Tài liệu Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố vĩnh yên tỉnh vĩnh phúc

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH HOÀNG THỊ THẮM PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG BÁN LẺ HIỆN ĐẠI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VĨNH YÊN TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH HOÀNG THỊ THẮM PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG BÁN LẺ HIỆN ĐẠI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VĨNH YÊN TỈNH VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Đình Thao THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên tỉnh Vĩnh Phúc” là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu khoa học độc lập, nghiêm túc của bản thân tôi. Luận văn này chƣa từng đƣợc công bố trên bất kể phƣơng tiện truyền thông nào. Các số liệu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy và đƣợc xử lý khách quan, trung thực. Trong quá trình nghiên cứu tôi có tham khảo một số tài liệu đã đƣợc liệt kê ở phần sau. Các giải pháp nêu trong luận văn đƣợc rút ra từ những cơ sở lý luận và quá trình nghiên cứu thực tiễn. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Thái Nguyên, tháng ...... năm 2014 Học viên Hoàng Thị Thắm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Đề tài “Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên tỉnh Vĩnh Phúc” là một đề tài mang tính thực tế cao, đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và đặc biệt là sự giúp đỡ của các thầy cô giáo, giáo viên hƣớng dẫn, các cơ quan tổ chức. Lời đầu tiên tôi muốn nói, đó là lời cảm ơn những ngƣời giúp đỡ tôi tận tình để đƣa đến thành công hoàn thành bài luận văn này. Tôi xin đƣợc chân thành cảm ơn đến PGS.TS. Trần Đình Thao, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi hoàn thành nghiên cứu trong suốt thời gian thực hiện luận văn này. Xin cùng bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy cô giáo, ngƣời đã đem lại cho tôi những kiến thức bổ trợ, vô cùng có ích trong những năm học vừa qua. Cũng xin gửi lời cám ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo sau đại học, Đại học kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập. Tôi xin đƣợc cảm ơn tới các cơ quan tổ chức, các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực bán lẻ theo phƣơng thức hiện đại, các tạp chí, báo chuyên ngành… đã cung cấp cho tôi các bài viết, tƣ liệu và các thông tin cần thiết khác phục vụ cho nghiên cứu. Do thời gian và trình độ nghiên cứu có hạn, nên đề tài không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả mong nhận đƣợc nhiều ý kiến đóng góp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng ..... năm 2014 Học viên Hoàng Thị Thắm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ..................................................................................... viii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài....................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 3 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ........................................................................... 4 5. Bố cục của luận văn ............................................................................................. 4 Chƣơng 1: MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG BÁN LẺ HIỆN ĐẠI .................................................................................................. 5 1.1. Các vấn đề chung về hoạt động bán lẻ ............................................................. 5 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của bán lẻ hàng hóa ................................................. 5 1.1.2. Vai trò và chức năng của hoạt động bán lẻ ................................................... 6 1.1.3. Các yếu tố cấu thành quá trình bán lẻ ........................................................... 7 1.1.4. Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại ................................................................ 8 1.2. Các công nghệ và mô hình bán lẻ hiện đại ..................................................... 11 1.2.1. Công nghệ bán lẻ hiện đại ........................................................................... 11 1.2.2. Một số mô hình bán lẻ hiện đại ................................................................... 18 1.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại .................... 24 1.3.1. Các nhân tố môi trƣờng vĩ mô ..................................................................... 24 1.3.2. Các nhân tố môi trƣờng vi mô ..................................................................... 30 1.3.3. Sự hỗ trợ của địa phƣơng để phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại ................ 34 1.4. Kinh nghiệm phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại của một số nƣớc trên thế giới và một số địa phƣơng .............................................................................. 34 1.4.1. Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại ở Trung Quốc....................................... 35 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 1.4.2. Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại ở Thái Lan ........................................... 39 1.4.3. Một số bài học có thể vận dụng cho Việt Nam, trong đó có thành phố Vĩnh Yên ....... 41 1.4.4. Kinh nghiệm phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại của thành phố Hồ Chí Minh .... 46 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 48 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ......................................................................................... 48 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................ 48 2.2.1. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu...................................................................... 48 2.1.2. Phƣơng pháp tổng hợp số liệu ..................................................................... 49 2.1.3. Phƣơng pháp phân tích dữ liệu .................................................................... 49 2.3. Một số chỉ tiêu đánh giá sự phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại ..................... 50 2.3.1. Số lƣợng điểm bán lẻ hiện đại ..................................................................... 50 2.3.2. Doanh thu và tốc độ tăng trƣởng doanh thu của hệ thống bán lẻ hiện đại ...... 50 2.3.3. Tỷ trọng giá trị hàng hóa bán lẻ qua hệ thống phân phối bán lẻ hiện đại (siêu thị, trung tâm thƣơng mại, cửa hàng tiện lợi...) trong tổng doanh thu bán lẻ ............................................................................................................ 51 2.3.4. Lợi nhuận của hệ thống bán lẻ hiện đại ....................................................... 51 2.3.5. Khả năng phục vụ của nhân viên................................................................. 51 2.3.6. Cách thức trƣng bày hàng hóa ..................................................................... 52 2.3.7. Thủ tục thanh toán nhanh gọn ..................................................................... 52 2.3.8. Số lƣợng, quy mô phát triển các dịch vụ gia tăng cho khách hàng ............. 52 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG BÁN LẺ HIỆN ĐẠI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VĨNH YÊN ............................................................................ 53 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ......................................................................... 53 3.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ................................................................ 53 3.1.2. Tình hình kinh tế xã hội .............................................................................. 55 3.2. Thực trạng phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên ...... 57 3.2.1. Sự phát triển về số lƣợng của hệ thống bán lẻ hiện đại ............................... 57 3.2.2. Sự phát triển các nguồn lực của hệ thống bán lẻ hiện đại ........................... 59 3.2.3. Tổ chức kinh doanh của hệ thống bán lẻ hiện đại ....................................... 62 3.2.4. Tình hình kinh doanh của hệ thống bán lẻ hiện đại .................................... 70 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v 3.3. Những thành tựu và hạn chế trong phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên........................................................................... 74 3.3.1. Kết quả đạt đƣợc của hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên...... 74 3.3.2. Xu hƣớng mua sắm của dân cƣ trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên.............. 75 3.3.3. Những hạn chế ............................................................................................. 76 3.3.4. Nguyên nhân của những hạn chế ................................................................ 78 Chƣơng 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG BÁN LẺ HIỆN ĐẠI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VĨNH YÊN .................................... 79 4.1. Dự báo thị trƣờng và định hƣớng chiến lƣợc phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên...................................................... 79 4.1.1. Dự báo thị trƣờng bán lẻ thành phố Vĩnh Yên đến năm 2020 .................... 79 4.1.2. Định hƣớng chiến lƣợc phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên đến năm 2020 ........................................................... 81 4.2. Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên...................................................... 85 4.2.1. Một số giải pháp đối với các doanh nghiệp kinh doanh bán lẻ ................... 85 4.2.2. Một số kiến nghị đối với các cơ quan chức năng ........................................ 91 4.3. Những hạn chế nghiên cứu và vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu ............ 93 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 96 PHỤ LỤC ................................................................................................................. 98 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CHTL : Cửa hàng tiện lợi CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - hiện đại hóa CP : Cổ phần DVPPBL : Dịch vụ phân phối bán lẻ GDP : Tổng sản phẩm quốc nội TTTM : Trung tâm thƣơng mại TP WTO : Tổ chức thƣơng mại thế giới Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Bảng phân hạng siêu thị theo quy chế siêu thị hiện hành......................... 22 Bảng 3.1: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên địa bàn TP. Vĩnh yên (%) .................... 56 Bảng 3.2: Tổng hợp một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội TP. Vĩnh Yên ......................... 56 Bảng 3.3. Biến động số lƣợng siêu thị; CHTL năm 2009 - 2013 ............................. 58 Bảng 3.4. Diện tích, vốn đầu tƣ, số lƣợng tên hàng của siêu thị; CHTL trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên .......................................................................... 60 Bảng 3.5. Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo ở siêu thị; CHTL trên địa bàn TP.Vĩnh Yên ...... 62 Bảng 3.6. Các sản phẩm tiêu thụ chủ đạo tại siêu thị, CHTL trên địa bàn TP. Vĩnh Yên..... 64 Bảng 3.7. Đánh giá tiêu chí chất lƣợng hàng hóa tại siêu thị; CHTL trên địa bàn TP. Vĩnh Yên ........................................................................................... 65 Bảng 3.8: Bảng so sánh giá một số mặt hàng thời điểm tháng 12/2013 ................... 66 Bảng 3.9. Đánh giá tiêu chí giá cả hàng hóa tại hệ thống bán lẻ hiện đại TP. Vĩnh Yên ...... 67 Bảng 3.10. Đánh giá một số tiêu chí tại siêu thị; CHTL trên địa bàn TP. Vĩnh Yên ....... 68 Bảng 3.11. Mức độ nảy sinh nhu cầu ngẫu hứng trong khi mua hàng tại siêu thị .... 68 Bảng 3.12. Khách hàng đã từng đến siêu thị, CHTL tại Vĩnh Yên .......................... 70 Bảng 3.13. Khách hàng lựa chọn địa điểm đi mua hàng .......................................... 70 Bảng 3.14. Vấn đề quan tâm nhất khi đi mua hàng .................................................. 71 Bảng 3.15: Doanh thu của hệ thống bán lẻ hiện đại TP. Vĩnh Yên .......................... 72 Bảng 3.16: Tỷ trọng doanh thu của hệ thống bán lẻ hiện đại trên tổng mức bán lẻ, lợi nhuận và nộp ngân sách của hệ thống bán lẻ hiện đại TP. Vĩnh Yên ....... 73 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Hệ thống bán lẻ trong hệ thống kênh phân phối hàng tiêu dùng .............10 Sơ đồ 1.2: Hệ thống công nghệ bán lẻ kín - truyền thống ........................................12 Sơ đồ 1.3: Hệ thống công nghệ bán lẻ mở - tiến bộ ..................................................13 Sơ đồ 1.4: Quy trình bán hàng theo công nghệ tự phục vụ .......................................14 Sơ đồ 1.5: Quy trình bán hàng theo công nghệ tự chọn ............................................16 Sơ đồ 1.6: Quy trình công nghệ bán hàng theo mẫu .................................................17 Sơ đồ 1.7: Quy trình bán hàng theo đơn đặt hàng.....................................................18 Sơ đồ 1.8: Hệ thống bán lẻ hiện đại của Thái Lan ....................................................40 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm gần đây, tốc độ tăng trƣởng doanh số bán lẻ hàng hoá và dịch vụ của Việt Nam liên tục đạt đƣợc ở mức cao. Theo dự báo của các chuyên gia kinh tế, đến năm 2020, tổng doanh số bán lẻ nƣớc ta có thể lên tới 135,1 tỷ USD. Ngành thƣơng mại bán lẻ đã đóng góp một tỷ lệ đáng kể trong tổng GDP hàng năm (trên 15%) và thu hút một lƣợng lao động khá lớn (khoảng hơn 5,7 triệu lao động mỗi năm). Dân số Việt Nam thuộc loại dân số trẻ vào bậc nhất khu vực châu Á, tốc độ tăng trƣởng kinh tế nhanh, mức chi tiêu cho tiêu dùng ngày càng tăng; do đó thị trƣờng bán lẻ Việt Nam đang đƣợc đánh giá là điểm đến hấp dẫn của các tập đoàn kinh doanh bán lẻ nƣớc ngoài. Cùng với xu thế phát triển chung của ngành thƣơng mại thế giới, thị trƣờng kinh doanh bán lẻ của Việt Nam đang có bƣớc biến chuyển sâu sắc, các kênh bán lẻ hiện đại đang dần thay thế các kênh bán lẻ truyền thống. Hiện tại, kênh bán lẻ hiện đại chiếm tỷ trọng khoảng 20 % trong tổng mức bán lẻ và đang tiếp tục tăng trƣởng nhanh, đây là kênh phân phối ngày càng quan trọng, ngày càng hấp dẫn đối với ngƣời tiêu dùng đặc biệt là ở các vùng đô thị. Thành phố Vĩnh Yên là đô thị tỉnh lị của tỉnh Vĩnh Phúc, nằm ở cửa ngõ phía Tây Bắc của thủ đô Hà Nội, cách Hà Nội 55km. Đây là một thành phố trẻ, khá năng động với ngành công nghiệp, thƣơng mại và du lịch phát triển nhanh. Hệ thống bán lẻ trên địa bàn đa dạng, tốc độ phát triển mạng lƣới bán lẻ khá nhanh nhƣng chƣa đồng bộ, còn mang nặng tính tự phát, đa số vẫn là bán lẻ theo phƣơng thức truyền thống. Thói quen kinh doanh nhỏ chƣa thực sự chuyển biến kịp thời trong một bộ phận thƣơng nhân trên địa bàn, phần lớn các cơ sở bán lẻ hiện nay đều hoạt động với quy mô nhỏ lẻ, thiếu tính chuyên nghiệp. Hệ thống bán lẻ hiện đại của thành phố Vĩnh Yên tuy đã bƣớc đầu phát triển song vẫn chiếm một tỷ trọng rất thấp trong tổng mức bán lẻ trên địa bàn. Vĩnh Yên là thành phố có mật độ dân số đông, cơ cấu dân số trẻ do tập trung một lƣợng lớn lực lƣợng lao động về các khu công nghiệp và các khu đô thị mới. Thu nhập bình quân đầu ngƣời cao hơn so với thu nhập bình quân chung cả nƣớc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 (đạt 4.060 USD vào năm 2013). Mức tiêu thụ hàng hoá trên địa bàn ngày càng lớn, tốc độ tăng trƣởng bán lẻ hàng năm bình quân trên 18%. Đây là thị trƣờng tiềm năng cho ngành bán lẻ, nhất là đối với hàng tiêu dùng. Trƣớc sự phát triển nhanh về kinh tế và tốc độ đô thị hoá, ngƣời tiêu dùng thành phố Vĩnh Yên đang bƣớc đầu thay đổi thói quen mua sắm từ các kênh mua sắm truyền thống sang các kênh mua sắm hiện đại, đặc biệt là tập khách hàng trẻ tuổi, có thu nhập ổn định. Trong khi đó số lƣợng các cơ sở bán lẻ hiện đại trên địa bàn hiện nay không nhiều, chất lƣợng phục vụ chƣa cao, hoạt động thiếu tính liên kết, chƣa đáp ứng đầy đủ nhu cầu mua sắm của dân cƣ. Việc nghiên cứu để có nhứng giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên theo hƣớng văn minh, hiện đại trong xu thế phát triển chung của ngành thƣơng mại bán lẻ trong nƣớc và trên thế giới là rất cần thiết. Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên với số lƣợng, quy mô, loại hình và công nghệ phù hợp với đặc điểm thị trƣờng sẽ mang lại lợi ích kinh tế về phía các nhà kinh doanh, đáp ứng nhu cầu mua sắm ngày càng cao của dân cƣ, tăng cƣờng khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc trƣớc các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài, nâng cao tốc độ tăng trƣởng ngành thƣơng mại - dịch vụ đồng thời góp phần hiện đại hoá ngành thƣơng mại bán lẻ trên địa bàn, thể hiện là “bộ mặt” của một thành phố trẻ năng động và văn minh. Ngoài ra, việc đẩy nhanh phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh yên còn có ý nghĩa là giữ lấy “sân nhà” đối với các doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc, trong vùng trƣớc khi các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài tìm đến vùng thị trƣờng này khi mà họ đã gặp khó khăn trong việc đầu tƣ ở các vùng thị trƣờng lớn nhƣ Hà Nội, TP. … Với các lý do trên, trong quá trình thực hiện luận văn thạc sĩ ngành quản trị kinh doanh, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài “Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên tỉnh Vĩnh Phúc”. Đề tài chỉ ra thực trạng phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên, dự báo thị trƣờng và xu hƣớng mua sắm của dân cƣ, từ đó đề xuất các giải pháp đối với các nhà kinh doanh bán lẻ, đề xuất các kiến nghị đối với các cơ quan chức năng trên địa bàn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 nhằm nâng cao chất lƣợng dịch vụ thƣơng mại, hiện đại hóa công nghệ bán lẻ trên địa bàn nơi tác giả đang sinh sống. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung: Trên cơ sở đánh giá hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn, đề xuất các giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên. 2.2. Mục tiêu cụ thể Đề tài hƣớng tới các mục tiêu sau: - Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống bán lẻ và phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại. - Đánh giá thực trạng hệ thống bán lẻ hiện đại ở thành phố Vĩnh Yên - Phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến sự phát triển hệ thống bản lẻ hiện đại ở thành phố Vĩnh Yên; - Đề xuất một số giải pháp để phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc 3.2. Phạm vi nghiên cứu Do thời gian thực hiện đề tài không nhiều nên tác giả xin đƣợc giới hạn phạm vi nghiên cứu cho đề tài nhƣ sau: - Về không gian: Thành phố Vĩnh Yên thuộc Tỉnh Vĩnh Phúc - Về thời gian nghiên cứu: từ tháng 12 năm 2010 đến tháng 12 năm 2013, sử dụng số liệu về tình hình chung của thành phố Vĩnh Yên tại niên giám thống kê Vĩnh Phúc năm 2011, 2012 và các số liệu thứ cấp về doanh số, lƣợng khách hàng năm 2012, so sánh với năm 2013 tại các địa điểm nghiên cứu cụ thể. - Về nội dung: Hệ thống bán lẻ hiện đại bao gồm nhiều mô hình kinh doanh bán lẻ, song luận văn chỉ nghiên cứu những vấn đề tổ chức kinh doanh tại các siêu thị tổng hợp, cửa hàng tiện lợi thuộc hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn nghiên cứu, gồm: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 + Siêu thị An Phú. + Siêu thị Charming. + Hệ thống các cửa hàng G7 - Mart, + Một số cửa hàng tiện dụng khác mới đƣợc thành lập tại các khu vực Chợ Bảo Sơn, Chợ Vĩnh Yên và dọc đƣờng Hùng Vƣơng. Nhóm hàng nghiên cứu chủ yếu là hàng hóa phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt thiết yếu của ngƣời tiêu dùng (hàng thực phẩm, hóa mỹ phẩm, hàng may mặc, đồ gia dụng). 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn 4.1. Ý nghĩa khoa học: Đề tài xác lập một số vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động kinh doanh bán lẻ, đặc điểm của bán lẻ, các công nghệ bán lẻ hiện đại, các hệ thống bán lẻ hiện đại, các nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại. 4.2. Ý nghĩa thực tiễn: Đề xuất các giải pháp thiết thực để tƣ vấn các doanh nghiệp bán lẻ trong nƣớc hoạt động trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên có định hƣớng kinh doanh tốt hơn nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của ngƣời tiêu dùng, nâng cao hiệu quả kinh doanh và góp phần nâng cao tính văn minh trong ngành bán lẻ; tạo khả năng cạnh tranh lành mạnh đối với các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài; đồng thời đề xuất một số kiến nghị với các cơ quan chức năng hỗ trợ phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn. Luận văn có thể đƣợc sử dụng làm tài liệu tham khảo cho sinh viên ngành Quản trị kinh doanh trong quá trình học tập và cho các đề tài nghiên cứu khoa học khác có liên quan về sau. 5. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn đƣợc chia làm 4 chƣơng: - Chƣơng 1: Một số lý luận cơ bản về phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại. - Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. - Chƣơng 3: Thực trạng hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên tỉnh Vĩnh Phúc. - Chƣơng 4: Một số giải pháp nhằm phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên tỉnh Vĩnh Phúc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 Chƣơng 1 MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG BÁN LẺ HIỆN ĐẠI 1.1. Các vấn đề chung về hoạt động bán lẻ 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của bán lẻ hàng hóa 1.1.1.1. Khái niệm Theo thông tƣ 09/2007/TT-BTM ngày 17/7/2007, bán lẻ là hoạt động bán hàng hóa trực tiếp cho ngƣời tiêu dùng cuối cùng. Hiểu một cách cụ thể, bán lẻ là một hoạt động kinh doanh thƣơng mại, trong đó hàng hoá và dịch vụ đƣợc bán trực tiếp đến ngƣời tiêu dùng cuối cùng để thoả mãn một nhu cầu nào đó (về mặt vật chất hay tinh thần) của họ, chứ không phải để kinh doanh. Cơ sở bán lẻ là một địa điểm thuần túy hoặc riêng rẽ của doanh nghiệp để thực hiện một cách cơ bản các chức năng của marketing trong đó việc bán hàng đƣợc tiến hành chủ yếu là bán cho ngƣời tiêu dùng cuối cùng. 1.1.1.2. Đặc điểm của bán lẻ hàng hóa Đặc điểm lớn nhất của bán lẻ hàng hoá là sau quá trình bán, hàng hóa đi vào lĩnh vực tiêu dùng bởi bán lẻ là bán cho ngƣời tiêu dùng cuối cùng, có vai trò kết thúc một vòng chu chuyển hàng hóa. Nhu cầu mua hàng của ngƣời tiêu dùng thƣờng đa dạng, phức tạp và thƣờng xuyên biến động; qui mô giao dịch không lớn, nhƣng với tần số cao. Hàng hóa bán ra với khối lƣợng nhỏ, lẻ, thƣờng phong phú đa dạng cả về chủng loại và mẫu mã. Phạm vi không gian thị trƣờng của các điểm bán lẻ không rộng, song số lƣợng các mối quan hệ giao dịch (số lƣợng khách hàng) lại lớn và tính ổn định không cao. Tỷ lệ lao động sống tham gia vào hoạt động bán lẻ rất cao, trong đó có lao động của lực lƣợng bán hàng và lao động của khách hàng khi mua hàng. Trong quá trình bán lẻ hàng hóa, đòi hỏi phải giải quyết tối ƣu các mối quan hệ kinh tế, quan hệ giữa con ngƣời với con ngƣời, quan hệ vật chất trên cơ sở các quy luật tự nhiên và công nghệ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 Từ những đặc điểm trên có thể thấy, bán lẻ có những ƣu điểm sau: Thứ nhất, doanh nghiệp thực hiện bán lẻ sẽ không sợ khủng hoảng thừa vì sau khi bán đƣợc hàng hóa tức là xã hội đã thừa nhận thì doanh nghiệp mới bắt đầu chu kỳ kinh doanh mới. Thứ hai, thông qua bán lẻ, doanh nghiệp bán lẻ có điều kiện tiếp xúc trực tiếp với ngƣời tiêu dùng nên nắm bắt nhanh nhạy sự thay đổi về nhu cầu, thị hiếu của khách hàng từ đó có có những giải pháp kịp thời, hữu hiệu cho hoạt động kinh doanh của mình. Thứ ba, về phía ngƣời tiêu dùng, bán lẻ sẽ khiến cho họ dễ dàng mua đƣợc hàng hóa với số lƣợng phù hợp với nhu cầu tiêu dùng. Hơn nữa, hiện nay việc đi mua sắm ngoài mục đích mua hàng còn là một thú tiêu khiển của ngƣời dân và cũng từ đó nhu cầu đối với một số mặt hàng có thể xuất hiện tức thời theo cảm hứng của họ, nhờ vậy mà các nhà bán lẻ có thể bán đƣợc nhiều hàng hơn so với nhu cầu thực tế đã đƣợc xác định trƣớc. Tuy nhiên, do bán với khối lƣợng nhỏ lẻ nên thời gian thu hồi vốn thƣờng chậm chạp. Đối với một số mặt hàng có quy định thời gian sử dụng và các mặt hàng mang tính thời vụ thì nếu không đƣợc lập kế hoạch kinh doanh một cách chính xác sẽ rất dễ dẫn đến tình trạng hàng quá hạn sử dụng hay lỗi mốt, gây thiệt hại cho doanh nghiệp. Hoạt động bán lẻ có thể thực hiện ở khắp mọi nơi có dân cƣ sinh sống. Nơi nào càng đông dân, thu nhập của dân cƣ càng cao thì hoạt động bán lẻ càng phát triển. Việc lựa chọn địa điểm bán lẻ của mỗi loại mặt hàng đặc trƣng là rất quan trọng, hình thành nên các “phố mua sắm” hay trung tâm mua sắm sầm uất có nơi là tổng hợp, có nơi là dành riêng cho một số chủng loại hàng nhất định. Để việc kinh doanh bán lẻ đạt hiệu quả cao, đòi hỏi các nhà bán lẻ phải nghiên cứu rất kỹ về địa điểm đặt cửa hàng, vị trí đặt cửa hàng cũng nhƣ tìm hiểu về đặc điểm của vùng thị trƣờng nhƣ số dân, thu nhập, tập quán, thị hiếu… của dân cƣ trong vùng. 1.1.2. Vai trò và chức năng của hoạt động bán lẻ Hoạt động bán lẻ giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế của mỗi vùng, mỗi quốc gia. Mặc dù hoạt động này không trực tiếp tạo ra của cải vật chất cho nền Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 kinh tế nhƣng nó giúp cho hàng hóa đã đƣợc sản xuất ra lƣu thông thuận lợi hơn. Hoạt động bán lẻ có phát triển thì mới kích thích tiêu dùng, làm tăng tổng cầu cho nền kinh tế từ đó dẫn tới tăng tổng cung, đây là một trong những nhân tố thúc đẩy phát triển kinh tế. Sự phát triển của hoạt động bán lẻ thể hiện là việc mua sắm diễn ra thuận tiện hơn, ngƣời tiêu dùng dễ dàng mua đƣợc những thứ họ cần với giá rẻ nhất, với các dịch vụ tốt nhất. Bán lẻ là cầu nối hữu hiệu giữa các nhà kinh doanh với nhau, giữa các nhà kinh doanh với ngƣời tiêu dùng, khiến cho các nhà sản xuất hiểu đƣợc sự thay đổi thƣờng xuyên về nhu cầu của ngƣời tiêu dùng từ đó có phƣơng án điều chỉnh hoạt động sản xuất kinh doanh của họ nhằm phục vụ thị trƣờng tốt hơn, mang lại cho các nhà kinh doanh nhiều giá trị gia tăng hơn. Bán lẻ có những đóng góp đáng kể trong GDP, thu hút đƣợc một lƣợng lao động lớn. Theo số liệu của Viện Nghiên cứu Thƣơng mại (Bộ Công Thƣơng), hiện ngành bán lẻ Việt Nam đã đóng góp trên 15% vào GDP hàng năm và giải quyết việc làm cho hơn 5,7 triệu lao động. Để phát huy vai trò của mình, hoạt động bán lẻ thực hiện các chức năng sau: - Hình thành danh mục mặt hàng phù hợp với đặc tính của tập khách hàng trọng điểm trên thị trƣờng mục tiêu. - Hình thành danh mục các dịch vụ bổ sung cung cấp cho khách hàng (dịch vụ trƣớc, trong và sau quá trình mua hàng). - Phân chia hàng hoá thành các lô nhỏ phù hợp với qui cách mua và tiêu dùng của khách hàng, đảm bảo trạng thái sẵn sàng của lô hàng cho việc mua và sử dụng của khách hàng. - Tổ chức dự trữ hàng hoá nhằm đảm bảo tính liên tục và ổn định của hoạt động bán hàng, đảm bảo hàng hoá có đủ ở các vị trí không gian phù hợp với tập quán mua hàng của khách hàng. 1.1.3. Các yếu tố cấu thành quá trình bán lẻ Quá trình bán lẻ hàng hóa là quá trình mà các nhân viên của cửa hàng bán hàng trực tiếp cho ngƣời tiêu dùng thông qua các thiết bị, công nghệ bán. Cấu thành của quá trình bán lẻ bao gồm các yếu tố sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 - Khách hàng, là những ngƣời tiêu dùng cuối cùng trực tiếp mua hàng tại các cơ sở bán lẻ. Có khách hàng thì hoạt động mua bán mới đƣợc diễn ra. - Lực lƣợng bán hàng: Bao gồm nhân viên phụ trách gian hàng trực tiếp bán hàng, nhân viên tính tiền và thu tiền, các nhân viên phục vụ khác. Tuỳ theo từng phƣơng thức bán hàng mà lực lƣợng bán hàng có thể cần đến số lƣợng khác nhau. - Hàng hóa và dịch vụ: Tạo thành mặt hàng kinh doanh là tiền đề vật chất của quá trình mua và bán, không có hàng hóa cũng đồng nghĩa với việc không tồn tại hành vi mua bán. Trong kinh doanh bán lẻ thì mặt hàng kinh doanh cần rất phong phú và đa dạng với nhiều cấp chất lƣợng khác nhau để bán cho khách hàng. - Điều kiện cơ sở vật chất kỹ thuật cho bán hàng: Bao gồm diện tích nơi trƣng bày hàng hoá, dự trữ hàng, diện tích nơi giao dịch và các diện tích khác; thiết bị trƣng bày, quảng cáo, bảo quản hàng, thiết bị đo lƣờng, thiết bị thu tính tiền… - Phƣơng thức bán hàng: là cách thức mà ngƣời mua có thể xem hàng, chọn và mua đƣợc loại hàng mà họ cần mua (phƣơng thức bán hàng qua quầy, phƣơng thức bán hàng tự chọn, phƣơng thức bán hàng tự phục vụ, bán hàng theo mẫu, bán hàng theo đơn đặt hàng). 1.1.4. Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại Hiện nay ở Việt Nam tồn tại hai kênh phân phối bán lẻ đó là bán lẻ hiện đại và bán lẻ truyền thống. Phƣơng thức bán lẻ hiện đại đang thay thế dần phƣơng thức bán lẻ truyền thống bởi nó hấp dẫn ngƣời tiêu dùng hơn nhờ tính tiện dụng và các lợi ích thiết thực, đặc biệt là tại các vùng đô thị. Theo các chuyên gia thuộc Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam, phƣơng thức bán lẻ hiện đại hiện chiếm tỷ trọng khoảng 20% ngành thƣơng mại bán lẻ và đang tiếp tục tăng trƣởng. Vậy “bán lẻ hiện đại” là gì? Một cơ sở đƣợc coi là bán lẻ hiện đại cần thoả mãn các tiêu chí gì? * Khái niệm bán lẻ hiện đại Có thể hiểu, bán lẻ hiện đại là việc áp dụng các công nghệ bán lẻ tiến bộ kết hợp với các yếu tố về hàng hoá và dịch vụ làm thoả mãn toàn diện nhu cầu của khách hàng, lấy khách hàng làm trung tâm. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 * Tiêu chí đánh giá một cơ sở được coi là bán lẻ hiện đại Một cơ sở bán lẻ đƣợc coi là bán lẻ hiện đại phải thoả mãn các tiêu chí sau: - Áp dụng công nghệ bán lẻ hiện đại, điển hình của công nghệ bán lẻ hiện đại hiện nay là công nghệ bán hàng tự chọn, bán hàng tự phục vụ, thƣơng mại điện tử. - Sử dụng trang thiết bị hiện đại trong bảo quản, trƣng bày hàng và tính tiền. - Hàng hoá phải đa dạng, phong phú, đảm bảo chất lƣợng, có nguồn gốc xuất sứ rõ ràng, ƣu tiên hàng có thƣơng hiệu. Mọi mặt hàng đƣợc gắn mã vạch, mã số và có niêm yết giá. - Giá bán hợp lý trong quan hệ với chất lƣợng hàng hoá và giá bán so sánh. - Trƣng bày hàng một cách khoa học, vừa có tính “tự quảng cáo”, vừa thuận tiện trong quá trình chọn hàng của khách. - Khu vực đi lại, chọn hàng của khách phải đƣợc bố trí hợp lý tạo sự thoải mái cho khách hàng, có bãi đỗ xe thuận tiện. - Nhân viên phục vụ phải am hiểu sâu về hàng hoá để có thể tƣ vấn và giúp khách chọn hàng, thái độ phục vụ nhiệt tình, cởi mở. - Quá trình tính tiền và thanh toán tiền hàng nhanh, chính xác. - Tiến tới thanh toán không dùng tiền mặt. - Có nhiều dịch vụ đi kèm trực tiếp hoặc gián tiếp tạo ra giá trị gia tăng cho khách khi đến mua hàng Hiện nay các trung tâm thƣơng mại, siêu thị, đại siêu thị, cửa hàng tiện dụng ở Việt Nam đƣợc coi là cơ sở bán lẻ hiện đại vì các cơ sở này về cơ bản đã đáp ứng đƣợc các yêu cầu trên. * Khái niệm hệ thống bán lẻ hiện đại và phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại Hệ thống bán lẻ hiện đại trên một vùng thị trường dùng để chỉ mạng lưới cửa hàng bán lẻ văn minh, hiện đại áp dụng phương thức bán hàng tự phục vụ hay phương thức bán hàng tự chọn bán các loại hàng tiêu dùng phổ biến cho người dân trên vùng thị trường đó. Xét ở phạm vi hẹp, hệ thống bán lẻ hiện đại đƣợc cấu thành bởi các siêu thị, cửa hàng tiện dụng, trung tâm thƣơng mại, cửa hàng bách hoá, có Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 10 áp dụng phƣơng thức bán hàng tự chọn hoặc tự phục vụ, bán các mặt hàng tiêu dùng phục vụ cho sinh hoạt hàng ngày của ngƣời tiêu dùng. Ngƣời sản xuất Đại lý, môi giới Ngƣời bán buôn Ngƣời bán buôn Ngƣời bán lẻ CH tiện lợi Siêu thị Đại siêu thị TTTM CH chuyên doanh CH bách hoá Loại hình khác Ngƣời tiêu dùng Sơ đồ 1.1. Hệ thống bán lẻ trong hệ thống kênh phân phối hàng tiêu dùng Nguồn: Nguyễn Thị Nhiễu (2006)“Thực trạng và giải pháp phát triển hệ thống siêu thị ở nước ta trong giai đoạn hiện nay” Phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên một vùng thị trƣờng là phát triển về loại hình, quy mô, số lƣợng của từng loại, quy hoạch về địa lý một cách hợp lý và công tác tổ chức hoạt động kinh doanh của các loại hình nhƣ thế nào để vừa đáp ứng yêu cầu phát triển sản xuất, vừa đảm bảo phù hợp các điều kiện kinh tế - xã hội, thói quen mua sắm, thoả mãn nhu cầu ngày càng cao của ngƣời tiêu dùng trên vùng thị trƣờng đó. Việc phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại trên một vùng thị trƣờng cần đảm bảo một số yêu cầu sau: Có sự phối hợp giữa các loại hình bán lẻ hiện đại trong toàn hệ thống, sự phân bố của hệ thống cần đồng đều trên toàn vùng thị trƣờng, tránh chồng chéo hoặc bỏ trống thị trƣờng; Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/