoµ b×nh - hîp t¸c cña m×nhh cïng víi viÖc lîi dông m©u thuÉn gi÷a c¸c níc lín ®Ó cñng cè vµ n©ng cao tiÕng nãi cña tæ chøc. + Trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch vÒ tÝnh chÊt, ®êng lèi cña tæ chøc ASEAN cho thÊy u tiªn hµng ®Çu cña c¸c níc khi tham gia tæ chøc nµy lµ 7 mong muèn ®¹t ®îc sù æn ®Þnh vµ an ninh chÝnh trÞ, vµ muèn cã sù tin cËy, b¶o ®¶m an ninh tõ c¸c níc l¸ng giÒng, lÊy hîp t¸c kinh tÕ th¬ng m¹i - nÒn t¶ng cña hîp t¸c khu vùc ®Ó ®¶m b¶o sù æn ®Þnh ®ã. MÆt kh¸c qua vai trß cña ASEAN - mét tæ chøc khu vùc, thÕ vµ lùc cña c¸c níc héi viªn ®îc n©ng lªn trong quan hÖ víi c¸c níc lín, t¹o ®µ ph¸t huy tèi ®a søc m¹nh cña m×nh. Tuy nhiªn c¸c níc thµnh viªn cã quy m« kh¸c nhau víi ®êng lèi ph¸t triÓn ®Êt níc cã nh÷ng ®iÓm kh«ng gièng nhau víi ¶nh hëng cña m©u thuÉn qu¸ khø nªn cã thÓ cã nh÷ng hoµi nghi vÒ sù thµnh c«ng cña ASEAN. Nh÷ng sù hîp t¸c ngµy cµng thµnh c«ng cña ASEAN ®· chøng tá hîp t¸c ®em l¹i lîi Ých lín h¬n c¸c m©u thuÉn d©n téc vµ thµnh qu¶, ®em l¹i tõ qu¸ tr×nh hîp t¸c ®· th¸o gì dÇn nh÷ng trë ng¹i vµ m©u thuÉn ®ã. Víi tiªu chÝ lµ nh»m x©y dùng mét ASEAN æn ®Þnh, an ninh vµ ph¸t triÓn. C¸c níc §«ng Nam ¸ g¾n bã víi nhau trong ASEAN phÊn ®Êu ®¶m b¶o cho nh©n d©n vµ c¸c thÕ hÖ sau cã hoµ b×nh tù do vµ thÞnh vîng. Hîp t¸c ASEAN ®îc nªu trong tuyªn bè ASEAN kh«ng bao gåm ®iÒu kho¶n hç trî quèc phßng mµ chØ ®Ò cao hîp t¸c chÝnh trÞ kinh tÕ. (§©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n cña ASEAN so víi SEATO). Do vËy, ASEAN kh«ng thÓ lµ mèi ®e do¹ cho an ninh khu vùc vµ hoµ b×nh thÕ giíi. * ý nghÜa cña ho¹t ®éng nghiªn cøu ASEAN: - ViÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu vÒ sù ra ®êi, tån t¹i cña ASEAN ®em l¹i lîi Ých cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cëi më, mong muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ cña chóng ta. §Ó cã thÓ t×m kiÕm ®èi t¸c hîp t¸c trªn c¬ së t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau vµ cung cã lîi theo tinh thÇn cña chñ tr¬ng, ®êng lèi cña §¶ng th× viÖc t×m nh÷ng quèc gia, tæ chøc cã cïng môc ®Ých, ®êng lèi, môc tiªu víi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ta lµ rÊt cÇn thiÕt. Nghiªn cøu ASEAN gióp t×m ra ®îc ®êng lèi, môc tiªu ho¹t ®éng vµ b¶n chÊt cña tæ chøc. Tõ ®ã cã thÓ tiÕn hµnh c«ng t¸c trªn nh÷ng lÜnh vùc ®îc hai phÝa quan t©m. ViÖc t×m hiÓu vÒ tæ chøc ASEAN gióp nh©n d©n ViÖt nam thªm hiÓu biÕt vÒ nh÷ng quèc gia l¸ng giÒng, gãp phÇn kh«ng nhá gi¸o dôc tinh thÇn ®oµn kÕt khu vùc cho quÇn chóng nh©n d©n. Khi cã sù hiÓu biÕt vÒ ASEAN, ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong phèi hîp ho¹t ®éng chung víi ASEAN, thóc ®Èy sù thµnh c«ng cña môc ®Ých v× mét ASEAN hoµ b×nh, ®oµn kÕt, hng thÞnh vµ uy tÝn ngµy mét ®îc n©ng cao, trong ®ã ViÖt Nam còng sÏ cïng nhÞp ph¸t triÓn víi khu vùc nh»m ®¹t ®îc môc tiªu d©n giÇu, níc m¹nh. II - Môc tiªu, nguyªn t¾c ho¹t ®éng, c¬ cÊu tæ chøc cña ASEAN. 8 1, Môc tiªu cña hiÖp héi quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN) (1967 tíi nay) + Lóc míi thµnh lËp môc tiªu mµ ASEAN ®Æt lªn hµng ®Çu lµ môc ®Ých chÝnh trÞ, chó träng hîp t¸c tay ®«i gi÷a c¸c níc trong khu vùc, c¶i thiÖn kh«ng khÝ chÝnh trÞ gi÷a c¸c quèc gia. Cµng vÒ sau do cã sù thay ®æi vÒ t¬ng quan lùc lîng ë khu vùc cïng víi sù biÕn ®æi chiÕn lîc cña c¸c níc lín, xuÊt hiÖn míi ®e do¹ ®èi víi an ninh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ASEAN trë nªn g¾n bã víi nhau h¬n. ý tëng hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµ mét môc tiªu quan träng cña ASEAN. Sau hai thËp kû vÊn ®Ò kinh tÕ bÞ ®Æt xuèng hµng thø yÕu tíi héi nghÞ cÊp cao ASEAN IV t¹i Singapor th¸ng 1 - 1992 vÊn ®Ò hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ ®îc ®Æt ë vÞ trÝ u tiªn cao. T¹i héi nghÞ nµy ASEAN vµ hiÖp ®Þnh u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (Cept) ®Ó thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (gäi t¾t lµ AFTA) trong vßng 15 n¨m tõ 1993 ®Õn 2008. Héi nghÞ cÊp cao ASEAN häp t¹i B¨ng Cèc ®· thóc ®Èy viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò t¨ng cêng hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c níc thµnh viªn. (Tho¶ thuËn rót ng¾n thêi gian thùc hiÖn AFTA tõ 15 n¨m xuèng cßn 10 n¨m vµ thËm chÝ cã thÓ hoµn thµnh tríc thêi h¹n 2003, më réng hîp t¸c ASEAN sang lÜnh vùc míi nhê dÞch vô, së h÷u trÝ tuÖ, lËp khu vùc ®Çu t ASEAN. Héi nghÞ cÊp cao ASEAN 6 t¹i Hµ Néi mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh chÝnh s¸ch hîp t¸c kinh tÕ, thóc ®Èy qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt nh÷ng hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, cñng cè c¸c chÕ ®é tµi chÝnh, thÞ trêng vèn, t¨ng cêng gi¸m s¸t dßng vèn... Kiªn ®Þnh thùc hiÖn ®êng lèi hîp t¸c h÷u nghÞ, t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn cña c¸c quèc gia. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch v× mét §«ng Nam ¸ hoµ b×nh æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn ®ång ®Òu. Tõ nh÷ng ho¹t ®éng vµ t«n chØ cña ASEAN trong thêi gian qua ta cã thÓ x¸c ®Þnh môc tiªu c¬ b¶n cña ASEAN lµ: - Thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, tiÕn bé x· héi vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ trong khu vùc, b»ng nç lùc cña m×nh liªn kÕt l¹i trªn tinh thÇn b×nh ®¼ng hîp t¸c nh»m t¨ng cêng c¬ së cho mét céng ®ång c¸c níc §«ng Nam ¸ hoµ b×nh vµ thÞnh vîng. - Thóc ®Èy hoµ b×nh vµ æn ®Þnh khu vùc trªn tinh thÇn nhÊt qu¸n t«n träng c«ng b»ng vµ tu©n thñ ph¸p luËt trong quan hÖ gi÷a c¸c níc thuéc khu vùc vµ nguyªn t¾c cña hiÕn ch¬ng liªn hiÖp quèc. - Xóc tiÕn hîp t¸c tÝch cùc vµ gióp ®ì lÉn nhau trong c¸ch thøc ®µo t¹o vµ nghiªn cøu trong lÜnh vùc gi¸o dôc, nghÒ nghiÖp, kü thuËt vµ hµnh chÝnh. - Hîp t¸c h÷u hiÖu h¬n ®Ó sö dông nÒn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp cña m×nh ph¸t triÓn mËu dÞch kÓ c¶ nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò vÒ bu«n b¸n 9 quèc tÕ; c¸c s¶n phÈm s¬ chÕ, c¶i tiÕn c¬ së vËn t¶i vµ liªn l¹c n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n c¸c níc trong khu vùc. - Thóc ®Èy viÖc nghiªn cøu tæng thÓ mäi mÆt cña c¸c níc §«ng Nam ¸, nh»m t¨ng cêng sù hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a c¸c níc trong khu vùc. - Duy tr× hîp t¸c chÆt chÏ vµ cïng cã lîi víi c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc cã cïng môc ®Ých víi ASEAN vµ th¨m dß mäi con ®êng ®Ó t¨ng cêng hîp t¸c gi÷a c¸c níc thµnh viªn víi nhau. + Ngoµi nh÷ng môc tiªu trªn cßn cã nh÷ng môc tiªu kh¸c lµ: - X©y dùng §«ng Nam ¸ thµnh khu vùc hoµ b×nh, tù do vµ trung lËp. - QuyÕt t©m xóc tiÕn nh÷ng cè g¾ng cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o sù c«ng nhËn vµ t«n träng §«ng Nam ¸ nh mét khu vùc hoµ b×nh, tù do, trung lËp kh«ng cã sù can thiÖp tõ bªn ngoµi cña c¸c cêng quèc díi bÊt kú h×nh thøc nµo. 2. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña ASEAN. + §Ó cã thÓ thùc hiÖn ®îc nh÷ng môc tiªu mµ tæ chøc ASEAN híng tíi cÇn ph¶i cã c¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng lµm chøc n¨ng ®Þnh híng cho ho¹t ®éng cña khèi nãi chung vµ víi tõng quèc gia thµnh viªn nãi riªng. C¸c nguyªn t¾c cña tæ chøc hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ®· thÓ hiÖn mong muèn thóc ®Èy t×nh h÷u nghÞ, hoµ b×nh vÜnh viÔn, sù hîp t¸c l©u bÒn gi÷a nh©n d©n c¸c níc tham gia tæ chøc. Néi dung c¬ b¶n cña c¸c nguyªn t¾c nµy ®îc ghi nhËn trong hiÖp íc th©n thiÖn vµ hîp t¸c ë §«ng Nam ¸, phï hîp víi hiÕn ch¬ng Liªn HiÖp Quèc, tuyªn bè cuèi cïng cña Héi nghÞ ¸ - Phi ë B¨ng §ung (25 - 04 - 1955) tuyªn bè B¨ng Cèc 8 - 8 - 1967 vµ tuyªn bè ký t¹i CuaLaL¨mp¬ 27 - 11 1971. Trong ch¬ng I, ®iÒu 2 cña hiÖp íc th©n thiÖn vµ hîp t¸c ë §«ng Nam ¸ (HiÖp íc BaLi 24 - 02 - 1976) ghi nh©n c¸c nguyªn t¾c. a. Cïng t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, b×nh ®¼ng toµn vÑn l·nh thæ vµ b¶n s¾c d©n téc cña tÊt c¶ c¸c níc. b. QuyÒn cña c¸c d©n téc, quèc gia ®îc tån t¹i mµ kh«ng cã sù c¹n thiÖp, lËt ®æ hay søc Ðp tõ bªn ngoµi. c. Kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau. d. Gi¶i quyÕt tranh chÊp hoÆc bÊt ®ång b»ng biÖn ph¸p hoµ b×nh e. Kh«ng ®e do¹, sö dông vò lùc. f. Hîp t¸c cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c níc. Nh vËy chøng tá ASEAN lµ mét liªn minh hîp t¸c vÒ chÝnh trÞ, qu©n sù, kh«ng ph¶i lµ mét liªn minh qu©n sù. 3. C¬ cÊu tæ chøc cña ASEAN 10 Theo ®iÒu 2 tuyªn bè B¨ng Cèc 1967, ®îc bæ sung vµ cô thÓ ho¸ b»ng c¸c v¨n kiÖn kh¸c, bé m¸y c¬ cÊu tæ chøc cña ASEAN bao gåm: + C¬ quan cao nhÊt lµ héi nghÞ cÊp cao c¸c nhµ l·nh ®¹o cña c¸c quèc gia thµnh viªn (l·nh ®¹o chÝnh phñ) cã chøc n¨ng v¹ch ra ®êng lèi cho tõng thêi kú. + Héi nghÞ bé trëng c¸c ngµnh chuyªn m«n. + C¸c uû ban thêng trùc ASEAN do Bé trëng ngo¹i giao c¸c níc ®¨ng cai lµm chñ tÞch vµ ®¹i sø c¸c níc thµnh viªn kh¸c, cã nhiÖm vô chuÈn bÞ cho c¸c cuéc häp hµng n¨m vµ héi nghÞ bÊt thêng cña Héi nghÞ cÊp Bé trëng nãi trªn. + C¸c uû ban chuyªn m«n (gåm viªn chøc vµ chuyªn gia cña c¸c níc thµnh viªn). + ASEAN cã 5 uû ban kinh tÕ: Th¬ng m¹i vµ du lÞch c«ng nghiÖp n¨ng lîng vµ tµi nguyªn, l¬ng thùc vµ n«ng nghiÖp. Liªn l¹c vµ giao th«ng vËn t¶i, tµi chÝnh vµ ng©n hµng. Cã 4 uû ban vÒ v¨n ho¸ lµ: - Khoa häc kü thuËt - V¨n ho¸ vµ th«ng tin - Ph¸t triÓn x· héi. - Ng©n quü + Ban th ký: §îc thµnh lËp n¨m 1978 (theo ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng 1976); trô së ®Æt t¹i Giacacta, cã nhiÖm vô phèi hîp theo dâi vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng cña ASEAN. * Tõ c¬ cÊu tæ chøc cña ASEAN ta cã thÓ nhËn thÊy tæ chøc nµy kh«ng ph¶i lµ mét tæ chøc siªu quèc gia chØ ®¹o c¸c níc thµnh viªn mµ lµ c¬ quan phèi hîp c¸c ho¹t ®éng cña c¸c níc héi viªn, dung hoµ quyÒn lîi d©n téc cña mçi níc víi quyÒn lîi cña tÊt c¶ c¸c níc thµnh viªn. III - Vai trß cña ASEAN víi sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña khu vùc §«ng Nam ¸ vµ sù æn ®Þnh cña thÕ giíi. 1. Trong lÜnh vùc chÝnh trÞ: + Víi t c¸ch lµ tæ chøc cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. ASEAN ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù æn ®Þnh, tån t¹i cña khu vùc vµ thÕ giíi. Víi ®êng lèi ®èi ngo¹i hoµ b×nh, t¹o lËp mèi ®oµn kÕt gi÷a c¸c níc trong khu vùc, t¨ng cêng tiÕp xóc víi c¸c níc vµ tæ chøc quèc tÕ, tÊt c¶ c¸c níc §«ng Nam ¸ giê ®©y ®Òu tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh hîp t¸c v× hoµ b×nh æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Víi chÝnh s¸ch ®èi tho¹i, hîp t¸c cïng nhau gi¶i quyÕt m©u thuÉn b»ng con ®êng chÝnh trÞ ASEAN ®· biÕn khu vùc §«ng Nam ¸ tõ mét ®iÓm nãng trë thµnh mét trong nh÷ng khu vùc cã nÒn an ninh chÝnh trÞ - æn ®Þnh nhÊt trªn thÕ giíi, mèi xung ®ét gi÷a c¸c quèc gia th«ng 11 qua vai trß cña ASEAN ®· ®îc gi¶i quyÕt ªm thÊm b»ng con ®êng ®èi tho¹i. Th«ng qua ASEAN, c¸c níc §«ng Nam ¸ ®· cã tiÕng nãi, quan träng trªn trêng quèc tÕ, víi tinh thÇn ®oµn kÕt khu vùc, b»ng hµnh ®éng cña m×nh ASEAN trë thµnh mét lùc lîng ®ñ m¹nh ®Ó ng¨n chÆn mu ®å thèng trÞ cña c¸c thÕ lùc bªn ngoµi, gi÷ g×n ®îc b¶n s¾c cña khu vùc, b¶o vÖ ®îc nÒn ®éc lËp, tù chñ cña c¸c quèc gia thµnh viªn. 2. Trong lÜnh vùc kinh tÕ: + C¸c quèc gia §«ng Nam ¸ trong ASEAN lµ nh÷ng níc võa vµ nhá. NÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu. Søc m¹nh kinh tÕ cña hÇu hÕt c¸c níc thµnh viªn cha ®ñ ®Ó cã thÓ cã tiÕng nãi quyÕt ®Þnh trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Víi c¬ chÕ hîp t¸c, ASEAN ®· trë thµnh mét thÞ trêng to lín ®Çy høa hÑn ®èi víi mçi níc thµnh viªn. Hîp t¸c kinh tÕ khu vùc gãp phÇn thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ cña mçi níc, ®ång thêi ASEAN víi søc m¹nh cña sù tËp trung cña nhiÒu nÒn kinh tÕ trë thµnh c¸nh cöa ®Ó c¸c níc thµnh viªn bíc ra bªn ngoµi hîp t¸c víi c¸c khèi, tæ chøc kinh tÕ lín trªn thÕ giíi. Víi tiÒm n¨ng to lín vÒ nhiÒu mÆt, ngµy nay ASEAN víi t c¸ch lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng vµ cã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao nhÊt thÕ giíi ®ang trë thµnh mét khu vùc cã søc hÊp dÉn ®Çu t cña níc ngoµi. Qua ®ã sù v÷ng m¹nh vÒ kinh tÕ cña c¸c níc thµnh viªn cµng ®îc cñng cè, søc m¹nh kinh tÕ cña khu vùc t¨ng lªn gãp phÇn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ cña ASEAN víi c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c. ASEAN trë thµnh mét m¾t xÝch quan träng, kh«ng thÓ thiÕu trong chuèi liªn kÕt kinh tÕ thÕ giíi vµ cã vai trß quan träng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña khu vùc. 3. Trong mét sè lÜnh vùc kh¸c: - ASEAN lµ cÇu nèi hîp t¸c gi÷a c¸c níc thµnh viªn trong c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, khoa häc kü thuËt. Sù giao lu, hîp t¸c, trao ®æi cña c¸c níc trong ASEAN cñng cè thªm t×nh ®oµn kÕt khu vùc, ®a sù tiÕn bé cña khèi lªn ngang tÇm thÕ giíi, gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé cña nh©n lo¹i. 12 Ch¬ng II Hîp t¸c kinh tÕ ASEAN - ViÖt Nam. I - ViÖt Nam gia nhËp ASEAN. Cïng n»m trong khu vùc §«ng Nam ¸. Qua tõng thêi kú quan hÖ ViÖt nam - ASEAN cã sù th¨ng trÇm kh¸c nhau, tuú t×nh h×nh vµ hoµn c¶nh quèc tÕ trong chiÕn tranh l¹nh vµ sau chiÕn tranh l¹nh ASEAN lu«n cã nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau, quan träng trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña níc ta. 1. Quan ®iÓm cña chÝnh phñ ViÖt Nam vÒ tæ chøc ASEAN vµ møc ®é quan hÖ cña chóng ta víi tæ chøc nµy. a. Giai ®o¹n 1967 - 1978. - Vµo cuèi nh÷ng n¨m 1960 t×nh h×nh §«ng D¬ng cã sù diÔn biÕn phøc t¹p. Cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n §«ng D¬ng chèng can thiÖp Mü vµ tay sai ®ang ngµy mét lín m¹nh. HiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸ ra ®êi n¨m 1967 trong bèi c¶nh §«ng Nam ¸ ®ang cã sù ®èi ®Çu gi÷a c¸c thÕ lùc kh¸c nhau. C¸c níc trong ASEAN ®Òu Ýt nhiÒu cã sù dÝnh lÝu tíi cuéc chiÕn tranh ViÖt Nam. Philippin vµ Th¸i Lan lµ hai níc cã qu©n tham gia lùc lîng Mü t¹i ViÖt Nam. C¸c c¨n cø ë hai níc nµy lµ ®Þa ®iÓm xuÊt ph¸t cña lùc lîng Mü ®¸nh ph¸ ViÖt Nam. Do vËy, cho tíi khi cã sù biÕn chuyÓn vÒ chiÕn tranh, th¾ng lîi vÒ mÆt chiÕn lîc cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam diÔn ra kh«ng ngõng (Tæng tiÕn c«ng 1968, ®¸nh b¹i chiÕn tranh ph¸ ho¹i ë miÒn B¾c cña kh«ng qu©n Mü v.v...) lµm cho thÕ lùc cña Mü ngµy cµng gi¶m sót, ¶nh hëng cña Trung Quèc vµ Liªn X« t¨ng lªn ë khu vùc. T×nh h×nh ®ã lµm cho ASEAN ph¶i xem xÐt, ®æi míi, tÝnh to¸n l¹i chiÕn lîc cña m×nh. Sù can thiÖp ngµy cµng lín cña Trung Quèc cïng víi viÖc Mü rót dÇn qu©n khái Th¸i Lan v.v... lµm cho h¬n lóc nµo hÕt chÝnh quyÒn c¸c níc ASEAN bÞ g©y ¸p lùc, ®e do¹ tíi sù æn ®Þnh cña ®Êt níc. Th¸ng 11 - 1971 tuyªn bè ZOPFAN ®îc ký kÕt, tuyªn bè nµy chÝnh lµ sù thay ®æi vÒ ®êng lèi ®èi ngo¹i cña c¸c níc ASEAN. Mong muèn ®¹t môc ®Ých t¸ch c¸c níc ASEAN khái sù can thiÖp cña c¸c níc lín, ®Æt ASEAN ®øng ngoµi cuéc tranh chÊp gi÷a c¸c thÕ lùc kh¸c. BiÕn ASEAN thµnh khu vùc tù do vµ trung lËp, kh«ng liªn kÕt. MÆt kh¸c tuyªn bè ZOPFAN cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c níc ASEAN th¨m dß kh¶ n¨ng quan hÖ víi ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa. Tríc chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ngµy mét tiÕn bé cña c¸c níc ASEAN cïng víi ho¹t ®éng gi¶m bít sù can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña ViÖt 13 Nam. ChÝnh phñ níc ta ®· tá th¸i ®é hoan nghªnh vµ khuyÕn khÝch chóng ta ®· tiÕn hµnh thiÕt lËp mét sè chÝnh s¸ch víi c¸c níc thuéc ASEAN (N¨m 1970 - Malaixia ®×nh chØ viÖc ®µo t¹o c¶nh s¸t vµ cè vÊn cho chÝnh quyÒn Sµi Gßn, tõ chèi yªu cÇu cña Sµi Gßn lªn ¸n cuéc tÊn c«ng cña qu©n d©n ViÖt Nam ë Nam ViÖt Nam. Singapor chÊp nhËn ®Ó ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ®Æt c¬ quan Tæng C«ng ty xuÊt nhËp khÈu (7 - 1971), 1969, 1970 hai níc Philippin vµ Th¸i Lan c«ng bè vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch rót qu©n vµ nh©n viªn ra khái miÒn Nam ViÖt Nam chóng ta còng tiÕn hµnh thay ®æi th¸i ®é víi Philippin v.v... Tuy nhiªn quan hÖ gi÷a hai bªn vÉn cha cã ph¸t triÓn g× ®¸ng kÓ). + §Çu n¨m 1973 ë khu vùc t×nh h×nh cã sù thay ®æi. Mü ®· ph¶i ký hiÖp ®Þnh Pari chÊm døt ho¹t ®éng qu©n sù ë §«ng D¬ng xu thÕ hoµ b×nh trung lËp ë khu vùc ph¸t triÓn m¹nh, chÝnh quyÒn ®éc tµi th©n Mü Thanon ë Th¸i Lan sôp ®æ, søc Ðp ®ßi rót qu©n Mü khái Th¸i Lan ngµy mét t¨ng. V× vËy, c¸c níc ASEAN ph¶i ®iÒu chØnh m¹nh mÏ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña m×nh. ë b×nh diÖn quèc tÕ ASEAN t¨ng cêng quan hÖ víi Liªn X« vµ Trung Quèc, thùc hiÖn chÝnh s¸ch c©n b»ng, gi÷a c¸c níc lín. (thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao ë cÊp ®¹i sø, b×nh thêng ho¸ quan hÖ th¬ng m¹i, thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao gi÷a c¸c níc ASEAN víi Liªn X« vµ Trung Quèc) c¸c níc. - Trªn khu vùc ASEAN thùc hiÖn nhiÒu hµnh ®éng, cö chØ th©n thiÖn nh»m t¹o c¬ së cho viÖc ®Æt quan hÖ víi ViÖt Nam (3 - 1973; Philippin Th¸i Lan rót hÕt qu©n ®éi khái Nam ViÖt nam, Th¸i Lan h¹n chÕ Mü sö dông c¸c c¨n cø qu©n sù ë Th¸i Lan h¹n chÕ Mü sö dông c¸c c¨n cø qu©n sù ë Th¸i Lan chèng l¹i c¸c níc §«ng D¬ng 7 - 1974; kªu gäi viÖn trî kinh tÕ cho c¸c níc §«ng D¬ng v.v... Sau khi ký hiÖp ®Þnh Pari chóng ta còng tÝch cùc triÓn khai chÝnh s¸ch khu vùc ®Èy m¹nh quan hÖ song ph¬ng víi c¸c níc thuéc ASEAN (thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi Malaixia vµ Singapor (1973) tæ chøc cho c¸c níc ASEAN th¨m viÕng ViÖt Nam, xóc tiÕn ®µm ph¸n lËp quan hÖ ngo¹i giao víi Philippin). Víi chÝnh s¸ch 4 ®iÓm phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt quèc tÕ, ViÖt Nam ®· nhËn ®îc sù ñng hé réng r·i cña c¸c níc §«ng Nam ¸. B»ng viÖc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi Th¸i Lan (8 - 1976) chóng ta ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao ®Çy ®ñ víi tÊt c¶ c¸c níc thµnh viªn ASEAN. Quan hÖ song ph¬ng ViÖt Nam víi tõng níc ASEAN ngµy cµng ph¸t triÓn ë c¸c lÜnh vùc. C¸c bªn tiÕn hµnh lËp sø qu¸n ë ViÖt nam vµ c¸c níc ASEAN. §©y lµ thêi kú quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN cã sù ph¸t triÓn nh¶y vät t¹o nÒn mãng v÷ng ch¾c cho quan hÖ gi÷a ViÖt nam víi tæ chøc 14 ASEAN. (giai ®o¹n nµy chóng ta cha cã quan hÖ hîp t¸c víi tæ chøc ASEAN. b. Giai ®o¹n 1979 - 1988. + Khi ViÖt Nam thùc hiÖn quyÒn tù vÖ chÝnh ®¸ng vµ theo yªu cÇu cña nh©n d©n Campuchia ®a qu©n vµo Campuchia quÐt s¹ch bÌ lò P«n Pèt. Quan hÖ ViÖt Nam víi c¸c níc ASEAN chuyÓn sang ®èi ®Çu. Chóng ta vÉn kiªn ®Þnh thùc hiÖn ®êng lèi ®èi ngo¹i hoµ b×nh t«n träng ®èi víi c¸c níc ASEAN v× mét §«ng Nam ¸ hoµ b×nh vµ æn ®Þnh. (TÝch cùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Campuchia trªn nguyªn t¾c hîp t¸c, tÝch cùc gi¶i quyÕt m©u thuÉn khu vùc; kªu gäi hîp t¸c ®Î x©y dùng §«ng Nam ¸ ) Tuy nhiªn thiÖn chÝ cña ViÖt nam ®· bÞ mét sè níc ASEAN kh«ng ñng hé. Sau khi t×nh h×nh Campuchia cã biÕn chuyÓn tÝch cùc mét sè níc nh Indonexia vµ Malaixia ®· vît lªn vÊn ®Ò Campuchia ®Ó ®i tíi viÖc thùc hiÖn ZOPFAN. Tõ nh÷ng biÕn ®æi quan träng ®ã xu thÕ ®èi tho¹i gi÷a c¸c níc §«ng Nam ¸ ®îc ph¸t triÓn theo mét bíc ngoÆt míi. c. Giai ®o¹n 1988 - 1991. - VÊn ®Ò Campuchia ®îc dÇn th¸o gì ViÖt Nam ®¬n ph¬ng rót qu©n khái Campuchia. Quan hÖ song ph¬ng ViÖt Nam - c¸c níc ASEAN ph¸t triÓn chÝnh s¸ch hîp t¸c khu vùc ®îc t¨ng cêng. C¸c níc ASEAN thÓ hiÖn mong muèn hîp t¸c vµ thóc ®Èy sù héi nhËp cña ViÖt Nam vµo ASEAN. §©y lµ thêi kú cã tÝnh chÊt bíc ®Öm, lµ ®µ ph¸t triÓn cho quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN bíc sang mét thêi kú míi: thêi kú hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. d. Giai ®o¹n 1992 - tríc khi ViÖt Nam lµ thµnh viªn ASEAN. Tríc vËn héi míi cho ph¸t triÓn vµ hîp t¸c cïng víi sù cÇn thiÕt vÒ an ninh khu vùc c¶ ViÖt Nam vµ c¸c níc ASEAN ®· thùc hiÖn ®êng lèi xÝch l¹i gÇn nhau. Quan hÖ hîp t¸c ViÖt Nam - ASEAN trë thµnh chÝnh s¸ch quan träng ®èi víi c¶ hai phÝa tõ 1992 - tíi khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN chóng ta ®· tham gia vµo rÊt nhiÒu ho¹t ®éng chung cña tæ chøc nh»m chuÈn bÞ cho sù tham gia vµo ASEAN. Qua c¸c héi nghÞ cña tæ chøc viÖc ViÖt Nam gia nhËp ASEAN ®· ®îc sù ®ång t×nh vµ nhÊt trÝ cao. ASEAN trë thµnh ®èi t¸c quan träng cho sù ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. 2. ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn ASEAN (28 - 7 - 1995). Sau mét thêi gian dµi chuÈn bÞ. Víi thiÖn chÝ lµm b¹n víi tÊt c¶ v× hoµ b×nh æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nh»m x©y dùng §«ng Nam ¸ hoµ b×nh h÷u nghÞ vµ hîp t¸c. Ngµy 28 - 7 - 1995 t¹i thñ ®« Brunay. Héi nghÞ Bé trëng ngo¹i giao ASEAN lÇn thø 28 vµ ARF lÇn thø 2 ViÖt Nam ®· chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn thø 7 cña ASEAN ®ång thêi ViÖt Nam còng tuyªn bè gia nhËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA); ViÖt Nam còng tiÕn hµnh hoµ nhËp vµo c¸c ho¹t ®éng chung kh¸c cña ASEAN. ViÖc ViÖt Nam víi 15 thÕ m¹nh vÒ l·nh thæ, d©n c gia nhËp ASEAN ®· thùc sù lµm cho ASEAN trë thµnh tæ chøc hîp t¸c ®a v¨n ho¸, chÝnh trÞ, kinh tÕ. T¨ng cêng sù æn ®Þnh khu vùc, gãp phÇn x©y dùng §«ng Nam ¸ hoµ b×nh vµ phån vinh. II - Quan hÖ ph¸p lý ViÖt Nam - ASEAN. Mèi quan hÖ ph¸p lý ®îc thiÕt lËp gi÷a c¸c níc trong ASEAN nh»m x¸c ®Þnh mét hµnh lang ph¸p lý cho quan hÖ gi÷a c¸c níc thµnh viªn trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, an ninh v.v... ViÖt Nam víi t c¸ch lµ thµnh viªn cña ASEAN, viÖc tham gia c¸c mèi liªn kÕt ph¸p lý nµy lµ rÊt cÇn thiÕt vµ tÊt yÕu. Mèi quan hÖ ph¸p lý nµy ®îc thÓ hiÖn ë c¸c v¨n b¶n hiÖp ®Þnh, hiÖp íc vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c. Trong ®ã quy ®Þnh vÒ quy t¾c xö sù gi÷a c¸c níc trong quan hÖ song ph¬ng vµ ®a ph¬ng víi môc tiªu lµ x©y dùng mét §«ng Nam ¸ nh tiªu chÝ thµnh lËp cña tæ chøc. 1. Trong lÜnh vùc chÝnh trÞ. Trong lÜnh vùc chÝnh trÞ vµ an ninh khu vùc c¸c níc thµnh viªn ASEAN ®· tho¶ thuËn vµ ký kÕt, tham gia hiÖp íc th©n thiÖn vµ hîp t¸c ë §«ng Nam ¸ (HiÖp íc Bali 24 - 2 - 1976) ViÖt Nam ®· tham gia hiÖp íc nµy vµo n¨m 1992 thÓ hiÖn cam kÕt cña m×nh trong viÖc thùc hiÖn ®êng lèi ®èi ngo¹i hoµ b×nh, ®¶m b¶o sù tu©n thñ cña ViÖt Nam ®èi víi nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc ASEAN. Ngoµi ra ViÖt Nam cßn thõa nhËn c¸c môc ®Ých nh: X©y dùng khu vùc hoµ b×nh, tù do, trung lËp (tuyªn bè Kualal¨mpua 1971) c¸c môc tiªu trong tuyªn bè thµnh lËp ASEAN coi ®ã lµ môc ®Ých cña ViÖt Nam. Ngoµi c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cã tÝnh chÊt ®a ph¬ng ViÖt Nam cßn ký nh÷ng v¨n b¶n song ph¬ng ®Ò ra nh÷ng quy ®Þnh trong quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ níc thµnh viªn ASEAN. 2. Trong lÜnh vùc kinh tÕ: §Ó ®¶m b¶o sù c«ng b»ng vµ cïng cã lîi trong quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c níc, ASEAN ®· h×nh thµnh mét sè v¨n b¶n mang tÝnh chÊt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ nµy trªn c¬ së hîp t¸c, kh«ng ph¬ng h¹i ®Õn lîi Ých cña nhau. MÆt kh¸c cßn t¹o ra khung ph¸p lý ®Ó ph¸t triÓn mèi quan hÖ, hîp t¸c kinh tÕ, x©y dùng c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ lín cña tæ chøc, lµm c¬ së ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai níc thµnh viªn. HiÖn nay, v¨n b¶n quy ®Þnh ch¬ng tr×nh kinh tÕ lín nhÊt cña ASEAN lµ tho¶ thuËn vÒ x©y dùng khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) víi ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) lµ thµnh viªn ®Çy ®ñ cña ASEAN ViÖt Nam ®· tham gia AFTA vµ tu©n thñ chÆt chÏ, nghiªm tóc c¸c ch¬ng tr×nh hµnh ®éng b¾t buéc ®èi víi thµnh viªn (VD c¾t gi¶m thuÕ tiÕn tíi ®¸nh thuÕ tõ 0 5% c¸c mÆt hµng theo danh môc vµo n¨m 2003. MÆc dï ch¬ng tr×nh nµy g©y thiÖt h¹i kh¸ lín cho s¶n xuÊt trong níc v.v.... HiÖp ®Þnh tho¶ thuËn u ®·i th¬ng m¹i (PTA - 1977) ®· ®îc ViÖt Nam tham gia vµ thùc hiÖn. Chóng ta ®· x©y dùng chÝnh s¸ch cho híng tèi huÖ quèc víi c¸c níc ASEAN, nghiªm chØnh chÊp hµnh møc thuÕ u ®·i ®èi víi c¸c s¶n phÈm thuéc PTA. 16 ViÖt Nam ®· ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh, hiÖp íc vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c x¸c ®Þnh quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh víi c¸c níc ®èi t¸c (quan hÖ song ph¬ng) c¸c quy chÕ ph¸p lý nµy t¹o nªn c¸c quy chÕ vµ ®êng lèi thùc hiÖn quan hÖ kinh tÕ hai chiÒu gi÷a ViÖt Nam víi tõng níc trong khu vùc. Cã thÓ kÓ tíi c¸c hiÖp ®Þnh hµng kh«ng, hiÖp ®Þnh hîp t¸c hµng h¶i (ViÖt Nam Malaixia; ViÖt Nam - Lµo - Campuchia - Myanma, v.v...), hiÖp ®Þnh hîp t¸c khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ (ViÖt Nam - Malaixia; ViÖt Nam - Philippin), hiÖp íc hîp t¸c du lÞch (1978) víi philippin; hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i, hiÖp ®Þnh khuyÕn khÝch vµ b¶o hé ®Çu t - Singapor... vµ rÊt nhiÒu c¸c v¨n b¶n song ph¬ng kh¸c. ViÖc ViÖt Nam ký kÕt vµ thùc hiÖn nghiªm chØnh c¸c v¨n b¶n cã tÝnh ph¸p lý ®ã ®· lµm t¨ng ®é tin cËy cña c¸c níc trong khu vùc, t¹o c¬ së ®Ó tiÕn tíi c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c trong t¬ng lai. MÆt kh¸c, c¸c quy ph¹m ph¸p lý nµy ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ViÖt Nam c¶ vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ, xu híng trong t¬ng lai ViÖt Nam sÏ cïng víi c¸c níc kh¸c x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh luång quan hÖ cßn “kho¶ng trèng” ®Æc biÖt lµ trong khu vùc hîp t¸c kinh tÕ. III - Hîp t¸c kinh tÕ ViÖt Nam - ASEAN. 1. Hîp t¸c trong c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ ASEAN. Tríc n¨m 1986 do quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN cha ®îc khai th«ng vµ ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ cña ViÖt Nam chñ yÕu víi Liªn X« vµ §«ng ¢u. Do vËy, quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam - ASEAN lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Sau 1986 trªn c¬ së ®êng lèi më chöa vµ héi nhËp, ph¸t triÓn hîp t¸c kinh tÕ, ASEAN ®· trë thµnh mét ®èi t¸c kinh tÕ quan träng cña ViÖt Nam. ThÞ trêng ASEAN ®· thay thÕ vai trß cña Liªn X« vµ §«ng ¢u trong viÖc cung cÊp c¸c mÆt hµng nhËp khÈu quan träng cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ vai trß cña Singapor. Hµng nhËp khÈu tõ Singapor gióp ViÖt Nam trong giai ®o¹n Liªn X« sôp ®æ, gi¶m ¸p lùc vÒ phô thuéc thÞ trêng cña ViÖt Nam. MÆt kh¸c Singapor ®ãng vai trß trung gian gióp xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng cña ViÖt Nam sang c¸c thÞ trêng míi. Cho nªn chØ trong 5 n¨m kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· ®¹t møc t¨ng trëng rÊt lín. (VÝ dô n¨m 1986 tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam víi ASEAN chØ ®¹t 118 triÖu USD chiÕm 4% tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. §Õn 1993 ®· t¨ng lªn 2 tû USD gÊp 6,5 lÇn, chiÕm 21% tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. N¨m 1995 ASEAN chiÕm 1/3 kim ng¹ch nhËp khÈu vµ 1/3 kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam). C¸c níc trong khèi ASEAN ®Òu dµnh cho ViÖt Nam quy chÕ tèi huÖ quèc trong th¬ng m¹i. Quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam ASEAN chñ yÕu lµ th¬ng m¹i vµ ®Çu t. §Çu t trùc tiÕp (FDI) tõ ASEAN vµo ViÖt Nam ®· t¨ng lªn rÊt m¹nh tíi 1996 c¸c níc ®· ®Çu t vµo ViÖt Nam 306 dù ¸n víi tæng vèn ®¹t 6,9 tû USD. §©y lµ ®éng lùc kh«ng nhá ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. * Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ ViÖt Nam - ASEAN (Quan hÖ ®a ph¬ng). 17 + Mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng trong ho¹t ®éng cña ASEAN lµ hîp t¸c kinh tÕ nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ, xo¸ bá ®ãi nghÌo n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. ViÖt Nam ngay tõ khi cha lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN còng ®· tham gia hîp t¸c kinh tÕ trong c¸c ch¬ng tr×nh cña ASEAN. Víi môc tiªu kinh tÕ cña m×nh ASEAN ®· t¨ng cêng sù hîp t¸c khu vùc nh»m x©y dùng mèi liªn kÕt kinh tÕ linh ho¹t gi÷a c¸c níc thµnh viªn Héi nghÞ thîng ®Ønh IV t¹i Singapor 1992 ®· x¸c ®Þnh nh÷ng néi dung hîp t¸c chñ yÕu cña ASEAN trong thËp kû 90 lµ: - ThiÕt lËp khu mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). - T¨ng cêng ®Çu t, liªn kÕt vµ bæ sung c«ng nghiÖp th«ng qua viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vµ h×nh thøc hîp t¸c míi. - Cñng cè vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a sù hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc: thÞ trêng vèn, t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho chu chuyÓn tù do vèn vµ c¸c nguån tµi chÝnh kh¸c. - Ph¸t triÓn m¹ng líi h¹ tÇng c¬ së vËn t¶i vµ th«ng tin an toµn kÓ c¶ hÖ thèng viÔn th«ng vµ bu chÝnh; ph¸t triÓn hîp t¸c du lÞch vµ n¨ng lîng. - Thóc ®Èy bu«n b¸n c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. - Ph¸t triÓn hîp t¸c tiÓu vïng gi÷a c¸c níc ASEAN, gi÷a ASEAN víi quèc tÕ. - §Èy m¹nh hîp t¸c gi÷a c¸c khu vùc t nh©n. ViÖt Nam víi t c¸ch lµ thµnh viªn ASEAN ®· tÝch cùc tham gia c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ chung trong ASEAN. + Ch¬ng tr×nh hîp t¸c th¬ng m¹i. Thóc ®Èy t¨ng cêng bu«n b¸n trong néi bé ASEAN lµ mét mÆt rÊt quan träng trong hîp t¸c kinh tÕ ASEAN. Do vËy, tho¶ thuËn u ®·i th¬ng m¹i (Preferentia Trading Arrangements - PTA) ®îc thùc hiÖn tõ 1977 nh»m tù do ho¸ th¬ng m¹i, thóc ®Èy trao ®æi bu«n b¸n trong khu vùc. Theo tho¶ thuËn nµy c¸c níc thµnh viªn dµnh cho nhau nh÷ng u ®·i vÒ thuÕ quan (møc gi¶m thuÕ quan MOP cho nh÷ng s¶n phÈm PTA lµ 50% so víi møc thuÕ tèi huÖ quèc cña níc nhËp khÈu - s¶n phÈm u ®·i PTA lµ nh÷ng s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt, khai th¸c t¹i ASEAN hoµn toµn hoÆc mét phÇn). + ViÖt Nam - ASEAN trong AFTA. Tho¶ thuËn thiÕt lËp khu mËu dÞch tù do AFTA n¨m 1992 nh»m t¨ng cêng bu«n b¸n gi÷a c¸c níc ASEAN, gãp phÇn c¶i thiÖn m«i trêng thu hót ®Çu t níc ngoµi vµo ASEAN, t¹o ASEAN cã nÒn s¶n xuÊt c¹nh tranh híng ra thÞ trêng thÕ giíi (th¸ng 9 - 1994 c¸c níc ASEAN quyÕt ®Þnh rót thêi gian hoµn thµnh ASEAN tõ 2008 xuèng 2003. Bruney ®Ò nghÞ hoµn thµnh AFTA vµo n¨m 2000). ViÖt Nam tÝch cùc tham gia vµo thùc hiÖn AFTA, t¨ng cêng s¶n xuÊt trong níc, söa ®æi chÝnh s¸ch thuÕ cho phï hîp. Chóng ta ®îc u tiªn 3 n¨m so víi c¸c níc kh¸c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (EPT). TiÕn hµnh c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan, tham gia hÖ thèng chÊt lîng quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cè g¾ng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó ®îc cÊp chøng nhËn chÊt lîng quèc tÕ ISO, dì bá dÇn c¸c hµng rµo phi thuÕ quan v.v... 18 §Ó thùc hiÖn AFTA ®îc su«n xÎ ViÖt Nam tham gia thùc hiÖn cïng c¸c níc thµnh viªn c¸c biÖn ph¸p hç trî nh hîp t¸c h¶i quan (thèng nhÊt biÓu thuÕ quan, thèng nhÊt hÖ thèng gi¸ trÞ h¶i quan, lËp luång xanh ®Ó th«ng qua nhanh c¸c hµng ho¸ thuéc CEPT v.v... - Thèng nhÊt tiªu chuÈn chÊt lîng hµng ho¸ v.v... - Vµ nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c. + Phèi hîp lËp trêng trong c¸c vÊn ®Ò th¬ng m¹i quèc tÕ - ViÖt Nam cïng c¸c níc ASEAN hîp t¸c chÆt chÏ ®Ó më réng t¨ng cêng bu«n b¸n gi÷a ASEAN vµ thÕ giíi bªn ngoµi. C¸c níc phèi hîp chÆt chÏ víi nhau gi÷ v÷ng lËp trêng trong quan hÖ víi c¸c tæ chøc th¬ng m¹i ®a bªn vµ víi c¸c níc giÇu trªn thÕ giíi. ASEAN ®Ò cao c¸c nguyªn t¾c th¬ng m¹i, ñng hé c¸c níc thµnh viªn ch¬ng tr×nh kinh tÕ cu¶ APEC, WTO v..v. hËu thuÉn ®Ó c¸c níc thµnh viªn tham gia hîp tac kinh tÕ quèc tÕ. C¸c níc ASEAN cam kÕt ñng hé ViÖt Nam tham gia tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO ..v..v. cïng nhau hîp t¸c nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi lËp trêng cña ASEAN trong c¸c vÊn ®Ò th¬ng m¹i quèc tÕ nh: nh÷ng biÖn ph¸p ®èi phã víi chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch cña c¸c quèc gia ngoµi ASEAN, chÝnh s¸ch thuÕ quan, tû gi¸ v..v. + Hîp t¸c ph¸t triÓn c«ng nghiÖp + ViÖt Nam hîp t¸c cïng víi ASEAN trong c¸c ch¬ng tr×nh c«ng nghiÖp. §Æc biÖt lµ ch¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO). AICO lµ ch¬ng tr×nh c«ng nghiÖp nh»m thay thÕ cho 2 ch¬ng tr×nh c«ng nghiÖp ®· bÞ lçi thêi lµ: Ch¬ng tr×nh liªn doanh c«ng nghiÖp ASEAN (AIJV) vµ ch¬ng tr×nh liªn kÕt s¶n xuÊt chung nh·n m¸c (BBC). Hai ch¬ng tr×nh nµy cã môc ®Ých khuyÕn khÝch ®Çu t níc ngoµi vµo ASEAN, hîp t¸c ®Çu t trong néi bé khu vùc vµo c«ng nghiÖp(AIJV), khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty t nh©n ASEAN hîp t¸c s¶n xuÊt vµ trao ®æi c¸c linh kiÖn « t«, qua ®ã thóc ®Èy chuyªn m«n ho¸ trong viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm nµy (BBC). AICO cã môc ®Ých t¬ng tù nh BBC vµ AIJV h¬n n÷a AICO cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty nhá vµ võa cã thÓ tham gia. C¸c s¶n phÈm AICO c¨n cø v¹o tÝnh hoµn chØnh hoÆc nguån gèc nguyªn liÖu ®Ó t¹o ra s¶n phÈm sÏ ®îc hëng møc thuÕ u ®·i 0-5% vµ c¸c khuyÕn khÝch phi thuÕ quan do tõng níc quy ®Þnh. Tæ chøc nµy mang tÝnh phèi hîp s¶n xuÊt gi÷a c¸c c«ng ty cña ASEAN. (AICO kh«ng ph¶i lµ doanh nghiÖp míi vµ ph¶i cã Ýt nhÊt 2 c«ng ty cña 2 níc ASEAN cïng hîp t¸c). §©y lµ mét ch¬ng tr×nh hîp t¸c mµ ViÖt Nam rÊt quan t©m. AICO gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt trong níc, n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸, t×m hiÓu vµ ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ míi, s¶n xuÊt ®îc s¶n phÈm míi. Khi hîp t¸c c«ng nghÖ theo ch¬ng tr×nh nµy t¹i ViÖt Nam c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi ®îc hëng c¸c ®iÒu kiÖn miÔn trõ. (Quy ®Þnh chung cña AICO lµ: c¸c c«ng ty muèn tham gia mét tæ chøc AICO ph¶i ®îc thµnh lËp, ®ang ho¹t ®éng ë bÊt kú mét níc nµo; cã tèi thiÓu 30% cæ phÇn quèc gia; cã thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng cung cÊp nguån lùc cho nhau, ho¹t ®éng c«ng nghiÖp phô trî vµ hoat ®éng hîp t¸c c«ng nghiÖp. Trong trêng hîp kh«ng 19 ®ñ 30% cæ phÇn quèc gia nhng ®¸p øng ®îc c¸c ®iÒu kiÖn miÔn trõ tiªu chuÈn cho níc së t¹i tham gia AICO quy ®Þnh vÉn cã thÓ ®îc phÐp tham gia. C¸c ®iÒu kiÖn miÔn trõ do ViÖt Nam gåm: - C¸c c«ng ty xin tham gia ph¶i s¶n xuÊt s¶n phÈm míi cã sö dông thiÕt kÕ, c¸ch thøc, ph¬ng ph¸p, quy tr×nh, hÖ thèng cha cã ë ViÖt Nam. - Cam kÕt xuÊt khÈu s¶n phÈm AICO cña c«ng ty xin tham gia ph¶i tõ 50% trë lªn. - Hµm lîng néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm AICO ph¶i trªn 50% tríc n¨m 2000. -C«ng ty xin tham gia ph¶i cã Ýt nhÊt 40% cæ phÇn céng gép cña ASEAN - Cã sù tham gia cña doanh nghiÖp võa vµ nhá. §¬n xin tham gia tæ chøc AICO t¹i ViÖt Nam ph¶i göi tíi Bé C«ng nghiÖp theo mÉu . + Hîp t¸c n¨ng lîng kho¸ng s¶n ViÖt Nam - ASEAN Nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ cu¶ c¸c níc thµnh viªn, trong khu«n khæ hîp t¸c ASEAN vÒ n¨ng lîng vµ kho¸ng s¶n. TiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng trao ®æi th«ng tin thµnh lËp c¬ së d÷ liÖu kho¸ng s¶n, kÕ ho¹ch sö dông nhiªn liÖu. Ký kÕt hîp t¸c qu¶n lý nguån dÇu má ë c¸c khu vùc cßn tranh chÊp ( VÝ dô: Hîp ®ång ViÖt Nam - Malaixia vÒ th¨m dß dÇu khÝ trong khu vùc biÓn §«ng, t¹i vïng mµ 2 níc ®Òu cho lµ thuéc chñ quyÒn cña m×nh. Hai bªn ®ång ý chia ®Òu lîi tøc). Hîp t¸c x©y dùng mét kÕ ho¹ch tæng thÓ vÒ khai th¸c vµ sö dông khÝ tù nhiªn ®ang ®îc triÓn khai + Hîp t¸c kinh tÕ ViÖt Nam- ASEAN trong lÜnh vùc tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng - Trong hîp t¸c kinh tÕ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng ®ãng vai trß rÊt quan träng. ViÖt Nam b»ng hµnh ®éng cña m×nh cïng ASEAN hîp t¸c c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng, söa ®æi chÝnh s¸ch thuÕ cho phï hîp, hîp t¸c gi¶i quyÕt hËu qu¶ khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ch©u ¸ . Theo híng ®ã b»ng kinh nghiÖm cña m×nh cïng c¸c níc thµnh viªn kh¸c x©y dùng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, cñng cè hÖ thèng tµi chÝnh vµ thÞ trêng vèn, t¨ng cêng quy chÕ gi¸m s¸t c¸c dßng vèn ng¾n h¹n, gi¶m thiÓu t¸c ®éng cña khñng ho¶ng tho¶ thuËn ¸p dông ®ång tiÒn cña c¸c níc ASEAN trong thanh to¸n th¬ng m¹i tay ®«i vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c. + Hîp t¸c ®Çu t ViÖt Nam - ASEAN - X©y dùng mét thÞ trêng ASEAN mang tÝnh c¹nh tranh cao víi c¸c khu vùc kh¸c ®Ó thu hót ®Çu t níc ngoµi lµ m¶ng ho¹t ®éng quan träng cña c¸c thµnh viªn ASEAN nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. §Ó ®îc môc tiªu thu hót ®Çu t phôc vô cho viÖc duy tr× vµ n©ng cao tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña khu vùc ViÖt Nam gãp phÇn cïng víi c¸c thµnh viªn kh¸c x©y dùng chÝnh s¸ch hîp t¸c khu vùc trong lÜnh vùc thÞ trêng vèn, khuyÕn khÝch ®Çu t tõ bªn ngoµi vµo, ®Ò ra vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch hµnh ®éng ASEAN thóc ®Èy ®Çu t níc ngoµi vµ ®Çu t néi bé ASEAN v..v ..vµ nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c. + Hîp t¸c ViÖt Nam - ASEAN vÒ n«ng- l©m - ng nghiÖp vµ l¬ng thùc - ViÖt Nam tham gia héi nghÞ Bé trëng n«ng nghiÖp ASEAN (AMAF) hµng n¨m ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch chiÕn lîc nh»m thóc ®Èy n«ng 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan