Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Môc lôc
Lêi nãi ®Çu.
ch-¬ng I: c¬ së lý luËn chung vÒ kinh tÕ trang tr¹i.
1.Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i.
2.C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i.
3.§Æc tr-ng cña kinh tÕ trang tr¹i.
4.§iÒu kiÖn ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i.
5.C¸c lo¹i h×nh kinh tÕ trang tr¹i.
6.Kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè n-íc vµ ë n-íc ta.
7.C¸c chØ tiªu ph©n tÝch.
Ch-¬ng II: thùc trang ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh
s¬n la.
I. §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi cã ¶nh h-ëng ®Õn ph¸t triÓn kinh
tÕ trang tr¹i cña tØnh.
1. §Æc ®iÓm tù nhiªn.
2. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi.
II. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë tØnh S¬n la.
1. Vµi nÐt vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë tØnh.
2. T×nh h×nh vÒ chñ trang tr¹i.
3. C¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
III. KÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
1. KÕt qu¶ s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
2. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
IV. KÕt luËn chung vÒ thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng III: ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn kinh
tÕ trang tr¹i cña tØnh trong thêi gian tíi.
I. Ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn.
1. Ph-¬ng h-íng chung ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i n«ng nghiÖp n-íc ta.
2. Ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh S¬n la.
II. C¸c gi¶i ph¸p tiÕp tôc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë S¬n la trong
thêi gian tíi.
1. Gi¶i ph¸p vÒ ®Êt ®ai.
2. Gi¶i ph¸p vÒ lao ®éng.
3. Gi¶i ph¸p vÒ ®Çu t- tÝn dông.
4. Gi¶i ph¸p vÒ khoa häc c«ng nghÖ.
5. Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr-êng vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn.
6. Gi¶i ph¸p vÒ thuÕ.
7. Gi¶i ph¸p vÒ b¶o hé tµi s¶n ®· ®Çu t- cña trang tr¹i.
8. Gi¶i ph¸p vÒ ®Çu t- x©y dùng, hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n.
9. N©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cho c¸c chñ trang tr¹i.
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ.
Tµi liÖu tham kh¶o
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Tr¶i qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh vai trß to lín vµ vÞ
trÝ quan träng cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ngth«n. Cong cuéc
®æi míi cña §¶ng ta trong nh÷ng n¨m qua còng lÊy n«ng nghiÖp - n«ng th«n lµm
®Þa bµn träng ®iÓm, lµ kh©u ®ét ph¸ vµ ®· dµnh ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín.
Kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®-îc ph¸t triÓn víi nhiÒu h×nh thøc phong phó, ®a
d¹ng kh¬i dËy nhiÒu nguån lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn n¨ng
®éng h¬n. Bé mÆt n«ng th«n vµ ®êi sèng n«ng d©n cã nhiÒu thay ®æi theo h-íng
tÝch cùc. Kinh t+Õ trang tr¹i ®-îc kh¼ng ®Þnh lµ c¬ së kinh doanh n«n- l©m - ngnghiÖp, lµ h×nh thøc kinh doanh nhá trùc tiÕp s¶n xuÊt ra n«ng s¶n hµng ho¸ cho
x· héi, lµ ®èi t-îng ®Ó tæ chøc l¹i nÒn n«ng nghiÖp - n«ng th«n theo h-íng s¶n
xuÊt hµng ho¸.
Kinh tÕ trang tr¹i ®-îc coi lµ mét kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt phï hîp víi ®Æc thï
kinh tÕ n«ng th«n miÒn nói lµ mét h-íng ®i míi ®óng ®¾n cña qu¸ tr×nh ®æi míi
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n S¬n la hiÖn nay.
Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®· ®-a l¹i nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ vÒ kinh
tÕ x· héi, ®· ®-a bé mÆt n«ng th«n S¬n la lªn mét b-íc ph¸t triÓn míi. Song
kinh tÕ trang tr¹i vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ, cÇn ®-îc nghiªn cøu, tæng
kÕt nh»m cung cÊp thªm nh÷ng t- liÖu cÇn thiÕt ®Ó tõ ®ã cã thÓ t×m ra ®-îc mét
h-íng ®i ®óng ®¾n h¬n trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë S¬n la hiÖn nay.
Môc ®Ých nghiªn cøu:
TËp cho m×nh mét ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc nh»m gi¶i quyÕt
nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn b»ng lý luËn mµ nhµ tr-êng ®· trang bÞ.
§¸nh gi¸ ®-îc thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i ë S¬n la hiÖn nay
®Ó tõ ®ã ®-a ra ®-îc nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy kinh tÕ trang tr¹i tiÕp tôc
ph¸t triÓn.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu:
- Ph-¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng.
- Ph-¬ng ph¸p thèng kª.
- Ph-¬ng ph¸p chuyªn kh¶o.
- Ph-¬ng ph¸p chuyªn gia.
§èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:
- Nghiªn cøu thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña S¬n la vÒ quy m«, sè
l-îng, lo¹i h×nh s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
- Ph¹m vi ®Ò tµi nghiªn cøu kinh tÕ trang tr¹i trªn 10 HuyÖn thÞ cña S¬n la.
KÕt cÊu cña ®Ò tµi: §Ò tµi bao gåm 3 ch-¬ng
Ch-¬ng I: Lý luËn chung vÒ kinh tÕ trang tr¹i.
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë S¬n la.
Ch-¬ng III: Ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh ph¸t triÓn kinh tÕ
trang tr¹i cña tØnh thêi gian tíi.
§Ò tµi nµy ®-îc hoµn thµnh víi sù gióp ®ì cña c¸c thÇy, c¸c b¹n trong khoa,
®-îc chØ dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o h-íng dÉn - ThÇy Hoµng V¨n §Þnh, ®-î
sù gióp ®ì cña c¸c phßng ban së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n S¬n la. Do
thêi gian cã h¹n, tr×nh ®é nghiªn cøu cßn h¹n chÕ nªn néi dung cña luËn v¨n nµy
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. VËy kÝnh mong c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n
®ãng gãp ý kiÕn ®Ó luËn v¨n nµy ®-îc hoµn chØnh h¬n.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng I.
c¬ së lý luËn chung vÒ kinh tÕ trang tr¹i
1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i.
Trªn thÕ giíi, trang tr¹i ®· cã qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn 200 n¨m.
NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cho r»ng trang tr¹i lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt chuyÓn tõ tù
cÊp tù tóc khÐp kÝn cña hé tiÓu n«ng v-¬n lªn s¶n xuÊt hµng ho¸, tiÕp cËn víi thÞ
tr-êng, tõng b-íc thÝch nghi víi kinh tÕ thÞ tr-êng c¹nh tranh. Sù h×nh thµnh kinh
tÕ trang tr¹i g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng
nghiÖp. M« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ®-îc coi lµ phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao
tronh s¶n xuÊt n«ng nghiÖ. ChÝnh C M¸c ®· kÕt luËn ë t¸c phÈm cuèi cïng cña
m×nh " Ngay ë n-íc Anh cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp cã thuËn lîi kh«ng ph¶i lµ c¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp quy m« lín mµ lµ
c¸c trang tr¹i gia ®×nh kh«ng dïng lao ®éng lµm thuª"...
Kinh tÕ trang tr¹i lµ vÊn ®Ò kh«ng cßn míi mÎ víi c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn
vµ ®ang ph¸t triÓn. Song ®èi víi n-íc ta ®©y vÉn cßn lµ vÊn ®Ò rÊt míi, do n-íc
ta míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng nªn viÖc nhËn thøc ch-a ®Çy ®ñ vÒ
kinh tÕ trang tr¹i lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái.
Cho tíi nay ë mçi quèc gia, mçi vïng, mçi ®Þa ph-¬ng hay ®øng trªn c¸c
ph-¬ng diÖn kh¸c nhau c¸c nhµ khoa häc ®-a ra c¸c kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ
kinh tÕ trang tr¹i.
Trong thêi gian qua nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh tÕ thÞ tr-êng ®· ®-îc c¸c
nhµ khoa häc vµ c¸c nhµ ho¹t ®éng thùc tiÔn nghiªn cøu trao ®æi trªn c¸c diÔn
®µn vµ c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Cho ®Õn nay mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n
vÉn tiÕp tôc ®-îc nghiªn cøu, trao ®æi vµ hoµn thiÖn. ë ®©y c¸c nhµ nghiªn cøu
®· ®Ò cËp ®Õn c¸c quan ®iÓn sau:
Quan ®iÓm 1: "kinh tÕ trang tr¹i ( hay kinh tÕ n«ng tr¹i, l©m tr¹i, ng- tr¹i... )
lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, dùa trªn c¬ së hiÖp
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi bao gåm mét sè ng-êi lao ®éng nhÊt ®Þnh,
®-îc chñ trang tr¹i tæ chøc trang bÞ nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn
hµnh ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ
®-îc nhµ n-íc b¶o hé ".
Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh trang tr¹i lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ cho
nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ vai trß cña ng-êi chñ n«ng tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh nh-ng ch-a thÊy ®-îc vai trß cña c¸c hé gia ®×nh trong c¸c ho¹t
®éng kinh tÕ vµ sù ph©n biÖt gi÷a ng-êi chñ víi ng-êi lao ®énh kh¸c.
Quan ®iÓm 2 Cho r»ng: " kinh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ hé n«ng d©n s¶n xuÊt
hµng ho¸ ë møc ®é cao". Quan ®iÓm nµy cho thÊy ®Æc tr-ng c¬ b¶n quyÕt ®Þnh
cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ nh-ng ch-a thÊy dd-îc vÞ trÝ, vai trß
quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ ch-a thÊy ®-îc
vai trß cña ng-êi chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinmh doanh.
Quan ®iÓm 3 cho r»ng: " kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng
ho¸ trong n«ng l©m, ng- nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ë n«ng th«n,
cã søc ®Çu t- lín, cã n¨ng lùc qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh
doanh, cã ph-¬ng thøc t¹o ra tû xuÊt sinh lêi cao trªn ®«ng vèn bá ra,cã trinh ®é
®-a thµnh tùu khoa häc cong nghÖ míi kÕt tinh trong hµng ho¸ t¹o ra søc c¹nh
tranh trªn thÞ tr-êng ,mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao ".
Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®inh nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ tiÒn ®Ò chñ yÕu cho viÖc
ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §ång thêi kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ vai trß cña chñ trang tr¹i
trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh doanh cña trang tr¹i .
Trong Nghi quyÕt TW sè 06/NQ -TW 10/11/1998 còng ®· kh¼ng ®Þnh "trang
tr¹i gia ®×nh, thùc chÊt lµ kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ víi quy m« lín h¬n, sö
dông lao ®éng, tiÒn vèn cña gia ®×nh chñ yÕu lµ ®Ó s¶u suÊt kinh doanh cã hiÖu
qu¶. Qua c¸c quan ®iÓm trªn cã thÓ rót ra nhËn xÐt vÒ kinh tÕ trang tr¹i nh- sau:
-B¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ hé s¶n xuÊt kinh doanh n«ng
nghiÖp (kÓ c¶ l©m nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n ).Hµnh ho¸, trang tr¹i cã quy
m« (vÒ ®Êt ®ai ,vèn,lao ®éng,thu nhËp ...)T-¬ng ®èi lín so víi møc trung b×nh
cña kinh tÕ hé t¹i ®Þa ph-¬ng ,t-¬ng øng víi tõng nghµnh s¶n xuÊt cô thÓ.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
H×nh thøc huy ®éng c¸c nguån lùc (®Êt ®ai,lao ®éng,vèn,..) Kh«ng nªn ®Ò
cËp trong khi ®-a ra kh¸i niÖm trang tr¹i nh-ng viÖc huy ®éng vµ sö dông c¸c
nguån lùc ®ã ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hîp ph¸p,®-¬c nhµ n-íc b¶o hé vµ chñ trang
tr¹i ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm huy ®éng vµ sö dung c¸c nguån lùc ®ã.
Ngoµi ho¹t ®éng n«ng nghiÖp,c¸c ho¹t ®éng nghµng nghÒ dÞch vô còng cÇn
®-îc ph¶i tÝnh vµo lÜnh vùc vµ ph¹m vi hoat ®éng cña trang tr¹i ®Ó ®¶m b¶o tÝnh
hÖ thèng cña m« h×nh kinh tÕ nµy.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng quan ®iÓm trªn, theo kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ kinh tÕ
trang tr¹i lµ : kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc s¶n xuÊt tæ chøc s¶n xuÊt n«ng l©m - ng- nghiÖp cã môc ®Ých chÝnh lµ s¶n xuÊt hµnh ho¸, cã t- liÖu s¶n xuÊt
thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña mét chñ trang tr¹i ®éc lËp, s¶n xuÊt
®-îc tiÕn hµnh trªn quy m« ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c tËp chung ®ñ
lín víi ph-¬ng thøc tæ chøc qñan lý s¶n xuÊt tiÕn bé vµ tr×nh ®é kü thuËt cao, kÕ
ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh tù chñ lu«n g¾n víi thÞ tr-êng.
2. C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh trang tr¹i.
Cho ®Õn nay tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ méi trang tr¹i vÉn lµ vÊn ®Ò
cßn nhiÒu tranh c·i, thiÕu thèng nhÊt. Thùc tÕ cho thÊy, gi÷a c¸c ®Þa ph-¬ng cßn
cã sù kh¸c biÖt rÊt lín trong viÖc x¸c ®Þnh tiªu chuÈn trang tr¹i Theo kÕt qu¶
tæng hîp sè liÖu cña c¸c ®Þa ph-¬ng tÝnh ®Õn ngµy01/7/1999 c¶ n-íc ta cã
90.160 trang tr¹i (theo kh¸i niÖm trang tr¹i cña c¸c ®Þa ph-¬ng), nh-ng theo
quy ®Þnh cña tæng côc thèng kª c¶ n-íc cã 45.372 trang tr¹i.
Theo quy ®Þnh cña tæng côc thèng kª th× mét trang tr¹i ph¶i héi tô ®ñ 4
yÕu tè sau:
- DiÖn tÝch trang tr¹i ph¶i trªn 2ha (®èi víi khu vùc B¾c trung bé );3ha (®èi víi
khu vùc Nam bé ), ®èi víi trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶, ®èi víi trang tr¹i l©m nghiÖp
diÖn tÝch tõ 10ha trë lªn, ®èi víi trang tr¹i thuû s¶n diÖn tÝch tõ 2 ha trë lªn.
- Cã sö dông lao ®éng lµm thuª tõ hai lao ®éng/n¨m trë lªn.
- Chñ trang tr¹i cã kiÕn thøc n«ng l©m ng- nghiÖp.
- LÊy s¶n suÊt hµng ho¸ lµm h-íng chÝnh vµ cã thu nhËp v-ît tréi h¼n so víi
møc trung b×nh.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Theo ban kinh tÕ TW th× kinh tÕ trang tr¹i kh«ng thÓ c¨n cø vaß diÖn tÝch mµ
nªn c¨n cø vµo.
- Gi¸ trÞ tµi s¶n mµ chñ trang tr¹i dùa vaß qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh
(th-êng lín h¬n 100 triÖu ®ång ViÖt nam ).
- Sè l-îng c«ng nh©n mµ chñ trang tr¹i thuª m-ín th-êng xuyªn (lín h¬n 10 ng-êi).
- Gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ xuÊt sinh lêido trang tr¹i t¹o ra trong mét thêi gian
nhÊt ®Þnh, trong mét n¨m cao h¬n 30% so víi møc b×nh qu©n cña hé n«ng d©n
trong vïng.
- Chñ trang tr¹i lµ ng-êi qu¶n lý ,®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña trang tr¹i, ë tØnh S¬n la hiÖn nay ch-a cã tiªu chÝ thèng nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh
kinh tÕ trang tr¹i, mçi c¬ quan, mçi®Þa ph-¬ng dùa trªn tiªu chÝ x¸c ®Þnh trang
tr¹i kh¸c nhau, theo Héi n«ng d©n, héi lµm v-ên, ng-êi ta x¸c ®Þnh kinh tÕ trang
tr¹i theo c¸c tiªu chÝ sau:
- Lµ héi viªn héi n«ng d©n tØnh
- Thu nhËp b×nh qu©n 10triÖu/n¨m (®· trõ chi phÝ).
GÇn ®©y nhÊt (th¸ng3/1999)theo thèng kª cña së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn
n«ng th«n th× cø hé n«ng d©n nµo cã ®ñ 2 ®iÒu kiÖn sau th× ®-îc coi lµ trang tr¹i
.
- DiÖn tÝch canh t¸c lín h¬n 1ha.
- Thu nhËp b×nh qu©n lín h¬n 10triÖu ®ång/trang tr¹i (sau khi ®· trõ chi
phÝ), theo tiªu thøc trªn, S¬nla hiÖn nay cã 4.705 trang tr¹i
Tõ nh÷ng tiªu chÝ x¸c ®Þnh trang tr¹i cña c¸c t¸c gi¶, c¸c c¬ quan ban
nghµnh, c¸c ®Þa ph-¬ng ë trªn, quan ®iÓm cña em vÌ vÊn ®Ò nµy lµ viÖc sím
h×nh thµnh mét hÖ thèng tiªu thøc ®¶m b¶o tÝnh khoa häc trong viÖc x¸c ®Þnh
m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch, nh-ng hÖ thèng ®ã
ph¶i phï hîp víi tõng vïng, tõng ®Þa ph-¬ng, tõng lo¹i nghµnh nghÒ, bëi lÏ kinh
tÕ trang tr¹i th-êng bcã tÝnh mÒm rÎo, cã kh¶ n¨ng dung nÆp c¸c quy m« kh¸c
nhau (t- nhá ®Õn võa vµ lín), c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau (tõ c¸ ®Õn tËp thÓ
quèc doanh ), c¸c tr×nh ®é khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕ ®Õn lµ tiªu chÝ vÒ quy m«
n¨ng lùc s¶n xuÊt (®Êt ®ai,lao ®éng ,vèn) vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt (gi¸ trÞ s¶n xuÊt,
thu nhËp ..), tuy nhiªn vÒ quy m« n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
trang tr¹i kh«ng nªn ¸p dông cøng nh¾c mµ ph¶i phï hîp víi tõng vïng sinh
th¸i, lo¹i h×nh s¶n xuÊt cña trang tr¹i, tõng ®Þa ph-¬ng mµ cÇn ph¶i ®¸p øng sù
phï hîp víi yÕu tè thêi gian. Bëi cïng víi thêi gian khoa häc ph¸ttriÓn kh«ng
ngõng th× tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i ®-îc n©ng lªn. Do vËy,
theo thêi gian tiªu chÝ x¸c ®Þnh trang tr¹i còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp tõ
nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau nªu trªn, ®ång thêi xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña kinh
tÕ trang tr¹i n«ng nghiÖp mang tÝnh chÊt lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu
thÞ tr-êng, v× vËy tiªu chÝ trùc tiÕp- nhÊt ®Ó nhËn d¹ng trang tr¹i lµ: gi¸ trÞ s¶n
l-îng vµ gi¸ trÞ s¶n l-îng hµng ho¸ tÝnh chung vµ tÝnh trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch.
Bªn c¹nh tiªu chÝ trùc tiÕp cßn cã c¸c tiªu chÝ gi¸n tiÕp ®Ó nhËn d¹ng trang
tr¹i sau:
- Quy m« diÖn tÝch cña trang tr¹i.
- Quy m« vèn cña trang tr¹i.
- Quy m« vÒ ®µn gia sóc
- Sè l-îng lao ®éng.
C¸c tiªu chÝ trªn cã thÓ xÐt trªn ph¹m vi c¶ n-íc hoÆc tõng vïng cô thÓ cho
phï hîp.
3. §Æc tr-ng cña kinh tÕ trang tr¹i.
Kinh tÕ trang tr¹i thùc chÊt lµ mét cÊp ®é trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kinh
tÕ hé tõ s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc sang s¶n xuÊt hµng ho¸. Tuy vËy gi÷a chóng cã
nh÷ng ®Æc tr-ng c¬ b¶n sau ®©y:
B¶ng 1: So s¸nh sù kh¸c nhau vÒ mét sè ®Æc tr-ng c¬ b¶n gi÷a kinh tÕ
trang tr¹i vµ kinh tÕ hé tiÓu n«ng tù cÊp, tù tóc.
stt
1
Tiªu thøc
Kinh tÕ trang tr¹i
Môc ®Ých s¶n xuÊt. Chñ yÕu s¶n xuÊt ®Ó Chñ yÕu tho¶ m·n nhu
b¸n.
2
Kinh tÕ tiÓu n«ng
Quy m« diÖn tÝch.
cÇu tiªu dïng.
Trªn diÖn tÝch tËp trung Manh món, ph©n t¸n.
®ñ lín.
3
Quy m« vèn.
Yªu cÇu tÝch luü vèn yªu cÇu vèn Ýt.
lín.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
4
Tr×nh ®é s¶n xuÊt.
Cao, cã kh¶ n¨ng ¸p ThÊp, mang nÆng tÝnh
dông ph-¬ng tiÖn m¸y thñ c«ng.
mãc, kü thuËt c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i.
5
Kh¶ n¨ng tÝch luü NhiÒu.
Ýt.
s¶n xuÊt.
6
Lao ®éng.
Võa sö dông lao ®éng Chñ yÕu sö dông lao
võa sö dông lao ®éng ®éng gia ®×nh.
thuª ngoµi
C.M¸c ®· ph©n biÖt chñ trang tr¹i víi tiÓu n«ng : 'Ng-êi chñ trang tr¹i b¸n ra
thÞ tr-êng hÇu hÕt s¸n phÈm lµm ra, cßn ng-êi chñ hé gia ®×nh tiªu dïng ®¹i bé
phËn s¶n phÈm lµm ra vµ mua b¸n cµng Ýt cµng tèt'.
Quy m« s¶n xuÊt hµng ho¸ ®-îc thÓ hiÖn qua tû xuÊt hµng ho¸ lµ ®Æc tr-ng
c¬ b¶n nhÊt cña kinh tÕ trang tr¹i.
§©y lµ tiªu chuÈn hµng ®Çu vµ quan träng nhÊt ®Ó ph©n biÖt hé n«ng d©n s¶n
xuÊt tiÓu n«ng víi hÖ n«ng d©n s¶n xuÊt theo kinh tÕ trang tr¹i.
Tõ sù ph©n tÝch trªn, ta thÊy kinh tÕ trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc tr-ng sau:
- Môc ®ich s¶n xuÊt lµ t¹o ra c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ cung cÊp cho thÞ
tr-êng nh»m thu lîi nhuËn cao.
- Cã sù tËp chung tÝch tô cao h¬n dâ rÖt so víi møc b×nh qu©n cña c¸c hé
kinh tÕ gia ®×nh trong vïng vÒ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nh- ®Êt ®ai ,vèn ,lao ®éng.
- Ng-êi chñ trong trang tr¹i còng lµ ng-êi trùc tiÕp lao ®éng s¶n xuÊt.
- S¶n xuÊt ®i vaß chuyªn m«n ho¸ cao h¬n,¸p dung nhiÒu tiÕn bé khoa
häc kü thuËt nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm thu nhËp vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ ngµy
cµng t¨ng.
Mét sè t¸c gi¶ cho r»ng :së h÷u tµi s¶n gia ®×nh vµ qu¶n lý ®iÒu hµnh trùc
tiÕp cña chñ trang tr¹i cònh lµ ®Æc ®iÓm chung cña kinh tÕ trang tr¹i.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy cã thÓ phÇn nµo phï hîp víi c¸c m« h×nh kinh tÕ trang
tr¹i ë ViÖt nam hiÖn nay. Nh-ng qua nghiªn cøu cho thÊy vÉn cã nh÷ng chñ
trang tr¹i hoµn toµn kh«ng cã t- liÖu s¶n xuÊt mµ ®i thuª toµn bé c¸c c¬ së cña
mét trang tr¹i kh¸c ®Ó s¶n xuÊt, tõ ®Êt ®ai, mÆt n-íc rõng c©y, kho tµng,bÕn b·i,
m¸y mãc, thiÕt bÞ... (ë Mü, n¨m 1998 gi¸ thuª hµng n¨m toµn bé trang tr¹i b»ng
0,5-0,8% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña trang tr¹i theo gi¸ thÞ tr-êng).
4. ®iÒu kiÖn ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i.
Chóng ta ®· biÕt trong lÞch sö cña chñ nghÜa t- b¶n, Anh lµ n-íc tiÕn hµnh
c«ng nghiÖp ho¸ sím nhÊt. Lóc bÊy giê ng-êi ta quan niÖm mét c¸ch ®¬n gi¶n
r»ng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, n«ng nghiÖp còng ph¶i x©y dùng nh- c«ng
nghiÖp theo h-íng tËp trung quy m« lín. v× vËy, ruéng ®Êt ®-îc tÝch tô tËp
trung, xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp t- b¶n ®-îc x©y dùng, nhiÒu trang tr¹i gia ®×nh bÞ
ph¸ s¶n hoÆc ph©n t¸n vµ ng-êi ta hy väng víi m« h×nh nµy, sè l-îng n«ng s¶n
t¹o ra nhiÒu h¬n víi gi¸ rÎ h¬n so víi gia ®×nh ph©n t¸n. Nh-ng ng-êi ta quªn
mÊt mét ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña n«ng nghiÖp kh¸c víi c«ng nghiÖp lµ nã t¸c ®éng
vµo sinh vËt, vµo c©y trång còng nh- vËt nu«i, ®iÒu ®ã kh«ng phï hîp víi s¶n
xuÊt tËp trung quy m« lín vµ viÖc sö dông lao ®éng lµm thuª tËp trung chØ ®ªm
l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp.
ChÝnh C.M¸c lóc ®Çu còng nghÜ r»ng trong c«ng tr×nh t- b¶n chñ nghÜa, x©y
dùng c¸c xÝ nghiÖp chøa n-íc theo h-íng quy m« lín tËp trung lµ tÊt yÕu.
Nh-ng vÒ cuèi ®êi chÝnh C. M¸c chø kh«ng ph¶i ai kh¸c ®· nhËn ®Þnh l¹i: "ngay
ë n-íc Anh víi nghµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
cã lîi nhÊt kh«ng ph¶i lµ c¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp quy m« lín mµ lµ c¸c trang
tr¹i gia ®×nh kh«ng dïng lao ®éng lµm thuª".
Cho ®Õn cuèi thÕ kû XIX, trang tr¹i gia ®×nh trë thµnh m« h×nh s¶n xuÊt phæ
biÕn nhÊt trong nÒn n«ng nghiÖp thÕ giíi. Lo¹i h×nh kinh doanh nµy gåmb cã
ng-êi chñ cïng víi gia ®×nh hoÆc cã khi cã mét vµi c«ng lµm thuª Ýt nhiÒu cã
tham gia sinh hoat víi gia ®×nh. Lo¹i h×nh kinh doanh nay cã sø chèng ®ì lín
trong c¸c cuéc khñng ho¶ng.
Trang tr¹i gia ®×nh ®-îc h×nh thµnh, ph¸t triÓn tõ c¸c hé tiÓu n«ng.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Mét khi ®· héi tô ®-îc c¸c ®iÒu kiÖn nh- vèn, kü thuËt, thÞ tr-êng th× tiÓu
n«ng tù ph¸ vì c¸i vá èc tù cÊp, tù tóc cña m×nh ®Ó dÇn dÇn ®i vµo quü ®¹o cña
s¶n xuÊt hµng ho¸. S¶n xuÊt chÝnh lµ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n ®¸nh d¾u sù kh¸c biÖt
gi÷a trang tr¹i víi tiÓu n«ng: trong khi ng-êi chñ trang tr¹i b¸n toµn bé hay phÇn
lín s¶n phÈm cña m×nh lµm ra th× ng-êi tiÓu n«ng tiªu dïng ®¹i bé phËn n«ng
s¶n do m×nh s¶n xuÊt vµ ®èi v¬Ý anh ta mua b¸n cµng Ýt cµng tèt.
Sau gÇn hai thÕ kû tån t¹i vµ ph¸t triÓn,vÞ trÝ cña kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh
víi quy m« nhá bÐ, ph©n t¸n sÏ kh«nh phï hîp víi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n
vµ sím muén còng bÞ c¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp t- b¶n ®µo th¶i d-íi søc Ðp cña
quy luËt thÞ tr-êng. Song trªn thùc tÕ, kh«ng nh÷ng kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh trô
l¹i ®-îc mµ nã cßn trë thµnh lùc l-îng n«ng nghiÖp chñ yÕu ngay ë c¸c n-íc
n«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
ë n-íc ta nh÷ng lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh gièng nh- trang tr¹i gia ®×nh
hiÖn nay ®· ®-îc ra ®êi tõ rÊt sím. Ngay tõ thÕ kû XIII nhµ TrÇn ®· khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn nh÷ng th¸i Êp, ®iÒn trang cña c¸c v-¬ng t«n quý téc. N¨m 1266,
nhµ trÇn quyÕt ®Þnh: " Cho c¸c v-¬ng hÇu, c«ng chóa, phß m·, cung tÇn triÖu tËp
nh÷ng ng-êi tiªu t¸n kh«ng cã s¶n nghiÖp lµm n« tú ®Ó khai khÈn ruéng hoang
lËp ®iÒn trang" - §¹i viÖt sö ký toµn th-, Hµ néi 1967 tËp II trang 33.
Nh- vËy viÖc tæ chøc ®ån ®iÒn cã tõ thêi nhµ trÇn, nh-ng ®Õn triÒu Lª Th¸nh
T«ng míi chÝnh thøc më réng quy m«, thµnh lËp c¸c së ®ån ®iÒn nh»m môc
®Ých ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ t¨ng c-êng viÖc cung cÊp l-¬ng thùc.
Theo s¸ch c-¬ng môc, tõ n¨m 1481, 43 ®ån ®iÒn ®· ®-îc x©y dùng d-íi thêi
nhµ Lª. C¸c së ®ån ®iÒn ®Òu cã ch¸nh phã ®ån ®iÒn sø tr«ng coi, cã thÓ mé d©n
hay dïng lùc l-îng tï binh, ng-êi bÞ téi ®Ó khai khÈn ®Êt hoang thµnh ruéng ®Êt
vµ thµnh lËp lµng xãm. Ruéng ®Êt ë c¸c së ®ån ®iÒn thuéc së h÷u vµ qu¶n lý
trùc tiÕp cña Nhµ n-íc trung -¬ng, kh«ng ban cÊp ®ån ®iÒn cho quan l¹i.
§Õn khi thùc d©n Ph¸p chiÕm song n-íc ta, chóng l¹i cho phÐp t- b¶n thùc
d©n ph¸t triÓn ®ån ®iÒn. C¸c c«ng ty tµi chÝnh vµ bän thùc d©n cã quyÒn thÕ ®ua
nhau lËp ®ån ®iÒn. N¨m 1927, chØ riªng ë B¾c kú ®· cã 155 ®ån ®iÒn réng tõ
200 ha ®Õn 8500 ha.
ë Nam kú vµ cao nguyªn Trung kú nhiÒu tªn thùc d©n ®·
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cã ®ån ®iÒn réng hµng v¹n ha. §Õn n¨m 1930, sè ruéng ®Êt do thùc d©n chiÕm
®o¹t ®Ó lËp ®ån lµ 1,2 triÖu ha b»ng 1/4 tæng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c n-íc ta lóc
bÊy giê.
§ån ®iÒn ®-îc ph©n chia lµm 2 lo¹i: lo¹i trång lóa vµ lo¹i trång c©y c«ng nghiÖp.
§Õn sau NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (1988 ),n«ng th«n n-íc ta ®· cã sù
ph¸t triÓn míi. Mçi hé n«ng d©n trë thµnh mét ®¬n vÞ tù chñ trong s¶n xuÊt kinh
doanh. C¸i lång bao cÊp ®-îc th¸o gì tõng phÇn, s¶n xýt hµng ho¸ dÇn dÇn
chiÕm lÜnh trËn ®Þa tù cÊp, tù tóc mµ tõ bao ®êi nay ng-êi n«ng d©n ®· dÉm ch©n
t¹i chç. TiÕp sau NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ lµ LuËt ®Êt ®ai (1993 ), luËt nµy
giao quyÒn sö dông æn ®Þnh l©u dµi cho ng-êi n«ng d©n víi c¸c quyÒn chuyÓn
®æi, chuyÓn nh-îng, cho thuª thõa kÕ vµ thÕ chÊp. Cïng víi NghÞ quyÕt 10 vµ
LuËt ®Êt ®ai, c¸c chÝnh s¸ch thuÕ kho¸, tÝn dông, khuyÕn n«ng ®· lµ chç dùa
v÷ng ch¾c ®Ó c¸c hé tiÓu n«ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ h×nh thµnh c¸c
trang tr¹i kh«ng chØ ë nh÷ng vïng ®· quen s¶n xuÊt hµng ho¸, mµ ë c¶ nh÷ng
vïng chØ quanh quÈn sau hµng rµo tù cÊp,tù tóc,tû xuÊt ha ngf ho¸ ®-îc n©ng lªn
kh«ng chØ ë nh÷ng n¬i cã b×nh qu©n ruéng ®Êt caomµ c¶ nh-ng n¬i ®Êt chËt,
ng-êi ®«ng.sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ næi bËt trong n«ng nghiÖp n-íc ta nh÷ng n¨m
qua kh«ng chØ lµ hÖ qu¶ cña sù gia t¨ng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt mµ phÇn lín lµ do sù
thay ®æi thÓ chÕ trong c¸c hîp t¸c x·.
5. C¸c lo¹i h×nh kinh tÕ trang tr¹i.
a. Ph©n lo¹i theo h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy cã trang tr¹i gia ®×nh, trang tr¹i liªn doanh vµ trang
tr¹i hîp doanh kiÓu cæ phÇn:
Trang tr¹i gia ®×nh lµ lo¹i h×nh cã tÝnh phæ biÕn nhÊt trong c¶ n-íc. §ã lµ
kiÓu trang tr¹i ®éc lËp s¶n xuÊt kinh doanh do ng-êi chñ hé hay mét ng-êi thay
mÆt gia ®×nh ®øng ra qu¶n lý.
Th«ng th-êng mçi trang tr¹i lµ cña mét hé gia ®×nh,nh-ng cã nh÷ng n¬i
quan hÖ huyÕt thèng cßn ®Ëm nÐt th× cã khi mÊy gia ®×nh cïng tham gia qu¶n lý
kinh doanh mét c¬ së.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Trang tr¹i liªn doanh do 2-3 trang tr¹i gia ®×nh hîp thµnh mét trang tr¹i lín
víi n¨ng lùc s¶n xuÊt lín h¬n, ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c trang tr¹i lín, tuy nhiªn
mçi trang tr¹i thµnh viªn vÉn cã søc tù chñ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt. ®èi t-îng liªn
doanh ®Òu lµ anh em, hä hµng hay b¹n bÌ th©n thiÕt, ë c¸c n-íc ch¨u ¸ do quy
m« trang tr¹i nhá nªn lo¹i trang tr¹i liªn doanh rÊt cã Ýt, ë Mü trang tr¹i liªn
doanh cã nhiÒu h¬n, nh-ng chØ chiÕm 10% tæng sè trang tr¹i vµ 16% ®Êt ®ai.
Trang tr¹i hîp doanh tæ chøc theo nguyªn t¾c mét c«ng ty cæ phÇn ho¹t®éng
trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, chÕ biÕn ,tiªu thô n«ng s¶n. Lo¹i trang tr¹i nµy th-êng
cã quy m« lín, thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, sö dông lao ®éng lµm thuªl
µ chñ yÕu, ë Mü n¨m 1982, b×nh qu©n mét hîp doanh n«ng nghiÖp cã 1 triÖu 52
ngµn USD gi¸ trÞ ®Êt ®ai vµ c«ng tr×nh, 144 ngµn USD m¸y mãc vµ thiÕt bÞ, 4
«t« vËn t¶i ,1,3 m¸y gÆt ®Ëp liªn hîp, 9 c«ng nh©n th-êng xuyªn vµ 18 c«ng
nh©n thêi vô .
Trong trang tr¹i hîp doanh n«ng nghiÖp ®-îc chia lµm 2 lo¹i : Hîp doanh
gia ®×nh vµ hîp doanh phi gia ®×nh.
b. Ph©n lo¹i theo c¬ cÊu s¶n xuÊt.
C¬ cÊu nµy ®-îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo ®iÒu kiiÖn tù nhiªn, tr×nh ®é s¶n xuÊt
vµ ®Æc ®iÓm thÞ tr-êng cña tõng vïng. NhiÒu trang tr¹i kinh doanh tæng hîp kÕt
hîp n«ng nghiÖp víi tiÓu thñ c«ng nghiÖp nh- c¸c n-íc Ch¨u ¸, kÕt hîp n«ng
nghiÖp víi l©m nghiÖp nh- c¸c n-íc B¾c ¨u, kÕt hîp trång trät víi ch¨n nu«i ë
nhiÒu n-íc kh¸c.
ë nh÷ng n-íc mµ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh- mü, Cana®a, T©y ¨u th× c¬ cÊu
s¶n xuÊt theo h-íng chuyªn m«n ho¸ nh- nu«i gµ, vç bÐo lîn, nu«i bß thÞt hoÆc
bß s÷a, chuyªn trång c©y ¨n qu¶ hay trång rau, trång hoa vµ c©y c¶nh..., l¹i cã
nh÷ng trang tr¹i chuyªn s¶n xuÊt n«ng s¶n hay l©m s¶n lµm nguyªn liÖu cho
c«ng nghiÖp chÕ biÕn, cã khi kÕt hîp s¶n xuÊt víi chÕ biÕn n«ng, l©m s¶n ë tr×nh
®é s¬ chÕ hoÆc tiÕn lªn tinh chÕ.
c. Ph©n lo¹i theo c¬ cÊu thu nhËp.
L©u nay, ph©n lo¹i theo c¬ c¾u thu nhËp lµ h×nh thøc phæ biÕn, ë nh÷ng n-íc
n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn, nguån sèng chÝnh dùa vµo n«ng nghiÖp th× ®-¬ng
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhiªn c¬ cÊu thu nhËp cña trang tr¹i lµ dùa vµo hoµn toµn hay phÇn lín lµ n«ng
nghiÖp. Ng-êi ta gäi ®ã lµ nh÷ng "trang tr¹i thuÇn n«ng". Theo ®µ ph¸t triÓn
cña c«ng nghiÖp, sè trang tr¹i thuÇn n«ng ngµy mét gi¶m (ë §µi loan n¨m 1960
49,3% sè trang tr¹i lµ thuÇn n«ng, ®Õn n¨m 1980 tû lÖ nµy cßn 9%, ë NhËt b¶n
n¨m 1950, sè trang tr¹i thuÇn n«ng chiÕm 50%, ®Õn 1985 tû lÖ nµy cßn gi¶m
xuèng 15%).
Ng-îc l¹i sè trang tr¹i cã thu nhËp chñ yÕu ngoµi n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng.
Nh÷ng trang tr¹i cã nguån thu nhËp chÝnh tõ n«ng nghiÖp th-êng lµ c¬ së
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp quy m« võa vµ lín,thu nhËp tõ n«ng nghiÖp ®ñ søc trang
tr¶i nhu c»u sinh ho¹t vµ t¸i s¶n xuÊt. C¸c trang tr¹i cã tõ thu nhËp n«ng nghiÖp
vµ ngoµi n«ng nghiÖp th-êng cã quy m« nhá, thu nhËp tõ n«ng nghiÖp kh«ng ®ñ
®¸p øng c¸c nhu cÇu nªn ph¶i ®i lµm thªm ngoµi trang tr¹i trªn ®Þa bµn noong
th«n, cã khi c¶ ë thµnh phè ®Ó t¨ng thªm thu thËp, kh«ng Ýt c¸c trang tr¹i lo¹i
nµy bÞ lç, nh-ng kh«ng bÞ xo¸ sæ, v× ®· cã thu nhËp ngoµi n«ng nghiÖp bï ®¾p.
d. Ph©n lo¹i theo h×nh thøc së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt.
Tr-êng hîp phæ biÕn lµ ng-êi chñ trang tr¹i cã së h÷u toµn bé t- liÖu s¶n
xuÊt tõ ®Êt ®ai,c«ng cô m¸y moc ®Ðn chuång tr¹i , kho b·i. Riªng vÒ së h÷u
ruéng ®Ê, ë nhiÒu n-íc 70-80% sè chñ trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng, ë Mü n¨m
1982, sè chñ trang tr¹i cã sì h÷u hoµn toµn vÒ ®Êt ®ai chiÕm 59%, së h÷u mét
phÇn lµ 29,3% vµ thuª hoµn toµn ruéng ®Êt lµ 11,7%.
Chñ trang tr¹i chØ cã së h÷u mét phÇn t- liÖu s¶n xuÊt,cßn mét phÇn ®i thuª
ng-êi kh¸c. Tr-êng hîp kh«ng ph¶i lµ c¸ biÖt tuy trang tr¹i cã ®Êt ®ai nh-ng
ph¶i ®i thuª m¸y mãc, chuång tr¹i, kho b·i.
Chñ trang tr¹i hoµn toµn kh«ng cã t- liÖu s¶n xuÊt mµ ®i thuª toµn bé c¬ së
cña mét trang tr¹i hoÆc cña nhµ n-íc ®Ó s¶n xuÊt, kh«ng chØ m¸y mãc, thiÕt bÞ,
kho tµng, chuång tr¹i mµ c¶ ®Êt ®ai, mÆt n-íc, rõng c¨y, ë Mü n¨m1988, gi¸
thuª hµng n¨m toµn bé mét trang tr¹i b»ng 1-8,8% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña trang
tr¹i Êy. Theo gi¸ thÞ tr-êng tuú tõng vïng vµ lo¹i h×nh trang tr¹i .
Thùc tÕ c¸c n-íc ph¸t triÓn cho thÊy së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ
yÕu tè quyÕt ®Þnh thµnh b¹i cña trang tr¹i, ë mü, kh«ng Ýt nh-ìng chñ trang tr¹i
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®i thuª t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó kinh doanh cã lîi nhuËn cao kh«ng kÐm c¸c chñ trang
tr¹i cã quyªn së h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt.
6. Kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè n-íc vµ ë n-íc ta.
6.1 Sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi.
Tr¶i qua h¬n hai thÕ kû tån t¹i vµ ph¸t triÓn, kinh tÕ trang tr¹i ®-îc kh¼ng
®Þnh lµ m« h×nh kinh tÕ phï hîp ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao trong s¶n xuÊt n«ng
l©m nghiÖp ë mçi khu vùc, mçi quèc gia cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, x· héi kh¸c nhau
cho nªn c¸c m« h×nh trang tr¹i kh¸c nhau. Cã nh÷ng chñ trang tr¹i s¶n xuÊt kinh
doanh tæng hîp nh-: KÕt hîp trång trät víi ch¨n nu«i, n«ng nghiÖp víi l©m
nghiÖp (ë c¸c n-íc B¾c ¨u), kÕt hîp n«ng nghiÖp víi c¸c nghµnh nghÒ kh¸c ë
n«ng th«n (ë c¸c n-íc ch©u ¸), còng cã nh÷ng trang tr¹i s¶n xuÊt cao nh- trang
tr¹i chuyªn s¶n xuÊt ngò cèc ë Mü hay T©y ¨u .
VÒ quy m« trang tr¹i còng cã sù thay ®æi tuú theo tõng n-íc. Cao nhÊt lµ
c¸c trang tr¹i ë B¾c mü vµ Mü, quy m« b×nh qu©n mét trang tr¹i kho¶ng 180 ha,
thÊp nhÊt lµ c¸c n-íc Ch¨u ¸, quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n tõ 0,9-4,5 ha. Quy m«
vÒ sè l-îng trang tr¹i còng cã sù thay ®æi qua tõng thêi kú, tõng giai ®o¹n g¾n
liÒn víi qóa tr×nh hiÖn ®¹i ho¸. ë ph¸p, 1802 cã 5.6720.000 trang tr¹i, ®Õn n¨m
1892 cã 5703.000 trang tr¹i, t¨ng 31000 trang tr¹i, nh-ng tõ ®ã sè l-îng c¸c
trang tr¹i liªn tôc gi¶m.®Õn 1987 chØ cßn 893000 trang tr¹i. Trongkhi ®ã quy m«
diÖn tÝch liªn tôc t¨ng, n¨m 1802 quy m« trung b×nh mét trang tr¹i chØ cã 5,9 ha
®Õn n¨m 1929 lµ 11,6 vµ ®Õn n¨m 1987 t¨ng lªn 29ha/1 trang tr¹i. (xem biÓu 3)
ë
T©y ®øc còng vËy, n¨m cã 5.276.000 trang tr¹i ®Õn n¨m 1907 lµ
5.736.000 trang tr¹i, t¨ng 46.000 trang tr¹i, nh-ng tõ n¨m 1907 ®Õn 1985 sè
l-îng c¸c trang tr¹i l¹i liªn tôc gi¶m, ®Õn n¨m 1985 chØ cßn 83.000 trang tr¹i,
ng-îc l¹i, quy m« diÖn tÝch cña mét trang tr¹i l¹i cã xu h-íng t¨ng lªn. N¨m
1882 lµ 6ha/1 trang tr¹i ®Õn n¨m 1949 lµ 11ha vµ n¨m 1985 lµ 15ha/1 trang tr¹i
(xem biÓu 2)
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
BiÓu 2: sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë T©y ®øc.
1882
1895
1907
1949
1960
1971
1985
1.Sè l-îng trang tr¹i 5276
5558
5736
2051
1709
1075
938
5,8
5,7
11
13
14
15
(1000.trang tr¹i )
2.DiÖn tÝch b×nh qu©n
6,0
(ha/trang tr¹i )
Nguån:-NguyÔn §iÒn ,TrÇn §øc- Kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh trªn thÕ giíi vµ
ch¨u ¸, Hµ Néi 1993.
- §µo ThÕ TuÊn- Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trang tr¹i gia ®×nh- T¹p chÝ
th«ng tin lý luËn 6/1992.
BiÓu 3 : Sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë Ph¸p
1.Sè l-îng TT
1802
1892
1908
1928
1950
1960
1970
1987
5672
5703
5505
3966
2285
1588
1263
982
5,9
5,8
6,0
11,6
14,0
19,0
23,0
29,0
(1000 TT)
2.DiÖn tÝch BQ
(Ha/TT)
Nguån: Nh- biÓu 2.
ë Mü t×nh h×nh ph¸t triÓn trang tr¹i còng theo xu thÕ c¸c n-íc Ch¨u ¨u
nh-ng chËm h¬n 3-4 thËp kû (xem biÓu 4).
BiÓu 4: sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë Mü
1.Sè l-îng TT
1900
1910
1930
1940
1950
1960
1970
1980
1985
1990
5737
6404
6546
6350
5530
3960
2630
2300
2220
2140
24,0
39,0
61,0
72,0
86,0
120,0
151,1
173,0
182,0
190,0
( 1000 TT )
2.diÖn tÝch BQ
( Ha/TT)
Nguån: Nh- biÓu sè 2.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§èi víi mét sè n-íc c«ng nghiÖp míi nh- §µi loan vµ Hµn quèc, t×nh h×nh
ph¸t triÓn trang tr¹i còng theo quy luËt chung: khi b-íc vµo c«ng nghiÖp ho¸ th×
trang tr¹i ph¸t triÓn m¹nh, khi c«ng nghiÖp ho¸ ®· ph¸t triÓn th× trang tr¹i gi¶m
vÒ sè l-îng (xem biÓu 5 ,6 ).
BiÓu sè 5: Sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë §µi loan
1. Sè l-îng trang tr¹i
1955
1960
1970
1988
714
808
916
730
1,1
0,91
0,83
1,2
(1000 trang tr¹i )
2. DiÖn tÝch b×nh qu©n
(ha/trang tr¹i )
BiÓu sè 6: Sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë Hµn Quèc
1953
1965
1975
1980
1. Sè l-îng trang tr¹i (1000 TT )
2249
2507
2379
1772
2. diÖn tÝch b×nh qu©n (ha/TT)
0,86
0,9
0,95
1,2
Nh- vËy lóc ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn s¶n xuÊt n«ng - l©m
nghiÖp cho nªn sè l-îng trang tr¹i t¨ng nhanh. khi c«ng nghiÖp ho¸ ®¹t ®Õn møc
®é cao th× mét mÆt c«ng nghiÖp thu hót lao ®éng tõ n«ng nghiÖp, mÆt kh¸c nã
l¹i t¸c ®éng lµm t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i b»ng viÖc trang bÞ m¸y
mãc thay thÕ lao ®éng thñ c«ng. Do vËy sè l-îng c¸c trang tr¹i gi¶m nh-ng quy
m« diÖn tÝch vµ gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng ®-îc cung cÊp tõ trang tr¹i l¹i t¨ng lªn.
* C¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña trang tr¹i:
- Ruéng ®Êt: phÇn lín trang tr¹i s¶n xuÊt trªn ruéng ®Êt thuéc së h÷u cña gia
®×nh. Nh-ng còng cã trang tr¹i ph¶i ®i thuª mét phÇn hoÆc toµn bé ruéng ®Êt tuú
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vµo tõng n-íc. ë Anh, N¨m 1985 cã 60% trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng, 22%
thuª mét phÇn vµ 18% thuª toµn bé. N¨m 1990 cã 70% trang tr¹i gia ®×nh cã
ruéng ®Êt riªng, 30% trang tr¹i ph¶i ®i thuª mét phÇn hay toµn bé ruéng ®Êt. ë
§µi Loan, N¨m 1981 cã 84% trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng, 9% ®i thuª mét phÇn
vµ 7% thuª toµn bé ruéng ®Êt ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh.
- Vèn s¶n xuÊt: Nh×n chung, ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh c¸c trang tr¹i
ngµy cµng cã xu h-íng sö dông nhiÒu vèn vay tõ bªn ngoµi. ë MÜ, n¨m 1960
tæng sè vèn vay cña trang tr¹i lµ 10 tû USD, n¨m 1970 lµ 54,5 tû USD, n¨m
1985 lµ 88,5 tû USD. ë NhËt B¶n n¨m 1970 lµ n-íc cã kho¶n ®Çu t- lín nhÊt
cho n«ng nghiÖp, quü tµi trî s¶n xuÊt lóa g¹o chiÕm 44% ng©n s¸ch cho ®Çu tn«ng nghiÖp.
- M¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt: ë c¸c trang tr¹i c«ng cô s¶n xuÊt bao
gåm sóc vËt cµy kÐo, m¸y mãc ®éng lùc c¬ ®iÖn, c«ng cô m¸y n«ng nghiÖp vµ
c¸c chuång tr¹i nhµ kho. §Õn nay ë c¸c n-íc ph¸t triÓn ®· t¨ng c-êng sö dông
m¸y mãc hiÖn ®¹i víi møc ®é c¬ giíi ho¸ ngµy cµng cao, tõng b-íc tù ®éng ho¸
tin häc ho¸ trong s¶n xuÊt. H×nh thøc sö dông m¸y mãc do mét hiÖp héi ®øng ra
qu¶n lý ®ang ngµy cµng phæ biÕn. ë NhËt B¶n n¨m 1985, 67% trang tr¹i cã m¸y
kÐo nhá, 20% trang tr¹i cã m¸y kÐo lín.
- Sö dông lao ®éng trong c¸c trang tr¹i: Sè l-îng lao ®éng trong c¸c trang
tr¹i ë mçi n-íc kh«ng cßn phô thuéc vµo quy m« s¶n xuÊt mµ chñ yÕu phô
thuéc vµo tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Mét trang tr¹i cã quy m«
25- 30 ha chØ sö dông 1- 2 lao ®éng gia ®×nh vµ tõ 1- 2 lao ®éng lµm thuª thêi
vô. ThËm trÝ ë MÜ trang tr¹i lín h¬n 100 ha chØ sö dông 2 lao ®éng chÝnh. ë mét
sè n-íc Ch©u ¸ nh- NhËt B¶n n¨m 1990 mçi trang tr¹i cã kho¶ng 3 lao ®éng,
nh-ng chØ cã 1,3 lao ®éng lµm n«ng nghiÖp.
Tõ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trªn thÕ giíi nªn ta cã
thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt sau:
- Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ thÝch hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
- Quy m« trang tr¹i ë mçi n-íc lµ kh¸c nhau, nh-ng cã xu h-íng ngµy cµng
t¨ng lªn.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- §Êt ®ai cña trang tr¹i thuéc nhiÒu lo¹i së h÷u kh¸c nhau, trong ®ã chñ yÕu lµ
®Êt thuéc së h÷u cña hé gia ®×nh. Ng-êi chñ trang tr¹i cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh
ph-¬ng h-íng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i sao cho ®¹t hiÖu qña cao nhÊt.
- C¬ cÊu thu nhËp cña trang tr¹i thay ®æi theo chiÒu h-íng gi¶m thu tõ n«ng
nghiÖp, trong khi ®ã thu tõ c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng.
- C¸c chñ trang tr¹i ngµy cµng chó träng h¬n vµo viÖc ®Çu t- øng dông c¸c
thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ tæ chøc qu¶n
lý cña trang tr¹i nh»m ®¸p øng tèt h¬n môc tiªu s¶n xuÊt hµng ho¸ cña lo¹i h×nh
tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ nµy.
- Trong chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ c¸c n-íc ®Òu cã xu h-íng thèng nhÊt lµ
kÝch thÝch, t¹o ®iÒu kiÖn, m«i tr-êng thuËn lîi ®Ó kinh tÕ trang tr¹i thùc sù ph¸t
huy ®-îc néi lùc vµ -u thÕ cña nã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn h-íng tíi mét nÒn
n«ng nghiÖp v¨n minh.
6.2. T×nh h×nh chung vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt nam.
MÆc dï ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt l©u, nh-ng kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt nam chØ ph¸t
triÓn m¹nh mÏ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cã thÓ xem thùc hiÖn chØ thÞ 100 Ban
bÝ th- TW kho¸ IV, NQ10 cña Bé chÝnh trÞ vÒ ph¸t huy vai trß tù chñ cña kinh
tÕ hé n«ng d©n vµ ®Æc biÖt sau khi luËt ®Êt ®ai ra ®êi n¨m 1993 th× kinh tÕ trang
tr¹i thùc sù cã b-íc ph¸t triÓn kh¸ nhanh vµ ®a d¹ng.
NÕu theo quy ®Þnh cña tæng côc thèng kª vÒ tiªu chuÈn trang tr¹i ( QuyÕt
®Þnh sè 359/1998/Q§ - TCTK ngµy 01/07/1998 ) th× c¶ n-íc cã 45.372 trang
tr¹i. Trong ®ã chia theo h-íng s¶n xuÊt cã 37.949 trang tr¹i trång c©y c«ng
nghiÖp l©u n¨m vµ c©y hµng n¨m, chiÕm 83,6%; 1306 trang tr¹i nu«i trång thuû
s¶n, chiÕm 3,8%; 2559 trang tr¹i kinh doanh tæng hîp ®a nghµnh, chiÕm 5,6%.
Chia theo vïng kinh tÕ: Vïng §«ng B¾c cã 3.491 trang tr¹i, chiÕm 7,7%;
Vïng T©y B¾c cã 238 trang tr¹i chiÕm 0,5%; Vïng §ång B»ng S«ng Hång cã
1394 trang tr¹i chiÕm 9,2%; Vïng Duyªn H¶i MiÒn Trung cã 2.706 trang tr¹i,
chiÕm 4,6%; Vïng T©y Nguyªn cã 6.333 t, chiÕm 4,6%; Vïng T©y Nguyªn cã
20
.PDF 
77 
46201 
119 
