Tài liệu Phát triển hợp tác xã nông nghiệp ở huyện lệ thủy, tỉnh quảng bình

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THANH ĐỨC PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ Hà Nội – 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THANH ĐỨC PHÁT TRIỂN HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH Chuyên ngành : Kinh tế chính trị Mã số: 60 31 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:TS. Đinh Văn Thông Hà Nội – 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Nguyễn Thanh Đức LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chƣơng trình cao học và viết luận văn này , tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn , giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trƣờng Đại học Kinh tế - Đa ̣i ho ̣c Quố c gia Hà Nô ̣i. Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô trƣờng Đạ i học Kinh tế, đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập. Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS. Đinh Văn Thông đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hƣớng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng nỗ lực, tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện luận văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn. Hà Nội, tháng năm 2014 Học viên Nguyễn Thanh Đức TÓM TẮT LUẬN VĂN Tên đề tài: Phát triển Hợp tác xã nông nghiệp ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình Số trang: Trƣờng: Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội Khoa: Kinh tế Chính trị Thời gian: 2014/10 Bằng cấp: Thạc sỹ Ngƣời nghiên cứu: Nguyễn Thanh Đức Giáo viên hƣớng dẫn: TS. Đinh Văn Thông Ở tỉnh Quảng Bình nói chung và huyện Lệ Thủy nói riêng, kinh tế tập thể cụ thể là các HTX NN đƣợc quan tâm, thành lập và phát triển rất sớm. Với thế mạnh là huyện nông nghiệp thuần túy, sản lƣợng lƣơng thực của huyện Lệ Thủy thu đƣợc hàng năm khá lớn chiếm 1/3 sản lƣợng toàn tỉnh Quảng Bình; trong những năm qua hoạt động của các HTX NN ở huyện Lệ Thủy đã ngày càng phát triển, đời sống của nông hộ xã viên ngày một đƣợc nâng cao, bộ mặt nông thôn đƣợc khởi sắc, HTX đã thực sự là chỗ dựa vững chắc, là “Bà đỡ” cho các hộ nông dân trong phát triển kinh tế nông nghiệp ở địa phƣơng, tiêu biểu phải kể đến 1 số HTX NN nhƣ Thƣợng Phong, Tuy Lộc, Lộc Hạ...HTX NN Đại Phong một thời là HTX NN điển hình lá cờ đầu của toàn miền Bắc XHCN về sản xuất nông nghiệp đƣợc vinh dự đón Bác Hồ về thăm. Mặc dù vậy, bên cạnh những thành tựu đạt đƣợc, những HTX NN điển hình hoạt động có hiệu quả ở huyện Lệ Thủy vẫn còn hạn chế và gặp phải một số khó khăn nhất định, khó khăn này cũng chính là những khó khăn chung của các HTX NN trong cả nƣớc gặp phải nói chung. Nguyên nhân cơ bản là tồn tại ảnh hƣởng tiêu cực từ mô hình HTX cũ và sự chƣa rõ ràng về định hƣớng phát triển mới cho phát triển HTX nói chung và HTX NN nói riêng. Trên cơ sở lý luận, luận văn đã khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển HTX NN ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình thời gian qua; xác định nguyên nhân những yếu kém tồn tại; từ đó, đề xuất các giải pháp phù hợp với đặc điểm tình hình của địa phƣơng để phát triển, hoàn thiện HTX NN trên địa bàn huyện trong thời gian tới. Kết quả nghiên cứu, đề xuất và kiến nghị này là đồng nhất với mục tiêu, nhiệm vụ đã đề ra. MỤC LỤC Danh mục các ký hiệu viết tắt ............................................................................ i Danh mục bảng.................................................................................................. ii PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP.............. 6 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu. ................................................................ 6 1.2 Những vấn đề lý luận cơ bản về HTX nông nghiệp ................................... 9 1.2.1 Các khái niệm ....................................................................................... 9 1.2.2 Vai trò của kinh tế hợp tác và hợp tác xã nông nghiệp ..................... 13 1.2.3 Bản chất, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của mô hình kinh tế hợp tác xã ............................................................................................................... 16 1.2.4 Nội dung của phát triển HTX. ............................................................ 19 1.2.5 Sự cần thiết phát triển kinh tế hợp tác và hợp tác xã trong nông nghiệp nông thôn ở nước ta ............................................................................ 26 1.2.6 Kinh nghiệm phát triển HTX nông nghiệp ở một số nước và ở các địa phương nước ta. .............................................................................................. 28 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ...... 35 2.1 Phƣơng pháp thu nhập và xử lý số liệu ..................................................... 35 2.1.1 Nguồn số liệu thực hiện đề tài ........................................................... 35 2.1.2. Phương pháp xử lý số liệu................................................................. 36 2.2 Các phƣơng pháp cụ thể đƣợc sử dụng để thực hiện đề tài ...................... 37 2.2.1 Phương pháp biện chứng duy vật ...................................................... 37 2.2.2 Phương pháp phân tích và tổng hợp .................................................. 38 2.2.3 Phương pháp gắn liền logic với lịch sử ............................................. 40 2.2.4 Phương pháp Xã hội học.................................................................... 41 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HTX NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH TRONG THỜI GIAN QUA..... 42 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ảnh hƣởng đến sự phát triển HTX nông nghiệp huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình ........................................................ 42 3.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên ......................................................... 42 3.1.2. Đặc điểm về điều kiện kinh tế - xã hội .............................................. 45 3.1.3. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của huyện ................................ 48 3.1.4 Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện ................... 51 3.2. Thực trạng tình hình phát triển HTX nông nghiệp ở huyện Lệ Thủy thời gian qua. .......................................................................................................... 52 3.2.1. Quy mô và số lượng HTX nông nghiệp từ năm 2010 đến nay .......... 52 3.2.2. Các loại hình dịch vụ hoạt động của HTX nông nghiệp ................... 54 3.2.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy và chế độ thù lao ......................................... 68 3.2.4. Tình hình phát triển kinh tế hộ gia đình ........................................... 74 3.2.5. Tình hình vốn hoạt động của các HTX ............................................. 76 3.2.6. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các HTX nông nghiệp. 80 3.3. Đánh giá chung về thực trạng phát triển HTX nông nghiệp ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình .................................................................................... 82 3.3.1. Những kết quả tích cực ..................................................................... 83 3.3.2. Những mặt hạn chế yếu kém ............................................................. 84 3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém ....................................... 85 3.4. Những vấn đề cấp bách cần giải quyết nhằm thúc đẩy sự phát triển hợp tác xã nông nghiệp ở huyện Lệ Thủy hiện nay. .............................................. 86 CHƢƠNG 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM PHÁT TRIỂN HTX NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN LỆ THỦY TRONG THỜI GIAN TỚI ............................................................................. 89 4.1. Quan điểm phát triển ................................................................................ 89 4.2. Mục tiêu phát triển ................................................................................... 89 4.2.1 Mục tiêu tổng quát ............................................................................. 89 4.2.2 Một số mục tiêu cụ thể ....................................................................... 89 4.3. Phƣơng hƣớng .......................................................................................... 91 4.4. Những giải pháp cơ bản nhằm thúc đẩy phát triển HTX nông nghiệp ở địa bàn huyện Lệ Thủy trong thời gian tới. .......................................................... 91 4.4.1. Nhóm giải pháp về gia tăng quy mô nguồn lực cho các HTX NN. ... 92 4.4.2. Nhóm giải pháp về mở rộng các dịch vụ của các HTX. ................... 96 4.4.3. Nhóm giải pháp về nâng cao chất lượng của đội ngủ cán bộ quản lý HTX. ............................................................................................................ 99 4.4.4. Nhóm giải pháp về gia tăng kết quả và hiệu quả kinh doanh của các HTX. ....................................................................................................... 101 4.4.5. Một số giải pháp khác. .................................................................... 102 4.5. Một số kiến nghị để tiếp tục phát triển hợp tác xã nông nghiệp ở huyện Lệ Thủy ......................................................................................................... 105 4.5.1. Đối với Trung ương và tỉnh Quảng Bình ........................................ 105 4.5.2. Đối với UBND huyện và các ngành chức năng của huyện............. 106 KẾT LUẬN ................................................................................................... 107 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 109 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 114 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT STT Ký hiệu viết tắt Nguyên nghĩa 1 BVTV Bảo vệ thực vật 2 CNH – HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 3 HTX Hợp tác xã 4 HTX NN Hợp tác xã nông nghiệp 5 NN & PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn 6 Nxb Nhà xuất bản 7 SXKD Sản xuất kinh doanh 8 XHCN Xã hội chủ nghĩa i DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng 1. Bảng 3.1 2. Bảng 3.2 3. Bảng 3.3 4. Bảng 3.4 5. Bảng 3.5 6. Bảng 3.6 7. Bảng 3.7 8. Bảng 3.8 9. Bảng 3.9 10. Bảng 3.10 11. Bảng 3.11 Nội dung Tình hình dân số, lao động của huyện Lệ Thủy giai đoạn 2010 – 2013 Cơ cấu và tình hình biến động đất đai huyện Lệ Thủy giai đoạn 2010 – 2013 Phân tổ các HTX ở huyện Lệ Thủy theo số lƣợng xã viên năm 2013 Các hoạt động dịch vụ chủ yếu của HTX huyện Lệ Thủy năm 2013 Kết quả dịch vụ tƣới tiêu và thủy lợi nội đồng của các HTX điều tra năm 2013 Kết quả dịch vụ bảo vệ thực vật của các HTX huyện Lệ Thủy điều tra năm 2013 Kết quả dịch vụ làm đất của các HTX huyện Lệ Thủy điều tra năm 2013 Kết quả dịch vụ điện của các HTX huyện Lệ Thủy điều tra năm 2013 Kết quả dịch vụ giống cây trồng của các HTX huyện Lệ Thủy điều tra năm 2013 Kết quả dịch vụ cung ứng vật tƣ, phân bón của các HTX huyện Lệ Thủy điều tra năm 2013 Đánh giá chất lƣợng các loại dịch vụ của HTX và tƣ nhân ii Trang 46 47 53 54 56 59 60 61 63 65 66 12. Bảng 3.12 13. Bảng 3.13 14. Bảng 3.14 Tình hình số lƣợng và chất lƣợng cán bộ quản lý các HTX của huyện Lệ Thủy năm 2013 Tình hình vốn kinh doanh của các HTX huyện Lệ Thủy đến cuối năm 2013 Phân tổ các HTX theo vốn kinh doanh và các khâu dịch vụ của huyện Lệ Thủy năm 2013 69 77 78 Kết quả và hiệu quả hoạt động kinh doanh dịch 15. Bảng 3.15 vụ của các HTX huyện Lệ Thủy năm 2013 iii 80 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài. Trong điều kiện nƣớc ta đi lên chủ nghĩa xã hội từ một nền kinh tế chậm phát triển, chủ yếu là kinh tế nông nghiệp, tƣ liệu sản xuất lạc hậu, quy mô sản xuất nhỏ bé, mang nặng tính tự cung, tự cấp. Đặc biệt trong nông nghiệp phần lớn là các hộ nông dân cá thể thì mô hình hợp tác xã (HTX) của những ngƣời sản xuất kinh doanh dịch vụ riêng lẻ dƣới nhiều hình thức đa dạng là một nhu cầu thiết yếu, đang là xu thế khách quan. Mặt khác trong giai đoạn hiện nay, chúng ta đang phấn đấu thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn và chƣơng trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới do vậy việc phát triển hợp tác xã nông nghiệp (HTXNN) càng trở nên quan trọng hơn. Phát triển kinh tế tập thể mà nòng cốt là hợp tác xã, đang là một trong những hƣớng ƣu tiên của Đảng và Nhà nƣớc. Mục tiêu của nƣớc ta đƣa kinh tế hợp tác, hợp tác xã thoát khỏi tình trạng yếu kém và có đóng góp ngày càng lớn hơn vào GDP của nền kinh tế. Thúc đẩy kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển nhanh và bền vững sẽ góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nƣớc. Từ khi có luật HTX ra đời năm 1996 đã tác động và làm cho các HTX biến đổi theo hƣớng tích cực hơn, nhờ đó đã tạo điều kiện cho HTX ngày càng phát triển. Mỗi năm có hàng trăm HTX đƣợc thành lập mới trong cả nƣớc. Hầu hết các HTXNN đã chuyển sang hoạt động theo luật HTX, từ đó đã xuất hiện nhiều HTXNN làm ăn có hiệu quả. Tuy nhiên, trong quá trình đổi mới và phát triển, HTX NN còn gặp nhiều khó khăn, bộc lộ nhiều yếu kém, hạn chế chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu phát triển sức sản xuất. Các HTX NN chƣa phát huy hết tính ƣu việt của loại hình kinh tế tập thể. Do vậy để làm tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, đòi 1 hỏi các HTX phải đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh, đẩy mạnh việc xây dựng và phát triển các HTX NN để đáp ứng nhu cầu đa dạng của hàng chục triệu hộ nông dân đang gặp nhiều khó khăn trong sản xuất. Ở tỉnh Quảng Bình nói chung và huyện Lệ Thủy nói riêng, kinh tế tập thể cụ thể là các HTX NN đƣợc quan tâm, thành lập và phát triển rất sớm. Với thế mạnh là huyện nông nghiệp thuần túy, sản lƣợng lƣơng thực của huyện Lệ Thủy thu đƣợc hàng năm khá lớn chiếm 1/3 sản lƣợng toàn tỉnh Quảng Bình; trong những năm qua hoạt động của các HTX NN ở huyện Lệ Thủy đã ngày càng phát triển, đời sống của nông hộ xã viên ngày một đƣợc nâng cao, bộ mặt nông thôn đƣợc khởi sắc, HTX đã thực sự là chỗ dựa vững chắc, là “Bà đỡ” cho các hộ nông dân trong phát triển kinh tế nông nghiệp ở địa phƣơng, tiêu biểu phải kể đến 1 số HTX NN nhƣ Thƣợng Phong, Tuy Lộc, Lộc Hạ...HTX NN Đại Phong một thời là HTX NN điển hình lá cờ đầu của toàn miền Bắc XHCN về sản xuất nông nghiệp đƣợc vinh dự đón Bác Hồ về thăm. Mặc dù vậy, bên cạnh những thành tựu đạt đƣợc, những HTX NN điển hình hoạt động có hiệu quả ở huyện Lệ Thủy vẫn còn hạn chế và gặp phải một số khó khăn nhất định, khó khăn này cũng chính là những khó khăn chung của các HTX NN trong cả nƣớc gặp phải nói chung. Nguyên nhân cơ bản là tồn tại ảnh hƣởng tiêu cực từ mô hình HTX cũ và sự chƣa rõ ràng về định hƣớng phát triển mới cho phát triển HTX nói chung và HTX NN nói riêng. Cùng với phong trào chuyển đổi và thành lập mới các HTX của cả nƣớc, huyện Lệ Thủy tỉnh Quảng Bình đã có những bƣớc đi phù hợp trong việc chuyển đổi HTX kiểu cũ thành HTX kiểu mới. Trên thực tế các HTX đã chuyển đổi chƣa chú trọng để phát triển mạnh, đặc biệt là phát triển các hoạt động dịch vụ hỗ trợ, giúp đỡ kinh tế hộ và lợi ích của xã viên khi tham gia HTX. Tuy nhiên, sau khi thực hiện Luật HTX năm 2003 đã bộc lộ một số hạn chế cơ bản nhƣ: chƣa thể hiện rõ bản chất của HTX, nhất là đặc trƣng 2 phục vụ xã viên của tổ chức HTX…Chính vì vậy, ngày 20/11/2012 Quốc hội đã ban hành Luật HTX năm 2012 để khắc phục những tồn tại, hạn chế của Luật HTX năm 2003. Để thúc đẩy kinh tế hợp tác phát triển hơn nữa, đặc biệt là phát triển các HTX NN hiện nay, cần có những nghiên cứu cụ thể về hoạt động của HTX; trên cơ sở đó tổng kết, đúc rút kinh nghiệm và tìm ra những giải pháp chủ yếu để phát triển các HTX NN ở huyện Lệ Thủy trong thời gian tới và đƣa Luật HTX năm 2012 thực sự đi vào cuộc sống. Xuất phát từ tình hình thực tiễn trên, tác giả chọn đề tài “Phát triển Hợp tác xã nông nghiệp ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình” để nghiên cứu làm luận văn Thạc sĩ của mình. Đề tài hợp tác xã nông nghiệp là vấn đề quan tâm của nhiều Quốc gia và nhiều địa phƣơng trên cả nƣớc đặc biệt là những quốc gia và những địa phƣơng có thế mạnh về sản xuất nông nghiệp nhƣ huyện Lệ Thủy; nó có phạm vi rộng và mang tầm khái quát vĩ mô chính vì vậy, đây là đề tài phù hợp với chuyên ngành kinh tế chính trị. Câu hỏi mà đề tài đặt ra khi nghiên cứu đó là thực trạng của các HTX nông nghiệp trên địa bàn huyện Lệ Thủy nhƣ thế nào? Các cấp có thẩm quyền và các hợp tác xã cần có giải pháp, cơ chế gì để nhằm thúc đẩy sự phát triển của các HTX NN trong quá trình phát triển KT - XH ở địa phƣơng giai đoạn hiện nay, góp phần thực hiện thành công sự nghiệp CNH - HĐH nông nghiệp nông thôn. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1 Mục đích nghiên cứu Luận văn phân tích thực trạng phát triển HTX NN thời gian qua ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Từ đó đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm đẩy mạnh phát triển HTX NN ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình trong thời gian tới. 3 2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu Luận văn hệ thống hóa và hoàn thiện cơ sở lý luận những vấn đề cơ bản về HTX và phát triển HTX NN. Đánh giá thực trạng phát triển của các HTX NN huyện Lệ Thủy trong thời gian qua và sự tác động của nó đối với sản xuất của các nông hộ xã viên, đồng thời cũng chỉ ra đƣợc những tồn tại hạn chế trong quá trình hoạt động phát triển của các HTX NN. Trên cơ sở đó, đề ra phƣơng hƣớng và giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy sự phát triển các HTX NN huyện Lệ Thủy một cách hiệu quả hơn trong thời gian tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu là sự phát triển của các HTX NN trên địa bàn huyện Lệ Thủy. 3.2 Phạm vi nghiên cứu Về nội dung, không gian: Luận văn nghiên cứu sự phát triển của các HTX NN trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng phát triển các HTX NN huyện Lệ Thủy trong những năm qua (giai đoạn từ năm 2010 đến nay) và xác định phƣơng hƣớng, giải pháp phát triển trong thời gian tới. Đề tài nghiên cứu trong thời gian từ năm 2010 - 2013 đây là giai đoạn có độ dài vừa đủ cho đề tài nghiên cứu trình độ thạc sỹ, mặt khác trong giai đoạn này kinh tế Việt Nam (trong đó có kinh tế nông nghiệp) có những biến động của suy thoái kinh tế toàn cầu; đồng thời cũng từ năm 2010 Đảng và Nhà nƣớc ta triển khai thực hiện chƣơng trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới, khi triển khai thực hiện thì bộ mặt nông thôn Việt Nam nói chung và nông thôn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình nói riêng sẽ có những thay đổi căn bản, ngƣời 4 hƣởng lợi trực tiếp đó là nhân dân vì vậy nghiên cứu vấn đề phát triển các HTX NN là cần thiết, bên cạnh đó năm 2010 là năm đầu nhiệm kỳ của Đại Hội Đảng cấp cơ sở nên các số liệu và các nhận định đánh giá cũng nhƣ so sánh sự phát triển của kinh tế nông nghiệp nói chung và sự phát triển của các HTX NN nói riêng của nhiệm kỳ trƣớc và nhiệm kỳ này đƣợc thực hiện có cơ sở và nhận định số liệu chặt chẽ. 4. Đóng góp mới về khoa học của luận văn Mặt lý luận: Luận văn đã hệ thống hóa những vấn đề lý thuyết cơ bản và thực tiễn về phát triển HTX và HTX NN. Mặt thực tiễn: Trên cơ sở lý luận, luận văn đã khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển HTX NN ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình thời gian qua; xác định nguyên nhân những yếu kém tồn tại; từ đó, đề xuất các giải pháp phù hợp với đặc điểm tình hình của địa phƣơng để phát triển, hoàn thiện HTX NN trên địa bàn huyện trong thời gian tới. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài lời mở đầu, kết luận, mục lục, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và những vấn đề lý luận cơ bản về hợp tác xã nông nghiệp. Chƣơng 2: Phƣơng pháp luận và thiết kế nghiên cứu. Chƣơng 3:Thực trạng phát triển hợp tác xã nông nghiệp huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình trong thời gian qua. Chƣơng 4: Phƣơng hƣớng và những giải pháp cơ bản nhằm phát triển hợp tác xã nông nghiệp ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình trong những năm tới. 5 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu. Hợp tác tạo nên sức mạnh của tập thể, giúp các hộ nông dân thực hiện những công việc mà từng hộ gia đình không có khả năng thực hiện, hoặc thực hiện kém hiệu quả hơn hợp tác, nhƣ phòng chống thiên tai, xây dựng công trình thuỷ nông, phòng trừ sâu bệnh... Ngoài mục tiêu kinh tế, hợp tác còn thực hiện các mục tiêu xã hội quan trọng. Theo Hồ Chí Minh, hợp tác góp phần xây dựng tình đoàn kết xóm làng, tinh thần tƣơng thân tƣơng ái nhằm xây dựng cộng đồng xã hội tốt đẹp ở nông thôn. Nhờ vậy mà tạo nên sức mạnh có thể vƣợt qua khó khăn, trở ngại trong sản xuất đời sống, chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: Sản xuất để cải thiện đời sống nông dân, làm cho nông dân đƣợc no ấm, mạnh khoẻ, đƣợc học tập, làm cho dân giàu, nƣớc mạnh. Vì vậy, HTX là con đƣờng đƣa nông dân đi lên chủ nghĩa xã hội, đó là mục đích riêng và mục đích chung của việc xây dựng HTX. Đổi mới, phát triển nâng cao hiệu quả HTX NN là một trong những vấn đề đƣợc Đảng và Nhà nƣớc quan tâm. Trong suốt quá trình cách mạng xã hội chủ nghĩa (XHCN) ở nƣớc ta, vấn đề HTX NN là chủ đề đƣợc nhiều cơ quan khoa học, nhiều nhà nghiên cứu xem xét dƣới nhiều góc độ, phạm vi và mức độ khác nhau. Có thể nêu một số công trình tiêu biểu nhƣ: Lƣơng Xuân Quỳ, Nguyễn Thế Nhã (1999), “Đổi mới tổ chức và quản lý HTX trong nông nghiệp nông thôn”, Nhà xuất bản(Nxb) Nông nghiệp, Hà Nội. Các tác giả đã khái quát toàn bộ quá trình phát triển của các hình thức tổ chức, quản lý các HTX trong nông thôn Việt Nam từ trƣớc đến khi chuyển sang kinh tế thị trƣờng và phân tích thực trạng mô hình tổ chức quản lý các 6 HTX ở một số địa phƣơng tiêu biểu. Từ thực trạng phát triển mô hình tổ chức quản lý các HTX ở nông thôn của một số địa phƣơng miền Bắc tiêu biểu, các tác giả cũng đã đƣa ra những phƣơng hƣớng và giải pháp cụ thể để xây dựng mô hình tổ chức và quản lý có hiệu quả các HTX. Nguyễn Văn Bình, Chu Tiến Quang, Lƣu Văn Sùng (2001), “Kinh tế hợp tác, HTX ở Việt Nam - Thực trạng và định hướng phát triển”, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội. Các tác giả đã hệ thống hóa quá trình hình thành, phát triển các loại hình kinh tế hợp tác, HTX trên thế giới và ở Việt Nam với những thành công và tồn tại, từ đó nêu lên định hƣớng phát triển phù hợp với đƣờng lối đổi mới của Đảng và nhà nƣớc ta. Phạm Thị Cần, Vũ Văn Phúc, Nguyễn Văn Kỷ (2003), “Kinh tế hợp tác trong nông nghiệp nước ta hiện nay”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Các tác giả tập trung trình bày những vấn đề lý luận và thực tiễn về kinh tế hợp tác, HTX; sự cần thiết khách quan phải lựa chọn các mô hình kinh tế hợp tác, HTX phù hợp với đặc điểm, điều kiện nông nghiệp, nông thôn nƣớc ta, đề xuất những giải pháp phát triển các mô hình kinh tế hợp tác, HTX trong nông nghiệp, nông thôn Việt Nam hiện nay. Nguyễn Công Bình (2007), “Biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các Hợp tác xã nông nghiệp ở tỉnh Tiền Giang đến 2015” - Trƣờng Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh. Tác giả nghiên cứu phân tích các điều kiện tự nhiên và xã hội ở Tiền Giang, qua đó đánh giá thực trạng hoạt động và phát triển của các Hợp tác xã nông nghiệp ở tỉnh Tiền Giang giai đoạn 1997 đến 2007, từ đó tìm ra các giải pháp thích hợp để nâng cao hoạt động của các HTXNN tầm nhìn đến 2015. Bùi Văn Huyền, Phạm Văn Sáng, Nguyễn Quốc Thái (2011), “Hợp tác xã - nhìn từ thực tiễn Đồng Nai”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Các tác giả tập trung trình bày một số vấn đề lý luận về HTX, kinh nghiệm phát triển 7 HTX; đánh giá thực trạng HTX ở Đồng Nai và đề xuất định hƣớng, giải pháp phát triển trong những năm tới. Hồ Văn Vĩnh (2005), “Phát triển hợp tác xã nông nghiệp trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta”, Tạp chí cộng sản số 8, 2005. Ở bài viết này, tác giả đã bàn đến những cách thức chuyển đổi HTX NN kiểu cũ sang HTX NN kiểu mới trên cơ sở quán triệt đƣờng lối đổi mới HTX của Đảng. Tác giả cũng đã nêu lên mối quan hệ tác động qua lại giữa HTX NN và CNH - HĐH đồng thời nên ra những nguyên nhân của sự khó khăn khi phát triển HTX nông nghiệp trong thời kỳ mới và những giải pháp tháo gỡ khó khăn này. Lê Thùy Hƣơng (2003), “Kinh tế tập thể trên địa bàn tỉnh Hải Dương, thực trạng và giải pháp”, Luận văn Thạc sỹ kinh tế. Tác giả trình bày vai trò, tính tất yếu khách quan của việc phát triển kinh tế tập thể, đánh giá đúng thực trạng và nêu giải pháp phát triển kinh tế tập thể trên địa bàn tỉnh Hải Dƣơng. Ngoài ra còn có nhiều luận án, đề tài viết về phát triển HTX nhƣ: Đoàn Văn Dân (2004), “Đổi mới mô hình hợp tác xã nông nghiệp hiện nay ở huyện An Lão, Hải Phòng”; Luận án PTS kinh tế Nhƣ Bảo (2007), “Một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc”; Chử Văn Lâm, Trần Quốc Toản (1993), “Hợp tác hóa nông nghiệp Việt Nam - lịch sử và triển vọng”, Nxb Sự thật, Hà Nội; Lƣu Văn Sùng (1990), “Lý luận về hợp tác hóa nông nghiệp - kinh nghiệm lịch sử và sự vận dụng ở nước ta”, Nxb Sự thật, Hà Nội; Lê Thanh Sinh (2007), bài viết “Quan điểm của Đảng ta về phát triển kinh tế tư bản nhà nước và kinh tế tập thể”, Tạp chí Triết học số 1 (188) năm 2007; Vũ Văn Phúc (2002), “Về chế độ kinh tế hợp tác xã ở nước ta”, Tạp chí Lý luận chính trị số 1, 2002; Nguyễn Văn Tuất (2002), “Hợp tác xã nông nghiệp các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long Nhìn từ thực tiễn”, Tạp chí Khoa học về chính trị số 3, 2002. 8