Tài liệu Phát triển du lịch tỉnh bình thuận trên quan điểm phát triển bền vững

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH LA NỮ ÁNH VÂN PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH BÌNH THUẬN TRÊN QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÍ TP. HỒ CHÍ MINH - 2012 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH LA NỮ ÁNH VÂN PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH BÌNH THUẬN TRÊN QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Chuyên ngành: ĐỊA LÍ HỌC Mã số: 62. 31. 95. 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÍ Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. NGUYỄN KIM HỒNG 2. GS. TS. LÊ THÔNG TP. HỒ CHÍ MINH - 2012 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN ÁN La Nữ Ánh Vân DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BVMT : Bảo vệ môi trường BTB : Bảo tồn biển BĐKH : Biến đổi khí hậu BTTN : Bảo tồn thiên nhiên CBCC : Cán bộ công chức CSHT : Cơ sở hạ tầng CSVCKT : Cơ sở vật chất kĩ thuật CSDVDL : Cơ sở dịch vụ du lịch DHNTB : Duyên hải Nam Trung Bộ DL : Du lịch DLBV : Du lịch bền vững DLST : Du lịch sinh thái GDP : Tổng sản phẩm thu nhập trong nước HĐDL : Hoạt động du lịch KBTB : Khu bảo tồn biển KBTTN : Khu bảo tồn thiên nhiên NCVPTDL : Nghiên cứu và phát triển du lịch PTDL : Phát triển du lịch PTDLBV : Phát triển du lịch bền vững QHTT : Quy hoạch tổng thể QL : Quốc lộ QLNN : Quản lý nhà nước Sản phẩm du lịch SPDL TDTT : Thể dục thể thao TNDL : Tài nguyên du lịch TTCN : Tiểu thủ công nghiệp UBND : Ủy ban nhân dân VH,TT&DL : Văn hóa, thể thao và Du lịch VQG : Vườn quốc gia DANH MỤC BẢNG 1.Bảng 1.1 2. Bảng 1.2 3. Bảng 1.3 4. Bảng 1.4 5. Bảng 1.5 6. Bảng 1.6 7. Bảng 1.7 8. Bảng 1.8 9. Bảng 1.9 10. Bảng 1.10 11. Bảng 2.1 12. Bảng 2.2 13. Bảng 2.3 14. Bảng 2.4 15. Bảng 2.5 16. Bảng 2.6 17. Bảng 2.7 18. Bảng 2.8 19. Bảng 2.9 20. Bảng 2.10 21. Bảng 2.11 22. Bảng 2.12 23. Bảng 2.13 24. Bảng 2.14 25. Bảng 2.15 : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 26. Bảng 2.16 : Nguyên tắc PTDL trên quan điểm PTBV Tăng trưởng trung bình khách du lịch Việt Nam Tăng trưởng trung bình thu nhập du lịch VN Khách du lịch các tỉnh vùng duyên hải Nam Trung Bộ Tăng trưởng khách và thu nhập du lịch vùng DHNTB Cơ sở lưu trú các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ Bậc và điểm đánh giá các tiêu chí Một số chỉ tiêu phấn đấu của DLVN đến năm 2010 Thang điểm đánh giá các tiêu chí PTDL tỉnh BT Thang điểm đánh giá tổng hợp phát triển du lịch Danh mục các bãi biển có khả năng khai thác du lịch Danh mục thác nước có khả năng khai thác du lịch Danh mục hồ có khả năng khai thác du lịch Danh mục suối khoáng có thể khả năng khai thác DL Danh mục các khu bảo tồn thiên nhiên, bảo tồn biển Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia của Bình Thuận Danh mục các di tích được xếp hạng cấp tỉnh Phân bố di tích đã được xếp hạng của tỉnh Bình Thuận Thống kê tài nguyên du lịch tỉnh Bình Thuận Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Bình Thuận còn hiệu lực đến năm 2010 Cơ cấu lao động tỉnh Bình Thuận 2005 - 2010 Khách du lịch Bình Thuận giai đoạn 2000 – 2010 Cơ cấu thị trường khách du lịch quốc tế tỉnh BT Cơ cấu khách quốc tế theo mục đích chuyến đi Độ dài lưu trú của khách du lịch quốc tế tại Bình Thuận và DHNTB giai đoạn 2005 - 2010 Cơ cấu khách quốc tế theo hình thức tổ chức đi du lịch 26 28 29 32 34 34 49 50 51 53 57 60 61 62 64 65 66 67 69 74 76 81 82 83 84 84 27. Bảng 2.17 28. Bảng 2.18 29. Bảng 2.19 30. Bảng 2.20 31. Bảng 2.21 32. Bảng 2.22 33. Bảng 2.23 34. Bảng 2.24 35. Bảng 2.25 36. Bảng 2.26 37. Bảng 2.27 38. Bảng 2.28 39. Bảng 2.29 40. Bảng 2.30 41. Bảng 2.31 42. Bảng 2.32 43. Bảng 2.33 44. Bảng 2.34 45. Bảng 2.35 46. Bảng 2.36 : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 47. Bảng 2.37 : 48. Bảng 2.38 : 49. Bảng 2.39 : 50. Bảng 2.40 : 51. Bảng 2.41 : 52. Bảng 2.42 53. Bảng 2.43 54. Bảng 2.44 55. Bảng 3.1 56. Bảng 3.2 : : : : : Khách quốc tế đến BT theo hình thức vận chuyển Mức chi tiêu bình quân của khách quốc tế tại BT Cơ cấu chi tiêu của khách quốc tế tại Bình Thuận Khách quốc tế theo số lần đến Bình Thuận Khách du lịch nội địa của BT và vùng DHNTB Cơ cấu thị trường khách nội địa tỉnh Bình Thuận Cơ cấu khách nội địa theo mục đích chuyến đi Cơ cấu khách nội địa theo hình thức tổ chức đi du lịch Độ dài lưu trú của khách nội địa tại Bình Thuận Cơ cấu khách nội địa theo hình thức vận chuyển Mức chi tiêu bình quân của khách nội địa tại BT Cơ cấu chi tiêu bình quân một ngày khách nội địa Khách nội địa theo số lần đến Bình Thuận Thu nhập du lịch Bình Thuận giai đoạn 2005 – 2010 Lao động ngành du lịch tỉnh Bình Thuận Nhân lực du lịch tỉnh Bình Thuận năm 2010 Cơ sở lưu trú tỉnh Bình Thuận giai đoạn 2005 - 2010 Cơ sở lưu trú DL được xếp hạng năm 2009 và 2010 Công suất buồng trung bình giai đoạn 2005 – 2010 Tăng trưởng khách du lịch Việt Nam, vùng duyên hải Nam Trung Bộ và Bình Thuận giai đoạn 1995 – 2010 Khách du lịch Bình Thuận và vùng DHNTB Tăng trưởng thu nhập du lịch Việt Nam, duyên hải Nam Trung Bộ và Bình Thuận Thu nhập du lịch Bình Thuận và các tỉnh DHNTB Bảng điểm đánh giá tổng hợp về phát triển kinh tế Một số kết quả khảo sát về sự đồng thuận của cộng đồng địa phương Bảng điểm đánh giá tổng hợp về phát triển xã hội Bảng điểm đánh giá tổng hợp về bảo vệ môi trường Bảng điểm đánh giá tổng hợp PTDL tỉnh Bình Thuận Chỉ tiêu sử dụng lao động du lịch Bình Thuận Một số chỉ tiêu PTDL tỉnh BT giai đoạn 2010 – 2020 84 85 85 86 88 89 89 90 90 91 91 92 92 93 95 95 99 100 101 112 113 114 115 117 119 122 127 131 146 147 DANH MỤC BIỂU ĐỒ 1. Biểu đồ 1.1 : Khách và doanh thu DLVN giai đoạn 1995 – 2010 27 2. Biểu đồ 1.2 : Khách và thu nhập du lịch vùng DHNTB 33 3. Biểu đồ 1.3 : Thu nhập du lịch các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ 33 4. Biểu đồ 2.1 : Cơ cấu GDP theo khu vực kinh tế tỉnh Bình Thuận 71 5. Biểu đồ 2.2 : GDP bình quân đầu người tỉnh Bình Thuận 71 6. Biểu đồ 2.3 : Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Bình Thuận còn hiệu lực đến năm 2010 74 7. Biểu đồ 2.4 : Khách du lịch và thu nhập du lịch tỉnh Bình Thuận 87 8. Biểu đồ 2.5 : 87 Khách du lịch nội địa của BT và các tỉnh DHNTB 9. Biểu đồ 2.6 : GDP du lịch Bình Thuận giai đoạn 2005 - 2010 94 10. Biểu đồ 2.7: Khách du lịch các tỉnh DHNTB giai đoạn 1995 – 2010 113 DANH MỤC HÌNH 1. Hình 1.1 : Quan niệm về phát triển bền vững DANH MỤC BẢN ĐỒ 1. Bản đồ 1.1 : Bản đồ hành chính tỉnh Bình Thuận 2. Bản đồ 2.1 : Bản đồ tài nguyên du lịch tự nhiên tỉnh Bình Thuận 3. Bản đồ 2.2 : Bản đồ tài nguyên du lịch nhân văn tỉnh Bình Thuận 4. Bản đồ 2.3 : Bản đồ thực trạng du lịch tỉnh Bình Thuận 5. Bản đồ 3.1 : Bản đồ định hướng tổ chức không gian DL tỉnh BT 20 MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................. 4 DANH MỤC BẢNG .................................................................................................... 5 DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................... 7 DANH MỤC HÌNH ..................................................................................................... 7 DANH MỤC BẢN ĐỒ ................................................................................................ 7 MỤC LỤC .................................................................................................................... 8 MỞ ĐẦU..................................................................................................................... 11 1. Tính cấp thiết của đề tài .....................................................................................................11 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................12 2.1.Mục tiêu .......................................................................................................................12 2.2.Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................................12 3. Giới hạn nghiên cứu ...........................................................................................................12 4. Lịch sử vấn đề nghiên cứu .................................................................................................12 5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu ............................................................................15 5.1. Các quan điểm nghiên cứu .........................................................................................15 5.2. Các phương pháp nghiên cứu .....................................................................................17 6. Những đóng góp chủ yếu của luận án ................................................................................19 7. Cấu trúc của luận án ...........................................................................................................19 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH TRÊN QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG ............................... 20 1.1. Những vấn đề lí luận .......................................................................................................20 1.1.1. Một số vấn đề lí luận về du lịch ...............................................................................20 1.1.2. Phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững ............................................28 1.1.3. Nguyên tắc phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững .........................31 1.2. Thực tiễn phát triển du lịch ở Việt Nam .........................................................................34 1.2.1. Phát triển du lịch ở Việt nam ...................................................................................34 1.2.2. Phát triển du lịch vùng duyên hải Nam Trung bộ....................................................37 1.2.3. Liên kết phát triển du lịch TP. HCM - Lâm Đồng - Bình Thuận ............................43 1.3. Tiêu chí đánh giá phát triển du lịch trên quan điểm bền vững ........................................44 1.3.1. Cơ sở xây dựng tiêu chí ...........................................................................................44 1.3.2. Các tiêu chí đánh giá ...............................................................................................45 1.3.3. Thang điểm đánh giá ...............................................................................................53 1.4. Tiểu kết ............................................................................................................................58 CHƯƠNG 2: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH BÌNH THUẬN TRÊN QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG ................................................................................................................ 61 2.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận .....................................61 2.1.1. Vị trí địa lý ...............................................................................................................61 2.1.2. Tài nguyên du lịch ....................................................................................................61 2.1.3. Kinh tế - xã hội và môi trường .................................................................................76 2.1.4. Đánh giá chung về các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận ............................................................................................................................................85 2.2. Thực trạng phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận ................................................................86 2.2.1. Phát triển du lịch theo ngành ..................................................................................86 2.2.2. Phát triển du lịch theo lãnh thổ .............................................................................109 2.2.3. Đánh giá thực trạng phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững ...........................................................................................................................116 2.3. Tiểu kết ..........................................................................................................................134 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH BÌNH THUẬN TRÊN QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG .................... 136 3.1. Định hướng phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững ...136 3.1.1. Cơ sở định hướng...................................................................................................136 3.1.2. Định hướng chung .................................................................................................140 3.1.3. Các định hướng chủ yếu ........................................................................................140 3.1.4. Dự báo một số chỉ tiêu phát triển du lịch ..............................................................146 3.2. Giải pháp phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững ......150 3.2.1. Giải pháp về phát triển kinh tế ..............................................................................150 3.2.2. Giải pháp về phát triển xã hội ...............................................................................157 3.2.3. Giải pháp về bảo vệ tài nguyên và môi trường ......................................................161 3.3. Tiểu kết ..........................................................................................................................166 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 168 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ...................................................... 169 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 170 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Du lịch tuy đã xuất hiện khá sớm trong tiến trình lịch sử của xã hội loài người, nhưng trong thời kì sơ khai các hoạt động này chưa tác động nhiều đến kinh tế, xã hội và môi trường. Từ nửa sau thế kỉ XX, du lịch phát triển với tốc độ cao, trở thành một trong những ngành kinh tế quan trọng, đóng góp đáng kể vào nền kinh tế toàn cầu thì những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực của chúng đến lãnh thổ đón khách ngày càng thể hiện rõ nét. Vì vậy, vấn đề phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững nhằm phát triển cân đối, hài hòa giữa kinh tế, xã hội và môi trường đang là vấn đề thời sự được các nhà khoa học, các nhà quản lí quan tâm nghiên cứu. Việt Nam nằm trong khu vực Đông Nam Á, đất nước có lãnh thổ khá rộng lớn, dân số đông, cảnh quan thiên nhiên đa dạng, truyền thống lịch sử chống ngoại xâm hào hùng, nền văn hoá phong phú, đặc sắc và lòng nhân ái, cởi mở, hiếu khách đã tạo nên những hấp dẫn to lớn đối với du khách quốc tế. Từ cuối những năm 80 của thế kỷ XX, cùng sự nghiệp đổi mới của đất nước, ngành Du lịch đã có nhiều tiến bộ, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội, bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá, bảo vệ môi trường và giữ vững an ninh, quốc phòng. Bên cạnh những thành tựu đó, ngành Du lịch cũng bộc lộ nhiều hạn chế chưa được giải quyết thoả đáng, phát triển nhưng vẫn ẩn chứa nhiều yếu tố thiếu bền vững. Bình Thuận nằm trong vùng du lịch duyên hải Nam Trung Bộ, là một trong những tỉnh giàu tiềm năng du lịch, có vị trị đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp phát triển du lịch chung của vùng và cả nước. Song, những nghiên cứu chuyên sâu về phát triển du lịch của tỉnh trên quan điểm phát triển bền vững còn rất hạn chế. Vì những lý do đó, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1.Mục tiêu Trên cơ sở tổng quan các nghiên cứu ở trong và ngoài nước liên quan đến đề tài, mục tiêu chủ yếu của luận án là nghiên cứu phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận để từ đó đề xuất một số giải pháp phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững. 2.2.Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu trên, nhiệm vụ của luận án là: - Tổng quan các nghiên cứu ở trong và ngoài nước để xây dựng cơ sở lí luận và thực tiễn về phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững. - Bước đầu đánh giá các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến việc phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận. Phân tích thực trạng phát triển du lịch ở địa bàn nghiên cứu và đánh giá trên quan điểm phát triển bền vững thông qua các khảo sát thực tế. - Đề xuất các định hướng chủ yếu và giải pháp phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững. 3. Giới hạn nghiên cứu - Luận án tập trung phân tích các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến phát triển du lịch và thực trạng phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận. - Lãnh thổ mà luận án nghiên cứu là tỉnh Bình Thuận. - Các tư liệu, số liệu được sử dụng trong nghiên cứu tập trung vào thời gian từ năm 2000 - 2010. - Bước đầu xây dựng hệ thống các tiêu chí đánh giá phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững kết hợp cả định lượng và định tính. 4. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Du lịch là một trong những ngành kinh tế tổng hợp đang được nhiều chuyên gia, nhà khoa học và các nhà quản lý quan tâm nghiên cứu. Trên thế giới, dưới góc độ địa lý du lịch, các nghiên cứu tập trung chủ yếu vào các hướng: phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu; đánh giá tài nguyên du lịch; tổ chức lãnh thổ du lịch; và gần đây, những nghiên cứu về phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững đang thu hút sự quan tâm của nhiều chuyên gia. “Đáng chú ý là những công trình của một số nhà địa lí cảnh quan của trường Đại học Tổng hợp Matxcơva đã tiến hành nghiên cứu các vùng thích hợp cho mục đích nghỉ dưỡng trên lãnh thổ Liên Xô (trước đây). Các nhà địa lí Anh, Mỹ và Canada cũng đã tiến hành đánh giá sử dụng tài nguyên thiên nhiên phục vụ mục đích giải trí du lịch” (Phạm Lê Thảo, luận án tiến sỹ “Tổ chức lãnh thổ du lịch Hòa Bình trên quan điểm phát triển bền vững”) [41]. Từ đầu những năm 1990 những nghiên cứu về phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững đã được tiến hành. Năm 1996, hưởng ứng Earth Summit, ngành du lịch toàn cầu đại diện bởi ba tổ chức quốc tế gồm Hội đồng Lữ hành Du lịch Thế giới (WTTC), Tổ chức Du lịch Thế giới (WTO) và Hội đồng Trái đất (Earth Council), đã ứng dụng những nguyên tắc của Agenda 21 vào du lịch, phối hợp xây dựng một chương trình hành động với tên gọi “Chương trình Nghị sự 21 về Du lịch: Hướng tới phát triển bền vững về môi trường”. Chương trình Nghị sự 21 về Du lịch đã nhấn mạnh sự cần thiết phải phối hợp hành động giữa các Chính phủ, ngành du lịch và các tổ chức phi Chính phủ trong việc phát triển du lịch theo hướng bền vững. [75] Ở Việt Nam, nghiên cứu về du lịch mới được đề cập nhiều vào những năm 1990, khi hoạt động du lịch dần dần trở nên khởi sắc. Một số công trình nghiên cứu đã đề cập những khía cạnh khác nhau của hoạt động du lịch như: Tổ chức lãnh thổ du lịch của Lê Thông, Nguyễn Minh Tuệ (1998) tổng quan cơ sở lý luận của tổ chức lãnh thổ du lịch, khái quát sự phân hóa lãnh thổ du lịch Việt Nam và giới thiệu các vùng du lịch Việt Nam; Năm 2000, cuốn Tài nguyên và môi trường du lịch Việt Nam do Phạm Trung Lương chủ biên đã hệ thống cơ sở lí luận và thực tiễn trong đánh giá tài nguyên và môi trường du lịch Việt Nam; Giáo trình Du lịch bền vững của Nguyễn Đình Hoè – Vũ Văn Hiếu (2001), tổng quan tác động nhiều mặt của hoạt động du lịch đối với môi trường, giới thiệu sơ lược về du lịch bền vững; Tổng quan du lịch (2002) và Quy hoạch du lịch những vấn đề lý luận và thực tiễn (2005) của Tiến sỹ Trần Văn Thông, Qui hoạch du lịch, Tài nguyên du lịch (2007) của Bùi Thị Hải Yến (chủ biên)… cung cấp những vấn đề lý luận và bức tranh chung về phát triển du lịch, tài nguyên du lịch Việt Nam; Địa lý du lịch do Nguyễn Minh Tuệ (chủ biên) và tập thể tác giả (2010) phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển du lịch, tổ chức lãnh thổ du lịch, các vùng du lịch Việt Nam. Và đặc biệt, các công trình khoa học của Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch về Cơ sở khoa học và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam, Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng Nam Trung Bộ và Nam Bộ đến năm 2020; của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, Quy hoạch phát triển kinh tế đảo Việt Nam đến năm 2020… đã xác định quan điểm, mục tiêu, những định hướng và giải pháp chính cho phát triển du lịch Việt Nam. Những công trình trên đã phân tích cơ sở lí luận cho phát triển du lịch, đánh giá tổng hợp tài nguyên phục vụ du lịch, dự báo nhu cầu chiến lược phát triển du lịch, đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội của phát triển du lịch, là những tài liệu quí giá cho quá trình nghiên cứu của luận án. Du lịch Bình Thuận tuy mới phát triển mạnh từ năm 1995 đến nay, nhưng đã có một số công trình nghiên cứu đáng kể như: Đề án phát triển du lịch sinh thái tỉnh Bình Thuận đã phân tích đánh giá hiện trạng, đề xuất định hướng và giải pháp bảo tồn và phát triển cảnh quan du lịch tỉnh Bình Thuận; Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận thời kỳ 2001 – 2010, Đề án đào tạo, bồi dưỡng, phát triển nguồn nhân lực du lịch Bình Thuận giai đoạn 2010 – 2015, định hướng đến năm 2020; Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030… là những tài liệu bổ ích cho quá trình nghiên cứu phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững. Tổng hợp tình hình nghiên cứu, có thể khái quát: - Du lịch đã được nhiều nhà khoa học, nhà quản lý trên thế giới và nước ta quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, những nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững mới chỉ được đầu tư từ những năm 1990 đến nay. Vì vậy, số lượng các công trình về lĩnh vực này chưa nhiều, phần lớn các nghiên cứu tập trung vận dụng lý thuyết và kinh nghiệm quốc tế vào điều kiện Việt Nam, phục vụ mục tiêu phát triển du lịch chung của quốc gia. - Việc nghiên cứu những vấn đề về phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững áp dụng cụ thể cho một tỉnh, đặc biệt là cho tỉnh Bình Thuận còn rất ít. 5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu 5.1. Các quan điểm nghiên cứu 5.1.1. Quan điểm phát triển bền vững Phát triển bền vững có tính chiến lược lâu dài, là mục tiêu, động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Phát triển bền vững đã trở thành đường lối, quan điểm của Đảng và chính sách của Nhà nước. Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp, vì vậy bản thân sự phát triển của du lịch đòi hỏi phải có sự phát triển bền vững chung của xã hội và ngược lại. Trọng tâm của phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững là phát triển cân bằng giữa các mục tiêu về kinh tế, xã hội, bảo tồn tài nguyên môi trường. Phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận phải gắn với bảo vệ và tôn tạo nguồn tài nguyên và môi trường. Các kế hoạch và cơ chế quản lí phải phù hợp với việc khai thác các giá trị thiên nhiên, nhân văn sao cho môi trường cảnh quan tự nhiên và các khu danh thắng không những ít bị xâm hại bởi các hoạt động phát triển du lịch mà còn được bảo tồn và tôn tạo tốt hơn. Quan điểm này được vận dụng vào luận án thông qua việc xây dựng cơ sở lí luận, đánh giá phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận và đề xuất các giải pháp phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững phải hướng tới phát triển cân đối, hài hòa giữa ba mặt của sự phát triển, đó là: phát triển kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trường. 5.1.2. Quan điểm hệ thống lãnh thỗ Quan điểm hệ thống lãnh thổ là một trong những quan điểm được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu du lịch. Nét đặc trưng quan trọng của hệ thống lãnh thổ du lịch là tính hoàn chỉnh về chức năng và về lãnh thổ. Phát triển du lịch ở bất kì một vùng hoặc lãnh thổ nào cũng phải đặt trong mối quan hệ chặt chẽ với hệ thống lãnh thổ du lịch toàn quốc, từ cấp quốc gia đến cấp vùng, địa phương, khu và điểm du lịch. Du lịch tỉnh Bình Thuận được coi như một bộ phận của các hệ thống du lịch có qui mô lớn hơn và cấp phân vị cao hơn là hệ thống du lịch Duyên hải Nam Trung Bộ và hệ thống du lịch cả nước. Du lịch tỉnh Bình Thuận với tư cách là một bộ phận của hệ thống cấp cao hơn phải vận động theo qui luật của toàn hệ thống và việc nghiên cứu đầy đủ các thuộc tính du lịch của hệ thống có giá trị thực tiễn để vận dụng vào tổ chức và kinh doanh du lịch. Quan điểm này được vận dụng vào luận án thông qua việc phân tích thực trạng và định hướng phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận phải phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển du lịch, phát triển kinh tế – xã hội nói chung ở phạm vi quốc gia, vùng và địa phương. 5.1.3. Quan điểm tổng hợp Quan điểm tổng hợp là một quan điểm quan trọng trong nghiên cứu du lịch. Nếu như quan điểm hệ thống giúp nhà nghiên cứu có ý thức đặt vấn đề nghiên cứu cụ thể của mình trong một hệ thống nhất định thì quan điểm tổng hợp sẽ chỉ đạo họ đặt nó trong mối liên hệ với các ngành khác. Hệ thống du lịch là một hệ thống mở phức tạp gồm có cấu trúc bên trong và cấu trúc bên ngoài, được tạo thành bởi nhiều thành tố tự nhiên, văn hóa, lịch sử, con người, có mối quan hệ qua lại mật thiết, gắn bó với nhau một cách hoàn chỉnh. Nghiên cứu, đánh giá phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận phải được nhìn nhận trong mối quan hệ tổng hợp giữa các mặt kinh tế, xã hội và môi trường. Quan điểm này được vận dụng vào luận án thông qua việc phân tích các tiềm năng và các tác động nhiều mặt đối với lãnh thổ du lịch tỉnh Bình Thuận. 5.1.4. Quan điểm lịch sử – viễn cảnh Mọi sự vật, hiện tượng đều có sự vận động, biến đổi hay phát triển theo quá trình của nó. Quan điểm này được vận dụng trong quá trình phân tích các giai đoạn chủ yếu của quá trình hình thành, phát triển hệ thống du lịch, các phân hệ cũng như xu hướng phát triển của hệ thống lãnh thổ. Bình Thuận là vùng đất có bề dày lịch sử, có nền văn hóa phát triển từ lâu đời. Trải qua lịch sử phát triển hàng ngàn năm với bao thăng trầm, đến nay vùng đất này vẫn còn giữ được những đặc điểm riêng biệt, đặc sắc về tự nhiên, về văn hóa và con người. Những đặc điểm này đã được khai thác cho phát triển kinh tế nói chung, cho du lịch nói riêng. Nghiên cứu quá khứ để có được những đánh giá đúng đắn hiện tại, phân tích nguồn gốc phát sinh, phát triển mới có cơ sở để đưa ra các dự báo về xu hướng phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận mang tính bền vững và hiệu quả. 5.2. Các phương pháp nghiên cứu 5.2.1. Phương pháp thu thập, thống kê và tổng hợp tài liệu Để có được những thông tin phong phú, chính xác, các tài liệu được thu thập từ nhiều lĩnh vực, nhiều nguồn khác nhau như: tài liệu lưu trữ quốc gia và trung ương, tài liệu của các cơ quan cấp tỉnh, của ngành du lịch và các tài liệu có liên quan. Các tài liệu luôn được bổ sung, cập nhật; được chọn lọc, thống kê và tổng hợp, liên kết các mặt, các bộ phận thông tin để tạo ra một hệ thống thông tin mới đầy đủ và sâu sắc là cơ sở quan trọng cho việc thực hiện các nghiên cứu trong luận án. Phương pháp thu thập, thống kê và tổng hợp tài liệu được thực hiện tốt là cơ sở quan trọng cho việc thực hiện các phương pháp khác đạt hiệu quả cao. 5.2.2. Phương pháp phân tích hệ thống Du lịch là ngành kinh tế tổng hợp có tính liên ngành, liên vùng và tính xã hội hóa sâu sắc. Phân tích hệ thống nhằm thấy rõ vai trò, mức độ ảnh hưởng của các yếu tố, các thành phần trong hệ thống tự nhiên, kinh tế - xã hội và môi trường đối với phát triển du lịch cũng như mối liên hệ giữa phát triển du lịch của địa phương trong hệ thống lãnh thổ du lịch của vùng và cả nước. 5.2.3. Phương pháp điều tra thực địa và điều tra xã hội học Điều tra thực địa là phương pháp truyền thống của địa lý học, được sử dụng rộng rãi trong địa lý du lịch nhằm tích lũy tài liệu thực tế về sự hình thành, phát triển và đặc điểm của tổ chức lãnh thổ du lịch. Các thông tin thu thập được qua điều tra xã hội học giúp các nhà nghiên cứu tổng hợp được các ý kiến, các quan điểm đa dạng từ du khách, cư dân, các nhà quản lý một cách khách quan mà quan sát của một người không thể có được. Trong quá trình nghiên cứu đề tài, phương pháp này luôn được coi trọng nhằm có được cái nhìn thực tế về phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận và những đặc trưng của lãnh thổ nghiên cứu. Các hoạt động chính trong khi tiến hành phương pháp này bao gồm quan sát, mô tả, điều tra, ghi chép, tham gia các buổi thuyết trình, hội thảo. 5.2.4. Phương pháp bản đồ Đây là phương pháp đặc thù của nghiên cứu địa lý nói chung và địa lý du lịch nói riêng. Phương pháp này được sử dụng từ khâu đầu tiên cho đến khâu cuối của quá trình tìm hiểu, khảo sát, nghiên cứu. Các mối liên hệ về thời gian, không gian, số lượng, chất lượng của các đối tượng địa lý du lịch được thể hiện trong luận án thật khó có thể diễn tả một cách ngắn gọn bằng lời nếu không có sự hỗ trợ của các bản đồ. 5.2.5. Phương pháp khai thác hệ thống thông tin địa lý (GIS) Đây là một trong những phương pháp đặc thù của địa lý. Phương pháp này được sử dụng trong việc xử lý, lưu trữ các dữ liệu và thiết kế các bản đồ phục vụ nội dung đề tài nghiên cứu. 5.2.6. Phương pháp chuyên gia Trong quá trình nghiên cứu, tác giả luôn tranh thủ ý kiến của các chuyên gia đầu ngành về du lịch, các nhà quản lý du lịch địa phương và cộng đồng sở tại về những định hướng phát triển và các quyết định mang tính khả thi. 5.2.7. Phương pháp dự báo Phương pháp dự báo là phương pháp quan trọng trong quá trình thực hiện đề tài. Phương pháp này được sử dụng trong quá trình phân tích để đề xuất các định hướng và dự báo các chỉ tiêu phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận. 6. Những đóng góp chủ yếu của luận án - Xây dựng cơ sở lý luận về phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững trên cơ sở tổng quan có chọn lọc những vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan. Đề xuất hệ thống các tiêu chí đánh giá mức độ bền vững của hoạt động du lịch. - Đánh giá những nhân tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững, chỉ ra được những thành tựu và những bất cập. - Đề xuất các định hướng chủ yếu và giải pháp phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững. 7. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chủ yếu của luận án được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lí luận và thực tiễn về phát triển du lịch trên quan điểm phát triển bền vững Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững Chương 3: Định hướng và một số giải pháp phát triển du lịch tỉnh Bình Thuận trên quan điểm phát triển bền vững CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH TRÊN QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG 1.1. Những vấn đề lí luận 1.1.1. Một số vấn đề lí luận về du lịch Du lịch Thủơ ban đầu, du lịch chỉ được hiểu đơn thuần là các chuyến đi xa khỏi nơi cư trú để thỏa mãn nhu cầu nâng cao hiểu biết về thế giới xung quanh. Theo Trần Đức Thanh trong cuốn Nhập môn khoa học du lịch, thuật ngữ du lịch trong ngôn ngữ nhiều nước bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp với ý nghĩa là đi một vòng. Thuật ngữ này được Latinh hóa thành tornus và sau đó thành tourisme (tiếng Pháp), tourism (tiếng Anh). Theo Robert Lanquar, từ tourist lần đầu tiên xuất hiện trong tiếng Anh vào khoảng năm 1800. Trong tiếng Việt, thuật ngữ tourism được dịch thông qua tiếng Hán. Du có nghĩa là đi chơi, lịch có nghĩa là từng trải. Tuy nhiên, người Trung Quốc gọi tourism là du lãm với nghĩa là đi chơi để nâng cao nhận thức. Azar người Thụy Sĩ nhận thấy Du lịch là một trong những hình thức di chuyển tạm thời từ một vùng này sang một vùng khác, từ một nước này sang một nước khác nếu không gắn với sự thay đổi nơi cư trú hay nơi làm việc. Các nhà kinh tế du lịch thuộc trường Đại học Kinh tế Praha mà đại diện là Mariot coi tất cả các hoạt động, tổ chức, kỹ thuật và kinh tế phục vụ các cuộc hành trình và lưu trú của con người ngoài nơi cư trú với nhiều mục đích ngoài mục đích kiếm việc làm và thăm viếng người thân là Du lịch. Tại hội nghị Liên hiệp Quốc về du lịch họp tại Roma – Italia (21/8 – 5/9/1963), các chuyên gia đưa ra định nghĩa: du lịch là tổng hợp các mối quan hệ, hiện tượng và các hoạt động kinh tế bắt nguồn từ các cuộc hành trình và lưu trú của cá nhân hay tập thể ở bên ngoài nơi ở thường xuyên của họ hay ngoài nước họ với mục đích hòa bình. Nơi họ đến lưu trú không phải là nơi làm việc của họ [40]. Ngày nay, người ta đã thống nhất rằng về cơ bản, tất cả các hoạt động di chuyển của con người ở trong hay ngoài nước trừ việc đi cư trú chính trị, tìm việc làm và xâm lược, đều mang ý nghĩa du lịch [60].