Lêi nãi ®Çu
Th¬ng m¹i lµ mét ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ lÜnh vùc trao ®æi
hµng hãa th«ng qua mua b¸n trªn thÞ trêng. Th¬ng m¹i ViÖt Nam rÊt ph¸t triÓn
tõ sau thêi kú ®æi míi (1986) vµ ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín trong ph¸t
triÓn thÞ trêng hµng hãa cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i gãp phÇn n©ng cao hiÖu
qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i trong viÖc lu th«ng hµng hãa
phôc vô tiªu dïng vµ s¶n xuÊt.
§Ó t¨ng cêng sù héi nhËp quèc tÕ, ®Èy m¹nh h¬n c«ng cuéc c«ng nghiÖp
hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc ®Æc biÖt sau khi gia nhËp AFTA vµo n¨m 2006 th×
ph¸t triÓn thÞ trêng hµng hãa cho c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i níc ta lµ yªu
cÇu kh¸ch quan, cÊp thiÕt.
Trong bµi viÕt nµy, em xin tr×nh bµy vÒ "Nh÷ng biÖn ph¸p nh»m ph¸t
triÓn thÞ trêng hµng hãa cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i níc ta trong thêi gian
tíi" nh»m môc ®Ých nhËn thøc ®óng ®¾n h¬n vÒ thùc tr¹ng ph¸t triÓn thÞ trêng
hµng hãa cña c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i níc ta trong thêi gian qua tõ ®ã nªu
ra nh÷ng biÖn ph¸p ®óng ®¾n nh»m ph¸t triÓn thÞ trêng hµng hãa cña doanh
nghiÖp th¬ng m¹i níc ta trong thêi gian tíi.
Trong bµi viÕt nµy em xin tr×nh bµy c¸c vÊn ®Ò sau:
+ Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn thÞ trêng hµng hãa ë doanh
nghiÖp th¬ng m¹i.
+ Ph¸t triÓn thÞ trêng hµng hãa cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i níc ta trong
thêi gian tíi.
+ Nh÷ng biÖn ph¸p nh»m ph¸t triÓn thÞ trêng hµng hãa cña doanh nghiÖp
th¬ng m¹i níc ta trong thêi gian tíi.
Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n thÇy: ThS NguyÔn V¨n TuÊn vµ PGS.TS
§Æng §×nh §µo ®· híng dÉn vµ gióp ®ì em rÊt nhiÒu trong qu¸ tr×nh hoµn
thµnh bµi viÕt nµy!
1
Ch¬ng 1
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn thÞ trêng
hµng hãa ë doanh nghiÖp th¬ng m¹i
1.1. thÞ trêng vµ vai trß cña thÞ trêng hµng hãa.
1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ thÞ trêng hµng hãa.
ThÞ trêng lµ mét ph¹m trï cña kinh tÕ hµng hãa. ThÞ trêng ®îc nhiÒu nhµ
kinh tÕ ®Þnh nghÜa kh¸c nhau. Cã ngêi coi thÞ trêng lµ c¸i chî, lµ n¬i mua b¸n
hµng hãa. Héi qu¶n trÞ khoa häc Hoa Kú coi: "thÞ trêng lµ tæng hîp c¸c lùc lîng vµ c¸c ®iÒu kiÖn, trong ®ã ngêi mua vµ ngêi b¸n thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh
chuyÓn hµng hãa vµ dÞch vô tõ ngêi b¸n sang ngêi mua". Cã nhµ kinh tÕ l¹i
quan niÖm: "thÞ trêng vµ lÜnh vùc trao ®æi mµ ë ®ã ngêi mua vµ ngêi b¸n c¹nh
tranh víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ hµng hãa vµ dÞch vô", hoÆc ®¬n gi¶n h¬n: thÞ
trêng lµ tæng hîp c¸c sè céng cña ngêi mua vÒ mét s¶n phÈm hµng hãa hay
dÞch vô. GÇn ®©y cã nhµ kinh tÕ l¹i ®Þnh nghÜa: "thÞ trêng lµ n¬i mua b¸n hµng
hãa, lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã ngêi mua vµ ngêi b¸n mét thø hµng hãa t¸c
®éng qua l¹i nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè lîng hµng, lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t
®éng mua b¸n b»ng tiÒn trong mét thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh".
C¸c ®Þnh nghÜa trªn ®©y vÒ thÞ trêng cã thÓ nhÊn m¹nh ë ®Þa ®iÓm mua
b¸n, vai trß cña ngêi mua, ngêi b¸n hoÆc chØ ngêi mua, coi ngêi mua gi÷ vai
trß quyÕt ®Þnh trong thÞ trêng, chø kh«ng ph¶i ngêi b¸n, mÆc dï kh«ng cã ngêi b¸n, kh«ng cã ngêi mua, kh«ng cã hµng hãa vµ dÞch vô, kh«ng cã tho¶
thuËn thanh to¸n b»ng tiÒn hoÆc b»ng hµng th× kh«ng thÓ cã thÞ trêng, kh«ng
thÓ h×nh thµnh thÞ trêng. Cho dï thÞ trêng hiÖn ®¹i, cã thÓ mét trong vµi yÕu tè
trªn kh«ng cã mÆt trªn thÞ trêng th× thÞ trêng vÉn chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè
Êy vµ thùc hiÖn trao ®æi hµng hãa th«ng qua thÞ trêng. V× vËy ®· nãi ®Õn thÞ trêng ph¶i nãi ®Õn c¸c yÕu tè sau:
Mét lµ, ph¶i cã kh¸ch hµng, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i g¾n víi ®Þa ®iÓm
x¸c ®Þnh.
Hai lµ, kh¸ch hµng ph¶i cã nhu cÇu cha ®îc tháa m·n. §©y chÝnh lµ c¬
së thóc ®Èy kh¸ch hµng mua hµng hãa vµ dÞch vô.
Ba lµ, kh¸ch hµng ph¶i cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, tøc lµ kh¸ch hµng ph¶i
cã kh¶ n¨ng tr¶ tiÒn ®Ó mua hµng.
1.1.2. C¸c yÕu tè thÞ trêng.
C¸c yÕu tè cña thÞ trêng gåm: cung, cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ trêng.
Tæng hîp c¸c nhu cÇu cña kh¸ch hµng (ngêi mua) t¹o nªn cÇu vÒ hµng hãa.
Tæng hîp c¸c nguån cung øng s¶n phÈm cho kh¸ch hµng trªn thÞ trêng
2
t¹o nªn cung hµng hãa.
Sù t¬ng t¸c gi÷a cung vµ cÇu, t¬ng t¸c gi÷a ngêi mua vµ ngêi mua, ngêi
b¸n víi ngêi b¸n vµ ngêi b¸n víi ngêi mua h×nh thµnh gi¸ c¶ thÞ trêng. Gi¸ c¶
thÞ trêng lµ mét ®¹i lîng biÕn ®éng do sù t¬ng t¸c cña cung vµ cÇu trªn thÞ trêng cña mét lo¹i hµng hãa, ë ®Þa ®iÓm vµ thêi ®iÓm cô thÓ.
1.1.3. C¸c quy luËt cña thÞ trêng.
* Quy luËt gi¸ trÞ:
§©y lµ quy luËt kinh tÕ cña kinh tÕ hµng hãa. Khi nµo cßn s¶n xuÊt vµ lu
th«ng hµng hãa th× quy luËt gi¸ trÞ cßn ph¸t huy t¸c dông. Quy luËt gi¸ trÞ yªu
cÇu s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa ph¶i dùa trªn c¬ së gi¸ trÞ lao ®éng. X· héi,
cÇn thiÕt trung b×nh ®Ó s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa vµ trao ®æi ngang gi¸.
ViÖc tÝnh to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ lu th«ng b»ng gi¸ trÞ lµ cÇn thiÕt bëi ®ßi hái
cña thÞ trêng, cña x· héi víi nguån lùc cã h¹n ph¶i s¶n xuÊt ®îc nhiÒu cña c¶i
vËt chÊt cho x· héi nhÊt, hay lµ chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm lµ Ýt nhÊt víi
®iÒu kiÖn chÊt lîng s¶n phÈm cao nhÊt. Ngêi s¶n xuÊt hoÆc kinh doanh nµo cã
chi phÝ lao ®éng x· héi cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm thÊp h¬n, trung b×nh th× ngêi
®ã cã lîi, ngîc l¹i ngêi nµo cã chi phÝ cao th× khi trao ®æi th× sÏ kh«ng thu ®îc
gi¸ trÞ ®· bá ra, kh«ng cã lîi nhuËn vµ ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt, ngêi kinh doanh
ph¶i tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ, ph¶i kh«ng ngõng c¶i tiÕn kü thuËt c«ng nghÖ, ®æi
míi s¶n phÈm, ®æi míi kinh doanh, dÞch vô ®Ó tháa m·n tèt nhÊt nhu cÇu cña
kh¸ch hµng, ®Ó b¸n ®îc nhiÒu hµng hãa vµ dÞch vô.
* Quy luËt cung cÇu.
Cung cÇu hµng hãa dÞch vô kh«ng tån t¹i ®éc lËp, riªng rÏ mµ thêng
xuyªn t¸c ®éng qua l¹i víi nhau trªn cïng mét thêi gian cô thÓ. Trong thÞ trêng, quan hÖ cung cÇu lµ quan hÖ b¶n chÊt, thêng xuyªn l¾p ®i l¾p l¹i, khi
t¨ng, khi gi¶m t¹o thµnh quy luËt trªn thÞ trêng. Khi cung cÇu gÆp nhau, gi¸ c¶
thÞ trêng ®îc x¸c lËp. §ã lµ gi¸ c¶ b×nh qu©n, gäi lµ gi¸ c¶ b×nh qu©n nghÜa lµ
ë møc gi¸ ®ã cung vµ cÇu ¨n khíp víi nhau. Tuy nhiªn møc gi¸ ®ã l¹i kh«ng
®øng yªn, nã lu«n lu«n giao ®éng tríc sù t¸c ®éng cña lùc cung, lùc cÇu trªn
thÞ trêng. Khi cung lín h¬n cÇu, gi¸ sÏ h¹ xuèng, ngîc l¹i khi cÇu lín h¬n
cung gi¸ l¹i t¨ng lªn. ViÖc gi¸ ë møc b×nh qu©n c©n b»ng chØ lµ t¹m thêi, viÖc
møc gi¸ thay ®æi lµ thêng xuyªn. Sù thay ®æi trªn lµ do hµng lo¹t c¸c nguyªn
nh©n trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn cÇu, ®Õn cung, còng nh kú väng cña
s¶n xuÊt, ngêi kinh doanh vµ c¶ cña kh¸ch hµng.
* Quy luËt c¹nh tranh.
Trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, cã nhiÒu ngêi mua, ngêi b¸n
víi lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau th× viÖc c¹nh tranh gi÷a ngêi mua vµ ngêi mua,
3
ngêi b¸n víi ngêi b¸n vµ c¹nh tranh gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n t¹o nªn sù vËn
®éng cña thÞ trêng vµ trËt tù cña thÞ trêng. C¹nh tranh trong kinh tÕ lµ cuéc
ch¹y ®ua kh«ng ®Ých cuèi cïng c¹nh tranh trong kinh tÕ lµ cuéc thi ®Êu kh«ng
ph¶i víi mét ®èi thñ mµ ®ång thêi víi hai ®èi thñ. §èi thñ thø nhÊt lµ gi÷a hai
phe cña hÖ thèng thÞ trêng vµ ®èi thñ thø hai lµ gi÷a c¸c thµnh viªn cña cïng
mét phÝa víi nhau.Tøc lµ c¹nh tranh gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n vµ c¹nh tranh
gi÷a ngêi b¸n víi nhau, kh«ng thÓ lÉn tr¸nh c¹nh tranh mµ ph¶i chÊp nhËn
c¹nh tranh, ®ãn tríc c¹nh tranh vµ s½n sµng sö dông vò khÝ c¹nh tranh h÷u
hiÖu.
1.1.4. C¸c chøc n¨ng cña thÞ trêng.
* Chøc n¨ng thõa nhËn.
Doanh nghiÖp th¬ng m¹i mua hµng hãa vÒ ®Ó b¸n. Hµng hãa cã b¸n ®îc
hay kh«ng ph¶i th«ng qua chøc n¨ng thõa nhËn cña thÞ trêng, cña kh¸ch hµng,
cña doanh nghiÖp.
NÕu hµng hãa b¸n ®îc, tøc lµ ®îc thÞ trêng thõa nhËn, doanh nghiÖp th¬ng m¹i míi thu håi ®îc vèn cã nguån thu trang tr¶i chi phÝ vµ cã lîi nhuËn.
Ngîc l¹i, nÕu hµng hãa ®a ra b¸n nhng kh«ng cã ai mua, tøc lµ kh«ng ®îc thÞ
trêng thõa nhËn. §Ó ®îc thÞ trêng thõa nhËn, doanh nghiÖp th¬ng m¹i ph¶i
nghiªn cøu nhu cÇu cña kh¸ch hµng, hµng hãa ph¶i phï hîp víi nhu cÇu cña
kh¸ch hµng, phï hîp ë ®©y lµ phï hîp vÒ sè lîng, chÊt lîng, sù ®ång bé, quy
c¸ch, cì lo¹i, mÇu s¾c, bao b×, gi¸ c¶, thêi gian vµ ®Þa ®iÓm thuËn tiÖn cho
kh¸ch hµng.
* Chøc n¨ng thùc hiÖn.
Chøc n¨ng nµy ®ßi hái hµng hãa vµ dÞch vô ph¶i ®îc thùc hiÖn gi¸ trÞ trao
®æi: hoÆc b»ng tiÒn hoÆc b»ng hµng, b»ng c¸c chøng tõ cã gi¸ trÞ kh¸c. Ngêi
b¸n hµng cÇn tiÒn, cßn ngêi mua cÇn hµng. Sù gÆp gì gi÷a ngêi b¸n vµ ngêi
mua ®îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ hµng. Hµng hãa b¸n ®îc tøc lµ cã sù dÞch chuyÓn
hµng hãa tõ ngêi b¸n sang ngêi mua.
* Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch.
Qua hµnh vi trao ®æi hµng hãa vµ dÞch vô trªn thÞ trêng, thÞ trêng ®iÒu tiÕt
vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt vµ kinh doanh ph¸t triÓn hoÆc ngîc l¹i. §èi víi doanh
nghiÖp th¬ng m¹i, hµng hãa vµ dÞch vô b¸n hÕt nhanh sÏ kÝch thÝch doanh
nghiÖp ®Èy m¹nh ho¹t ®éng t¹o nguån hµng, thu mua hµng hãa ®Ó cung øng
ngµy cµng nhiÒu h¬n hµng hãa vµ dÞch vô cho thÞ trêng. Ngîc l¹i, nÕu hµng
hãa vµ dÞch vô kh«ng b¸n ®îc, doanh nghiÖp sÏ h¹n chÕ mua, ph¶i t×m kh¸ch
hµng míi, thÞ trêng míi, hoÆc chuyÓn híng kinh doanh mÆt hµng kh¸c ®ang
hoÆc sÏ cã kh¶ n¨ng cã kh¸ch hµng. Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt kÝch thÝch nµy lu«n
4
®iÒu tiÕt sù gia nhËp ngµnh hoÆc rót ra khái ngµnh cña mét sè doanh nghiÖp.
Nã khuyÕn khÝch c¸c nhµ kinh doanh giái vµ ®iÒu chØnh theo híng ®Çu t vµo
lÜnh vùc kinh doanh cã lîi, c¸c mÆt hµng míi, chÊt lîng cao, cã kh¶ n¨ng b¸n
®îc khèi lîng lín.
* Chøc n¨ng th«ng tin.
Th«ng tin thÞ trêng lµ nh÷ng th«ng tin vÒ nguån cung øng hµng hãa dÞch
vô, nhu cÇu hµng hãa vµ dÞch vô. §ã lµ nh÷ng th«ng tin kinh tÕ quan träng ®èi
víi mäi nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh, c¶ ngêi mua vµ ngêi b¸n, c¶ ngêi cung øng
vµ ngêi tiªu dïng, c¶ ngêi qu¶n lý vµ ngêi nghiªn cøu s¸ng t¹o. Cã thÓ nãi ®ã
lµ nh÷ng th«ng tin ®îc sù quan t©m cña toµn x· héi. Th«ng tin thÞ trêng lµ
nh÷ng th«ng tin kinh tÕ quan träng, kh«ng cã th«ng tin thÞ trêng kh«ng thÓ cã
quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong s¶n xuÊt, kinh doanh, còng nh c¸c quyÕt ®Þnh cña
c¸c cÊp qu¶n lý. ViÖc nghiªn cøu thÞ trêng vµ t×m kiÕm c¸c th«ng tin cã ý
nghÜa cùc kú quan träng ®èi víi viÖc ra quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong kinh doanh.
Nã cã thÓ ®a ®Õn thµnh c«ng, còng nh cã thÓ ®a ®Õn thÊt b¹i bëi sù x¸c thùc
cña c¸c th«ng tin ®îc sö dông.
1.1.5. Vai trß cña thÞ trêng hµng hãa trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
* VÞ trÝ:
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, thÞ trêng cã vÞ trÝ trung t©m. ThÞ trêng võa lµ
môc tiªu cña ngêi s¶n xuÊt kinh doanh võa lµ m«i trêng cña ho¹t ®éng s¶n
xuÊt vµ kinh doanh hµng hãa. ThÞ trêng còng lµ n¬i chuyÓn t¶i c¸c ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn thÞ trêng ngêi mua, ngêi b¸n vµ ngêi trung gian gÆp
nhau trao ®æi hµng hãa - dÞch vô.
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi cã 4 kh©u: s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi, tiªu
dïng, th× thÞ trêng gåm hai kh©u ph©n phèi vµ trao ®æi. §ã lµ kh©u trung gian
cÇn thiÕt, lµ cÇu nèi gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. V× vËy nã cã t¸c ®éng nhiÒu
mÆt ®Õn s¶n xuÊt, ®Õn tiªu dïng x· héi.
* T¸c dông cña thÞ trêng.
Mét lµ, b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn liªn tôc víi quy m«
ngµy cµng më réng vµ b¶o ®¶m hµng hãa cho ngêi tiªu dïng phï hîp víi thÞ
hiÕu (së thÝch) vµ sù tù do lùa chän mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi, thuËn lîi víi
dÞch vô v¨n minh.
Hai lµ, nã thóc ®Èy nhu cÇu, gîi më nhu cÇu, ®a ®Õn cho ngêi tiªu dïng
s¶n xuÊt vµ tiªu dïng c¸ nh©n nh÷ng s¶n phÈm míi. Nã kÝch thÝch s¶n xuÊt ra
s¶n phÈm chÊt lîng cao vµ gîi më nhu cÇu híng tíi c¸c hµng hãa chÊt lîng
cao v¨n minh vµ hiÖn ®¹i.
5
Ba lµ, dù tr÷ hµng hãa phôc vô s¶n xuÊt vµ tiªu dïng s¶n xuÊt, gi¶m bít
dù tr÷ ë c¸c kh©u tiªu dïng, b¶o ®¶m viÖc ®iÒu hßa cung cÇu.
Bèn lµ, ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phôc vô tiªu dïng s¶n xuÊt vµ
tiªu dïng c¸ nh©n ngµy cµng phong phó, ®a d¹ng, v¨n minh. Gi¶i phãng con
ngêi khái c¸c c«ng viÖc kh«ng tªn trong gia ®×nh, võa nÆng nÒ võa mÊt thêi
gian. Con ngêi ®îc nhiÒu thêi gian tù do h¬n.
N¨m lµ, thÞ trêng hµng hãa dÞch vô æn ®Þnh cã t¸c dông to lín ®Ó æn ®Þnh
s¶n xuÊt, æn ®Þnh ®êi sèng cña nh©n d©n.
1.1.6. Ph©n lo¹i thÞ trêng hµng hãa.
1.1.6.1. C¨n cø vµo c«ng dông cña hµng hãa.
* ThÞ trêng hµng t liÖu s¶n xuÊt.
§ã lµ nh÷ng s¶n phÈm dïng ®Ó s¶n xuÊt. Thuéc vÒ hµng t liÖu s¶n xuÊt
cã: c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ nh m¸y tiÖn, phay, bµo... c¸c lo¹i nguyªn vËt
liÖu, c¸c lo¹i nhiªn liÖu, c¸c lo¹i hãa chÊt, c¸c lo¹i dông cô, phô tïng... Ngêi
ta con gäi thÞ trêng hµng t liÖu s¶n xuÊt lµ thÞ trêng yÕu tè ®Çu vµo cña c¸c
doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh.
* ThÞ trêng hµng t liÖu tiªu dïng.
§ã lµ nh÷ng s¶n phÈm dïng ®Ó phôc vô cho tiªu dïng c¸ nh©n cña con ngêi. VÝ dô: l¬ng thùc, quÇn ¸o, giµy dÐp, thuèc ch÷a bÖnh, c¸c s¶n phÈm hµng tiªu
dïng cho c¸ nh©n ngêi tiªu dïng. C¸c s¶n phÈm nµy ngµy cµng nhiÒu theo ®µ
ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ nhu cÇu ®a d¹ng, nhiÒu vÎ cña con ngêi.
1.1.6.2. C¨n cø vµo nguån s¶n xuÊt ra hµng hãa.
* ThÞ trêng hµng c«ng nghiÖp.
ThÞ trêng hµng c«ng nghiÖp bao gåm s¶n phÈm hµng hãa do c¸c xÝ
nghiÖp c«ng nghiÖp khai th¸c, chÕ biÕn s¶n xuÊt ra.
C«ng nghiÖp khai th¸c t¹o ra s¶n phÈm lµ nguyªn liÖu. Nguyªn liÖu tr¶i
qua mét hoÆc mét vµi c«ng ®o¹n chÕ biÕn th× thµnh vËt liÖu. C«ng nghiÖp chÕ
biÕn t¹o c¸c nguyªn vËt liÖu thµnh c¸c s¶n phÈm hµng c«ng nghiÖp. §ã lµ c¸c
lo¹i hµng hãa cã tÝnh chÊt kü thuËt cao, trung b×nh hoÆc th«ng thêng, cã ®Æc
tÝnh c¬, lý, hãa häc vµ tr¹ng th¸i kh¸c nhau. Nh×n chung c¸c lo¹i hµng hãa nµy
cã hµm lîng kü thuËt kh¸c nhau vµ thêng lµ vËt chÊt (kh«ng ph¶i sinh vËt).
* ThÞ trêng hµng n«ng nghiÖp (n«ng, l©m, h¶i s¶n)
ThÞ trêng hµng n«ng nghiÖp lµ thÞ trêng hµng hãa cã nguån gèc tõ sinh
vËt (®éng vËt hoÆc thùc vËt). Nh÷ng s¶n phÈm cã nguån gèc n«ng nghiÖp míi
s¬ chÕ (cha qua c«ng nghiÖp chÕ biÕn), vÝ dô nh thãc, g¹o,ng«, khoai... c¸, lîn,
gµ, vÞt... cã thÓ ë d¹ng ngñ nghØ hoÆc cßn t¬i sèng muèn b¶o qu¶n ®îc l©u
ph¶i cã ph¬ng tiÖn kü thuËt. Nãi chung chóng dÔ bÞ ¶nh hëng bëi m«i trêng
bªn ngoµi. S¶n phÈm cã tÝnh chÊt ®Þa ph¬ng (rau, qu¶, cñ) gi¸ trÞ kh«ng cao
6
nÕu kh«ng ®îc chÕ biÕn vµ kh«ng ®a ®Õn c¸c thÞ trêng xa b»ng ph¬ng tiÖn vËn
t¶i th«ng thêng.
1.1.6.3. C¨n cø vµo n¬i s¶n xuÊt.
* Hµng s¶n xuÊt trong níc.
Hµng s¶n xuÊt trong níc lµ do c¸c doanh nghiÖp trong níc s¶n xuÊt ra.
Hµng s¶n xuÊt trong níc ngµy cµng nhiÒu chøng tá tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc
lîng s¶n xuÊt trong níc ®Õn møc ®é nµo ®ã nhu cÇu cña thÞ trêng. Hµng s¶n
xuÊt trong níc còng ph¶i híng theo tiªu chuÈn quèc tÕ võa ®Ó tháa m·n tiªu
dïng trong níc võa cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. Kh«ng cã mét quèc gia nµo trªn
thÕ giíi l¹i hoµn toµn dïng hµng trong níc. Ngîc l¹i nÕu s¶n phÈm s¶n xuÊt
trong níc chÊt lîng qu¸ thÊp th× viÖc sö dông nguån lùc ®Ó s¶n xuÊt hµng hãa
®ã lµ l·ng phÝ vµ kh«ng thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng trong níc khi cã hµng
ngo¹i nhËp vµo. C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc thùc chÊt lµ ph¸t triÓn s¶n
xuÊt hµng trong níc. Cã nh vËy míi chñ ®éng, t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, ®Êt níc ph¸t triÓn vµ míi cã hµng hãa ®Ó trao ®æi víi níc ngoµi.
* Hµng nhËp ngo¹i.
Hµng nhËp ngo¹i lµ hµng cÇn thiÕt ph¶i nhËp tõ níc ngoµi do nguån hµng
trong níc cha s¶n xuÊt ®ñ hoÆc do kü thuËt c«ng nghÖ, cha thÓ s¶n xuÊt ®îc.
NhËp hµng ngo¹i (kÓ c¶ kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn) lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ
thiÕu ®îc vµ lµ mét t¸c nh©n kÝch thÝch cho s¶n xuÊt tiÕn lªn.
Trªn thÕ giíi ngµy nay, kh«ng cã mét quèc gia nµo l¹i kh«ng cã ngo¹i th¬ng, kh«ng cã xuÊt nhËp hµng hãa. XuÊt nhËp khÈu hµng hãa lµ lîi dông ®îc u thÕ t¬ng ®èi vµ tuyÖt ®èi cña mçi quèc gia vµ lµ yÕu tè cho c¶ hai bªn cã
quan hÖ xuÊt nhËp khÈu.
1.2. Doanh nghiÖp th¬ng m¹i (DNTM).
1.2.1. Kh¸i niÖm.
Doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ mét ®¬n vÞ kinh doanh ®îc thµnh lËp hîp
ph¸p nh»m môc ®Ých thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i, tæ chøc lu
chuyÓn hµng hãa, mua hµng hãa ë n¬i s¶n xuÊt vµ ®em b¸n ë n¬i cã nhu cÇu
nh»m thu lîi nhuËn.
§Æc thï cña DNTM lµ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ph©n phèi lu th«ng, thùc
hiÖn lu chuyÓn hµng hãa tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu dïng chø kh«ng s¶n xuÊt
ra c¸c hµng hãa ®ã, mua ®Ó b¸n chø kh«ng ph¶i ®Ó tiªu dïng.
DNTM lµ mét tæ chøc, mét ®¬n vÞ kinh doanh cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn mµ
ph¸p luËt qui ®Þnh vµ cho phÐp kinh doanh nh÷ng mÆt hµng ph¸p luËt kh«ng
cÊm. DNTM ph¶i cã tæ chøc, ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ vèn, vÒ t c¸ch ph¸p
nh©n vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt vÒ hµnh vi kinh doanh vµ hµng hãa
kinh doanh cña m×nh.
7
1.2.2. C¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp th¬ng m¹i.
1.2.2.1. C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña mÆt hµng kinh doanh.
* Doanh nghiÖp kinh doanh chuyªn m«n hãa: ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp
chuyªn kinh doanh mét hoÆc mét sè mÆt hµng cã cïng c«ng dông, tr¹ng th¸i
hoÆc tÝnh chÊt nhÊt ®Þnh.
* C¸c doanh nghiÖp kinh doanh tæng hîp: lµ c¸c doanh nghiÖp kinh
doanh nhiÒu mÆt hµng cã c«ng dông, tr¹ng th¸i, tÝnh chÊt kh¸c nhau.
* C¸c doanh nghiÖp kinh doanh ®a d¹ng hãa (hçn hîp): c¸c doanh
nghiÖp kinh doanh c¶ s¶n xuÊt, c¶ kinh doanh hµng hãa vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t
®éng dÞch vô th¬ng m¹i.
1.2.2.2. Theo quy m« cña doanh nghiÖp.
* Doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã quy m« nhá.
* Doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã quy m« võa.
* Doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã quy m« lín.
§Ó xÕp lo¹i doanh nghiÖp ngêi ta thêng c¨n cø vµo hÖ thèng c¸c tiªu thøc
kh¸c nhau. §èi víi DNTM tiªu thøc ®Ó xÕp lo¹i lµ sè vèn kinh doanh, sè lîng
lao ®éng, doanh sè hµng hãa lu chuyÓn hµng n¨m, ph¹m vi kinh doanh.
1.2.2.3. Theo ph©n cÊp qu¶n lý.
* C¸c DNTM do c¸c bé, c¸c ngµnh cña Trung ¬ng qu¶n lý.
* C¸c DNTM do ®Þa ph¬ng qu¶n lý nh c¸c DNTM thuéc tØnh (thµnh
phè), thuéc huyÖn, quËn, thÞ trÊn, thÞ x· qu¶n lý.
1.2.2.4. Theo chÕ ®é së h÷u t liÖu s¶n xuÊt.
* Doanh nghiÖp th¬ng m¹i nhµ níc: lµ DNTM ®îc nhµ níc ®Çu t hoÆc
cÊp 100% vèn kinh doanh.
* Doanh nghiÖp th¬ng m¹i tËp thÓ: lµ DNTM mµ vèn kinh doanh do tËp
thÓ ngêi lao ®éng tù nguyÖn gãp vµo ®Ó kinh doanh.
* C¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty liªn doanh.
* Doanh nghiÖp t nh©n: do c¸c t nh©n trong níc vµ níc ngoµi bá vèn kinh
doanh.
* HÖ thèng ngêi bu«n b¸n nhá: lµ hé c¸ thÓ cã c¸c cöa hµng, quÇy hµng
kinh doanh c¸c hµng hãa phôc vô nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n.
1.2.3. Chøc n¨ng cña DNTM.
Chøc n¨ng cña DNTM lµ nh÷ng nhiÖm vô chung nhÊt g¾n liÒn víi sù tån
t¹i, ph¸t triÓn cña DNTM vµ lµ tiªu thøc ®Ó ph©n biÖt DNTM víi c¸c doanh
nghiÖp c«ng nghiÖp, doanh nghiÖp x©y dùng vµ c¸c doanh nghiÖp cña c¸c
ngµnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng DNTM cã
c¸c chøc n¨ng:
DNTM ph¸t hiÖn nhu cÇu vÒ hµng hãa, dÞch vô trªn thÞ trêng vµ t×m mäi
8
c¸ch ®Ó tháa m·n c¸c nhu cÇu ®ã. DNTM trë thµnh bé phËn trung gian ®éc lËp
gi÷a s¶n xuÊt víi tiªu dïng. DNTM cÇn nghiªn cøu nhu cÇu thÞ trêng ®Ó ph¸t
hiÖn, t×m ra nh÷ng chñng lo¹i hµng hãa, dÞch vô mµ thÞ trêng cã nhu cÇu vµ t×m
mäi c¸ch t¹o ra chóng nh»m ®¸p øng, tháa m·n nhu cÇu ®ã cña kh¸ch hµng.
Chøc n¨ng thø hai: lµ DNTM ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é tháa
m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. DNTM ph¶i lµ
ngêi hËu cÇn tèt cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, ®em ®Õn cho ngêi tiªu dïng nh÷ng
hµng hãa ®ñ vÒ sè lîng, tèt vÒ chÊt lîng, ®ång bé vÒ c¬ cÊu, kÞp thêi gian víi
gi¸ c¶ hîp lý.
Chøc n¨ng thø ba: gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ bªn trong néi bé doanh
nghiÖp vµ quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi bªn ngoµi. V× gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi
quan hÖ bªn trong vµ bªn ngoµi lµ viÖc cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra sù phèi hîp nhÞp
nhµng trong kinh doanh. Gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ bªn trong doanh nghiÖp
lµ gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp víi
nhau, lµm cho mäi ngêi th©n thiÖn, hiÓu biÕt lÉn nhau, hiÓu biÕt ®îc môc tiªu
nhiÖm vô cña doanh nghiÖp tõ ®ã ®oµn kÕt, phÊn ®Êu v× môc tiªu chung. Gi¶i
quyÕt mèi quan hÖ bªn trong lµ c¬ së, lµ nÒn t¶ng ®Ó gi¶i quyÕt mèi quan hÖ
bªn ngoµi DNTM. §ã lµ quan hÖ víi b¹n hµng, ngêi cung øng, víi c¬ quan
cÊp trªn, víi c¬ quan qu¶n lý, víi kh¸ch hµng... t¹o nÒn v¨n hãa doanh nghiÖp,
quyÕt ®Þnh thµnh b¹i trong kinh doanh.
1.2.4. NhiÖm vô cña DNTM.
DNTM cã nhiÖm vô kinh doanh ®óng theo ngµnh, nghÒ ®· ®¨ng ký vµ
môc ®Ých thµnh lËp doanh nghiÖp. Theo luËt ViÖt Nam, c¸c DNTM cã quyÒn
tù do kinh doanh vµ chñ ®éng trong mäi ho¹t ®éng kinh doanh mµ ph¸p luËt
cho phÐp.
DNTM cã nhiÖm vô qu¶n lý tèt lao ®éng, vËt t, tiÒn vèn ®Ó kh«ng ngõng
n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. §Ó thùc hiÖn kinh doanh cã lîi nhuËn DNTM
ph¶i sö dông triÖt ®Ó c¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp, ®Ò ra c¸c chiÕn lîc
chiÕm lÜnh thÞ trêng ®Ó tiªu thô hµng hãa mét c¸ch nhanh chãng. V× thÞ trêng
hµng hãa lµ ®Çu ra cña DNTM, quyÕt ®Þnh thµnh c«ng hay thÊt b¹i. V× cã b¸n
®îc hµng hãa th× DNTM míi thu ®îc vèn vµ l·i ®Ó tõ ®ã tiÕp tôc mua hµng
hãa kh¸c ®Ó kinh doanh.
DNTM cã nhiÖm vô thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng vµ ch¨m lo ®êi
sèng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn. Cã nh vËy nh©n viªn trong doanh nghiÖp míi
ho¹t ®éng hiÖu qu¶, g¾n bã víi doanh nghiÖp. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy DNTM
ph¶i ph¸t triÓn kinh doanh, t¹o më ®Çy ®ñ viÖc lµm, t¨ng thªm thu nhËp cho
c¸n bé c«ng nh©n viªn, thùc hiÖn ph©n phèi c«ng b»ng quü khen thëng, quü
phóc lîi. §iÒu ®ã sÏ t¹o ®éng lùc ®Ó DNTM cã ®éi ngò nh©n viªn nhiÖt t×nh,
9
phôc vô tèt nhÊt cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp thóc ®Èy doanh
nghiÖp ph¸t triÓn.
NhiÖm vô thø t lµ DNTM thùc hiÖn ®Çy ®ñ tr¸ch nhiÖm x· héi. Tríc hÕt
DNTM chØ kinh doanh nh÷ng hµng hãa b¶o ®¶m tiªu chuÈn chÊt lîng ®· ®¨ng
ký ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña ngêi tiªu dïng, b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i, kh«ng
g©y « nhiÔm hay hñy ho¹i m«i trêng.
NhiÖm vô thø n¨m lµ DNTM ph¶i tu©n thñ nghiªm chØnh ph¸p luËt nhµ
níc. DNTM thùc hiÖn nép thuÕ ®Çy ®ñ vµ c¸c nghÜa vô kh¸c cña ph¸p luËt.
Thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n íc vÒ th¬ng m¹i.
1.2.5. Vai trß cña DNTM.
Doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ hîp phÇn tÊt yÕu, quan träng ®èi víi nÒn kinh
tÕ quèc d©n, lµ n¬i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ, tËp trung nhÊt c¸c mèi quan hÖ lín trong
x· héi: quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt víi tiªu dïng; gi÷a cung vµ cÇu; gi÷a tiÒn vµ
hµng; gi÷a xuÊt khÈu víi nhËp khÈu; gi÷a thu vµ chi ng©n s¸ch, ®ång thêi còng
lµ n¬i diÔn ra cuéc ®Êu tranh gay g¾t, quyÕt liÖt gi÷a c¬ chÕ qu¶n lý cò cha bÞ
xãa bá hoµn toµn víi c¬ chÕ qu¶n lý míi cha hoµn chØnh cïng ®an xen tån t¹i
víi nhau. Bëi vËy DNTM ph¶i ph¸t huy vai trß lµ cÇu nèi, lµ trung gian cÇn
thiÕt gi÷a s¶n xuÊt víi tiªu dïng. Ho¹t ®éng cña c¸c DNTM gãp phÇn t¹o ra
c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, n©ng cao ®êi sèng cña
nh©n d©n; ®iÒu chØnh tû lÖ c©n ®èi trong sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh, c¸c lÜnh
vùc trong nÒn kinh tÕ, ph¸t huy vai trß chØ ®¹o, ®iÒu tiÕt thÞ trêng, xøng ®¸ng
lµ c«ng cô chñ yÕu cña Nhµ níc trong viÖc ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m«.
Doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã vai trß quan träng trong viÖc thóc ®Èy s¶n
xuÊt, më réng lu th«ng t¹o ®iÒu kiÖn kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh
doanh cña c¸c doanh nghiÖp, tÝch cùc gãp phÇn t¨ng tÝch lòy x· héi nh»m thùc
hiÖn th¾ng lîi c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp mau
chãng vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
Doanh nghiÖp th¬ng m¹i th«ng qua ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ®·
lµm tèt viÖc ph©n phèi hµng hãa tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu qua ®ã n©ng cao
møc hëng thô cña ngêi d©n. Vµ khi møc sèng cña ngêi d©n ®îc t¨ng lªn th×
vai trß cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i cµng quan träng.
DNTM cã vai trß quan träng trong viÖc më réng thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ thÞ
trêng níc ngoµi th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®a hµng hãa trong níc
ra níc ngoµi vµ nhËp hµng hãa, thiÕt bÞ kü thuËt.
1.3. thÞ trêng hµng hãa cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i.
1.3.1. Kh¸i niÖm.
10
ThÞ trêng hµng hãa cña DNTM lµ mét hay nhiÒu nhãm kh¸ch hµng víi
c¸c nhu cÇu vÒ hµng hãa, cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ nh÷ng ngêi b¸n cô thÓ
nµo ®ã mµ ë ®ã DNTM cã thÓ mua hµng hãa, dÞch vô ®Ó cung cÊp vµ lµm tháa
m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng.
§èi víi DNTM, thÞ trêng hµng hãa bao gåm c¸c nh©n tè: kh¸ch hµng cã
nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n, c¸c doanh nghiÖp cung cÊp hµng hãa bao
gåm b¶n th©n doanh nghiÖp vµ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, hµng hãa vµ gi¸ c¶.
ThÞ trêng hµng hãa cña DNTM bao gåm: thÞ trêng nguån hµng vµ thÞ trêng b¸n hµng.
ThÞ trêng nguån hµng cña DNTM lµ n¬i cung cÊp toµn bé khèi lîng vµ
c¬ cÊu hµng hãa mµ doanh nghiÖp th¬ng m¹i cÇn mua.
ThÞ trêng b¸n hµng cña DNTM lµ tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng cã nhu cÇu, cã
kh¶ n¨ng thanh to¸n vÒ hµng hãa mµ doanh nghiÖp kinh doanh.
1.3.2. Vai trß cña thÞ trêng hµng hãa ®èi víi DNTM.
ThÞ trêng hµng hãa cã vai trß quan träng ®èi víi DNTM. Nã võa lµ môc
tiªu võa lµ m«i trêng kinh doanh cña DNTM, quyÕt ®Þnh thµnh c«ng hay thÊt
b¹i ®èi víi DNTM.
1.3.2.1. ThÞ trêng nguån hµng : cung cÊp hµng hãa mµ DNTM cÇn mua
®Ó kinh doanh, ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch hµng. ThÞ trêng nguån hµng cña
DNTM gåm cã: thÞ trêng nguån hµng trong níc vµ thÞ trêng nguån hµng níc
ngoµi. NhiÒu mÆt hµng thÞ trêng trong níc kh«ng cã hoÆc gi¸ thµnh cao, chÊt
lîng thÊp th× DNTM ph¶i thùc hiÖn ho¹t ®éng nhËp khÈu hµng hãa ®ã tõ thÞ trêng níc ngoµi.
ThÞ trêng nguån hµng lµ kh©u ho¹t ®éng nghiÖp vô kinh doanh ®Çu tiªn,
më ®Çu cho ho¹t ®éng lu th«ng hµng hãa (T - H). Mua hµng lµ mét ho¹t ®éng
nghiÖp vô c¬ b¶n cña DNTM. NÕu kh«ng mua ®îc hµng hoÆc mua hµng
kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña kinh doanh th× DNTM kh«ng cã hµng ®Ó b¸n.
NÕu DNTM mua ph¶i hµng xÊu, hµng gi¶, chÊt lîng kÐm hoÆc kh«ng mua
®óng sè lîng, chÊt lîng hµng hãa, ®óng thêi gian yªu cÇu, DNTM sÏ bÞ ø ®äng
hµng hãa, vèn lu ®éng kh«ng lu chuyÓn ®îc, doanh nghiÖp sÏ kh«ng bï ®¾p ®îc chi phÝ, sÏ kh«ng cã l·i. §iÒu nµy chØ râ vÞ trÝ quan träng cña thÞ trêng
nguån hµng cã ¶nh hëng ®Õn c¸c nghiÖp vô kinh doanh kh¸c vµ kÕt qu¶ kinh
doanh cña DNTM.
Mét vÊn ®Ò quan träng ®èi víi DNTM lµ t¹o ®îc nguån hµng cã gi¸ rÎ,
chÊt lîng tèt vµ phï hîp víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng. NÕu DNTM mua hµng
hãa cã gi¸ cao th× kh¸ch hµng sÏ kh«ng mua. DNTM khã tiªu thô hµng hãa.
DNTM ph¶i mua hµng víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ thÞ trêng vµ b¸n víi gi¸ mµ kh¸ch
11
hµng cã thÓ chÊp nhËn ®îc. Tuy nhiªn chÊt lîng hµng hãa còng rÊt quan träng.
NÕu cïng mét gi¸ mµ DNTM b¸n hµng hãa cã chÊt lîng tèt h¬n th× kh¸ch
hµng sÏ a thÝch h¬n. Nh vËy thÞ trêng nguån hµng cã vai trß quyÕt ®Þnh hiÖu
qu¶ kinh doanh cña DNTM, quyÕt ®Þnh DNTM cã l·i hoÆc lç khi b¸n hµng
hãa. Nhng ®iÒu nµy chØ ®óng víi mét sè hµng hãa th«ng thêng cßn mét sè
hµng hãa cã gi¸ trÞ cao th× lîi nhuËn phô thuéc vµo ®é tin cËy vÒ chÊt lîng vµ
c«ng t¸c dÞch vô.
VÝ dô: ®Ó mua mét chiÕc xe m¸y trÞ gi¸ 25 triÖu VND th× kh¸ch hµng sÏ
hÕt søc chó ý tíi chÊt lîng cña xe cßn gi¸ c¶ chªnh lÖch 1 triÖu ®Õn 2 triÖu th×
kh«ng quan träng miÔn lµ chÊt lîng xe tèt.
ThÞ trêng nguån hµng thuËn lîi, c¸ch thu mua phï hîp sÏ gióp cho
DNTM ®¹t hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh. ThÞ trêng nguån hµng cµng gÇn
DNTM hoÆc ®iÒu kiÖn giao th«ng vËn t¶i thuËn lîi th× sÏ gióp cho DNTM mua
®îc hµng nhanh chãng, kÞp thêi, gi¶m chi phÝ cho vËn chuyÓn, lµm cho gi¸
thµnh cña s¶n phÈm gi¶m ®¸ng kÓ. Cßn c¸ch thu mua hîp lý tr¸nh cho DNTM
nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt mµ vÉn mua ®îc hµng hãa ®¹t yªu cÇu.
DNTM cã thÓ ¸p dông c¸c h×nh thøc thu mua sau:
Mua theo ®¬n ®Æt hµng vµ hîp ®ång kinh tÕ ký tríc. H×nh thøc mua nµy
gióp cho DNTM æn ®Þnh ®îc nguån hµng, cã nguån hµng ch¾c ch¾n ®Ó ®¸p
øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng.
Mua hµng kh«ng theo hîp ®ång: ®©y lµ h×nh thøc mua ®øt b¸n ®o¹n vµ
mua hµng tr«i næi (v·ng lai) trªn thÞ trêng. Víi h×nh thøc nµy th× ngêi mua
hµng cÇn cã mét nghiÖp vô mua hµng th«ng th¹o, cã kü n¨ng mua hµng ®Ó b¶o
®¶m hµng mua vÒ cã thÓ b¸n ®îc.
Mua qua ®¹i lý: ¸p dông khi nguån hµng kh«ng tËp trung, kh«ng thêng xuyªn.
Mua hµng b»ng h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt: DNTM cã thÓ lîi dông u
thÕ cña m×nh vÒ vèn, nguyªn vËt liÖu hoÆc thÞ trêng tiªu thô cïng c¸c doanh
nghiÖp kh¸c liªn doanh liªn kÕt ®Ó n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, n©ng cao s¶n
lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra vµ tiªu thô s¶n phÈm trªn thÞ trêng.
NhËn b¸n hµng ñy th¸c hoÆc ký göi: DNTM sÏ nhËn ®îc chi phÝ ñy th¸c
hoÆc chi phÝ ký göi. Víi h×nh thøc nµy DNTM cã thÓ lîi dông ®îc vèn kinh
doanh vµ lµm phong phó thªm nguån hµng cña doanh nghiÖp.
Gia c«ng hoÆc b¸n nguyªn liÖu thu mua thµnh phÈm: DNTM ®a nguyªn
vËt liÖu ®Õn xÝ nghiÖp gia c«ng, tr¶ phÝ gia c«ng hoÆc b¸n nguyªn vËt liÖu cho
doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ mua thµnh phÈm theo hîp ®ång vµ tiªu thô s¶n
phÈm trªn thÞ trêng.
12
H×nh thøc cuèi cïng lµ tù s¶n xuÊt, khai th¸c hµng hãa: víi h×nh thøc nµy
®ßi hái vèn cña DNTM ph¶i cã vèn lín, cã ®ñ n¨ng lùc s¶n xuÊt, ¸p dông tèt
khoa häc c«ng nghÖ, kü thuËt ®Ó ®¹t ®îc hµng hãa cã chÊt lîng tèt, gi¸ thµnh
rÎ.
DNTM cÇn ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc thu mua trªn hoÆc xen kÏ c¸c
h×nh thøc thu mua ®Ó gi¶m ®îc chi phÝ, cã ®îc hµng tèt, gi¸ phï hîp víi nhu
cÇu cña kh¸ch hµng. DNTM cÇn coi träng vai trß cña thÞ trêng nguån hµng th×
míi cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh. Nhng ®Ó b¸n ®îc hµng th×
DNTM ph¶i cã thÞ trêng b¸n.
1.3.2.2. ThÞ trêng b¸n hµng.
ThÞ trêng nguån hµng cã vai trß quan träng trong viÖc t¹o nguån hµng
cho DNTM ®Ó DNTM lµm tháa m·n kÞp thêi nhu cÇu cña kh¸ch hµng nhng
®iÒu quan träng nhÊt ®èi víi DNTM lµ b¸n ®îc hµng hãa m×nh ®· mua ®Ó thu
vèn vµ lîi nhuËn ®Ó tiÕp tôc qu¸ tr×nh kinh doanh, cã nh vËy DNTM míi tiÕp
tôc ph¸t triÓn, tøc lµ DNTM ph¶i cã thÞ trêng b¸n.
ThÞ trêng b¸n cña DNTM gåm: thÞ trêng b¸n trong níc vµ thÞ trêng b¸n
níc ngoµi (xuÊt khÈu).
Vai trß cña thÞ trêng b¸n ®èi víi DNTM ®îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau:
+ ThÞ trêng b¸n lµ n¬i tiªu thô hµng hãa cho DNTM mµ ë ®ã DNTM b¸n
hµng, thu håi vèn vµ lîi nhuËn cã thÞ trêng b¸n hµng tøc lµ cã kh¸ch hµng vµ
cã nhu cÇu vÒ hµng hãa mµ DNTM b¸n. VÊn ®Ò ®èi víi DNTM kh«ng chØ lµ
b¸n ®îc hµng mµ cßn ph¶i lµm cho kh¸ch hµng tháa m·n, hµi lßng. Cã nh vËy
DNTM míi t¹o ®îc niÒm tin víi kh¸ch hµng, t¹o ®îc b¹n hµng l©u dµi, ®¶m
b¶o lîi Ých l©u dµi ®èi víi DNTM.
+ ThÞ trêng b¸n quyÕt ®Þnh hµng hãa kinh doanh, ph¬ng thøc phôc vô cña
DNTM. DNTM kinh doanh nh÷ng hµng hãa mµ kh¸ch hµng ®ang cã nhu cÇu
lín, cha ®îc tháa m·n. NÕu DNTM kinh doanh hµng hãa kh«ng cã nhu cÇu th×
sÏ kh«ng b¸n ®îc hµng. Khi ®êi sèng cña nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn th× nhu cÇu
cña hä cµng t¨ng lªn vµ nh÷ng ®ßi hái vÒ chÊt lîng hµng hãa, ph¬ng thøc phôc
vô cña DNTM ngµy cµng t¨ng cao. DNTM ph¶i cã ph¬ng thøc phôc vô tèt
nhÊt, xem kh¸ch hµng lµ "thîng ®Õ" ®Ó kh¸ch hµng ®îc tháa m·n tèt nhÊt.
Kh¸ch hµng cã xu híng mua hµng hãa cña nh÷ng DNTM cã ph¬ng thøc phôc
vô nhiÖt t×nh, cã uy tÝn, ®¶m b¶o chÊt lîng hµng hãa.
+ ThÞ trêng b¸n hµng trë thµnh vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi DNTM. NÕu
DNTM cã thÞ trêng b¸n æn ®Þnh, tiªu thô ®îc hµng hãa vµ thu ®îc lîi nhuËn
cao th× DNTM cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc ph¸t triÓn, tiÕp tôc më réng kinh doanh.
Cßn nÕu DNTM kh«ng b¸n ®îc hµng, bÞ thua lç th× DNTM cã thÓ ph¶i ngõng
13
ho¹t ®éng hoÆc ph¶i chuyÓn sang kinh doanh mÆt hµng kh¸c.
DNTM cã thÓ ¸p dông c¸c ph¬ng thøc b¸n hµng sau:
C¨n cø vµo ®Þa ®iÓm giao hµng cho kh¸ch hµng cã h×nh thøc b¸n t¹i kho
cña ngêi cung øng, t¹i kho cña DNTM, b¸n qua cöa hµng quÇy hµng vµ b¸n t¹i
®¬n vÞ tiªu dïng.
H×nh thøc b¸n tËn ®¬n vÞ tiªu dïng, b¸n t¹i nhµ theo yªu cÇu cña kh¸ch
hµng lµ h×nh thøc b¸n t¹o thuËn lîi cho ngêi mua vµ lµ ph¬ng thøc chñ yÕu
n©ng cao chÊt lîng phôc vô kh¸ch hµng vµ c¹nh tranh lÉn nhau, ®ang ®îc c¸c
DNTM ¸p dông hiÖu qu¶.
Theo kh©u lu chuyÓn hµng hãa cã b¸n bu«n vµ b¸n lÎ. B¸n bu«n lµ khèi
lîng lín, theo hîp ®ång vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, gi¸ b¸n rÎ h¬n vµ
doanh sè thêng cao h¬n so víi b¸n lÎ.
B¸n lÎ lµ b¸n theo yªu cÇu nhá lÎ cña ngêi tiªu dïng, ®¸p øng yªu cÇu
kÞp thêi cña kh¸ch hµng thanh to¸n ngay. V× hµng hãa ph¶i qua kh©u b¸n
bu«n, lu kho, chi phÝ cho b¸n hµng nªn gi¸ b¸n lÎ thêng cao h¬n, viÖc t¨ng
doanh sè cña DNTM chËm h¬n nhng l¹i ®îc nhiÒu th«ng tin trùc tiÕp tõ ngêi
tiªu dïng.
Theo ph¬ng thøc b¸n theo hîp ®ång vµ ®¬n hµng, thuËn mua võa b¸n,
b¸n ®Êu gi¸ vµ xuÊt khÈu hµng hãa.
B¸n theo hîp ®ång ®èi víi hµng hãa cã khèi lîng lín. B¸n ®Êu gi¸ víi
hµng khã tiªu chuÈn hãa, hµng chuyªn dïng. Khèi lîng lín ®Ó t×m ngêi
mua víi gi¸ cao nhÊt. XuÊt khÈu cÇn tu©n thñ theo quy ®Þnh xuÊt nhËp khÈu
cña ChÝnh phñ vµ chØ cã c¸c ®¬n vÞ ®îc phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu
thùc hiÖn.
Theo mèi quan hÖ thanh to¸n, cã mua ®øt b¸n ®o¹n vµ sö dông c¸c h×nh
thøc tÝn dông trong thanh to¸n nh b¸n tr¶ chËm, b¸n tr¶ gãp.
H×nh thøc b¸n tr¶ chËm, b¸n tr¶ gãp ®èi víi nh÷ng hµng hãa cã gi¸ trÞ
lín mµ ngêi mua hµng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tr¶ hÕt t¹i thêi ®iÓm mua.
H×nh thøc b¸n hµng trùc tiÕp, b¸n hµng tõ xa qua ®iÖn tho¹i, b¸n qua ngêi m«i giíi, qua nh©n viªn tiÕp thÞ vµ b¸n qua m¹ng Internet.
DNTM cÇn kÕt hîp c¸c h×nh thøc b¸n ®Ó tiªu thô hµng hãa tèt nhÊt.
14
Ch¬ng 2
Ph¸t triÓn thÞ trêng hµng hãa cña doanh nghiÖp
th¬ng m¹i níc ta trong thêi gian qua
2.1. §Æc ®iÓm cña thÞ trêng hµng hãa níc ta.
2.1.1. Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña thÞ trêng hµng hãa níc ta.
ThÞ trêng hµng hãa dùa trªn c¬ së nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. C¬ së
kh¸ch quan cña sù tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn ®ã lµ do cßn nhiÒu h×nh thøc së
h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt. §¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh tiÕp tôc thùc
hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó doanh nghiÖp vµ c«ng d©n ®Çu t vµ ph¸t triÓn
s¶n xuÊt kinh doanh, tËp trung söa ®æi, bæ sung c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt,
®æi míi c«ng t¸c chØ ®¹o thùc hiÖn ®Ó b¶o ®¶m c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ®îc
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c c¹nh tranh lµnh m¹nh... ®ã lµ kinh tÕ
nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ, kinh tÕ t b¶n t nh©n, kinh tÕ
cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
ThÞ trêng hµng hãa cã sù qu¶n lý, ®iÒu tiÕt cña nhµ níc. Th«ng qua hÖ
thèng c¸c chÝnh s¸ch, chiÕn lîc, quy ho¹ch, nhµ níc qu¶n lý, dù b¸o vµ
®Þnh híng thÞ trêng trong vµ ngoµi níc, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ thÞ trêng
hµng hãa.
ThÞ trêng hµng hãa ph¸t triÓn trªn c¬ së tù do lu th«ng hµng hãa dÞch vô
theo quy luËt kinh tÕ thÞ trêng vµ theo ph¸p luËt. §©y lµ ®iÒu kiÖn nhÊt thiÕt
ph¶i cã v× nÕu kh«ng ®îc tù do lu th«ng hµng hãa dÞch vô th× hµng hãa sÏ
kh«ng ®îc chuyÓn ®Õn ngêi tiªu dïng cã nhu cÇu, kh«ng ®îc ph©n phèi theo
®óng quy luËt thÞ trêng th× thÞ trêng hµng hãa kh«ng ph¸t triÓn ®îc.
Gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ vµ quy luËt cung - cÇu trªn thÞ trêng. Gi¸ c¶ thÞ trêng ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ thÞ trêng, nã lµ gi¸ trÞ
trung b×nh vµ lµ gi¸ trÞ c¸ biÖt cña nh÷ng hµng hãa chiÕm phÇn lín trªn thÞ trêng. Mua b¸n theo gi¸ c¶ thÞ trêng t¹o ra ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh
doanh ph¸t triÓn, t¹o c¬ héi ®Ó doanh nghiÖp v¬n lªn.
TÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ ®îc tiÒn tÖ hãa, tu©n theo c¸c quy luËt cña lu
th«ng hµng hãa cña kinh tÕ thÞ trêng.
2.1.2. HÖ thèng c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i níc ta hiÖn nay.
2.1.2.1. Doanh nghiÖp th¬ng m¹i nhµ níc.
Doanh nghiÖp th¬ng m¹i nhµ níc ®îc nhµ níc ®Çu t hoÆc cÊp vèn 100%
®Ó kinh doanh, phôc vô nh÷ng môc tiªu chiÕn lîc cña nhµ níc. Khi chuyÓn
sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i nhµ níc ®· cã sù thay
®æi vÒ sè lîng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh. VÒ sè lîng c¸c doanh nghiÖp th¬ng
15
m¹i nhµ níc ®· gi¶m ®¸ng kÓ. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31/12/1999 níc ta cã
kho¶ng 1576 doanh nghiÖp th¬ng m¹i nhµ níc. C¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i
nhµ níc cha ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh, cßn thua lç. Kh¶ n¨ng
c¹nh tranh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i nhµ níc cßn thÊp. Tuy nhiªn doanh
nghiÖp th¬ng m¹i nhµ níc cã vai trß quan träng trong viÖc ®Þnh híng, ®iÒu tiÕt
thÞ trêng hµng hãa ë níc ta.
2.1.2.2. Doanh nghiÖp th¬ng m¹i tËp thÓ.
Lo¹i doanh nghiÖp nµy vèn do tËp thÓ ngêi lao ®éng gãp, t¹o nªn theo
nguyªn t¾c tù nguyÖn hoÆc mét phÇn vèn tËp thÓ, mét phÇn vèn do Nhµ níc
b¶o ®¶m. H×nh thøc tæ chøc kinh doanh lµ c¸c hîp t¸c x· hoÆc tæ hîp t¸c, c¸c
cöa hµng hîp t¸c x· mua b¸n cßn tån t¹i ë c¸c vïng n«ng th«n, thÞ x·, thµnh
phè. Nã cã ®ãng gãp tÝch cùc vµo viÖc b¶o ®¶m ®êi sèng cña d©n c vµ giao lu
hµng hãa c«ng nghiÖp víi n«ng nghiÖp, thµnh thÞ víi n«ng th«n. Trong nh÷ng
n¨m ®æi míi, tæng gi¸ trÞ s¶n lîng cña khu vùc hîp t¸c x· ®· t¨ng liªn tôc.
N¨m 1998, tæng s¶n phÈm trong níc do khu vùc kinh tÕ hîp t¸c x· t¹o ra ®¹t
32.979 tû ®ång, t¨ng 17% so víi n¨m 1997. N¨m 1999 ®¹t kho¶ng 35.100 tû
®ång, t¨ng 6,6% so víi n¨m 1998 vµ chiÕm 9% GDP cña c¶ níc. Doanh sè
b¸n cña c¸c hîp t¸c x· th¬ng m¹i n¨m 1998 t¨ng 6%.
2.1.2.3. C¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i t nh©n.
§©y lµ c¸c doanh nghiÖp do t nh©n trong níc bá vèn thµnh lËp vµ tæ chøc
kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i tù bá vèn, b¶o toµn vèn, tù t×m kiÕm
thÞ trêng. C¸c doanh nghiÖp t nh©n lín ë níc ta cha nhiÒu nhng tiÒm n¨ng vµ
søc m¹nh cña nã kh«ng ph¶i lµ nhá.
2.1.2.4. C¸c doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t níc ngoµi.
§©y lµ c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña nhµ ®Çu t níc ngoµi thµnh lËp
t¹i ViÖt Nam. Doanh nghiÖp th¬ng m¹i 100% vèn ®Çu t níc ngoµi ®îc thµnh lËp
theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, cã t c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt
ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i 100% vèn ®Çu t níc ngoµi thêng lµ c¸c
chi nh¸nh cña c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi thµnh lËp t¹i ViÖt Nam ®Ó tiªu thô c¸c
s¶n phÈm cña c¸c h·ng níc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
2.1.2.5. C¸c c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n.
§©y lµ h×nh thøc biÓu hiÖn sù kÕt hîp vµ giao lu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
c¸c doanh nghiÖp nµy cã ®Æc ®iÓm lµ chÕ ®é së h÷u vèn, tµi s¶n kh«ng thuÇn
nhÊt. §¬n gi¶n nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp liªn doanh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ hoÆc gi÷a c¸c bªn cña ViÖt Nam vµ c¸c bªn níc ngoµi. ë níc ta, c«ng ty
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã hai lo¹i: C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn
vµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n tõ hai thµnh viªn trë lªn.
Xu híng c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ C«ng ty cæ phÇn vµ c«ng ty
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn.
16
2.1.2.6. HÖ thèng tiÓu th¬ng.
§©y lµ hÖ thèng cöa hµng, quÇy hµng, ®iÓm b¸n hµng cña c¸ nh©n. Lùc lîng nµy rÊt ®«ng ®¶o vµ rÊt khã qu¶n lý. Thµnh phÇn tham gia rÊt ®a d¹ng:
c¸n bé nh©n viªn Nhµ níc vÒ hu, mÊt søc vµ c¸c tÇng líp d©n c. Kinh doanh
hµng hãa dÞch vô rÊt ®a d¹ng vµ nhiÒu ngêi trong sè hä kh«ng cã ®¨ng ký kinh
doanh.
¦u thÕ cña tiÓu th¬ng thÓ hiÖn trong viÖc ®¸p øng tèt c¸c yªu cÇu nhá lÎ,
kh«ng thêng xuyªn, nhanh nh¹y ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ trêng. Lµ lùc lîng ®¸ng
kÓ, hÖ thèng tiÓu th¬ng cÇn mÉn ®¸p øng nhu cÇu cña d©n c vµ ®iÒu tiÕt hµng hãa
gi÷a c¸c vïng. Mét sè tiÓu th¬ng kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã thÓ tÝch lòy më réng
kinh doanh vµ chuyÓn thµnh c¸c doanh nghiÖp t nh©n.
2.2. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc trong viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng
hµng hãa cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i níc ta.
2.2.1. ThÞ trêng trong níc ph¸t triÓn m¹nh.
2.2.1.1. Quy m« ngµy cµng t¨ng.
Trong nh÷ng n¨m qua quy m« thÞ trêng trong níc ®· t¨ng liªn tôc, tríc
hÕt ph¶i kÓ ®Õn sù gia t¨ng nhanh chãng vÒ sè lîng c¸c ®¬n vÞ tham gia ho¹t
®éng thÞ trêng, bao gåm c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ vµ
®«ng ®¶o hé kinh doanh c¸ thÓ. M¹ng líi chî, c¸c ®iÓm b¸n hµng hãa vµ kinh
doanh dÞch vô ph¸t triÓn réng kh¾p trªn ph¹m vi c¶ níc. §Æc biÖt, c¸c lo¹i
h×nh thÞ trêng "v¨n minh" nh trung t©m th¬ng m¹i, siªu thÞ vµ c¸c lo¹i kh¸ch
s¹n, nhµ hµng ®¹t tiªu chuÈn cao còng ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong
nh÷ng n¨m võa qua. T×nh h×nh nµy ®îc thÓ hiÖn qua c¸c sè liÖu díi ®©y:
VÒ sè lîng doanh nghiÖp tham gia ho¹t ®éng th¬ng m¹i dÞch vô: N¨m
1991 cã 1.774 doanh nghiÖp nhµ níc, n¨m 1995 cã 10.806 doanh nghiÖp vµ
n¨m 1999 cã 16.226 doanh nghiÖp. Trong sè h¬n 12.000 doanh nghiÖp míi ®îc thµnh lËp cña n¨m 2.000 cã tíi 3.000 doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch vô,
n©ng tæng sè doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch vô, n©ng tæng sè doanh nghiÖp th¬ng m¹i dÞch vô ®Õn cuèi n¨m 2000 lªn ®¹t 19.226 doanh nghiÖp, gÊp 10,8
lÇn n¨m 1991. Nh vËy, trong 10 n¨m 1991 - 2000 sè lîng doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch vô ®· t¨ng 17.457 doanh nghiÖp. Tû lÖ doanh nghiÖp th ¬ng
m¹i, dÞch vô trong tæng sè doanh nghiÖp cña c¶ níc còng t¨ng lªn nhanh
chãng, tõ chç chØ chiÕm 12% n¨m 1990 ®· t¨ng lªn chiÕm 46% vµo n¨m
1999.
Sè ®iÓm b¸n hµng hãa vµ kinh doanh c¸c dÞch vô phôc vô ®êi sèng còng
t¨ng lªn ®¸ng kÓ. N¨m 1991 c¶ níc cã 26.909 ®iÓm, nhng ®Õn n¨m 1999 ®· cã
38.000 ®iÓm b¸n hµng vµ kinh doanh dÞch vô. NÕu kÓ c¶ hé kinh doanh th×
con sè nµy cßn lín h¬n nhiÒu.
Sè hé c¸ thÓ tham gia ho¹t ®éng th¬ng m¹i, dÞch vô gia t¨ng nhanh
17
chãng. N¨m 1991 c¶ níc cã 631 ngµn hé kinh doanh, n¨m 2000 ®· t¨ng lªn
®¹t 1,1 triÖu hé, gÊp 2 lÇn n¨m 1991. NÕu so víi tæng sè hé s¶n xuÊt kinh
doanh (trõ hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp) th× hé c¸ thÓ kinh doanh th¬ng m¹i, dÞch
vô chiÕm trªn 60%.
M¹ng líi chî (h×nh thøc truyÒn thèng cña thÞ trêng) ®· ®îc cñng cè vµ
ph¸t triÓn réng kh¾p trªn ph¹m vi c¶ níc. N¨m 1994 c¶ níc cã 4.763 x· cã
chî th× ®Õn n¨m 1999 toµn quèc cã 8.231 chî, b×nh qu©n 0,8 chî/x·.
HÖ thèng siªu thÞ, trung t©m th¬ng m¹i, héi chî vµ triÓn l·m hµng hãa
còng ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. T¹i c¸c tØnh vµ thµnh phè lín nh Hµ Néi,
thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, §µ N½ng... lo¹i h×nh phôc vô míi, v¨n
minh, lÞch sù vµ hiÖn ®¹i ®ang trë nªn phæ biÕn.
VÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn th¬ng m¹i ë c¸c vïng trong níc th× vïng §«ng
Nam Bé cã sè doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch vô nhiÒu nhÊt víi 5571 doanh
nghiÖp vµo cuèi 1999, thø nh× lµ ®ång b»ng s«ng Hång víi 3075 doanh
nghiÖp. Theo sè liÖu thèng kª th× sè doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch vô t¹i thêi
®iÓm 31/12/1999 ph©n theo ®Þa ph¬ng nh sau:
C¸c lo¹i doanh nghiÖp
Vïng
1. §ång b»ng s«ng Hång
2. §ång b»ng B¾c Bé
3. T©y B¾c B¾c Bé
4. B¾c Trung Bé
5. Duyªn h¶i Nam Trung Bé
6. T©y Nguyªn
7. §«ng Nam Bé
8. §ång b»ng S«ng Cöu Long
C¶ níc
Chó thÝch:
Tæng sè
DNTMDV
3075
643
90
642
1545
808
5571
3852
16226
DNNN
540
171
51
165
128
80
307
172
1576
TNHH
1594
115
6
86
202
39
1688
286
3816
DNTN
806
316
28
364
1178
682
3400
3559
10333
CTCP
27
3
1
6
5
3
36
4
85
DNTT
102
35
4
20
29
2
81
26
299
DTNN
42
3
1
5
2
59
5
117
+ DNTMDV: Doanh nghiÖp th¬ng m¹i, dÞch vô
+DNNN: Doanh nghiÖp nhµ níc
+ TNHH: Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
+ DNTN: Doanh nghiÖp t nh©n
+ CTCP: C«ng ty cæ phÇn
+ DNTT: Doanh nghiÖp tËp thÓ
+ DTNN: Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi
Sè ngêi tham gia ho¹t ®éng th¬ng m¹i, dÞch vô t¨ng lªn ®¸ng kÓ theo c¸c
vïng trong c¶ níc. TÝnh ®Õn n¨m 1999 c¶ níc cã 1501,6 ngh×n ngêi tham gia
th× ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 1584,8 ngh×n ngêi tham gia, t¨ng 83,2 ngh×n ngêi. §ång b»ng s«ng Hång cã 262,1 ngh×n ngêi tham gia n¨m 2000 chiÕm
16,54% sè ngêi tham gia ho¹t ®éng th¬ng m¹i, dÞch vô trong c¶ níc. §«ng
Nam Bé cã sè ngêi tham gia lµ lín nhÊt víi 431,7 ngh×n ngêi (n¨m 2000)
chiÕm 27,24% c¶ níc.
Theo sè liÖu thèng kª th× sè ngêi kinh doanh th¬ng m¹i, dÞch vô ph©n
18
theo ®Þa ph¬ng nh sau:
§¬n vÞ: Ngh×n ngêi
N¨m
Khu vùc
1. §ång b»ng s«ng Hång
2. §ång b»ng B¾c Bé
3. T©y B¾c B¾c Bé
4. B¾c Trung Bé
5. T©y Nguyªn
6. §«ng Nam Bé
7. §ång b»ng S«ng Cöu Long
8. Duyªn h¶i Nam Trung Bé
C¶ níc
1995
212,1
124,2
17,5
139,2
53,6
425,9
441,2
149,3
1563,0
1997
245,6
93,8
16,2
119,6
50,3
312,0
400,4
151,1
1389,0
1998
243,7
92,3
16,6
123,0
56,1
384
409,4
130,3
1455,4
1999
253,1
97,9
17,2
130,2
59,0
401,7
409,9
132,5
1501,6
2000
262,1
109,3
17,8
135,6
64,4
431,7
427,2
136,7
1584,8
Nh×n chung sè lîng c¸c ®¬n vÞ tham gia ho¹t ®éng thÞ trêng cña c¶ níc
vµ tõng khu vùc trong níc trong thêi gian qua ®Òu t¨ng theo c¸c n¨m t¹o thªm
®éng lùc thóc ®Èy th¬ng m¹i níc ta ph¸t triÓn.
Quy m« ngµy cµng t¨ng kh«ng thÓ tÝnh ®Õn sù gia t¨ng nhanh chãng tæng
møc lu chuyÓn hµng hãa, dÞch vô. Tæng møc b¸n lÎ hµng hãa vµ doanh thu
dÞch vô ngµy cµng t¨ng, n¨m 2000 ®· ®¹t 219.400 tû ®ång, gÊp 11,52 lÇn n¨m
1990 vµ 565,8 lÇn n¨m 1986, trong ®ã khu vùc kinh tÕ trong níc ®¹t 216.300
tû ®ång (gåm khu vùc nhµ níc 40.000 tû ®ång, ngoµi quèc doanh 176.300 tû
®ång vµ khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi 3100 tû ®ång.
Tæng møc b¸n lÎ hµng hãa vµ dÞch vô t¨ng liªn tôc trong 10 n¨m qua víi
møc t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 27.7% (nÕu lo¹i trõ yÕu tè t¨ng gi¸ th× t¨ng
10,3%/n¨m).
Møc b¸n lÎ b×nh qu©n ®Çu ngêi/n¨m còng t¨ng ®¸ng kÓ, tõ 0,3 triÖu ®ång
n¨m 1990 lªn 1,7 triÖu ®ång n¨m 1995 vµ 2,8 triÖu ®ång n¨m 2000.
Díi ®©y lµ mét sè chØ tiªu vÒ quy m« thÞ trêng giai ®o¹n 1991 - 2000 cña
níc ta.
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
Sè lîng
doanh nghiÖp
th¬ng m¹i,
dÞch vô
Hé c¸ thÓ
Sè lîng hé
(ngh×n hé)
Tû träng hå
TMDV trong
tæng sè hé (%)
1774
1774
5444
8029
10806
14871
15685
14306
16226
630
698
743
793
1160
840
949
1058
1089
65,5
62,1
62,0
65,1
57,7
61,0
66,3
63,9
19
Sè ®iÓm b¸n
hµng vµ
cung cÊp
dÞch vô
(Ngh×n ®iÓm)
27
24
22
22
26
31
34
37
38
Tæng møc b¸n lÎ hµng hãa vµ
dÞch vô tiªu dïng x· héi
Tæng møc
ChØ sè ph¸t
(Ngh×n tû
triÓn so víi
®ång)
n¨m tríc %
33
175,5
51
153,3
67
131,4
93
139,0
121
129,6
196
120,4
162
111,0
186
114,6
201
108,3
2000
19226
1100
219
109,2
2.2.1.2. C¸c lo¹i h×nh dÞch vô g¾n liÒn víi l u th«ng hµng hãa ph¸t triÓn
m¹nh.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®· t¨ng c¶ vÒ sè
lîng, chÊt lîng phôc vô do ¸p dông nhiÒu h×nh thøc dÞch vô th¬ng m¹i c¶ tríc,
trong vµ sau khi b¸n hµng vµ ®· phôc vô mäi nhu cÇu cña kh¸ch hµng, chiÕm
lÜnh ®îc thÞ trêng néi ®Þa, lµ thÞ trêng quan träng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i
níc ta.
NhiÒu h×nh thøc dÞch vô th¬ng m¹i tiÕn bé trªn thÕ giíi ®îc c¸c doanh
nghiÖp th¬ng m¹i vËn dông nh viÖc tæ chøc c¸c héi chî, qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ,
khuyÕn m¹i, b¸n hµng qua ®iÖn tho¹i, fax, b¸n vµ chuyÓn hµng tËn n¬i theo
yªu cÇu cña kh¸ch hµng.
C¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i níc ta ph¸t triÓn réng kh¾p ®Êt níc, th©m
nhËp vµo c¸c thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ c¸c thµnh phè kh¸c víi mät hÖ thèng c¸c
chi nh¸nh, ®¹i lý ph©n phèi hîp lý, ®éi ngò nh©n viªn ®îc ®µo t¹o chuyªn
ngµnh th¬ng m¹i, phÇn lín cã b»ng ®¹i häc dïng ph¬ng tiÖn xe m¸y, « t«
chuyÓn hµng ®Õn tËn c¸c ®¹i lý nhá h¬n, c¸c cöa hµng b¸n lÎ hoÆc ®Õn tËn ngêi tiªu dïng. C¸ch ph©n phèi nµy ®· gióp cho doanh nghiÖp th¬ng m¹i n¾m
b¾t ®îc t×nh h×nh thÞ trêng, thu nhËp ®îc c¸c yªu cÇu vÒ s¶n phÈm cña ngêi
tiªu dïng vµ trë thµnh cÇu nèi gi÷a ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng.
C¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i níc ta cßn më c¸c chi nh¸nh, ®¹i lý ph©n
phèi ®Õn tËn c¸c thÞ trÊn, x·, khu vùc n«ng th«n nh»m khai th¸c tiÒm n¨ng ë
thÞ trêng nµy. Bëi v× níc ta phÇn lín lµ lµm n«ng nghiÖp (chiÕm 80% d©n sè),
thu nhËp cña ngêi d©n ®îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ do ®ã nhu cÇu vÒ hµng hãa còng
t¨ng lªn. ThÞ trêng n«ng th«n cÇn c¸c lo¹i hµng hãa gi¸ rÎ, chÊt lîng trung
b×nh. §ång thêi c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã thÓ thu mua hµng n«ng s¶n ë
thÞ trêng nµy vµ ®em b¸n ë c¸c thµnh phè hoÆc xuÊt khÈu. Nh×n chung DNTM
níc ta ®· n©ng cao ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh th«ng qua chiÕm lÜnh thÞ trêng
néi ®Þa.
2.2.1.3. H×nh thµnh ®îc thÞ trêng c¹nh tranh theo ®Þnh híng x· héi
chñ nghÜa.
Trong lÜnh vùc th¬ng m¹i, dÞch vô ngoµi 3 lùc lîng truyÒn thèng lµ doanh
nghiÖp nhµ níc, hîp t¸c x· mua b¸n vµ hé t th¬ng ®· xuÊt hiÖn thªm nhiÒu
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nh doanh nghiÖp t nh©n, C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u
h¹n, C«ng ty cæ phÇn vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Sè lîng c¸c
lo¹i h×nh doanh nghiÖp ngµy cµng t¨ng, trong ®ã t¨ng nhanh nhÊt lµ doanh
20
- Xem thêm -
.DOC 
62 
66170 
126 
