Tài liệu Phí nước thải

Lêi më ®Çu Níc lµ mét tµi nguyªn quÝ cña con ngêi. Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt sinh ho¹t ®Òu cÇn dïng níc. ChÝnh v× vËy mµ hµng ngµy cã mét lîng lín níc ®îc tiªu thô vµ ®ång thêi còng ngÇn Êy lîng níc th¶i ®îc th¶i ra m«i trêng. Hµ Néi lµ mét trong nh÷ng thµnh phè lín nhÊt cña ViÖt Nam. Lîng níc th¶i cña thµnh phè th¶i ra hµng ngµy lµ rÊt lín vµ chñ yÕu tËp trung vµo ba nguån lín lµ: níc th¶i sinh ho¹t, tõ s¶n xuÊt vµ tõ bÖnh viÖn. Tuy nhiªn , hÖ thèng sö lÝ níc th¶i cña thµnh phè l¹i cha cã, cßn cña c¸c doanh nghiÖp th× l¹i chØ cã mét sè Ýt doanh nghiÖp cã hÖ thèng sö lÝ ,cßn lai hÇu nh lµ th¶i trùc tiÕp ra m«i trêng tõ ®ã g©y ra « nhiÔm m«i trêng nghiªm träng, ¶nh hëng tíi søc khoÎ ®êi sèng cña nh©n d©n, ¶nh hëng tíi s¶n xuÊt còng nh g©y mÊt mÜ quan ®« thi. ë Hµ Néi hiÖn nay, khi mµ hÖ thèng tho¸t níc cña thµnh phè cha ®¸p øng víi møc ph¸t triÓn hiÖn nay cña thµnh phè, còng nh quy m« d©n sè vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt ë trong thµnh phè. Do vËy viÖc tho¸t níc chñ yÕu th«ng qua viÖc th¶i ra c¸c con s«ng ®µo hay c¸c cèng trong thµnh phè. S«ng T« lÞch lµ con s«ng lín nhÊt trong bèn con s«ng ch¶y trong thµnh phè cã nhiÖm vô tiªu tho¸t níc trong thµnh phè lµ s«ng SÐt, Lõ, Kim Ngu vµ T« LÞch. Nã lµ con s«ng « nhiÔm nhÊt vµ còng lµ con s«ng cã nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m«i trêng do sè lîng d©n c sèng hai bªn bê s«ng lµ kh¸ ®«ng ®óc. S«ng t« LÞch hiÖn nay ®ang lµ con s«ng mµ hÖ thèng níc mÆt ®ang bÞ « nhiÔm nghiªm träng nhÊt ë Hµ Néi hiÖn nay. Nhµ Níc vµ thµnh phè hiÖn nay còng ®ang thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p nh»m c¶i t¹o m«i trêng s«ng vµ níc th¶i cña thµnh phè vµo con s«ng nµy, mµ ®©y l¹i lµ lo¹i h×nh kh«ng cã thu ®Ó tù trang tr¶i. Theo nghi §Þnh 67/2003N§-CP cña chÝnh phñ tõ 1/1/2004 trë ®i b¾t ®Çu thùc hiÖn thu phÝ níc th¶i. XuÊt ph¸t tõ thôc tÕ m«i trêng s«ng T« LÞch vµ môc ®Ých cña viÖc thu phÝ lµ: nh»m n©ng cao nhËn thøc cña c¸c tæ chøc vµ nh©n d©n, t¨ng cêng kiÓm so¸t « nhiÔm, gãp phÇn ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, lµm trong s¹ch m«i trêng. ChÕ ®é thu phÝ sÏ hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa « nhiÔm, s¶n xuÊt s¹ch h¬n b»ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn, nh»m gi¶m thiÓu lîng « nhiÔm m«i trêng, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm. ViÖc thu phÝ cßn gióp phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lÝ m«i trêng vµ c¶i thiÖn m«i trêng. 1 Víi nh÷ng môc ®Ých ®ã, em muèn t×m hiÓu xem thùc tÕ víi viªc thu phÝ níc th¶i hiÖn nay cã thùc hiÖn ®îc nh÷ng môc ®Ých ®· nªu ë trªn hay kh«ng. Mµ cô thÓ ë ®©y lµ viÖc c¶i thiÖn m«i trêng t¹i s«ng T« LÞch, n©ng cao thÓ ë ®©y lµ chÊt lîng níc cã ®îc c¶i thiÖn hay kh«ng vµ qua ®ã hiÓu thªm nh÷ng kiÕn thøc ®· ®îc häc t¹i trêng kÕt hîp víi thôc tÕ ®ang diÔn ra. Tõ ®ã c¸i c¸i nh×n toµn diÖn, c¸ch ®¸nh gi¸ c¸c vÊn ®Ò m«i trêng, n©ng cao nhËn thøc vµ hiÓu biÕt. Em xin c¸m ¬n thÇy gi¸o Lª Träng Hoa vµ thÇy NguyÔn ThÕ Chinh ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy 2 PhÇn I: C¬ së lÝ luËn I: Kh¸i niÖm 1: ThuÕ pigou Pigou lµ ngêi ®Çu tiªn cã s¸ng kiÕn ¸p dông c¸ch tiÕp cËn kinh tÕ vµ viÖc gi¶i quyÕt ngo¹i øng do « nhiÔm m«i trêng. «ng ®· ®a ra ý tëng vÒ viÖc ®¸nh thuÕ víi nh÷ng ngêi g©y « nhiÔm. §©y lµ lo¹i thuÕ thay v× ®¸nh vµo ®Çu ra s¶n phÈm, ngêi ta ®¸nh cho mçi ®¬n vÞ ph¸t th¶i « nhiÔm ®Çu vµo. 2:PhÝ Mét d¹ng cña thuÕ pigou, lµ lo¹i phÝ ®¸nh vµo lîng chÊt th¶i thùc tÕ ngêi s¶n xuÊt. ®Ó x¸c ®Þnh møc phÝ ngêi ta c¨n cø vµo chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó lµm gi¶m mét ®¬n vÞ « nhiÔm. Ph¸p lÖnh vÒ phÝ vµ lÖ phÝ cña Uû Ban thêng Vô Quèc héi kho¸ 10 (sè 38/2001 PL-UBTVQH 10 ngay 28/8/20001 ) qui ®Þnh: “phÝ lµ kho¶n tiÒn mµ tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i tr¶ khi ®îc mét tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c cung cÊp dÞch vô ®îc qui ®Þnh trong danh môc phÝ”. Danh môc phÝ thuéc lÜnh vùc m«i trêng ®îc qui ®Þnh t¹i môc A . Kho¶n 10 ph¸p lÖnh gåm 11 kho¶n trong ®ã c¸c lo¹i phÝ liªn quan tíi m«i trêng nh sau: - PhÝ b¶o vÖ m«i trêng - PhÝ thÈm ®Þnh b¸o c¸o t¸c ®éng m«i trêng - PhÝ vÖ sinh. - PhÝ phßng chèng thiªn tai. - PhÝ sö dông an toµn bøc x¹. - PhÝ thÈm ®Þnh an toµn bøc . Riªng phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®îc t¹i nghÞ ®Þnh sè 57/2002N§-CP ngµy 3/6/2002 cña chÝnh phñ qui ®Þnh chi tiÕt thi hµnh ph¸p lÖnh phÝ vµ lÖ phÝ qui ®Þnh thµnh 6 lo¹i nh sau. - PhÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi níc th¶i. - PhÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi x¨ng dÇu, khÝ th¶i tõ viÖc sö dông than ®¸ vµ c¸c nguyªn liÖu kh¸c. - PhÝ b¶o vÖ m«i trêng víi chÊt th¶i r¾n. - PhÝ b¶o vÖ m«i trêng tiÕng ån. - PhÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi s©n bay, nhµ ga bÕn c¶ng, phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi viªc khai th¸c dÇu má, khÝ ®èt vµ kho¶ng s¶n kh¸c. Nh vËy phÝ b¶o vÖ m«i trêng nãi chung vµ phÝ níc th¶i nãi riªng cã thÓ ®îc hiÓu lµ mét kho¶n nghÜa vô tµi chÝnh mµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i tr¶ khi ®îc hëng mét dÞch vô vÒ m«i trêng. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét c«ng cô qu¶n lÝ cÇn 3 thiÕt cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch còng nh c¸c nhµ qu¶n lÝ nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu m«i trêng. Vµ ®©y còng lµ nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc vµ lµ mét nhu cÇu tÊt yÕu cña x· héi nh»m ®¶m b¶o vÖ m«i trêng. II. ViÖc cÇn thiªt sö dông phÝ níc th¶i. ViÖc sö dông phÝ níc th¶i lµ cÇn thiÕt vµ phï hîp víi thùc tÕ chung cña thÕ giíi còng nh t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc ta trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y. XuÊt ph¸t tõ thùc tª cuéc sèng cña con ngêi g¾n liÒn víi m«i trêng tù nhiªn mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay ®ang g©y « nhiÔm m«i trêng nghiªm träng ¶nh hëng tíi nh÷ng khu vùc cã ngêi d©n sèng quanh khu vùc « nhiÔm. Kinh ngiÖm thùc tÕ cña cña c¸c níc trªn thÕ giíi cho thÊy viÖc nhµ níc dïng c¸c c«ng cô kinh tÕ mµ cô thÓ ë ®©y lµ phÝ nuíc th¶i lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng. Nh÷ng níc nµy thu ®îc nhiÒu thµnh c«ng c¶i thiÖn m«i trêng hiÖn t¹i, b¶o vÖ m«i trêng hiÖn cã. Trung Quèc lµ mét quèc gia níc ®ang ph¸t triÓn, cã xuÊt ph¸t ®iÓm vÒ kinh tÕ gièng víi ViÖt Nam, nhng hä ®· cã mét hÖ thèng phÝ ph¹t do vi ph¹m tiªu chuÈn m«i trêng. HÖ thèng nµy bao gåm h¬n 100 møc phÝ ®¸nh vµo c¸c nguån g©y « nhiÔm m«i trêng víi níc th¶i, khÝ th¶i, phÕ th¶i, tiÕng ån vµ c¸c lo¹i kh¸c. LÖ phÝ tõ « nhiÔm níc chiÕm 70% tæng lÖ phÝ thu ®îc. LÖ phÝ nay ®îc tÝnh tõ n¨m 1979 b»ng viÖc thö nghiÖm ë thµnh phè Suzhan. KÕt qu¶ lµ ®· lµm gi¶m tíi 60,4% tæng lîng chÊt g©y « nhiÔm th¶i ra trong giai ®o¹n 19791986. LÖ phÝ ®îc qui ®Þnh theo nguyªn t¾c sau: + LÖ phÝ cao h¬n mét chót so víi chi phÝ vËn hµnh thiÕt bÞ + LÖ phÝ thay ®æi theo sè lîng, nång ®é vµ loai chÊt g©y « nhiÔm ®îc th¶i ra + LÖ phÝ « nhiÔm ¸p dông cho viÖc x¶ th¶i níc th¶i c«ng nghiÖp ®èi víi chÊt g©y « nhiÔm nhÊt ®Þnh nµo ®ã ®îc tÝnh b»ng c¸ch nh©n víi lîng nång ®é chÊt g©y « nhiÔm vît qu¸ tiªu chuÈn. Malaysia mét níc trong khu vùc, vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1979, chÝnh phñ Malaysia ®· tiÕn hµnh ¸p dông hÖ thu phÝ ®èi víi ngµnh chÕ biÕn dÇu cä th«, chÕ biÕn cao su tù nhiªn vµ c¸c ho¹t ®éng khai hoang. HÖ thèng nµy ®îc thiÕt lËp trªn c¬ së c¸c tiªu chuÈn vÒ nång ®é cho phÐp trong níc th¶i c¶u c¸c chÊt g©y « nhiÔm. C¸c lÖ phÝ Ên ®Þnh cho viÖc x¶ th¶i c¸c chÊt g©y « nhiÔm ë díi møc tiªu chuÈn. Vît qu¸ møc tiªu chuÈn ph¶i bÞ sö ph¹t møc nép lÖ phÝ. Cßn víi c¸c quèc gia phat triÓn OECD ¸p dông phÝ ®¸nh vµo nguån g©y « nhiÔm níc, lo¹i phÝ nµy ®îc ¸p dông riªng kh«ng liªn quan g× ®Õn hÖ thèng 4 xö lÝ níc th¶i tõ c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp. ë hÇu hÕt c¸c níc OECD phÝ sö dông hÖ thèng tho¸t níc th¶i lµ c«ng tr×nh c«ng céng, chÞu sù qu¶n lÝ vµ gi¸m s¸t cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. Do ®ã, c¸c hé gia ®×nh vµ c¬ së s¶n xuÊt thêng ph¶i tr¶ lÖ phÝ do sö dông hÖ thèng c«ng céng nµy. Tõ kinh nghiÖm, còng nh thùc tÕ cña c¸c quèc gia ®· lµm tríc chóng ta cã thÓ thÊy r»ng, phÝ b¶o vÖ « nhiÔm m«i trêng nãi chung vµ phÝ níc th¶i nãi riªng ®îc ¸p dông lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan vµ còng lµ xu híng chung vµ tÊt yÕu cña thÕ giíi Cßn víi níc ta phÝ b¶o vÖ m«i trêng cã môc ®Ých khuyÕn khÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh ®Çu t gi¶m thiÓu « nhiÔm, thay ®æi hµnh vi « nhiÔm theo híng tÝch cùc cho m«i trêng, cã lîi cho m«i trêng. Ngoµi ra phÝ b¶o vÖ m«i trêng cßn cã môc ®Ých kh¸c lµ t¹o thªm nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ níc ®Ó ®Çu t kh¾c phôc vµ cai thiÖn m«i trêng. Víi môc ®Ých nµy, phÝ b¶o vÖ m«i trêng lµ c«ng cô kinh tÕ ®îc x©y dùng trªn nguyªn t¾c “ngêi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn ®ãng gãp tµi chÝnh ®Ó kh¾c phôc « nhiÔm m«i trêng vµ c¶i thiÖn m«i trêng ” vµ ai hëng lîi tõ viÖc m«i trêng trong lµnh ph¶i ®ãng phÝ kh¾c phôc « nhiÔm. II.1. Nguyªn t¾c ngêi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn (PPP). Nguyªn t¾c nµy b¾t nguån tõ s¸ng kiÕn do tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ phat triÓn (OECD) ®Ò ra vµo c¸c n¨m 1972 vµ 1974. PPP qui ®Þnh n¨m 1972 cã quan ®iÓm nh÷ng t¸c nh©n g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ mäi chi phÝ cho ho¹t ®éng kiÓm so¸t vµ phßng chèng « nhiÔm. PPP n¨m 1974 chñ tr¬ng r»ng, c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm thi ngoµi viÖc tu©n thñ theo c¸c chØ tiªu ®èi víi viÖc g©y « nhiÔm th× cßn ph¶i båi thêng thiÖt h¹i cho nh÷ng ngêi bÞ thiÖt h¹i do « nhiÔm nµy g©y ra. Nãi tãm l¹i, theo nguyªn t¾c PPP th× ngêi g©y « nhiÔm ph¶i chÞu mäi kho¶n chi phÝ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m « nhiÔm do chÝnh quyÒn thôc hiÖn, nh»m ®¶m b¶o m«i tr¬ng ë møc chÊp nhËn ®îc. II.2. Nguyªn t¾c ngêi hëng lîi ph¶i tr¶ tiÒn(BPP) Nguyªn t¾c BPP chñ tr¬ng r»ng viÖc phßng ngõa « nhiÔm vµ c¶i thiÖn m«i trêng cÇn ®îc b¶o trî bëi nh÷ng ngêi muèn thay ®æi hoÆc nh÷ng ngêi kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ cho viÖc g©y « nhiÔm. Nguyªn t¾c BPP còng t¹o ra mét kho¶n thu cho nhµ níc, møc phÝ tÝnh theo ®Çu ngêi cµng cao vµ cµng nhiÒu ngêi nép th× sè tiÒn thu ®îc cµng nhiÒu. Sè tiÒn thu ®îc tõ BPP ®îc thu theo nguyªn t¾c c¸c c¸ nh©n muèn b¶o vÖ m«i trêng vµ nh÷ng c¸ nh©n kh«ng ph¶i tr¶ cho viÖc g©y « nhiÔm nhng khi m«i trêng ®îc c¶i thiÖn hä lµ nh÷ng ngêi ®îc hëng lîi cÇn ®ãng gãp. Tuy nhiªn sè tiÒn nµy kh«ng trùc tiÕp do ngêi hëng lîi tù gi¸c tr¶ mµ ph¶i mét chÝnh s¸ch do nhµ níc ban hµnh qua thuÕ hoÆc phÝ 5 buéc nh÷ng ngêi hëng lêi ph¶i ®ãng gãp, nªn ngyªn t¾c BPP chØ khuyÕn khÝch viÖc b¶o vÖ m«i trêng mét c¸ch gi¸n tiÕp. §©y lµ nguyªn t¾c cã thÓ ®îc sö dông nh mét ®Þnh híng hç trî nh»m ®¹t ®îc môc tieu m«i trêng, dï ®ã lµ b¶o vÖ hay phôc håi m«i trêng. Tuy nhiªn hiÖu qu¶ m«i trêng cã thÓ ®¹t ®îc hay kh«ng, trªn thùc tÕ phô thuéc vµo møc lÖ phÝ, sè ngêi ®ãng gãp vµ kh¶ n¨ng sñ dông tiÒn hîp lÝ. 6 III. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh phÝ níc th¶i. Theo nghÞ ®Þnh 67/2003/N§-CP cña chÝnh phñ ban hµnh viÖc thu phÝ níc th¶i vµ th«ng t 125/2003/TTLT-BTC-BTNMT híng dÉn thi hµnh nghÞ ®Þnh 67. NghÞ ®Þnh 67 quy ®Þnh vÒ phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi níc th¶i; chÕ ®é thu, nép, qu¶n lÝ vµ sö dông phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi níc th¶i. Cßn th«ng t 125 híng dÉn thi hµnh nghÞ ®Þnh 67. trong ®ã quy ®Þnh râ ®èi tîng ph¶i chÞu phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi níc th¶i vµ c¸ch tÝnh phÝ. §èi víi níc th¶i c«ng nghiÖp c¸ch tÝnh phÝ ®îc tÝnh: Sè phÝ = tæng lîng níc th¶i * hµm lîng chÊt g©y « nhiÔm trong níc th¶i(mg/l)*10-3 * møc thu ®èi víi ch©t g©y « nhiÔm ra MT(®ång/kg) §èi víi sinh ho¹t: Sè phÝ = lîng níc sö dông * gi¸ b¸n(®ång/m3) * tØ lÖ thu phÝ(%) Qua c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã thÓ thÊy phÝ níc th¶i níc ta ®îc tÝnh dùa vµo c¸c tiªu chÝ: + Tæng lîng th¶i + hµm lîng c¸c chÊt g©y « nhiÔm cã trong níc tÝnh b»ng mg/l + §Æc tÝnh c¸c chÊt g©y « nhiÔm. Mçi chÊt g©y « nhiÔm kh¸c nhau cã mét møc thu phÝ tèi ®a vµ tèi thiÓu kh¸c nhau, tuú theo møc ®é ®éc h¹i cña mçi lo¹i chÊt vµ ®îc quy ®inh t¹i nghÞ ®Þnh 67. C¸c chÊt g©y « nhiÔm chñ yÕu ®îc qui ®inh trong luËt lµ: BOD, COD, TSS, Hg, Pb, As, Cd. Møc thu ChÊt g©y « nhiÔm cã trong níc th¶i (®ång/kg chÊt g©y « nhiÔm cã trong Stt níc th¶i) Tªn ho¸ chÊt KÝ hiÖu Tèi thiÓu Tèi ®a 1 Nhu cÇu « xy sinh ho¸ ABOD 100 300 2 Nhu cÇu « xy ho¸ häc ACOD 100 300 3 ChÊt r¾n l¬ löng ATSS 200 400 4 Thuû ng©n AHg 10.000.000 20.000.000 5 Ch× APb 300.000 500.000 6 Arsenic AAs 600.000 1.000.000 7 Cadmium ACd 600.000 1.000.000 ViÖc thùc thi phÝ níc th¶i ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· thu ®îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ. Do ®ã viÖc thùc thi phÝ níc th¶i víi níc ta còng cã nhiÒu ¶nh hëng t¸c ®éng ®Õn m«i trêng níc mÆt. Mµ cô thÓ ë ®©y lµ níc mÆt vµ m«i trêng s«ng T« LÞch. Nã cã thÓ gióp mäi ngêi n©ng cao ý thøc b¶o vÖ m«i trêng. Nhµ níc vµ ®Þa ph¬ng cã thªm nguån thu tõ ®ã ®Çu t trë l¹i vµo m«i trêng nh»m b¶o vÖ m«i trêng. KÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t vµo hÖ thèng sö lÝ níc th¶i hoÆc ®æi míi c«ng nghÖ nh»m lµm gi¶m lîng « nhiÔm, tõ ®ã n©ng cao chÊt lîng m«i trêng. 7 HiÖn nay tæng lîng n¬c th¶i sinh ho¹t cña khu vùc néi thµnh Hµ Néi kho¶ng 500.000m3/ngµy ®Óm trong ®ã cã kho¶ng 100.000m3ngµy ®ªm lµ níc th¶i cña c¸c c¬ së c«ng nghiÖp, dÞch vô, bÖnh viªn. toµn bé lîng níc th¶i nµy ®îc tiªu tho¸t chñ yÕu qua 4 con s«ng chÝnh cÈu thµnh phè lµ: s«ng T« LÞch, s«ng SÐt, s«ng Kim Ngu vµ s«ng Lõ. Níc th¶i sinh ho¹t phÇn lín qua sö lÝ s¬ bé t¹i c¸c bÓ tù ho¹i tríc khi th¶i vµo tuyÕn cèng chung, kªnh, m¬ng, ao, hå. Tuy nhiªn c¸c bÓ tù ho¹i nµy lµm viÖc kÐm hiÖu qu¶ do x©y dùng kh«ng ®óng quy c¸ch, kh«ng hót ph©n cÆn thêng xuyªn nªn hµm lîng chÊt bÈn trong níc cao, g©y ¶nh hëng xÊu trong chÊt lîng níc trong c¸c kªnh m¬ng. S«ng T« lÞch lµ con s«ng lín nhÊt trong bèn con s«ng tiªu tho¸t níc chÝnh cña thµnh phè Hµ Néi. Qua ®¸nh gi¸ thùc tÕ ban ®Çu b»ng viÖc quan s¸t trùc tiÕp s«ng, cã thÓ nãi s«ng ®ang bÞ « nhiÔm nÆng dï mïa kh« hay mïa ma. vµo nh÷ng ngµy nãng bøc mïi tõ s«ng bèc lªn g©y ¶nh hëng nghiªm träng tíi ®êi sèng, søc khoÎ, còng nh s¶n xuÊt cña ngßi d©n hai bªn bê s«ng. Kh«ng nh÷ng thÕ nã cßn g©y mÊt mÜ quan ®« thÞ lµm gi¶m h×nh ¶nh thñ ®« còng nh m«i trêng cña thµnh phè. Tuy nhiªn víi viÖc ¸p dông phÝ níc th¶i víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ c¸c hé gia ®×nh, sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tíi m«i trêng. PhÝ níc th¶i cã thÓ buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm gi¶m lîng g©y « nhiÔm, tõ ®ã n©ng cao chÊt lîng m«i trêng. Víi nguån thu tõ phÝ níc th¶i, chinh phñ cã thÓ ®Çu t trë l¹i m«i trêng thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc kh¶o s¸t ®o ®¹c, lËp b¸o c¸o, thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc qu¶n lÝ còng nh c¸c c«ng tr×nh vÒ m«i trêng. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p còng nh x©y dùng hÖ thèng sö lÝ níc th¶i, ®æi míi c«ng nghÖ. Song vÊn ®Ò ®Æt trong giai ®o¹n ®Çu cña ch¬ng tr×nh thu phÝ « nhiÔm ®èi víi níc th¶i lµ cã thÓ x¸c ®Þnh phÝ nãi trªn víi tÊt c¶ c¸c c¬ së s¶n xuÊt g©y « nhiÔm ë Hµ Néi hay kh«ng? 8 PhÇn II. HIÖN TR¹NG ¤ NHIÔM I. Kh¸i qu¸t chung I.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn cña thµnh phè Hµ Néi Hµ néi n»m ë 20 ®é 57 phót vÜ b¾c vµ 105 ®é 35 phót – 106 ®é 25 phót ®é kinh ®«ng. Tõ b¾c xuèng nam dµi nhÊt kho¶ng 93 km, tõ ®«ng sang t©y réng nhÊt kho¶ng 30 km. Hµ Néi n»m trong vïng nhiÖt ®íi gÝo mïa, ®é Èm trung b×nh trong n¨m lµ 81-82% th¸ng cao nhÊt vµo kho¶ng 85-86%. NhiÖt ®é trung b×nh cã chiÒu híng t¨ng, n¨m 1985 lµ 23,5 ®é C, tõ n¨m 1990-1995 nhiÖt ®é trung binh lµ 24 ®é C ( cã n¨m lªn tíi 24,1 ®é C ) hµng n¨m b×nh qu©n cã tõ 8-10 c¬n b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi ®i qua. Tæng lîng ma trong n¨m, theo thèng kª th× trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã nhiÒu biÕn ®éng, tuy nhiªn trung b×nh hµng n¨m kho¶ng 1500 mm. Sè ngµy ma tõ 140-160 ngµy trong n¨m. S«ng T« LÞch thuéc néi thµnh Hµ Néi, nã dµi 13.5 km réng tõ 30-40m s©u kho¶ng tõ 3-4 m. §Çu nguån b¾t ®Çu tõ kªnh ®µo cò Thôy Khª thuéc khu vùc Phan §×nh Phïng. Nã qua Tõ Liªm vµ dÞa h¹t quËn Thanh Tr× råi cïng ba con s«ng kh¸c ch¶y ®æ vµo s«ng NhuÖ qua §Çm Thanh LiÖt. S«ng ®îc c¶i t¹o b»ng nguån vèn vay ODA, hai bªn bê s«ng ®îc thµnh phè c¶i t¹o cã x©y kÌ ®¸ vµ c¸c hÖ thèng tho¸t níc th¶i trùc tiÕp vµo trong lßng s«ng qua rÊt nhiÒu c¸c èng cèng lín nhá cña c¸c hé d©n c vµ c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn. T×nh tr¹ng « nhiÔm do níc th¶i cña thµnh Phè Hµ Néi. Níc th¶i cña thµnh phè Hµ Néi th¶i ra hÖ thèng tho¸t níc hµng ngµy kho¶ng 500.00m3 ngµy/®ªm trong ®ã cã kho¶ng 100.000 m3 ngµy/®ªm lµ níc th¶i c«ng nghiÖp, cña c¸c c¬ së dÞch vô vµ bÖnh viÖn Thùc tr¹ng « nhiÔm t¹i s«ng T« LÞch S«ng T« LÞch lµ con s«ng lín nhÊt trong bèn con s«ng vµ còng lµ con song bÞ « nhiÔm nÆng nhÊt, ®iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn th«ng qua níc th¶i ®æ vµo s«ng T« LÞch mçi ngµy lµ 242.506m3 ngµy/®ªm. Trong ®ã níc th¶i c«ng nghiÖp cña c¸c nhµ m¸y trªn ®Þa bµn Hµ Néi lµ 68.206m3 ngµy/®ªm, ttæng lîng níc th¶i cña khu côc c«ng céng vµ bÖnh viÖn lµ 43.300 m3 ngµy/dªm. Do Hµ Néi cha cã hÖ thèng xö lÝ níc th¶i, nªn níc th¶i ®îc ®æ trùc tiÕp qua c¸c con s«ng vµ qua c¸c hå. MÆc dï hÖ thèng nµy cã kh¶ ng¨ng tù lµm s¹ch rÊt lín, nhng do møc ®é « nhiÔm qu¸ cao ®Én tíi kh¶ n¨ng nµy hÇu nh kh«ng cßn ®îc ph¸t huy ®îc n÷a mµ mét phÇn do tèc ®é ®« thÞ ho¸ qu¸ nhanh. N¨m 1996 s«ng T« LÞch tiÕp nhËn chØ kho¶ng 3000m 3 níc th¶i tõ 30.000 hé gia ®×nh vµ 22000m3 tõ 33 nhµ m¸y. 9 Nh×n vµo b¶ng 1 vÒ nång ®é mét sè chÊt « nhiÔm cã trong níc th¶i B¶ng 1. T×nh tr¹ng « nhiÔm s«ng T« LÞch C¸c chØ tiªu VÞ trÝ CÇu Míi VÞ trÝ NghÜa ®« Ph 7.7-8.2 7.5 ChÊt r¾n l¬ löng (mg/l) 230-570 211 CDO (mg/l) 183-325 149 BOD (mg/l) 21-120 40.2 NO3 (mg/l) 0.39 0.61 NH4 (mg/l) 5.3-17.1 9.6 H2S (mg/l) 3.2 Nguån: §inh V¨n S©m n¨m 1996 S«ng T« lÞch cã ®é « nhiÔm cao nh vËy cã thÓ kÓ ra ®©y mét sè nguån th¶i chÝnh lµ: BÖnh viÖn Lao. BÖnh viÖn nhi Thuþ §iÓn. BÖnh viÖn phô s¶n. BÖnh biÖn giao th«ng. Nhµ m¸y giÇy Thîng §×nh. Nhµ m¸y cao su Sao Vµng Nhµ m¸y lever Haso Nhµ m¸y bãng ®Ìn. Nhµ m¸y bia Hµ Néi. Nhµ m¸y Trung KÝnh Nhµ m¸y nhùa §¹i kim Nhµ m¸y S¬n tæng hîp. Ngoµi nh÷ng bÖnh viÖn ®· thèng kª ë trªn s«ng cßn tiÕp nhËn nh÷ng nguån níc th¶ tõ sinh ho¹t víi khèi lîng níc lín vµ kh«ng kÐm phÇn ®éc h¹i. PhÇn lín níc th¶i ra s«ng ®Òu kh«ng qua sö lÝ vµ ®îc th¶i trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp g©y lµm t¨ng nång ®é c¸c chÊt dinh dìng, nghiªm träng nhÊt lµ níc th¶i cña c¸c bÖnh viÖn, nhµ m¸y. §©y lµ nguån g©y ra « nhiÔm chÝnhch« n¬íc s«ng, lµm cho qu¸ tr×nh xö lÝ sinh häc bÞ giíi h¹n hoÆc bÞ qu¸ t¶i vµ cã thÓ bÞ huû ho¹i hoµn toµn do c¸c chÊt h÷u c¬ vµ c¸c chÊt th¶i c«ng nghiÖp ®éc h¹i. C¸c chÊt h÷u c¬ nh phètpho vµ nit¬ lµ lÝ do chñ yÕu lµ cho níc s«ng ph× dinh dìng. Sù qu¸ t¶i cña r¸c th¶i lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y ra ng¨n c¶n dßng s«ng, lµm cho lßng s«ng bÞ thu hÑp ®¸ng kÓ, t¨ng kh¶ n¨ng ngËp óng, t¨ng l¬îng bïn ®¸y s«ng. MÆc dï s«ng ®· ®îc c¶i t¹o b»ng viÖc x©y dùng kÌ ®¸ hai bªn bê s«ng nh»m lµm gi¶m lîng r¸c th¶i xuèng s«ng còng nh c¸c lo¹i ®Êt ®¸ vµ t¹o mét c¶nh quan míi cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña thµnh phè. Thµnh 10 phè sö dông nguån vèn vay ODA cña NhËt B¶n song vÉn cha thÊy cã dÊu hiÖu kh¶ quan nµo ®èi víi m«i trêng t¹i s«ng T« LÞch, ®Æc biÖt khi s«ng n»m trong lßng thñ §« Hµ Néi vµ nã sÏ g©y ¶nh hëng ®Õn h×nh ¶nh mét thñ ®« t¬i ®Ñp cña níc ta, híng tíi v¨n minh hiÖn ®¹i. ViÖc « nhiÔm cña s«ng T« LÞch g©y ¶nh hëng nghiªm träng kh«ng chØ tíi d©n c sèng hai bªn bê s«ng mµ con g©y ¶nh hëng tíi c¸c khu vùc xung quanh, khi mµ á hai bªn bê s«ng cã nhÒu trßng häc vµ mét sè bÖnh viÖn vµ ®©y còng lµ mét ®iÓm cã giao th«ng ®i l¹i víi cêng ®é lín cña thµnh phè. B¶ng 2: T×nh tr¹ng « nhiÔm s«ng t« lÞch n¨m 1999-2000 t¹i CÇu Míi TCVN5942ChØ tiªu ®¬n vÞ 1999 2000 1995B DO mg/l 1.78 0.4 >=2 BOD5 mg/l 18.5 27 <25 COD mg/l 36.8 89 <35 SS mg/l 47 36.8 80 NH4+ mg/l 27 1 Coli-form PC/100ml 49.105 10000 Do ®Æc ®iÓm khÝ hËu miÒn B¾c lµ nhiÖt ®íi giã mïa mét n¨m chia lµm hai mïa râ rÖt mïa kh« vµ mïa ma. vµo mïa ma lîng ma tu¬ng ®èi lín, trong khi ®ã mïa kh« h¹n chÕ h¬n. Do ®ã lîng níc s«ng T« LÞch thay ®æi theo mïa. V× vËy cã sù chªnh lÖch nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm cã trong níc. B¶ng 2. ChÊt lîng níc s«ng T« LÞch theo hai mïa. ChÊt lîng níc s«ng T« LÞch t¹i cèng Bëi C¸c chØ tiªu (mg/l) Mïa ma Mïa kh« PH 8.5 8.8 BOD 15.5 18.88 COD 31.2 34 SS 28 38 NO3 0.25 0.45 NH4 2.33 6.7 Nguån: C«ng ty t vÊn x©y dùng Hµ Néi. Qua sè liÖu cña b¶ng trªn ta cã thÓ nhËn thÊy: a) VÒ mïa kh«, níc s«ng bÞ « nhiÔm nÆng. Hµm lîng BOD vµ COD ®Òu vît qu¸ chØ tiªu cho phÐp, BOD ®o dîc kho¶ng 25 mg/ldÕn 30 mg/l. hµm lîng c¸c chÊt h÷u c¬ NO3- ®Òu vît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp, s«ng lu«n ë t×nh tr¹ng 11 thõa dinh dìng. Do tËp tÝnh l©u ®êi mµ c d©n hai bªn dßng s«ng thêng vÊt r¸c xuèng lßng s«ng, níc s«ng cã mµu ®en, mïi h¬i ®Æc biÖt vµo nh÷ng ngµy n¾ng nãng, r¸c vµ rau bÌo hai bªn bê s«ng ng¨n c¶n dßng s«ng ch¶y. b) vÒ mïa ma níc s«ng ch¶y m¹nh h¬n, lu tèc ®é dßng ch¶y t¨ng do ¶nh hëng cña níc ma ®· pha lo·ng. Song cã mét thùc tÕ qua ph©n tÝch vµ nghiªn cøu nguån níc cña s«ng cho thÊy níc s«ng T« LÞch chñ yÕu lµ níc th¶i do tèc ®é dßng ch¶y chËm vµ t¹i ®Çu nguån cña s«ng t¹i khu vùc ®êng Hoµng Quèc ViÖt cho thÊy ®Çu nguån cña s«ng kh«ng hÒ b¾t nguån tõ bÊt cø nguån níc nµo cña thµnh phè, mµ nguån níc cña s«ng chñ yÕu tõ c¸c nguån níc th¶i cha qua sö lÝ ®æ trùc tiÕp vµo s«ng t¹o thµnh mét hÖ thèng h×nh thµnh nguån níc cho s«ng T« LÞch. II.2. Nguyªn nh©n g©y « nhiÔm. Thµnh phè Hµ Néi trong nhiÒu n¨m qua kh«ng chØ lµ mét ®Þa ph¬ng cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao cña ®Êt níc vµ con lµ thµnh phè trong ®iÓm cña miÒn B¾c trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy trong nhiÒu n¨m qua ®· cã rÊt nhiÒu nhµ m¸y, c¸c c«ng ty, c¸c khu c«ng nghiÖp ®· mäc lªn ë trong thµnh phè vµ ®i cïng víi sù ph¸t triÓn Êy lµ kÌm theo c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i trêng. D©n sè cña Hµ Néi mÊy n¨m võa qua t¨ng kh¸ nhanh chñ yÕu lµ t¨ng c¬ häc do nh÷ng ngêi ngo¹i tØnh ®æ x« vÒ ®©y t×m viÖc lµm ®Æc biÖt lµ nh÷ng lóc n«ng nhµn. v× vËy mµ thµnh phè ®· ®Çu t nhiÒu cho hÖ thèng cÊp tho¸t níc cña thµnh phè mµ vÉn kh«ng sao ®¸p ñng næi nhu cÇu vÒ níc s¹ch cña ngêi ®©n ®Æc biÖt trong nh÷ng th¸ng hÌ. Thµnh phè hµng ngµy tiªu thô mét lîng níc kh¸ lín kho¶ng 500.000m3 ngµy/®ªm vµ còng sÏ cã kho¶ng gÇn ngÇn Êy níc ®îc th¶i ra m«i trêng. S«ng T« LÞch lµ con s«ng chøa níc th¶i lín nhÊt cña thµnh phè, chÝnh v× vËy mµ lîng níc th¶i ®æ vµo s«ng hµng ngµy lµ rÊt lín, ngoµi ra ®©y còng lµ n¬i tËp trung d©n c kh¸ ®«ng ®óc cña thµnh phè Hµ Néi. T¹i hai quËn Thanh Xu©n vµ quËn CÇu GiÊy n¬i ®©y tËp trung kh¸ nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt cña quèc doanh l·n ngoµi quèc doanh. §Æc biÖt ë quËn cÇu GiÊy cã khu c«ng nghiÖp Thîng §×nh ®©y lµ mét nguån g©y « nhiÔm lín khi mµ khu c«ng nghiÖp nµy hµng ngµy th¶i mét lîng lín níc th¶i vµo s«ng. Kh«ng nh÷ng thÕ bÖnh viÖn còng lµ mét nguån g©y « nhiÔm chÝnh vµ kh¸ nguy hiÓm ®Õn m«i trêng. Mét nguyªn nh©n kh¸c lµ hiÖn nay thµnh phè Hµ Néi cha cã hÖ thèng sö lÝ níc th¶i tríc khi ®æ ra m«i trêng, con c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay th× cha cã nhiÒu doanh nghiÖp cã c¸c hÖ thèng sö lÝ níc th¶i, viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i trêng ®èi víi c¸c dù ¸n ë níc ta vÉn cha ®îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm 12 tóc khi mµ c¸c nhµ ®Çu t chØ coi nã lµ nghÜa vô chø cha coi ®©y lµ mét vÊn ®Ò cÇn thiÕt vµ quan träng víi m«i trêng vµ doanh nghiÖp. DÉn tíi khi mét nhµ m¸y ®îc x©y dông xong th× bao nhiªu níc th¶i cha qua sö lÝ ®Òu ®æ vµo s«ng hå. Theo b¸o c¸o hiªn tr¹ng m«i trêng Hµ Néi n¨m 2003 lîng níc th¶i trong tæng sè 500.000 m3 ®îc th¶i ra m«i trêng hµng ngµy chØ cã kho¶ng 6% ®îc sö lÝ vµ ®¹t tiªu chuÈn, sè cßn l¹i ®îc th¶i ra ngoµi m«i trêng. §©y còng lµ ®Þa bµn cã nhiÒu c¸c c«ng ty c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ sá s¶n xuÊt. Do d©n sè níc ta ®a phÇn lµm n«ng nghiÖp cã thãi quen tuú tiÖn, trong khi ®ã ngêi d©n ë hai bªn bê s«ng tuy sèng ë ®« thÞ lín nhng ®©y chØ lµ hÖ qu¶ cña viÖc ®« thÞ ho¸ cña níc ta trong mÊy n¨m qua dÉn tíi cã mét sè ngêi cha tho¸t khái tËp qu¸n cò thêng xuyªn vøt r¸c xuèng dßng s«ng. Cã thÓ nãi lßng s«ng T« LÞch ngo¹i trõ viÖc « nhiÔm níc th¶i cßn cã c¶ « nhiÔm r¸c th¶i. Hµng ngµy c¸c c«ng nh©n cña c«ng ty m«i trêng Hµ Néi ®Òu ph¶i ®i vít r¸c tõ díi lßng s«ng. Ngoµi ra cßn tõ mét sè nguyªn nh©n kh¸c g©y nªn « nhiÔm cña s«ng. Qua ph©n tÝch cho th©y thµnh ph©ng c¸c chÊt « nhiÔm cã trong níc s«ng bao gåm nhiÒu lo¹i chÊt kh¸c nhau nhng chñ yÕu gåm nh÷ng lo¹i chÊt sau: BOD, COD, Hg, Pb, chÊt r¾n l¬ löng(SS), coliform, nit¬ tæng hîp NH 4+ PH, DO v.v… c¸c chÊt nµy cã nång ®é tuú thuéc vµo tïng vÞ trÝ ®o t¹i s«ng T« LÞch vµ còng tuú thuéc vµo tõng mïa. 13 PhÇn III. Thu phÝ I: V¨n b¶n ph¸p luËt §Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, hoµ nhËp víi c¸c ho¹t ®éng BVMT trong khu vùc vµ trªn toµn cÇu. Quèc h«i th«ng qua luËt b¶o vÖ m«i tr¬êng ngµy 27/12/1993 vµ luËt chÝnh thøc cã hiÖu lùc ë ViÖt Nam ngµy 10/1/1994. khi níc ta cã luËt b¶o vÖ m«i trêng ®· cã mét sè quy ®Þn vÒ phÝ vµ lÖ phÝ ®îc quy ®Þnh tai c¸c v¨n b¶n tiÕp theo lµ c¸c nghÞ ®Þnh 175/CP vµ nghÞ ®Þnh 67/2003/N§-CP. Theo nghÞ ®Þnh 175/CP ban hµnh ngµy 18/10/1994, t¹i ®iÒu 32 cã quy ®Þnh, nguån tµi chÝnh cho nhiÖm vô b¶o vÖ m«i trêng gåm phÝ thÈm ®Þnh b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i trêng cña c¸ c«ng tr×nh kinh tª-x· héi; phÝ b¶o vÖ m«i trêng do c¸c tæ chøc, c¸ nh©n sö dông, thµnh phÇn m«i trêng vµo môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh ®ong gãp theo quy ®Þnh cña bé tµi chÝnh. TiÕp sau ®ã chÝnh phñ ra nghÞ ®Þnh 67/2003/N§-CP ngµy 13/6/2003 vµ th«ng t 125/2003/TTLT-BTC-BTNMT ngµy 18/12/2003. Trong ®ã nghÞ ®Þnh 67 nh»m h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng tõ níc th¶i, sö dông tiÕt kiÖm níc s¹ch t¹o nguån kinh phÝ cho quü b¶o vÖ m«i trêng thùc hiÖn viÖc b¶o vÖ, kh¾c phôc « nhiÔm m«i trêng. NghÞ ®Þnh nµy quy ®inh vÒ phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi níc th¶i, chÕ ®é thu, nép, qu¶n lý vµ sö dông phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi nøoc th¶i, c¸c ®èi tîng ph¶i chÞu phÝ. Cßn th«ng t 125 híng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 67, trong ®ã quy ®inh râ h¬n vÒ c¸c ®èi tîng chÞu phÝ còng nh phong thøc thu, c¸ch thu cïng ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n møc thu còng nh c¸ch qu¶n lÝ vµ sñ dông nguån thu trªn. II. §èi tîng ¸p dông. C¸c ®èi tîng ph¶i nép phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®îc quy ®Þnh trong nghÞ ®Þnh 67 vµ th«ng t 125 lµ: a) Níc th¶i tõ c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. - C¬ së chÕ biÕn thùc phÈm n«ng, l©m, thñy, hai s¶n: c¬ së ho¹t ®ég giÕt mæ gia sóc. - C¬ së s¶n xuÊt rîu bia, níc gi¶i kh¸t: c¬ sá thuéc da, t¸i chÕ da. - C¬ së s¶n xuÊt thñ c«ng nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ; - C¬ së ch¨n nu«i c«ng nghiÖp tËp trung; - C¬ së c¬ khÝ, söa ch÷a « t« xe m¸y tËp trung. - C¬ së khai th¸c chÕ biÕn kho¸ng s¶n. - C¬ së nu«i t«m c«ng nghiÖp; c¬ së s¶n xuÊt vµ ¬m t«m gièng; - Nhµ m¸y cÊp níc s¹ch; hÖ thèng xö lÝ níc th¶i tËp trung. 14 b) Níc th¶i sinh ho¹t lµ níc th¶i ra m«i trêng tõ: - Hé gia ®×nh; - C¬ quan nhµ níc - §¬n vÞ vò trang nh©n d©n; - Trô së ®iÒu hµnh, chi nh¸nh, v¨n phßng cña c¸c tæ chóc, c¸ nh©n; - C¬ së röa « t« xe m¸y; bÖnh viÖn phßng kh¸m ch÷a bÖnh; nhµ hµng, kh¸c s¹n;c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh c¸c dÞch vô kh¸c; III. Môc tiªu cña viÖc thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng. ChÝnh s¸ch thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi níc th¶i c«ng nghiÖp ®· ®îc chÝnh phñ ban hµnh th«ng qua nghÞ ®Þnh 67/2003/N§-CP vÒ phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi níc th¶i (bao gåm níc th¶i sinh ho¹t vµ níc th¶i c«ng nghiÖp) ngµy 13/6/2003 vµ chÝnh thøc cã hiÖu lùc vµo ngµy 1/1/2004. bªn c¹nh ®ã ngµy 18/12/2003, Bé tµi chÝnh vµ Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng ®· ban hµnh th«ng t liªn tÞch sè 125/2003/TTLT-BTC-BTNTN ®Î híng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh nµy. Tuy nhiªn cho ®Õn th¸ng 4/2004 vÉn cha cã ®Þa ph¬ng nµo trªn c¶ níc thùc hiÖn thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng vµ phÝ níc th¶i víi c«ng nghiÖp. Vµ m·i tíi th¸ng 9/2004 míi cã tin tøc vÒ viÖc thu phÝ níc th¶i cña mét sè ®Þa ph¬ng. Môc tiªu hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi níc th¶i c«ng nghiÖp lµ lµm cho doanh nghiÖp thay ®æi hµnh vi theo híng th©n thiÖn víi m«i trêng; nghÜa lµ ChÝnh phñ mong muèn doanh nghiÖp gi¶m « nhiÔm, chø kh«ng ®¬n thuÇn lµ thu ®îc nhiÒu phÝ tõ phÝa doanh nghiÖp. Tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸nh thµnh c«ng, chÝnh chØ lµ nh»m ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ®ã. Tuy nhiªn muèn ®¹t ®ùoc môc tiªu còng ph¶i cã thêi gian. Theo c¸c nhµ kinh tÕ, thêi gian trung b×nh ®Î ®¹t môc tiªu trªn ph¶i mÊt kho¶ng 3 n¨m ®Î cã thÓ nh×n nhËn hiÖu qu¶ cña mét chÝnh s¸ch, nã lµ kho¶ng thêi gian thêng dïng cho ‘trung h¹n”. Song thùc tÕ liÖu chÝnh s¸ch cã thÓ ®¹t ®ù¬c môc tiªu lµm tho¶ m·n c¶ hai bªn hay kh«ng ta thö t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy th«ng qua mét sè m« h×nh lÝ thuyÕt. Nh ®· nãi ë trªn viÖc ®¸nh phÝ níc th¶i ®èi víi c«ng nghiÖp vµ viÖc x¸c ®Þnh sè phÝ dùa vµo chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó gi¶m mét ®¬n vÞ « nhiÔm, tøc lµ MAC. Tuy nhiªn theo quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ, thuÕ ®îc thu lµ: T = tæng lîng níc th¶i * hµm lîng chÊt g©y « nhiÔm * møc thu phÝ víi chÊt g©y « nhiÔm ®ã. Qua ®ã ta cã thÓ thÊy, viÖc thu phÝ níc th¶i nh vËy kh«ng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp gi¶m lîng níc th¶i v× hä th¶i ra bao nhiªu th× ph¶i ®ãng phÝ 15 bÊy nhiªu kh«ng hÒ khuyÕn khÝch hä gi¶m th¶i. Lóc nay phÝ níc th¶i l¹i còng chØ gièng nh mét lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt v× vËy daonh nghiÖp tiÕp tôc s¶n xuÊt mµ ë ®ã s¶n lîng ®¹t hiªu qu¶ doanh nghiÖp mµ kh«ng ph¶i lµ hiÖu qu¶ x· héi. Víi viÖc nhµ níc kh«ng hÒ cã ®a ra mét møc giíi h¹n nµo ®Ó khuyÕn khÝch doanh nghiÖp gi¶m th¶i vÒ ®iÓm giíi h¹n ®ã. Thu phÝ níc th¶i ®îc thùc hiªn nh»m tho¶ m·n c¶ hai phi¸ lµ ngêi nép phÝ tøc doanh nghiÖp vµ nhµ qu¶n lÝ. Môc ®Ých lµ doanh ngihiÖp ph¶i gi¶m lîng « nhiÔm nh»m ®¹t hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, phÝ m«i trêng ph¶i tho¶ m·n lµ ph¶i b»ng víi chi phÝ gi¶m th¶i cËn biªn. Cßn nhµ qu¶n lÝ ®¹t ®ù¬c môc ®Ých lµ buéc doanh nghiÖp gi¶m lîng th¶i nh»m ®¹t hiÖu qu¶ m«i trêng, tóc m«i trêng trong sÆch h¬n. Víi møc phÝ hiÖn nay nhµ khã mµ ®¹t ®îc c¶ hai ®iÒu trªn khi mµ nã kh«ng cã t¸c ®éng khuyÕn khÝch Ngoµi ra viÖc x¸c ®Þnh mét møc phÝ th¶i th«ng nhÊt nh vËy còng cha hîp lÝ, khi mµ tõng ®Þa ph¬ng níc ta cßn cã nhiÒu ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh kh¸c nhau cÇn cã mét c¬ chÕ phï hîp víi tõng vïng tõng vµ ®Þa ph¬ng. ViÖc thu phÝ nh hiÖn nay tuy theo lÝ thuyÕt kh«ng khuyÕn khÝch doanh nghiÖp gi¶m lîng « nhiÔm tøc lµ kh«ng lµm n©ng cao chÊt lîng níc s«ng T« LÞch. Thu phÝ xÐt cho cïng còng chØ lµ mét biÖn ph¸p kinh tÕ, ®¸nh vµo kinh tÕ ®Ó c¸c doanh nghiÖp ph¶i trÝch mét phµn lîi nhuËn lµm gi¶m « nhiÔm m«i trêng. Nh÷ng yÕu tè chÝnh ¶nh hëng ®Õn x¸c suÊt ¶nh hëng ®Õn viÖc gi¶m « nhiÔm cña doanh nghiÖp kÓ tõ khi chÝnh s¸ch ®îc thùc hiÖn. VÒ mÆt lÝ thuyÕt, cã 3 yÕu tè chÝnh: quy m« vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, nhËn xÐt cña doanh nghiÖp vÒ chÝnh s¸ch thu phÝ, ý thøc cña doanh nghiÖp trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng. Doanh nghiÖp muèn gi¶m thiÓu t¶i lîng « nhiÔm so víi t¶i lîng « nhiÔm hiÖn t¹i b»ng c¸ch nµo ®i n÷a còng phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña b¶n th©n doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã qui m« lín vµ cã nguån tµi chÝnh tèt sÏ dÔ dµnh ®Çu t cho hÖ thèng sö lÝ, thuª c«ng ty thu gom, vµ gi¶m s¶n lîng… h¬n c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá vµ yÕu kÐm vÒ tµi chÝnh. Doanh nghiÖp cã tµi chÝh m¹nh sÏ dÔ dµng thuª ®Êt trong khu vùc c«ng nghiÖp,dÔ dµng trong viÖc ®©ut t nhµ xëng ®Ó di dêi ra khái khu vùc hiÖn t¹i h¬n c¸c doanh nghiÖp yÕu kÐm. Vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cÇn khuyÕn khÝch vÒ thuÕ doanh nghiÖp. c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã doanh thu thÊp do ®ã cã Ýt tiÒn vµ khã ®µu t cho c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c kiÕn thóc kÜ thuËt cÇn thiÕt ®Ó ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt m«i trêng. 16 ý thøc doanh nghiÖp lµ mét phÇn quan träng trong viÖc ®¶m b¶o ®îc r»ng c¸c chÝnh s¸ch vÒ m«i trêng cã thÓ ®îc c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn. C¸c doanh nghiÖp thêng c¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m « nhiÔmc m«i trêng ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m ®i lîi nhuËn cña doanh nghiÖp hoÆc lµm t¨ng thªm chi phÝ. Do ®ã viÖc thùc hiÖn nã chØ cã nh÷ng doanh nghiÖp võa cã môc ®Ých kinh tÕ võa cã “ý thøc gi÷ g×n m«i trêng”. ý thøc b¶o vÖ m«i trêng cã ¶nh hëng ®Õn hµnh vi cña doanh nghiÖp víi m«i trêng, tuy nhiªn viÖc lîng ho¸ lµ rÊt khã. Ý thøc b¶o vÖ m«i trêng cã x¸c suÊt rÊt lín ®Õn doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p gi¶m « nhiÔm khi th«ng tin hoµn h¶o vµ biÖn ph¸p cìng chÕ m¹nh. Tuy nhiªn nã kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò quan träng mµ vÊn ®Ò ë ®©y lµ ph¶n øng cña doanh nghiÖp tríc møc phÝ mµ chÝnh phñ ®a ra. §Ó cã hiÖu lùc cao møc phÝ còng ph¶i cao míi mong ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra. NÕu møc phÝ qu¸ thÊp, doanh nghiÖp sÏ thÝch viÖc ®ãng phÝ h¬n lµ t×m c¸ch gi¶m th¶i ®Çu t vµo mét quy tr×nh c«ng nghÖ lµm gi¶m « nhÔm. NÕu thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy th× chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ sÏ khã mµ ®¹t ®îc môc ®Ýnh b¶o vÖ trêng khi ®ã chÝnh s¸ch thu phÝ m«i trêng sÏ kh«ng cßn ®¹t ®îc hiÖu qu¶ mong muèn. Cßn nÕu thùc hiÖn thu phÝ qu¸ cao so víi chi phÝ lµm gi¶m lîng níc th¶i ra m«i trêng, khi ®ã c¸c doanh nghiÖp thÝch ®Çu t lµm gi¶m lîng th¶i ra m«i trêng, nhng qu¸ cao sÏ bÞ nhµ s¶n xuÊt chèng ®èi, g©y mÊt æn ®Þnh vÜ m«. PhÝ « nhiÔm m«i trêng ph¶i ®ñ møc cao ®Ó cã hiªu lùc ®èi víi mäi ®èi tîng tiªu dïng, g©y « nhiÔm. Vµ nã cßn lµ nguån thu ®¸nh kÓ ®Ó c¬ quan chøc n¨ng cã thÓ trang tr¶i c¸c chi phÝ, ®o ®¹c, thu thËp tµi liÖu vµ c¸c chi phÝ kh¸c. ViÖc thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®îc ¸p dông cho phï hîp víi thùc tÕ tõng ®Þa ph¬ng, tû lÖ thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi níc th¶i sinh ho¹t theo quyÕt ®inh cña héi ®ång nh©n d©n tØnh thµn phè trùc thuéc trung ¬ng c¸c møc thu nµy tuú thuéc. Tuy nhiªn tõ th¸ng 1/1/2004 kÓ tõ khÝ phÝ níc th¶i cã hiÖu lùc vµ b¾t ®Çu ®îc ¸p dông cho ®Õn nay vÉn cha cã mét tØnh hay thµnh phè nµo thùc hiÖn. Qua kh¶o s¸t thùc tÕ, mäi ngêi hai bªn bê s«ng T« LÞch cho biÕt, hä chua ph¶i ®ong phÝ níc th¶i mµ v·n chØ ¸p dung khung gi¸ tríc ®©y. V× vËy c¸c sè liÖu cô thÓ vÒ viÖc thu phÝ níc th¶i sinh ho¹t hiÖn nay em cha tæng hîp ®îc. Song mét sè n¬i ®ang tiÕn hµnh thùc hiÖn thu phÝ vµ thùc hiÖn tÝnh to¸n møc phÝ phØa nép víi níc th¶i. Nh thµnh phè Hå ChÝ Minh ¸p dông thu 250 ®ång/m3, mét sè tØnh ®ång b»ng s«ng Cöu Long tÝnh gi¸ vµ ®Ò xuÊt møc thu 400 ®ång/m3. Tuy møc phÝ hiÖn nay vÉn cßn thÊp so víi khu vùc vµ trªn thÕ giíi, nhng viÖc thùc hiÖn nã hiÖn nay chØ lµ bíc ®Çu vµ tin r»ng nã sÏ cßn nhiÒu söa ®æi cho phï hîp víi thùc tÕ. 17 Cßn vÒ vÊn ®Ò thu phÝ níc th¶i c«ng nghiÖp hiªn nay th× c¸c tØnh phÝa nam ®i tríc mét bíc so víi nh÷ng n¬i kh¸c. Thµnh Phè Hå ChÝ Minh ®· thu ®îc 160 tØ ®ång tiÒn phÝ níc th¶i c«ng nghiÖp, ngoµi ra mét sè tØnh kh¸c nh Kh¸nh Hoµ, Phó Yªn, Sãc Tr¨ng còng ®· thu ®îc hµng tr¨m tØ ®ång tiÒn phÝ níc th¶i. IV. Khã kh¨n Tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn thu phÝ níc th¶i cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. viÖc x¸c ®Þnh nång ®é vµ c¸c chÊt th¶i ®ßi hái mét quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nhËn thøc cña c¸c doanh nghiÖp níc ta vÉn chØ coi ®èng phÝ chØ lµ mét nghÜa vô mét h×nh thøc b¾t buéc. Cho nªn nÕu cã thÓ nÐ tr¸nh ®îc th× nÐ tr¸nh. V× vËy mµ sù hîp t¸c cña doanh nghiÖp víi nhµ níc trong viÖc x¸c ®Þnh møc phÝ cña doanh nghiÖp cha cao. Ngoµi ra khi lÊy mÉu níc th¶i cã rÊt hiÒu yÕu tè tÊc ®éng khiÕn viÖc lÊy mÉu kh«ng ®îc chÝnh x¸c. V. KiÕn nghÞ §Ó nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc thu phÝ níc th¶i còng nh ®¹t ®ùoc môc ®Ých cña thu phÝ lµ vÊn ®Ì m«i trêng. Mµ cô thÓ ë ®©y lµ n©ng cao chÊt lîng níc t¹i s«ng T« LÞch, theo em ngoµi biÖn ph¸p thu phÝ trªn cßn thùc thi thªm mét sè biÖn ph¸p. V× níc s«ng T« LÞch chñ yÕu lµ níc th¶i cha ®îc sö lÝ nªn viÖc cÇn thiÕt lµ ph¶i cã mét nhµ m¸y sö lÝ níc th¶i tËp trung t¹i mét sè ®Þa ®iÓm cô thÓ. Ngoµi ra mét sè biÑnn ph¸p kh¸c nh sñ dông giÊy phÐp s¶ th¶i, theo ®ã mét c«ng ty t×m c¸ch x¶ lîng th¶i theo giÊp phÐp mµ m×nh cã ®îc. Nhµ níc nªn cã nhòng chÝnh s¸ch u d·i víi nhòng doanh nghiÖp g©y « nhiÔm vµ ph¶i di dêi vÒ thuÕ còng nh vÒ vèn. Thôc hiÖn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Î gióp cho moi ngêi vµ c¸c doanh nghiÖp hiÓu ®îc tÇm quan träng cña m«i trêng, tõ ®ã n©ng cao ý thóc cña doanh nghiÖp. sö dông ph¸p luËt nh lµ biÖn ph¸p cøng r¾n víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng tu©n thñ c¸c vÊn ®Ò m«i trêng. NÕu cã thÓ thôc hiÖn, chóng ta cã thÓ ®µo thªm mét ®o¹n s«ng t« LÞch nèi liÒn víi s«ng Hång. Nh thÕ ta cã thÓ ®a níc tõ s«ng Hång ch¶y vµo s«ng T« LÞch tõ ®ã lµm gi¶m møc ®é « nhiÔm t¹i s«ng T« LÞch, h×nh thµnh nªn ®Çu nguån cña s«ng vµ tõ ®ã cã thÓ ph©n tho¸t lò cho s«ng Hång khi vµo mïa ma. KÕt luËn M«i trêng lµ mét vÊn ®Ò lín trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. Níc ta hiÖn nay cã mét tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao cña khu vùc vµ thÕ giíi, chÝnh v× thÕ mµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®ay cã nhiÒu vÊn ®Ì m«i trêng n¶y sinh ë níc ta. T×nh 18 tr¹ng m«i trêng ë mét sè n¬i ®· lªn møc b¸o ®éng. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thêng ®i kÌm víi « nhiÔm m«i trêng. Song nÕu ta sö dông tèt c¸c s«ng cô kinh tÕ th× chóng ta còng cã thÓ b¶o vÖ m«i trêng. Hµ Néi lµ thñ ®« cña ViÖt Nam lµ trung t©m v¨n ho¸ chinh trÞ x· héi cña ®Êt níc. Song c¸c s«ng ë Hµ Néi ®Òu bÞ « nhiÏm kh¸ nghiªm trong.Hiªn tr¹ng m«i trêng s«ng T« LÞch lµ ®¸ng b¸o ®éng nã cho thÊy hÖ thèng c¬ sá h¹ tÇng cña thµnh phè Hµ Néi nh vËy lµ cha t¬ng xøng víi sù ph¸t triÓn cña thµnh phè. M«i trêng s«ng còng chÝnh lµ h×nh ¶nh chung cña c¸c con s«ng t¹i c¸c thµnh phè lín cña níc ta hiÖn nay. Vµ nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p kh¾c phôc th× trong chóng ta sÏ ph¶i g¸nh chÞu hËu qu¶. Nhng tr×nh ®é cßn h¹n hÑp ngoµi ra cã mét sè nguån th«ng tin vµo thêi ®iÓm hiÖn nay c¸c c¬ quan chøc n¨ng cha tæng hîp vµ c«ng bè ®îc do thêi gian thùc hiÖn thu phÝ níc th¶i ë Hµ Néi míi ®îc tiÕn hµnh. Nªn bµi viÕt cña em vÉn cßn nhiÒu phÇn cha râ rµng vµ thiÕu sãt cha cã ®îc nhiÒu th«ng tin liªn quan. Em rÊt mong sù chØ dÉn thªm cña thÇy ®Ó cã mét bµi viÕt ngµy cµng tèt h¬n vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i trêng. Em xin c¶m ¬n. 19 danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. PGS.TS NguyÔn ThÕ Chinh “Gi¸o tr×nh kinh tÕ vµ qu¶n lÝ m«i trêng” NXB thèng kª 2. R. Kerry Turner, §avi Pearce & Ian Bateman “kinh tÕ m«i trêng” 3. Së khoa häc c«ng nghÖ m«i trêng Hµ Néi “b¸o c¸o hiÖn tr¹nh m«i trêng Hµ néi n¨m 2003” vµ “mét sè v¸n ®Ò vÒ hiÖn tr¹ng m«i trêng vµ qñn lÝ m«i trêng t¹i Hµ Néi” 4. Trang web cña côc b¶o vÖ m«i trêng. www.nea.gov.vn 5. Mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan 6. Mét sè tµi liÖu b¸o vµ t¹p chÝ kh¸c 20