Tài liệu Phát triển nguồn lực thông tin tại trung tâm thông tin thư viện trường cao đẳng tài chính hải quan

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------------------------------- NGUYỄN THỊ NHIỄN PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG TÀI CHÍNH HẢI QUAN LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC THÔNG TIN THƢ VIỆN Hà Nội - 2013 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------------------------------- NGUYỄN THỊ NHIỄN PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG TÀI CHÍNH HẢI QUAN Chuyên ngành: Mã số: Khoa học Thông tin - Thư viện 60 32 02 03 LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC THÔNG TIN THƢ VIỆN Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN THỊ QUÝ Hà Nội - 2013 2 NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ Luận văn đã chỉnh sửa theo ý kiến đóng góp của Hội đồng chấm luận văn Thạc sĩ, gồm một số nội dung sau: 1. Rút ngắn Chương 1. Cụ thể chuyển mục 1.7 thành mục 1.2.4 Đối với sự nghiệp đổi mới giáo dục của Trường Trường Cao đẳng Tài chính Hải quantrong Chương 1. 2. Trong Chương 3 đã bổ sung thêm những giải pháp cụ thể. CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG PGS.TS. NGUYỄN THỊ LAN THANH 1 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Nội dung nghiên cứu trong luận văn chưa từng được công bố ở bất kỳ công trình nào. Tác giả Nguyễn Thị Nhiễn 2 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài luận văn “Phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan” tôi đã nhận được sự hướng dẫn và giúp đỡ nhiệt tình của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Ban lãnh đạo cùng Quý thầy cô giảng dạy chuyên ngành Thông tin – Thư viện tại Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn hà Nội đã tận tình dạy dỗ, truyền đạt những kiên thức, kinh nghiệm quý báu và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện đề tài. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy hướng dẫn – PGS.Tiến sĩ Trần Thị Quý, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ để đề tài có thể được thực hiện và hoàn thành. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan và các đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, động viên trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Mặc dù đã cố gắng hoàn thành luận văn với tất cả sự nỗ lực của bản than nhưng chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định.Kính mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của Quý thầy cô. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2013 Tác giả Nguyễn Thị Nhiễn 3 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 10 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 10 2. Tình hình nghiên cứu ..................................................................................... 12 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 14 4. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................... 14 5. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 14 6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 15 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ....................................................................... 15 8. Giả thiết nghiên cứu ....................................................................................... 16 9. Nội dung cấu trúc của đề tài ........................................................................... 16 NỘI DUNG ................................................................................................................ 17 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG TÀI CHÍNH HẢI QUAN ............................................... 17 1.1 Khái niệm chung về phát triển nguồn lực thông tin ....................................... 17 1.1.1 Khái niệm nguồn lực thông tin ................................................................... 17 1.1.2 Khái niệm phát triển nguồn lực thông tin ................................................... 18 1.2 Vai trò của phát triển nguồn lực thông tin ...................................................... 18 1.2.1 Đối với sự phát triển kinh tế - xã hội .......................................................... 18 1.2.2 Đối với công tác giảng dạy, học tập ........................................................... 19 1.2.3 Đối với hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ .............. 20 1.2.4 Đối với sự nghiệp đổi mới giáo dục của Trường Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan ............................................................................................ 22 1.3 Các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác phát triển nguồn lực thông tin ............ 25 1.3.1 Quy luật phát triển của nguồn lực thông tin .............................................. 25 1.3.2 Chính sách phát triển nguồn lực thông tin.................................................. 29 1.3.3 Cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ thông tin .............................................. 29 1.3.4 Trình độ của cán bộ phát triển nguồn lực thông tin ................................... 29 1.3.5 Kinh phí phát triển nguồn lực thông tin ..................................................... 29 1.3.6 Nhu cầu tin của người dùng tin .................................................................. 30 4 1.4 Các nguyên tắc phát triển nguồn lực thông tin .............................................. 30 1.4.1 Đảm bảo tính Đảng .................................................................................... 31 1.4.2 Đảm bảo tính khoa học và kế hoạch .......................................................... 31 1.4.3 Đảm bảo đầy đủ, kịp thời và chính xác ...................................................... 32 1.4.4 Đảm bảo tính phù hợp ................................................................................ 32 1.5 Khái quát về Trƣờng Cao đẳng Tài chính Hải quan ...................................... 32 1.5.1 Quá trình hình thành và phát triển .............................................................. 32 1.5.2 Chức năng, nhiệm vụ .................................................................................. 34 1.5.3 Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ .............................................................. 39 1.6 Đặc điểm Trung tâm Thông tin-Thƣ viện Trƣờng ......................................... 41 1.6.1 Chức năng, nhiệm vụ của Trung tâm ......................................................... 41 1.6.2 Cơ cấu tổ chức của Trung tâm................................................................... 42 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG TÀI CHÍNH HẢI QUAN ............................................................................. 44 2.1 Thực trạng đặc điểm Nguồn lực thông tin tại Trung tâm .............................. 44 2.1.1 Đặc điểm theo vật liệu mang tin ................................................................. 45 2.1.2 Đặc điểm theo mục đích sử dụng ............................................................... 47 2.1.3 Đặc điểm theo phạm vi phổ biến thông tin ................................................ 49 2.1.4 Đặc điểm theo thời gian xuất bản ............................................................... 51 2.1.5 Đặc điểm theo nội dung .............................................................................. 54 2.1.6 Đặc điểm theo ngôn ngữ của tài liệu .......................................................... 56 2.2 Công tác phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm ................................ 61 2.2.1 Chính sách phát triển nguồn lực thông tin.................................................. 61 2.2.2 Hình thức phát triển nguồn lực thông tin ................................................... 66 2.2.3 Kinh phí phát triển nguồn lực thông tin ..................................................... 70 2.2.4 Công tác thanh lý tài liệu ............................................................................ 71 2.2.5 Phối hợp bổ sung và chia sẻ nguồn lực thông tin ....................................... 73 2.2.6 Quy trình phát triển nguồn lực thông tin .................................................... 76 5 2.3 Thực trạng các yếu tố tác động đến phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm .......................................................................................................... 78 2.3.1 Nhận thức của lãnh đạo các cấp ................................................................. 78 2.3.2 Trình độ đội ngũ cán bộ ............................................................................. 79 2.3.3 Nhu cầu tin của người dùng tin .................................................................. 79 2.3.4 Cơ sở vật chất và mức độ ứng dụng công nghệ thông tin .......................... 88 2.4 Nhận xét chung ................................................................................................... 89 2.4.1 Ưu điểm ...................................................................................................... 89 2.4.2 Hạn chế ....................................................................................................... 91 2.4.3 Nguyên nhân ............................................................................................... 92 Chƣơng 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG TÀI CHÍNH HẢI QUAN ................................................................... 93 3.1 Xây dựng chính sách phát triển nguồn lực thông tin và thu thập nguồn tài liệu xám .......................................................................................................... 93 3.1.1 Chú trọng xây dựng chính sách phát triển nguồn lực thông tin ................. 93 3.1.2 Tăng cường thu thập nguồn tài liệu xám .................................................... 97 3.2 Trang bị cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin ............................. 99 3.2.1 Đầu tư trang bị cơ sở vật chất ..................................................................... 99 3.2.2 Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin ................................................ 101 3.3 Tăng cƣờng kinh phí bổ sung .......................................................................... 102 3.4 Chú trọng yếu tố con ngƣời ............................................................................. 103 3.4.1 Nâng cao trình độ cán bộ thư viện............................................................ 103 3.4.2 Đào tạo người dùng tin ............................................................................. 107 3.5 Tăng cƣờng hợp tác trao đổi nguồn lực thông tin......................................... 109 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 111 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 113 PHỤ LỤC ................................................................................................................ 118 6 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBVC : Cán bộ viên chức CĐ : Cao đẳng CSDL : Cơ sở dữ liệu GV : Giảng viên HS SV : Học sinh sinh viên KHCN : Khoa học công nghệ KH&CN : Khoa học và công nghệ NCKH : Nghiên cứu khoa học NCT : Nhu cầu tin NDT : Người dùng tin NLTT : Nguồn lực thông tin QLNCKH&HTQT : Quản lý nghiên cứu khoa họa và Hợp tác quốc tế TCHQ : Tài chính – Hải quan TTTTTV : Trung tâm Thông tin Thư viện TVĐT : Thư viện điện tử TVS : Thư viện số 7 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Cơ cấu nguồn lực thông tin theo vật liệu mang tin .......................... 45 Bảng 2.2 Cơ cấu nguồn lực thông tin theo thời gian xuất bản ........................ 51 Bảng 2.3 Cơ cấu nội dung vốn tài liệu (loại hình sách) ................................... 54 Bảng 2.4 Cơ cấu nguồn lực thông tin theo ngôn ngữ (loại hình sách) ............ 57 Bảng 2.5 Số lượng sách bổ sung hàng năm ..................................................... 66 Bảng 2.6 Kinh phí phát triển vốn tài liệu từ năm 2008 đến T11/2013 ............ 70 Bảng 2.7 Đội ngũ cán bộ .................................................................................. 79 Bảng 2.8 Trình độ của nhóm NDT cán bộ lãnh đạo, quản lý và nhóm chuyên viên, giảng viên .................................................................................... 82 Bảng 2.9 Lĩnh vực chuyên môn của nhóm NDT cán bộ lãnh đạo, quản lý và nhóm chuyên viên, giảng viên ......................................................................... 82 Bảng 2.10 Chủ đề tài liệu quan tâm ................................................................. 83 Bảng 2.11 Mục đích đọc tài liệu của HS SV ................................................... 84 Bảng 2.12 Thời gian đến TTTTTV trong một tháng của HS SV .................... 85 Bảng 2.13 Nhu cầu về chủ đề nội dung thông tin của HS SV ......................... 85 Bảng 2.14 Mức độ đáp ứng NCT của NLTT tại TTTTTV .............................. 87 8 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1 Cơ cấu nguồn lực thông tin theo vật liệu mang tin ...................... 46 Biểu đồ 2.2 Cơ cấu nguồn lực thông tin theo mục đích sử dụng .................... 48 Biểu đồ 2.3 Cơ cấu nguồn lực thông tin theo thời gian xuất bản ................... 53 Biểu đồ 2.4 Cơ cấu nguồn lực thông tin theo nội dung ................................... 56 Biểu đồ 2.5 Cơ cấu nguồn lực thông tin theo ngôn ngữ .................................. 58 Biểu đồ 2.6 Số lượng sách bổ sung hàng năm ................................................. 67 Biểu đồ 2.7 Kinh phí phát triển vốn tài liệu từ năm 2008 đến T11/2013 ........ 71 9 MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Một trong những yếu tố quan trọng cấu thành cơ quan thông tin, thư viện đó chính là nguồn lực thông tin. Nguồn lực thông tin của bất cứ cơ quan thông tin, thư viện nào đều là yếu tố động. Nếu nguồn lực thông tin được phát triển không ngừng cả về lượng và chất sẽ là nền tảng là động lực để nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan thông tin, thư viện. Đáp ứng và thỏa mãn tối đa nhu cầu thông tin của người dùng tin. Trong những năm gần đây, vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập ở nước ta đã được Đảng và Nhà nước rất quan tâm.Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan đã và đang tích cực thực hiện chủ trương này nhằm nâng cao chất lượng dạy và học trong toàn Trường. Việc đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập được lãnh đạo nhà Trường xúc tiến mạnh mẽ, từ quan điềm toàn diện, đổi mới phải đầy đủ, thống nhất mọi phương pháp giảng dạy, phương pháp học tập đến việc đề ra các chương trình hành động như phát triển nguồn lực, đầu tư về cơ sở vật chất; nâng cao điều kiện học tập và thư viện, trong đó đặc biệt chú trọng phát triển nguồn lực thông tin. Hoạt động giảng dạy và học tập thực chất là một quá trình truyền đạt và tiếp nhận thông tin. Nếu người dạy và người học có sự tương tác tốt trong việc khai thác nguồn lực thông tin có hiệu quả thì việc đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập sẽ được thực hiện tốt, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập và nghiên cứu trong nhà Trường. Chính vì lẽ đó, nguồn lực thông tin được xác định là một trong những yếu tố tạo nên sự thành công của việc đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập trong nhà Trường. Đối với Trung tâm Thông tin Thư viện (TTTTTV) thì nhiệm vụ trọng tâm chính là phát triển nguồn lực thông tin. 10 Như vậy, vấn đề đặt ra là TTTTTV thực hiện công tác phát triển nguồn lực thông tin như thế nào để hoàn thành nhiệm vụ mà nhà Trường đã đặt ra. Đặc biệt, Trường CĐ TCHQ hiện nay đang tiến hành đào tạo theo học chế tín chỉ. Với hình thức đào tạo này, thì vai trò của nguồn lực thông tin để phục vụ cho việc tự học, tự nghiên cứu của học sinh sinh viên(HSSV) là yếu tố cực kỳ quan trọng. Do vậy, công tác phát triển nguồn lực thông tin của TTTTTV Trường CĐ TCHQ phải đi trước một bước để đón bắt kịp thời nhu cầu của người dùng tin (NDT). Nguồn lực thông tin là yếu tố đầu tiên trong hệ thống các yếu tố cấu thành nên thư viện, trung tâm thông tin nói chung và của TTTTTV Trường CĐ TCHQ nói riêng. Hiện nay, chủ trương đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập, xóa bỏ phương pháp giảng dạy một chiều “thầy đọc trò ghi”, bằng phương pháp “lấy người học làm trung tâm” đã và đang được Trường CĐ TCHQ triển khaimột lần nữa đã khẳng định rõ nét vai trò của nguồn lực thông tin. Một trong những yếu tố mang tính quyết định trong việc thực hiện chủ trương này chính là giảng viên (GV), HS SV và các điều kiện khác phục vụ cho giảng dạy, học tập, trong đó điều kiện quan trọng nhất được xác định phải đầu tư phát triển chính là nguồn lực thông tin tại TTTTTV. Nói cách khác, muốn thay đổi phương pháp giảng dạy và học tập theo hướng tích cực “lấy người học làm trung tâm” thì đỏi hỏi nhà Trường phải đầu tư và trang bị các điều kiện cần thiết, một trong những điều kiện mà TTTTTV cần phải được ưu tiên đầu tư là nguồn lực thông tin. Nguồn lực thông tin cần phải được tăng cường và đa dạng về số lượng, chất lượng, loại hình; cần phải được tổ chức xử lý và phục vụ hiệu quả cho hoạt động này. Người học cần có nguồn lực thông tin phù hợp với chương trình đào tạo, đa dạng về loại hình để có thể tự học, tự nghiên cứu và giải quyết các vấn đề mà người dạy đặt ra. 11 Như vậy, vấn đề đặt ra là TTTTTV thực hiện công tác phát triển nguồn lực thông tin như thế nào để giúp GV, HSSV có điều kiện thực hiện chủ trương đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập. Hiện nay nguồn lực thông tin tại TTTTTV Trường CĐ TCHQ còn nhiều hạn chế trong phục vụ giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học.Để góp phần tạo nên sự thành công trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập nói riêng, trong việc nâng cao chất lượng đào tào của nhà Trường nói chung, trong việc thỏa mãn nhu cầu thông tin của NDT trong điều kiện nhà Trườngđào tạo theo học chế tín chỉthì việc đánh giá lại nguồn lực thông tin, đề ra các giải pháp phát triển nguồn lực thông tin tại TTTTTV Trường CĐ TCHQ là vấn đề cấp thiết. Vì vậy tôi chọn đề tài“Phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn này. 2. Tình hình nghiên cứu Vấn đề phát triển nguồn lực thông tin của các thư viện, cơ quan thông tin đã được lựa chọn nghiên cứu trong các luận văn cao học như: “Xây dựng và phát triển nguồn lực thông tin tại Viện Khoa học xã hội” của tác giả Vũ Thị Hồng Quyên; “Xây dựng và phát triển nguồn lực thông tin tại Viện nghiên cứu Đông Nam Á trong xu thế hội nhập khu vực” của tác giả Nguyễn Thị Đức Hạnh; “Phát triển nguồn lực thông tin tại thư viện học viện Quân Y” của tác giả Nguyễn Trung Thành;… và một số luận văn khác đề cập đến vấn đề tăng cường, tổ chức và quản lý nguồn lực thông tin của một hoặc một nhóm các cơ quan thông tin là các trường đại học – cao đẳng. Hầu hết các tác giả đi sâu nghiên cứu nguồn lực thông tin tại nơi mình chọn, sau đó đưa ra các giải pháp (hoặc phương hướng) nâng cao chất lượng nguồn lực thông tin mang tính đặc thù, riêng lẻ gắn với từng cơ quan nghiên cứu. 12 Ngoài các luận văn, vấn đề có liên quan đến phát triển nguồn lực thông tin còn được đăng trên các tạp chí chuyên ngành Thông tin và Tư liệu, trong đó tác giả có nhiều bài viết về vấn đề này nhất là PGS.TS Nguyễn Hữu Hùngtrong “Thông tintừ lý luận đến thực tiễn” do nhà xuất bản Văn hóa – Thông tin ấn hành năm 2005. Tài liệu bao gồm nhiều bài nghiên cứu đề cập đến nguồn lực thông tin trong các cơ quan thông tin thư viện như: “Thông tin khoa học và kỹ thuật ngày nay” [17, tr.86-92]; “Cuộc khủng hoảng thông tin” [17, tr.93-97]; “Phát triển nguồn lực thông tin trong bối cảnh công nghệ thông tin mới” [17, tr.206]. Tác giả Lê Văn Viết, với cuốn: “Thư viện học _ những bài viết chọn lọc” do nhà xuất bản Văn hóa – Thông tin ấn hành năm 2006, tập hợp các bài nghiên cứu chọn lọc về lĩnh vực Thông tin – Thư viện đã từng được tác giả công bố, trong đó có một số bài viết về nguồn lực thông tin như:“Thử bàn về chính sách quốc gia trong công tác thư viện Việt Nam thập niên đầu thế kỷ XXI”[53, tr.172-182]; “Phác thảo sơ bộ chính sách quốc gia về nguồn lực thông tin”[53, tr.183-190]. Như vậy, đã có nhiều công trình nghiên cứu về công tác phát triển nguồn lực thông tin nhưng chưa có công trình nghiên cứu tại TTTTTV Trường CĐ TCHQ. Nghiên cứu về TTTTTV Trường CĐ TCHQ đã có 02 công trình nghiên cứu với dạng Báo cáo thực tập về các vấn đề: “Nâng cao hiệu quả công tác phục vụ bạn đọc”, “Ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động của TTTTTV Trường CĐ TCHQ”. Chọn đề tài “Phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan” làm luận văn thạc sĩ Khoa học Thư viện, với mong muốn có thể kế thừa những thành quả nghiên cứu của các tác giả đi trước và ứng dụng thực tế tại một cơ sở giáo dục mà tôi đang công tác, cụ thể là TTTTTV Trường CĐ TCHQ. Do đó, đề tài nghiên cứu của tôi hoàn toàn mới và không trùng lặp với các công trình nghiên cứu trước đó. 13 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích Trên cơ sở vận dụng lý luận phát triển nguồn lực thông tin, đề tài nghiên cứu thực trạng công tác phát triển nguồn lực thông tin tại TTTTTV Trường CĐ TCHQ. Từ thực trạng này tìm ra những nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến công tác phát triển nguồn lực thông tin nói riêng và các công tác khác có liên quan, từ đó đề ra một số giải pháp cơ bản để từng bước phát triển có hiệu quả nguồn lực thông tin thực hiện chủ trương đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập theo hướng tích cực nâng cao chất lượng đào tạo hiện nay của nhà Trường là đích đến cuối cùng của đề tài. 3.2. Nhiệm vụ - Nghiên cứu lý luận liên quan đến công tác phát triển nguồn lực thông tin - Nghiên cứu đặc điểm Trường Cao đẳng tài chính Hải quan và Trung tâm Thông tin-Thư viện Trường - Khảo sát thực trạng công tác phát triển nguồn lực thông tin tại TTTTTV Trường CĐ TCHQ có nhận xét và đánh giá - Nghiên cứu đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng nhu cầu đổi mới giáo dục của Trường cao đẳng Tài chính Hải quan trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác phát triển nguồn lực thông tin tại TTTTTV Trường CĐ TCHQ. 5.Phạm vi nghiên cứu 5.1. Phạm vi không gian Nghiên cứu công tác phát triển nguồn lực thông tin tại TTTTTV Trường CĐ TCHQ. 14 5.2. Phạm vi thời gian Nghiên cứu công tác phát triển nguồn lực thông tin tại TTTTTV Trường CĐ TCHQ trong giai đoạn hiện nay-năm học 2013-2014. Năm Nhà trường bắt đầu triển khai đào tạo theo tín chỉ. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận Trên cơ sở nắm vững phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và quan điểm của Đảng, Nhà nước về phát triển sự nghiệp thông tin - thư viện. 6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Sử dụng hệ thống phương pháp nghiên cứu cụ thể như: - Phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu - Phương pháp phỏng vấn điều tra bằng bảng hỏi; - Phương pháp điều tra thực tế, trao đổi, mạn đàm; - Phương pháp so sánh; - Phương pháp thống kê; 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 7.1. Ý nghĩa khoa học Việc thực hiện công trình nghiên cứu này sẽ góp phần hoàn thiện lý luận về phát triển nguồn lực thông tin trong hoạt động thông tin, thư viện. 7.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu góp phần nhận dạng được thực trạng công tác phát triển nguồn lực thông tin tại TTTTTV Trường CĐ TCHQ. Lãnh đạo Trường có cở sở khoa học và thực tiễn đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phát triển nguồn lực thông tin phù hợp với nhiệm vụ giáo dục và đào tạo của nhà Trường trong giai đoạn mới góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước. Ngoài ra, luận văn còn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập trong lĩnh vực thông tin thư viện. 15 8. Giả thiết nghiên cứu Công tác phát triển nguồn lực thông tin của TTTTTV Trường CĐ TCHQ còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Nếu được nghiên cứu chú trọng việc xây dựng chính sách bổ sung trước khi tiến hành bổ sung/phát triển nguồn lực thông tin; Tăng cường thu thập nguồn tin nội sinh; Đầu tư kinh phí, trang bị cơ sở vật chất; Tăng cường ứng dụng CNTT, chia sẻ nguồn lực thông tin... sẽ góp phần nâng cao chất lượng công tác phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng tốt nhu cầu thông tin cho người dùng tin trong đào tạo và nghiên cứu khoa học của Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan. 9. Nội dung cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, tài liệu tham khảo, phụ lục, Luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin-Thư viện Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan Chương 2: Thực trạng công tác phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan Chương3: Giải pháp nâng cao hiệu quả phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện Trường Cao đẳng Tài chính Hải quan 16 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN - THƢ VIỆN TRƢỜNG CAO ĐẲNG TÀI CHÍNH HẢI QUAN 1.1. Những khái niệm chung về phát triển nguồn lực thông tin 1.1.1. Khái niệm nguồn lực thông tin "Nguồn lực thông tin (NLTT) - Information resources”là yếu tố không thể thiếu của thư viện, là kho tàng kiến thức chung của nhân loại và là tài sản chung của toàn xã hội. NLTT càng phong phú, thì khả năng đáp ứng nhu cầu càng đầy đủ, càng có sức lôi cuốn NDT. NLTT là di sản văn hóa thành văn, là thước đo trình độ phát triển của dân tộc, quốc gia. Trong hoạt động thông tin, thư viện, nội hàm khái niệm “nguồn lực thông tin” hiện vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau, tuy nhiên tựu chung lại tập trung vào hai hướng như sau: Theo quan điểm thứ nhất thì cho rằng NLTT tương đương với tiềm lực của hoạt động thông tin bao gồm cả nguồn tin và các yếu tố khác tạo nên nguồn tin như: cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ, kinh phí và nhân lực. Theo quan điểm thứ hai cho rằng NLTT là nguồn tin/vốn tài liệu tương đối phù hợp với nhu cầu tin của nhóm NDT nhất định, được tổ chức và kiểm soát để có thể truy cập và chia sẻ dễ dàng. Theo hướng này, Từ điển bách khoa thư trực tuyến Wikipedia khẳng định “NLTT là các dữ liệu và tài sản thông tin của một bộ phận, tổ chức, đơn vị". Nguồn lực thông tin (NLTT) là một tập hợp tài liệu có hệ thống, bao gồm các xuất bản phẩm, các bản thảo, bản chép tay và các loại hình tài liệu khác (băng, đĩa từ, đĩa CD, VCD, CSDL...) đã được lựa chọn, xử lý, tổ chức, bảo quản và được đưa ra sử dụng. Tác giả cũng đồng nhất với quan điểm thứ hai. 17 1.1.2. Khái niệm phát triển nguồn lực thông tin Theo Từ điển tiếng Việt “Phát triển” là biến đổi hoặc làm cho biến đổi từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp, làm cho tốt hơn lên...Như vậy, "Phát triển" là từ dùng để chỉ sự biến đổi của sự vật, hiện tượng từ trạng thái tồn tại cũ sang trạng thái tồn tại mới, đó là sự biến đổi cả về chất và lượng của sự vật, hiện tượng.“Phát triển NLTT” là một quá trình gồm 2 mặt, trong đó cả 2 mặt này đều có sự thống nhất biện chứng. Đó là, tăng cường NLTT bằng những tài liệu mới nhất, tốt nhất, đồng thời, loại bỏ những tài liệu đã mất giá trị khoa học và thực tiễn. Ý kiến khác lại coi phát triển NLTT là quá trình không ngừng, không thể kết thúc khi thư viện còn tồn tại. Theo “Từ điển giải nghĩa thư viện học và tin học” của Hiệp hội thư viện Mỹ thì “Phát triển NLTT” là sự phát triển bộ sưu tập của thư viện, bao gồm việc xác định và phối hợp chính sách tuyển chọn, lượng định nhu cầu của người sử dụng, những nghiên cứu về việc sử dụng sưu tập, việc đánh giá sưu tập, nhận diện các nhu cầu của sưu tập, tuyển chọn tài liệu, lập kế hoạch về việc chia sẻ tài nguyên, việc bảo quản sưu tập và việc loại bỏ tài liệu ra khỏi sưu tập. 1.2. Vai trò của phát triển nguồn lực thông tin 1.2.1. Đối với sự phát triển kinh tế - xã hội Hiện nay, thông tin được sử dụng như một nguồn lực trong phát triển kinh tế và sản xuất. Các tổ chức sản xuất kinh doanh sử dụng nguồn lực thông tin làm nguồn lực để tăng năng lực của họ, tăng hiệu quả và khả năng cạnh tranh thông qua những cải tiến về chất lượng sản phẩm của mình. Đó là xu hướng của các tổ chức xã hội sử dụng hàm lượng thông tin cao nhằm tăng thêm lượng giá trị lớn hơn và mang lại lợi ích cho toàn bộ nền kinh tế xã hội của đất nước. Việc sử dụng thông tin trong đời sống xã hội ngày càng tăng, mọi người sử dụng thông tin để lựa chọn những sản phẩm phù hợp với nhu cầu, 18