Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Môc lôc
Më ®Çu...................................................................................................................
Ch¬ng I - Ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM víi c¸c Tæng C«ng Ty........
I - Ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM.................................................................
1. Kh¸i niÖm, vai trß ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM..............................................
1.1. Kh¸i niÖm.............................................................................................................
1.2. Vai trß
2. Ph©n lo¹i c¸c kho¶n cho vay.....................................................................................
2.1. Theo thêi h¹n cho vay.........................................................................................
2.2. Theo lÜnh vùc ®Çu t..............................................................................................
2.3. Theo møc ®é ®¶m b¶o.........................................................................................
2.4. Theo ph¬ng ph¸p hoµn tr¶...............................................................................
2.5. Theo thµnh phÇn kinh tÕ...................................................................................
3. Néi dung chñ yÕu trong ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM..................................
3.1 T×m kiÕm vµ thÈm ®Þnh......................................................................................
3.2. Gi¶i ng©n, qu¶n lý mãn vay vµ thu nî.............................................................
3.3. Thanh lý hîp ®ång tÝn dông vµ lu gi÷ hå s¬ kh¸ch hµng...............................
4. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quy m« cho vay cña mét NHTM.................................
II - Tæng C«ng ty vµ ho¹t ®éng cho vay cña NHTM ®èi víi
c¸c Tæng C«ng ty................................................................................................
1. Tæng C«ng ty - m« h×nh DNNN míi ë ViÖt Nam....................................................
1.1. Hoµn c¶nh ra ®êi cña c¸cTæng C«ng ty ë níc ta............................................
1.2. §Þa vÞ ph¸p lý vµ tæ chøc mét Tæng C«ng ty...................................................
1.3. ChÕ ®é tµi chÝnh Tæng C«ng ty........................................................................
2.Ho¹t ®éng cho vay c¸c Tæng C«ng ty cña mét NHTM...........................................
2.1. C¸c ®Æc ®iÓm cña kh¸ch hµng cã ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng cho vay c¸c
Tæng C«ng ty............................................................................................................
2.2. Vai trß ho¹t ®éng cho vay c¸c Tæng C«ng ty cña c¸c ng©n hµng.................
Ch¬ng II - Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cho vay c¸c Tæng C«ng ty
t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng C«ng th¬ng viÖt nam...............................
I - Kh¸i qu¸t vÒ Së giao dÞch I - Ng©n hµng C«ng th¬ng ViÖt Nam......
1. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña Së giao dÞch..................................................................
1.1. Sù ra ®êi cña Së giao dÞch I- Ng©n hµng C«ng th¬ng ViÖt Nam...................
1.2. VÒ c¬ cÊu tæ chøc, ®iÒu hµnh vµ c¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña Së giao dÞch......
1.3. C¸c ®Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng cña Së giao dÞch
nãi chung, ho¹t ®éng cho vay nãi riªng..................................................................
2. KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña Së giao dÞch....................................................
2.1. Huy ®éng vèn.....................................................................................................
2.2. T×nh h×nh sö dông vèn......................................................................................
2.3 Ho¹t ®éng kinh doanh ®èi ngo¹i vµ thanh to¸n..............................................
II - Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cho vay vµ më réng cho vay c¸c Tæng
C«ng ty t¹i Së giao dÞch..................................................................................
1. KÕt qu¶ thu ®îc.........................................................................................................
2. C¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô .........................................................................................
2.1. T×m kiÕm, thÈm ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh cho vay..................................................
2.2. Gi¶i ng©n qu¶n lý, kiÓm so¸t mãn vay vµ thu nî...........................................
3. C¸c biÖn ph¸p Së giao dÞch ®· ¸p dông nh»m më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty.........
Ch¬ng III - Gi¶i ph¸p më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty t¹i Së
Giao dÞch.................................................................................................
I - §Þnh híng ho¹t ®éng cña Së giao dÞch trong thêi gian tíi víi
vÊn ®Ò më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty.................................................
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1. §Þnh híng, môc tiªu cña Së giao dÞch trong thêi gian tíi......................................
1.1. VÒ huy ®éng vèn................................................................................................
1.2. VÒ sö dông vèn..................................................................................................
1.3. VÒ kinh doanh ®èi ngo¹i vµ thanh to¸n..........................................................
2. VÊn ®Ò më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty.............................................................
II. Gi¶i ph¸p më réng cho vay c¸c Tæng c«ng ty......................................
1. Thùc hiÖn chiÕn lîc kh¸ch hµng híng vµo Tæng c«ng ty.......................................
1.1 §Ò ra ph¬ng híng thùc hiÖn chiÕn lîc kh¸ch hµng cña Ng©n hµng c«ng
th¬ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña Së giao dÞch.......................................................
1.2 T¨ng cêng c¸c mèi quan hÖ víi c¸c Tæng c«ng ty...........................................
2. Chñ ®éng tiÕp cËn c¸c ph¬ng ¸n, dù ¸n cña c¸c Tæng C«ng ty ®Ó cho vay...........
3. N©ng cao chÊt lîng thÈm ®Þnh tÝn dông vµ kiÓm so¸t kho¶n vay..........................
4. §¶m b¶o nguån huy ®éng ®¸p øng ®îc nhu cÇu vay vèn cña c¸c Tæng C«ng ty.............
5. Gi¶i quyÕt hµi hoµ mèi quan hÖ gi÷a Së giao dÞch víi c¸c c¬ quan, tæ chøc........
5.1. §èi víi Ng©n hµng C«ng th¬ng ViÖt Nam vµ c¸c chi nh¸nh Ng©n hµng
C«ng th¬ng b¹n........................................................................................................
5.2. §èi víi c¸c ng©n hµng kh¸c trªn ®Þa bµn........................................................
5.3. §èi víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng.........................................................................
III - KiÕn nghÞ...............................................................................................................
1. §èi víi Ng©n hµng C«ng th¬ng ViÖt Nam...............................................................
2. §èi víi NHNN ViÖt Nam..........................................................................................
3. VÒ phÝa ChÝnh phñ...................................................................................................
KÕt luËn..............................................................................................................................
Tµi liÖu tham kh¶o...........................................................................................................
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
më ®Çu
Më réng cho vay, t¨ng d nî lµnh m¹nh vµ n©ng cao thu nhËp ng©n
hµng lu«n lµ mét trong nh÷ng môc tiªu dµi h¹n cña mét ng©n hµng th ¬ng m¹i
(NHTM). §Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã, c¸c ng©n hµng ®· sö dông nhiÒu biÖn ph¸p,
nh»m vµo nhiÒu nhãm kh¸ch hµng. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c Tæng
C«ng ty Nhµ níc theo c¸c QuyÕt ®Þnh 90/ TTg vµ 91/TTg ë níc ta còng ®·
®îc c¸c NHTM tËp trung khai thac nh»m vµo môc tiªu trªn. Lµ nh÷ng doanh
nghiÖp Nhµ níc (DNNN) quy m« lín, ho¹t ®éng theo m« h×nh míi, c¸c Tæng
C«ng ty cã nh÷ng lîi thÕ c¨n b¶n víi t c¸ch lµ kh¸ch hµng cña mét ng©n
hµng. Më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty kh«ng chØ cã ý nghÜa víi viÖc kinh
doanh cña ng©n hµng, nã cßn gióp c¸c Tæng C«ng ty mau chãng æn ®Þnh,
ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh doanh, gãp phÇn thùc hiÖn chiÕn l îc ph¸t triÓn
kinh tÕ chung. Tuy vËy, ®iÒu nµy hoµn toµn kh«ng ®¬n gi¶n, bëi ng©n hµng
ph¶i kÕt hîp gi÷a më réng víi n©ng cao hiÖu qu¶ cho vay, trong ®iÒu kiÖn
c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t. H¬n n÷a c¸c Tæng C«ng ty ® îc thµnh lËp híng tíi m« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ ë níc ta trong nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng vµ
cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng mµ ®Ó më réng cho vay cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i
ph¸p phï hîp.
Qua thêi gian thùc tËp t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng C«ng th ¬ng
ViÖt Nam, thùc hiÖn kÕt hîp lý thuyÕt víi thùc tiÔn, em chän ®Ò tµi “Gi¶i
ph¸p nh»m më réng cho vay c¸c Tæng C«ng Ty t¹i Së giao dÞch I - ng©n
hµng c«ng th¬ng ViÖt Nam ”. Chuyªn ®Ò ®i tõ nh÷ng néi dung mang tÝnh lý
luËn trong ho¹t ®éng cho vay ®èi víi c¸c Tæng C«ng ty cña mét NHTM, tíi
c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn trong ho¹t ®éng Êy cña Së giao dÞch I ®Ó råi ® a ra
nh÷ng gi¶ ph¸p, kiÕn nghÞ cô thÓ nh»m më réng cho vay víi ®èi t îng trªn.
Nã lµ mét sù ®ãng gãp vµo viÖc nghiªn mét vÊn ®Ò ® îc ®Ò cËp nhiÒu trªn
b¸o chÝ nhng vÉn cßn Ýt ái díi quy m« mét ®Ò tµi nghiªn cøu. §Ó thùc hiÖn
®Ò tµi, ngêi viÕt ®· vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p l«gic - lÞch sö, so s¸nh thèng kª, chuÈn t¾c vµ thùc chøng trong ph©n tÝch vµ ® a ra c¸c kÕt luËn.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, chuyªn ®Ò gåm ba ch¬ng:
giao
- Ch¬ng I: Ho¹t ®éng cho vay cña mét NHTM ®èi víi c¸c
Tæng C«ng Ty
- Ch¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cho vay c¸c Tæng C«ng Ty t¹i Së
dÞch I
- Ch¬ng III : Gi¶i ph¸p më réng cho vay c¸c Tæng C«ng Ty t¹i Së
giao dÞch I
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy TrÇn §¨ng Kh©m cïng c¸c thÇy, c«
gi¶ng viªn khoa Ng©n hµng - Tµi chÝnh, §¹i häc KTQD, c« Vò Ngäc Liªn, c¸n
bé tÝn dông vµ c¸c c« chó anh chÞ c¸n bé t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng
C«ng th¬ng ViÖt Nam d· tËn t×nh gióp dì em hoµn thµnh ®Ò tµi.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch¬ng I
Ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM víi c¸c
Tæng C«ng Ty
Ch¬ng nµy tr×nh bµy nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng cho vay
(ho¹t ®éng cho vay) cu¶ c¸c NHTM , vÒ m« h×nh Tæng C«ng Ty (TCT) vµ
®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng cho vay c¸c TCT cu¶ c¸c NHTM. Môc tiªu cña ch¬ng nh»m t¹o c¬ së cña viÖc ®a ra c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m më réng
cho vay nh÷ng kh¸ch hµng vay t¹i Së giao dÞch I - Ng©n hµng c«ng th¬ng
ViÖt Nam.
I - Ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM
1. Kh¸i niÖm, vai trß ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM
1. 1. Kh¸i niÖm
Theo nghÜa th«ng thêng, cho vay lµ viÖc chuyÓn giao mét sè tiÒn hay
tµi s¶n nhÊt ®Þnh cho ngêi kh¸c sö dông víi ®iÒu kiÖn cã hoµn tr¶ l¹i. Kh¸i
niÖm phæ biÕn nµy ®îc dïng réng r·i trong ®êi sèng thêng ngµy, tõ nh÷ng
mãn tiÒn hay tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín cho tíi nh÷ng mãn tiÒn lín hay ®å vËt cã
gi¸ trÞ nhá. Víi kh¸i niÖm nµy, ho¹t ®éng cho vay hay quan hÖ vay mîn nãi
chung cã 2 ®Æc ®iÓm chÝnh lµ:
- Thø nhÊt trong quan hÖ Êy, chØ cã sù chuyÓn giao quyÒn sö dông
(tiÒn, tµi s¶n) mµ kh«ng cã sù chuyÓn giao quyÒn së h÷u c¸c tµi s¶n hay sè
tiÒn ®ã.
- Thø hai, ngêi cho vay ®îc hoµn tr¶ l¹i sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh
theo sù tho¶ thuËn gi÷a hai bªn ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay.
Ngêi cho vay cã nhËn ®îc mét kho¶n l·i nµo kh«ng còng phô thuéc
vµo sù tho¶ thuËn nµy, vµ trong ®êi sèng thêng ngµy kh«ng ph¶i bao giê ngêi cho vay còng lÊy l·i.
Cßn ®èi víi c¸c NHTM hay lµ c¸c tæ chøc tÝn dông (TCTD) nãi
chung th× cho vay lµ mét néi dung nghiÖp vô, ®ã lµ viÖc NHTM giao cho
kh¸ch hµng mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh víi ®iÒu
kiÖn lµ hä ph¶i hoµn tr¶ l¹i cïng víi mét kho¶n tiÒn vît tréi ®ãng vai trß lµ
tiÒn l·i. Nh vËy, ngoµi hai ®Æc ®iÓm võa nªu ®èi víi cho vay nãi chung, ho¹t
®éng cho vay cña c¸c NHTM cßn cã ®Æc trng thø ba lµ ngêi cho vay (c¸c
NHTM) lu«n ®ßi hái mét kho¶n tiÒn l·i ngoµi kho¶n tiÒn gèc mµ hä ®· cho
vay. Víi mét kho¶n vay mîn th«ng thêng, ngêi cho vay cã thÓ kh«ng ®ßi
hái mét kho¶n l·i nµo, ®iÒu nµy cã thÓ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng mèi quan hÖ c¸
nh©n, hoÆc ngêi cho vay kh«ng ph¶i lµ ngêi kinh doanh tiÒn,...; song ®èi víi
c¸c NHTM, bao giê hä còng ph¶i thu l·i, Ýt nhÊt lµ ph¶i ®ñ ®Ó tr¶ l·i cho ngêi göi tiÒn vµo ng©n hµng, bëi v× hä còng lµ nh÷ng ngêi kinh doanh v× môc
tiªu lîi nhuËn. ë ViÖt Nam, theo Quy chÕ cho vay ban hµnh kÌm QuyÕt
®Þnh 324/2001/ Q§ - NHNN1, th× cho vay lµ mét h×nh thøc cung cÊp tÝn
dông, theo ®ã TCTD giao cho kh¸ch hµng mét kho¶n tiÒn ®Ó sö dông vµo
môc ®Ých vµ thêi gian nhÊt ®Þnh theo tho¶ thuËn víi nguyªn t¾c cã hoµn tr¶
c¶ gèc lÉn l·i. Nh vËy, ta còng cÇn ph©n biÖt gi÷a cho vay vµ cÊp tÝn dông:
mét ng©n hµng cã thÓ cÊp cho kh¸ch hµng c¸c kho¶n tÝn dông b»ng c¸c
nghiÖp vô cho vay, cho thuª tµi chÝnh, b¶o l·nh ng©n hµng, tÝn dông chøng
tõ,... Cho vay chØ lµ mét h×nh thøc cÊp tÝn dông, song nã l¹i lµ mét h×nh
thøc chñ yÕu vµ quan träng nhÊt cña c¸c NHTM. Chóng ta sÏ thÊy râ ®iÒu
®ã qua ph©n tÝch vai trß cña ho¹t ®éng cho vay.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1.2. Vai trß
§èi víi b¶n th©n c¸c NHTM- nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh tiÒn
tÖ- cho vay lu«n lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt. Tríc hÕt, ®ã lµ ho¹t ®éng
®ãng gãp lín nhÊt vµo thu nhËp, vµ kho¶n môc cho vay lu«n chiÕm tû träng
cao nhÊt trong tæng tµi s¶n cña mét NHTM. ë Mü, c¸c kho¶n cho vay thêng chiÕm kho¶ng 60% tæng tµi s¶n cña c¸c NHTM vµ ®em vÒ tõ 65 - 70%
thu nhËp. Còng lu ý lµ ë Mü còng nh c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t
triÓn th× c¸c NHTM thêng thùc hiÖn rÊt nhiÒu nghiÖp vô, vµ tû träng thu vÒ
dÞch vô thêng lín h¬n rÊt nhiÒu so víi ë c¸c níc kÐm ph¸t triÓn kh¸c. Cßn ë
c¸c níc kÐm ph¸t triÓn h¬n nh ViÖt Nam ta, ho¹t ®éng cho vay cßn ®ãng
gãp nhiÒu h¬n trong tæng thu nhËp cña c¸c NHTM, ch¼ng h¹n víi Ng©n
hµng C«ng th¬ng ViÖt Nam lµ h¬n 90%, Ng©n hµng ngo¹i th¬ng lµ kho¶ng
80%. MÆt kh¸c, nÕu nh×n tõ gãc ®é lÞch sö, cho vay lµ mét trong nh÷ng ho¹t
®éng khëi thuû cña c¸c NHTM. Cïng víi c¸c nghiÖp vô b¶o qu¶n vµng b¹c
vµ c¸c ®å vËt quý gi¸, nh÷ng ngêi thî vµng, nguån gèc ®Çu tiªn cña c¸c
NHTM còng tiÕn hµnh cho vay b»ng vµng b¹c ®Ó kiÕm lêi bëi hä ph¸t hiÖn
ra r»ng ë mét thêi ®iÓm bÊt kú c¸c biªn lai tr×nh ®Ó rót vµng chØ chiÕm mét
tû lÖ nhá trong sè tiÒn vµng hä n¾m gi÷. Nguyªn lý nµy giê ®îc mang tªn
cña chÝnh nh÷ng ngêi ph¸t hiÖn ra nã, nguyªn lý “thî kim hoµn”, vµ nã cßn
®îc c¸c chñ ng©n hµng ¸p dông. Cho tíi ngµy nay, dï x· héi ®· ph¸t triÓn
víi nh÷ng bíc tiÕn nh¶y vät th× cho vay vÉn cø lµ mét trong ba ho¹t ®éng c¬
b¶n chøng tá sù tån t¹i cña mét NHTM, ®ã lµ nhËn tiÒn göi, cho vay vµ lµm
dÞch vô thanh to¸n.
NÕu nh cho vay lu«n lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña c¸c NHTM,
th× ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n nã còng gi÷ mét vÞ trÝ thiÕt yÕu
kh«ng kÐm. Cïng víi ho¹t ®éng nhËn tiÒn göi, c¸c ng©n hµng ®· “t¹o tiÒn”
qua cho vay nÒn kinh tÕ. C¸c lý thuyÕt ®· chØ ra phÇn lín c¸c kho¶n vay
ng©n hµng ®Òu t¹o ra c¸c kho¶n tiÒn göi ng©n hµng kh¸c, vµ nh vËy b»ng
c¸ch cÊp mét kho t¨ng khèi tiÒn tÖ ¶n vay, mét kho¶n tiÒn göi míi sÏ ®îc
t¹o ra ë mét ng©n hµng nµo ®ã vµ khèi tiÒn tÖ sÏ t¨ng lªn. Qu¸ tr×nh sÏ diÔn
ra theo chiÒu ngîc l¹i khi ng©n hµng thu nî. TÊt nhiªn, kh¶ n¨ng t¹o tiÒn
cña c¸c níc lµ kh«ng gièng nhau do tû lÖ dù tr÷ ë c¸c NHTM tõ lîng tiÒn
huy ®éng ®îc (gåm c¶ dù tr÷ b¾t buéc vµ dù tr÷ tù nguyÖn) vµ tû lÖ gi÷a
tiÒn trong d©n lµ kh¸c nhau, song trong mét trõng mùc nµo ®ã th× kh¶ n¨ng
Êy còng phô thuéc vµo kh¶ n¨ng t¨ng d nî cho vay cña hä. MÆt kh¸c, ho¹t
®éng cho vay cßn lµm gi¶m hÖ sè gi÷ tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ, bëi c¸c
chñ thÓ cã thÓ dÔ dµng vay ng©n hµng cho c¸c nhu cÇu chi tiªu, qua ®ã lµm.
C¸c t¸c ®éng trªn cña ho¹t ®éng cho vay tíi møc cung tiÒn ®îc cho bëi
c«ng thøc:
MS = m. H
m=
Trong ®ã: MS lµ møc cung tiÒn (M1)
H lµ tiÒn c¬ së
m lµ sè nh©n tiÒn tÖ
s lµ tû lÖ gi÷a tiÒn mÆt trong lu th«ng vµ tiÒn göi
r lµ tû lÖ dù tr÷ thùc tiÔn
ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM do ®ã gãp phÇn thùc hiÖn chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. L·i suÊt c¸c mãn vay thêng b¸m rÊt s¸t vµo møc l·i
suÊt chiÕt khÊu cña ng©n hµng Trung ¬ng cã t¸c dông chi phèi l·i suÊt thÞ trêng t¸c ®éng tíi c¸c chØ tiªu l¹m ph¸t, råi tíi c¸c biÕn sè vÜ m« kh¸c cña
nÒn kinh tÕ.
ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM còng t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn thµnh
c«ng c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ lín cña Nhµ níc. Nh chóng ta ®Òu biÕt trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i nµy, bªn c¹nh yÕu tè tù do cu¶ thÞ trêng, cu¶ “
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
bµn tay v« h×nh” chÝnhphñ còng ®ãng mét vai trß tÝch cùc trong c¸c qu¸
tr×nh kinh tÕ. Mét trong nh÷ng thÓ hiÖn cña nã lµ sù khuyÕn khÝch ®Çu t tõ
phÝa chÝnh phñ vµo mét sè lÜnh vùc hoÆc thµnh phÇn ®îc cho lµ cÇn thiÕt, vµ
mét trong sè c¸c u ®·i thêng ®îc ¸p dông lµ u ®·i vÒ tÝn dông. Ngoµi viÖc
trùc tiÕp cho vay díi h×nh thøc tÝn dông Nhµ níc, ChÝnh phñ cßn khuyÕn
khÝch c¸c NHTM ®Çu t vµo nh÷ng lÜnh vùc , nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ
mong muèn, ch¼ng h¹n viÖc Ng©n hµng Trung ¬ng §øc nhËn chiÕt khÊu c¸c
lo¹i chøng kho¸n cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· t¹o ®éng lùc ®Ó c¸c
ng©n hµng cho vay vèn kh¸ch hµng nµy m¹nh h¬n nhiÒu, thùc hiÖn ®îc môc
tiªu Nhµ níc ®Æt ra. §èi víi níc ta th× ®iÒu nµy cµng cã ý nghÜa bëi nã cßn
®¸p øng ®îc yªu cÇu cña mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN víi c¬
së kinh tÕ lµ vai trß chñ ®¹o cña c¸c DNNN. C¸c NHTM cã kh¶ n¨ng huy
®éng ®Ó ®Çu t tËp trung, träng ®iÓm, t¨ng quy m« cña c¸c doanh nghiÖp, c¶i
thiÖn kü thuËt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®ãng gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc; n©ng cao hiÖu qu¶ cña
nÒn s¶n xuÊt x· héi th«ng qua viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh
cña tõng doanh nghiÖp.
VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp, vèn vay ng©n hµng lµ mét nguån quan
träng, gãp phÇn h×nh thµnh mét c¬ cÊu vèn tèi u, qua ®ã n©ng cao hiÖu qu¶
kinh doanh. Ta hiÓu ng¾n gän c¬ cÊu vèn tèi ®a cña mét c«ng ty lµ c¬ cÊu
vèn lµm tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ thÞ trêng ( hay gi¸ c¶ cæ phiÕu) cña c«ng ty ®ã, vµ
víi c¬ cÊu vèn tèi u nµy th× chi phÝ vèn b×nh qu©n ®îc cho bëi c«ng thøc
sau ®©y lµ thÊp nhÊt:
WACC = Wd. Kd (1- t) + Wp + WsKs
Trong ®ã
- WACC lµ chi phÝ vèn b×nh qu©n
- Wd, Wp, Ws lÇn lît lµ tû träng cña nî vay, vèn huy ®éng tõ cæ
phiÕu u ®·i vµ cæ phiÕu thêng (hay lîi nhuËn gi÷ l¹i). Vèn vay cã t¸c dông
khuyÕch ®¹i lîi nhuËn qua ®ßn c©n nî: DFL = . §ßn c©n nî DFL chÝnh lµ
thay ®æi cña thu nhËp cña mçi cæ phiÕu thêng thay ®æi 1% cña lîi nhuËn
ho¹t ®éng ( EBIT); lµ l·i suÊt tiÒn vay (R) lµ mét lo¹i chi phÝ hîp lý ®îc trõ
ra khái lîi nhuËn ho¹t ®éng khi tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. Do vËy,
theo c«ng thøc tÝnh chi phÝ vèn b×nh qu©n, doanh nghiÖp chØ ph¶i thùc chÞu
møc l·i suÊt (1 - t), trong ®ã Kd lµ l·i suÊt tiÒn vay vµ t lµ thuÕ suÊt thuÕ thu
nhËp. Tuy vËy, kh«ng ph¶i doanh nghiÖp sÏ dïng toµn bé vèn vay ®Ó tµi trî
cho ho¹t ®éng cña m×nh, bëi thêng th× ®Õn mét giíi h¹n nµo ®ã, c¸c ng©n
hµng sÏ ®ßi hái l·i suÊt cao h¬n ®Ó bï ®¾p møc rñi ro t¨ng lªn mµ hä ph¶i
g¸nh chÞu; H¬n n÷a cµng sö dông nhiÒu nî vay th× quyÒn tù chñ kinh doanh
cña doanh nghiÖp cµng bÞ ¶nh hëng. Nh vËy, c¸c doanh nghiÖp sÏ c©n nh¾c
mét tû lÖ vèn vay hîp lý ®Ó cã mét c¬ cÊu vèn tèi u, vµ c¸c NHTM ®· gióp c¸c
doanh nghiÖp t×m ra mét c¬ cÊu vèn cã chi phÝ rÎ nhÊt. Trong ®iÒu kiÖn mét nÒn
kinh tÕ mµ hÖ thèng thÞ trêng cßn cha hoµn chØnh nh ë ViÖt Nam ta, viÖc huy
®éng vèn b»ng ph¸t hµnh cæ phiÕu. tr¸i phiÕu rÊt khã kh¨n, vµ h¬n n÷a phÇn lín
c¸c doanh nghiÖp níc ta hiÖn nay kh«ng ph¶i lµ c«ng ty cæ phÇn, th× nguån vèn
vay NHTM l¹i cµng chiÕm mét tû lÖ lín trong tæng nguån huy ®éng cña doanh
nghiÖp.
Nhng ®Ó ®îc mét ng©n hµng cho vay, c¸c doanh nghiÖp l¹i ph¶i cã
nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Mét ®iÒu kiÖn thêng thÊy lµ c¸c doanh nghiÖp
ph¶i gi¶i tr×nh t×nh h×nh tµi chÝnh ®îc thÓ hiÖn qua sæ s¸ch kÕ to¸n, c¸c b¸o
c¸o tµi chÝnh, ®Þnh kú chuyÓn cho ng©n hµng c¸c tµi liÖu thÓ hiÖn ho¹t ®éng
kinh doanh vµ sö dông vèn vay. ChÝnh bëi vËy nã t¹o ra søc Ðp ®èi víi c¸c
doanh nghiÖp trong viÖc thùc hiÖn h¹ch toan kinh doanh, gãp phÇn qu¶n lý
gi¸m s¸t nÒn kinh tÕ, lµnh m¹nh ho¸ m«i trêng kinh doanh. Sù s½n cã cña
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
c¸c kho¶n cho vay khiÕn c¸c doanh nghiÖp an t©m h¬n vÒ vèn lu ®éng, cã
kh¶ n¨ng ®Çu t nhiÒu h¬n vµo hµng dù tr÷ nÕu thÊy cã lîi mµ vèn lu ®éng tù
cã cña hä kh«ng ®¸p øng næi. C¸c kho¶n cho vay l·i dµi h¹n cña ng©n hµng
l¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ®Çu t vµo tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu t vµo s¶n
xuÊt, c¶i tiÕn c«ng nghÖ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt. Vµ dï lµ cho vay theo
h×nh thøc nµo th× l·i suÊt vèn vay cïng sù kiÓm tra gi¸m s¸t ng©n hµng thóc
®©û c¸c doanh nghiÖp qu¶n lý vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ ®Ó cã l·i hoµn tr¶
®îc nî ng©n hµng, t¹o uy tÝn ®Ó tiÕp tôc vay vèn ng©n hµng.
Nãi tãm l¹i, cho vay lµ mét ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c NHTM , qua
®ã c¸c NHTM gãp phÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, cung cÊp
mét trong nh÷ng nguån vèn chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp , tõ ®ã n©ng cao
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp còng nh cña toµn bé
nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ cña Nhµ níc.
2. Ph©n lo¹i c¸c kho¶n cho vay:
Tuú theo c¸c tiªu thøc ph©n lo¹i chóng ta cã c¸c lo¹i cho vay kh¸c nhau:
2.1. Theo thêi h¹n cho vay
Theo tiªu thøc nµy, ngêi ta chia c¸c kho¶n cho vay thµnh cho vay
ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. MÆc dï hÇu hÕt c¸c níc ®Òu thèng nhÊt vÒ
®iÒu nµy, nhng thêi gian cô thÓ ®îc quy ®Þnh cho tõng lo¹i l¹i kh«ng hoµn
toµn ®ång nhÊt. ë c¸c níc ph¬ng T©y ngêi ta cho vay ng¾n h¹n cã thêi h¹n
nhá h¬n 1 n¨m; c¸c kho¶n cho vay trung h¹n cã thêi h¹n tõ trªn 1 n¨m tíi 7
n¨m; c¸c mãn cho vay dµi h¹n cã kú h¹n dµi h¬n. Tuy vËy còng cã nhiÒu
kho¶n cho vay cã thêi h¹n tíi 10 n¨m (nh cho vay tiªu dïng) vÉn ®îc coi lµ
cho vay trung h¹n. Cßn ë ViÖt Nam hiÖn nay, theo quy chÕ cho vay th× cho
vay ng¾n h¹n còng cã thêi h¹n ®Õn 1 n¨m; cho vay trung h¹n cã thÓ tíi 5
n¨m; cho vay dµi h¹n cã thêi gian tõ 5 n¨m trë lªn nhng kh«ng qu¸ thêi h¹n
ho¹t ®éng cßn l¹i theo quyÕt ®Þnh thµnh lËp hoÆc giÊy phÐp thµnh lËp ®èi
víi ph¸p nh©n, kh«ng qu¸ 15 n¨m víi cho vay c¸c dù ¸n phôc vô ®êi sèng.
VËy còng lµ mét quy ®Þnh míi v× tríc ®©y (tríc khi cã quyÕt ®Þnh
200/QDNN1 ngµy 28/6/2000 ) chóng ta coi cho vay trung h¹n cã thêi h¹n
tõ 1 - 3 n¨m, vµ cho vay dµi h¹n tíi 3- 5 n¨m. TÊt nhiªn ®©y chØ lµ sù kh¸c
nhau do quy íc, nhng nã cã t¸c ®éng lín tíi ho¹t ®éng cho vay, bëi v× ®iÒu
®ã ®i kÌm víi sù qu¶n lý cña NHNN.
Ph©n lo¹i c¸c mãn vay theo thêi h¹n lµ phæ biÕn cña mäi NHTM. Hä
sÏ c¨n cø vµo ®èi tîng cho vay mµ quyÕt ®Þnh lo¹i cho vay cho phï hîp
(thuéc lo¹i ng¾n h¹n, trung h¹n hay dµi h¹n, vµ thêi h¹n cô thÓ), tõ ®ã mµ
¸p dông c¸c ph¬ng thøc kiÓm tra, kiÓm so¸t mãn vay phï hîp. Víi c¸ch
ph©n lo¹i nµy, c¸c ng©n hµng sÏ x©y dùng mét c¬ cÊu hîp lý c¸c kho¶n cho
vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n, tõ ®ã t¹o ra c¬ cÊu kú h¹n tèi u cña tµi s¶n, phï
hîp víi kú h¹n cña nguån vèn huy ®éng, kÕt hîp tèt nhÊt gi÷a kh¶ n¨ng
sinh lêi vµ kh¶ n¨ng thanh kho¶n. Ngîc l¹i, còng c¨n cø vµo nhu cÇu vay
vèn cña kh¸ch hµng vÒ c¸c mãn vay ng¾n h¹n, trung h¹n hay dµi h¹n mµ
ng©n hµng lËp kÕ ho¹ch huy ®éng sao cho tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®ã.
2.2. Theo lÜnh vùc ®Çu t
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy ta cã thÓ chia c¸c kho¶n cho vay thµnh:
- Cho vay th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp
- Cho vay bÊt ®éng s¶n
- Cho vay n«ng nghiÖp
- Cho vay c¸ nh©n
- Cho vay kh¸c
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tuú theo ®iÒu kiÖn vµ yªu cÇu qu¶n lý ta cã thÓ chia nhá h¬n n÷a c¸c
lÜnh vùc trªn ®Ó ®îc c¸c lo¹i cho vay víi lÜnh vùc hÑp h¬n. Ph©n lo¹i c¸c
mãn vay theo lÜnh vùc rÊt cã ý nghÜa trong viÖc kÕt hîp gi÷a ®a d¹ng ho¸ ®Ó
gi¶m rñi ro víi chuyªn m«n ho¸ ë møc ®é phï hîp. C¸c NHTM thêng dùa
vµo c¸c lîi thÕ cña m×nh (lîi thÕ vÒ vÞ trÝ, vÒ trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ, vÒ
quy m«. vÒ ®éi ngò c¸n bé,...) ®Ó chuyªn m«n ho¸ vµo mét hay mét sè lÜnh
vùc nh»m khai th¸c triÖt ®Ó c¸c lîi thÕ Êy, dù b¸o tèt vÒ ®éng th¸i c¸c ngµnh
m×nh cho vay, kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ®óng h¹n c¸c kho¶n vay cña kh¸ch hµng...
Tuy vËy xu híng cña thÕ giíi hiÖn nay vÉn lµ híng tíi c¸c ng©n hµng ®a
n¨ng, trong ®ã sù chuyªn m«n ho¸ diÔn ra ë cÊp ®é c¸c phßng ban hay bé
phËn cña ng©n hµng. B»ng c¸ch chia c¸c kh¸ch hµng vay ra c¸c lÜnh vùc
kh¸c nhau, ng©n hµng cã thÓ theo dâi ®éng th¸i cña nÒn kinh tÕ vµ tõng lÜnh
vùc ®Ó më réng cho vay vµo lÜnh vùc nµy hay rót bít vèn khái lÜnh vùc kia.
Ch¼ng h¹n khi thÞ trêng bÊt ®éng s¶n suy gi¶m ë c¸c níc §«ng Nam ¸ vµ
ViÖt Nam th× c¸c ng©n hµng ph¶i cã híng thu hÑp ®Çu t vµo ®èi tîng nµy ®Ó
chuyÓn sang cho vay c¸c ®èi tîng kh¸c cã hiÖu qu¶ h¬n. MÆt kh¸c trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, ChÝnh phñ còng thêng cã
nh÷ng u ®·i víi nh÷ng lÜnh vùc nhÊt ®Þnh. §©y còng lµ nh÷ng mèi quan t©m
thêng xuyªn cña c¸c NHTM.
2.3. Theo møc ®é ®¶m b¶o.
C¸c ng©n hµng cã thÓ cho vay cã hay kh«ng cã ®¶m b¶o tuú theo tÝn
nhiÖm còng nh ®é rñi ro cña ph¬ng ¸n xin vay vèn. Tõ ®¶m b¶o cña kh¸ch
hµng ë ®©y chØ ®îc hiÓu theo nghÜa hÑp lµ ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n thÕ chÊp,
cÇm cè hay b¶o l·nh cña bªn thø ba. C¸c ®¶m b¶o nµy cã môc ®Ých gi¶m
bít rñi ro mÊt m¸t trong trêng hîp ngêi vay kh«ng tr¶ ®îc nî hay kh«ng
muèn tr¶ nî khi ®¸o h¹n. C¸c tµi s¶n ®îc ®em ra thÕ chÊp thêng lµ c¸c bÊt
®éng s¶n trong khi Êy c¸c tµi s¶n ®îc cÇm cè l¹i lµ nh÷ng ®éng s¶n nhá
chøng kho¸n vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c, vËt t, ... Yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi c¸c
tµi s¶n ®em ra cÇm cè, thÕ chÊp lµ chóng ph¶i cã tÝnh thÞ trêng, tøc lµ cã
kh¶ n¨ng thanh lý ®îc. Thêng th× c¸c ng©n hµng cho vay díi møc gi¸ trÞ
thanh lý cña c¸c tµi s¶n ®¶m b¶o bëi khi mµ gi¸ trÞ c¸c tµi s¶n Êy cßn lín
h¬n gÝa trÞ cña mãn vay th× kh¸ch hµng cßn cã ®éng lùc tr¶ nî. ë ViÖt Nam
c¸c ng©n hµng cã thÓ cho vay tíi 70 - 75% gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp hoÆc tíi
90% gi¸ trÞ c¸c sè tiÕt kiÖm cÇm cè. Tuy vËy còng cÇn kh¼ng ®Þnh môc ®Ých
cña c¸c ®¶m b¶o trªn lµ t¹o ®éng lùc buéc kh¸ch hµng tr¶ nî chø ch¼ng
ng©n hµng nµo muèn thanh lý nh÷ng tµi s¶n ®¶m b¶o Êy ®Î bï ®¾p cho
ng÷ng mãn cho vay kh«ng thÓ thu håi.
Trêng hîp kh¸ch hµng cã tÝn nhiÖm, cã t×nh h×nh tµi chÝnh v÷ng
m¹nh vµ lîi nhuËn cã ®îc tõ dù ¸n sÏ cho vay lµ kh¶ quan th× ng©n hµng cã
thÓ cho vay kh«ng cÇn ®¶m b¶o, ®iÒu mµ c¸c së ViÖt Nam ta gäi lµ cho vay
tÝn chÊp. §iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao nhiÒu ng©n hµng cÊp nh÷ng kho¶n cho
vay lín nhÊt l¹i kh«ng cÇn ®¶m b¶o. §ã lµ c¸c kho¶n cho vay nh÷ng kh¸ch
hµng chñ yÕu, nh÷ng c«ng ty cã quan hÖ thêng xuyªn víi ng©n hµng, cã
t×nh h×nh tµi chÝnh v÷ng m¹nh víi lîi nhuËn t¬ng ®èi æn ®Þnh bëi hÖ thèng
qu¶n lý cã hiÖu qu¶ vµ c¸c s¶n phÈm dÞch vô ®îc thÞ trêng s½n sµng chÊp
nhËn. Trêng hîp nµy Ýt nhiÒu t¬ng tù viÖc cho vay c¸c tæng c«ng ty ë níc ta
hiÖn nay. Chóng ta sÏ trë l¹i vÊn ®Ò nµy ë c¸c phÇn sau. Nh vËy, ®Ó quyÕt
®Þnh mãn vay lµ cã ®¶m b¶o hay kh«ng cã ®¶m b¶o c¸c ng©n hµng ph¶i dùa
vµo nh÷ng yÕu tè nhÊt ®Þnh nh ®· ph©n tÝch.
2.4. Theo ph¬ng ph¸p hoµn tr¶
C¸c kho¶n cho vay cßn cã thÓ ®îc hoµn tr¶ mét lÇn hay tr¶ gãp. Cho
vay hoµn tr¶ mét lÇn th× kho¶n tiÒn vay ®îc hoµn tr¶ toµn bé mét lÇn vµo
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thêi gian ®¸o h¹n theo hîp ®ång tÝn dông, l·i suÊt cã thÓ ®îc tr¶ theo nh÷ng
thêi h¹n nhÊt ®Þnh (ch¼ng h¹n theo th¸ng, theo quý hay n¨m). Trong khi Êy,
cho vay tr¶ gãp ®ßi hái viÖc hoµn tr¶ theo ®Þnh kú theo nguyªn t¾c tr¶ dÇn
trong suèt thêi gian thùc hiÖn hîp ®ång. c¸c kho¶n tr¶ nî cã thÓ b»ng nhau
(tr¶ theo niªn kim cè ®Þnh) hoÆc kh«ng b»ng nhau tuú theo tho¶ thuËn.
Th«ng thêng c¸c ng©n hµng ¸p dông ph¬ng thøc tr¶ gãp víi c¸c kho¶n cho
vay trung dµi h¹n (TDH) ®Ó ®©ïu t vµo c¸c dù ¸n më réng s¶n xuÊt kinh
doanh hay ®Çu t míi, hay ®Çu t vµo bÊt ®éng s¶n cßn c¸c kho¶n cho vay
hoµn tr¶ mét lÇn l¹i thêng ®îc ¸p dông víi cho ng¾n h¹n h¬n. theo quy chÕ
cho vay hiÖn nay, c¸c kho¶n cho vay ng¾n h¹n ®îc cÊp hai h×nh thøc lµ cho
vay theo mãn vµ theo h¹n møc tÝh dông.
2.5. Theo thµnh phÇn kinh tÕ
Ta còng cã thÓ ph©n c¸c kho¶n cho vay ra thµnh cho vay DNNN vµ
cho vay ngoµi quèc doanh. §©y lµ c¸ch ph©n lo¹i kh«ng ®îc nhÊn m¹nh
trong c¸c nÒn kinh tÕ TBCN nhng ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta nã l¹i rÊt cã ý nghÜa thùc tiÔn. Kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai
trß chñ ®¹o; nhµ níc cã chÝnh s¸ch kh¸c nhau víi tõng khu vùc kinh tÕ
ch¼ng h¹n viÖc quy ®Þnh c¸c DNNN kh«ng cÇn ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp khi
vay vèn t¹i c¸c NHTMQD, c¸c u tiªn vµ h¹n chÕ kh¸c liªn quan tíi më
réng hay thu hÑp tÝn dông ng©n hµng tíi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi chung.
MÆt kh¸c mçi thµnh phÇn kinh tÕ l¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt, vµ poh¶i
nãi mét c¸ch c«ng b»ng lµ ng©n hµng sÏ cã th¸i ®é øng xö kh¸c nhau trong
ho¹t ®éng cho vay c¸c chñ thÓ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. §©y
còng lµ ®iÒu hîp lý. Lu ý lµ trong c¸ch ph©n lo¹i nµy ta còng cã thÓ ph©n
chia chi tiÕt h¬n n÷a, ch¼ng h¹n ®èi víi cho vay ngoµi quèc doanh, cho vay
c¸ nh©n; cho vay c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn; cho vay
doanh nghiÖp t nh©n; cho vay vèn ®Çu t níc ngoµi. §èi víi cho vay DNNN,
bao gåm cho vay c¸c DNNN ®éc lËp vµ cho vay c¸c Tæng c«ng ty vµ thµnh
viªn cña chóng. §Ò tµi nµy sÏ tËp trung vµo vÊn ®Ò më réng cho vay c¸c
Tæng c«ng ty, mét lo¹i h×nh DNNN quy m« lín.
Trªn ®©y lµ mét sè c¸ch ph©n lo¹i c¸c kho¶n cho vay, vµ chóng cßn
cã thÓ cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kh¸c n÷a theo tõng yªu cÇu qu¶n lý. Mçi
c¸ch ph©n lo¹i dùa trªn mét tiªu thøc nhÊt ®Þnh do vËy cã nh÷ng ý nghÜa
riªng. C¸c NHTM trªn thùc tÕ sÏ thêng ¸p dông nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i ®ång
thêi nh»m ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt trong ho¹t ®éng cho vay còng nh ho¹t ®éng cña
toµn ng©n hµng. TiÕp sau ®©y ta ®i xem xÐt néi dung chñ yÕu trong ho¹t
®éng cho vay cña c¸c NHTM.
3. Néi dung chñ yÕu trong ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM
§èi víi mét NHTM, muèn cho vay nÒn kinh tÕ th× tríc hÕt nã ph¶i cã
mét chÝnh s¸ch cho vay n»m trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh doanh cña nã.
§iÒu nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt bëi mÆc dï c¸c NHTM ho¹t ®éng trong mét
hµnh lang hÑp cña c¸c quy ®Þnh qu¶n lý cña NHTW vµ chÝnh phñ, nhng c¸c
luËt lÖ vµ quy ®Þnh Êy vÉn kh«ng ®¶m b¶o ch¾c ch¾n r»ng ho¹t ®éng cho
vay cña ng©n hµng lµ an toµn lµnh m¹nh vµ cã lîi cho ng©n hµng. C¸c quy
®Þnh Êy còng kh«ng thÓ chØ ra c¸c vÊn ®Ò cô thÓ khi tiÕn hµnh cho vay nh sè
tiÒn, kú h¹n, ph¬ng thøc cho vay. . . . mµ ®iÒu ®ã ®îc quyÕt ®Þnh thÕ nµo
ph¶i do chÝnh ng©n hµng dùa theo c¸c giíi h¹n trªn. Do vËy cÇn ph¶i cã mét
chÝnh s¸ch cho vay râ rµng ®Ó x¸c ®Þnh ph¬ng híng sö dông vèn ®îc h×nh
thµnh tõ nh÷ng cæ ®«ng vµ ngêi göi tiÒn. ChÝnh s¸ch cho vay cña ng©n hµng
sÏ ®ãng vai trß híng dÉn ®èi víi c¸n bé tÝn dông (CBTD), ®¬n gi¶n ho¸ vµ
thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh, ®ång thêi h×nh thµnh mét møc ®é
®ång nhÊt trong ho¹t ®éng cho vay. §Ó lµm ®îc ®iÒu Êy, chÝnh s¸ch cho vay
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cña ng©n hµng sÏ bao gåm c¸c néi dung tõ chiÕn lîc cña ng©n hµng trong
ho¹t ®éng cho vay (môc tiªu, nguyªn t¾c u tiªn,....); chÕ ®é, thÓ lÖ tÝn dông;
ph¬ng ph¸p thÈm ®Þnh tÝn dông, hå s¬ vay nî; tæ chøc kiÓm tra, qu¶n lý viÖc
thùc hiÖn c¸c hîp ®ång tÝn dông. Thùc tiÔn ®· chØ ra rñi ro ng©n hµng sÏ t¨ng
lªn nÕu nã kh«ng cã chÝnh s¸ch cho vay, hoÆc nÕu cã nhng kh«ng triÓn khai
®Õn toµn bé nh÷ng ngêi thùc hiÖn, hoÆc nÕu chÝnh s¸ch cho vay Êy kh«ng
®ång bé. ViÖc thùc hiÖn cho vay sÏ lµ viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch cho vay vµo
ho¹t ®éng thùc tiÔn. Díi ®©y lµ c¸c bíc mµ ng©n hµng thêng tr¶i qua khi cho
vay mét kh¸ch hµng. (ë ®©y do yªu cÇu cña vÊn ®Ò nghiªn cøu, ngêi viÕt sÏ
nhÊn m¹nh vµo c¸c kh¸ch hµng lµ tæ chøc kinh tÕ (TCKT) )
3.1 T×m kiÕm vµ thÈm ®Þnh
C¸c ng©n hµng cã thÓ cã ®îc yªu cÇu vay vèn do kh¸ch hµng ®a tíi
hoÆc chñ ®éng t×m ®Õn víi c¸c kh¸ch hµng cã nhu cÇu ®Ó ®Ò nghÞ phôc vô.
Khi ®· cã yªu cÇu xin vay vèn, ®iÒu ®Çu tiªn CBTD ph¶i lµm lµ híng dÉn
kh¸ch hµng vÒ thñ tôc vµ ®iu kiÖn ®îc xin vay vèn. NÕu kh¸ch hµng ®·
nhÊt trÝ víi c¸c ®iÒu kiÖn vµ thñ tôc Êy th× CBTD híng dÉn hä lËp hå s¬ vay
vèn ®Ó ng©n hµng chÝnh thøc nghiªn cøu, thÈm ®Þnh. Môc ®Ých cña thÈm
®Þnh tÝn dông lµ x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vµ ý muèn cña ngêi vay trong viÖc hoµn
tr¶ tiÒn vay phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång tÝn dông, (hay lµ íc lîng rñi ro kh«ng hoµn tr¶), tõ ®ã ®a ra quyÕt ®Þnh cho vay hay tõ chèi, vµ
nÕu cho ay th× cho vay bao nhiªu ? Víi kú h¹n vµ l·i suÊt nµo? Ph¬ng thøc
cho vay. . . . Khi tiÕn hµng©n hµng thÈm ®Þnh, ng©n hµng ph¶i tr¶ lêi cho
hai lo¹i c©u hái lín lµ ph¶i thÈm ®Þnh c¸i g×, thÈm ®Þnh c¸c yÕu tè nµo vµ
c¸c nguån th«ng tin lÊy tõ ®©u. Chóng ta sÏ ®i vµo xem xÐt c¸ch tr¶ lêi víi
mçi lo¹i c©u hái trªn.
Tr¶ lêi c©u hái thÈm ®Þnh c¸i g× ? C¸c ng©n hµng l¹i thêng chia ra
thµnh thÈm ®Þnh c¸c yÕu tè vÒ b¶n th©n kh¸ch hµng vµ thÈm ®Þnh vÒ ph¬ng
¸n, dù ¸n xin vay vèn. Khi thÈm ®Þnh c¸c yÕu tè vÒ b¶n th©n kh¸ch hµng ,
c¸c ng©n hµng thêng vËn dông 5 ch÷ C cña Mü hay 5 ch÷ M cña NhËt B¶n
trong c¸c ph©n tÝch. Tùu trung l¹i chóng bao gåm:
N¨ng lùc vay nî: C¸c ng©n hµng quan t©m tríc tiªn ®Õn n¨ng lùc
ph¸p lý vµ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù cña kh¸ch hµng. Lµ kh¸ch hµng c¸ nh©n
hä ph¶i lµ nh÷ng c«ng d©n ®Õn tuæi trëng thµnh nÕu kh«ng hä ph¶i ®îc cha
mÑ hay ngêi gi¸m hé b¶o l·nh vµ cïng ký vµo ®¬n xin vay tiÒn. §èi víi c¸c
TCKT, ng©n hµng xem xÐt xem nã cã ®ñ t c¸ch ph¸p nh©n kh«ng, c¸c giÊy
tê x¸c minh t c¸ch Êy, tÝnh ®éc lËp vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong ®a ra c¸c
quyÕt ®Þnh cña nã thÕ nµo ? ; ai lµ ngêi cã thÈm quyÒn ®¹i diÖn cho c«ng ty
trong quan hÖ vay mîn ? §©y lµ nh÷ng yÕu tè mµ b¾t buéc ng©n hµng ph¶i
xem xÐt.
Hai lµ uy tÝn cña kh¸ch hµng : Uy tÝn ë ®©y kh«ng chØ trong quan hÖ
cña kh¸ch hµng víi ng©n hµng, mµ cßn trong c¸c quan hÖ tÝn dông còng nh
kinh tÕ víi c¸c ng©n hµng vµ ®èi t¸c kh¸c. LÞch sö c¸c mèi quan hÖ nµy cña
kh¸ch hµng trong ®ã cã viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång tÝn dông thêng rÊt cã
gi¸ trÞ khi ®¸nh gi¸ uy tÝn cña hä. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i lóc nµo ng©n hµng
còng n¾m ®îc râ rµng c¸c yÕu tè nµy mµ cßn ph¶i ph¸n ®o¸n sù s½n lßng tr¶
nî còng nh sù cè g¾ng thùc hiÖn hîp ®ång tÝn dông. TÊt nhiªn còng cÇn
nhËn thøc r»ng kh«ng ph¶i bao giê mét kh¸ch hµng cã uy tÝn trong viÖc vay
mîn ë qu¸ khø cïng ch¾c ch¾n thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c hîp ®ång tÝn dông. Cã
®iÒu lµ trong trêng hîp hä kh«ng lµm nh vËy, uy tÝn bao l©u g©y dùng cña
hä sÏ bÞ ¶nh hëng, vµ ®©y còng lµ mét c¸i g× ®ã kh¸ch hµng c©n nh¾c.
Ba lµ n¨ng lùc tµi chÝnh cña kh¸ch hµng: ë ®©y, c¸c NHTM sÏ x¸c
®Þnh vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp xin vay, vµ hä sÏ kh«ng bao giê cÊp
mét mãn vay nµo do doanh nghiÖp nÕu kh«ng ®îc ®¶m b¶o b»ng vèn kinh
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
doanh. Vèn kinh doanh lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn ®o lêng søc m¹nh tµi
chÝnh cña kh¸ch hµng, vµ còng lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi khèi lîng tÝn
dông mµ ng©n hµng s½n lßng cung cÊp. C¸c ng©n hµng cßn ph¶i xem xÐt
kh¶ n¨ng ®éc lËp, tù chñ tµi chÝnh trong kinh doanh, kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ
hoµn tr¶ nî cña ngêi vay. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n tÝch c¸c
chØ tiªu ®Æc trng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nh tû lÖ thanh to¸n nhanh; tû lÖ
thanh to¸n hiÖn hµnh; vèn lu ®éng thùc tÕ chñ së h÷u; vßng quay vèn lu
®éng; hÖ sè tµi trî trong tæng tµi s¶n . . . còng nhËn thÊy lµ n¨ng lùc tµi
chÝnh cña doanh nghiÖp, trong ®ã cã yÕu tè lîi nhuËn, chÞu t¸c ®éng cña
nhiÒu yÕu tè néi t¹i cña doanh nghiÖp Êy, ®ã lµ kh¶ n¨ng qu¶n lý, kh¶ n¨ng
kü thuËt - c«ng nghÖ, søc c¹nh tranh. §©y còng lµ nh÷ng ®èi tîng trong
thÈm ®Þnh cña ng©n hµng, vµ tÊt nhiªn hä sÏ ®¸nh gi¸ cao c¸c doanh nghiÖp
cã hÖ thèng qu¶n lý cã hiÖu lùc, cung cÊp c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cã søc
c¹nh tranh tèt trªn thÞ trêng.
Bèn lµ thÈm ®Þnh tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè (nÕu cã): VÒ nguyªn t¾c
nh÷ng tµi s¶n ®em cÇm cè, thÕ chÊp ph¶i thùc quyÒn së h÷u cña ngêi vay,
vµ ngêi vay ph¶i chøng minh ®îc ®iÒu ®ã tríc ng©n hµng b»ng nh÷ng tµi
liÖu hîp ph¸p. Kh«ng chØ nh vËy, CBTD cßn ph¶i thÈm ®Þnh gi¸ trÞ nh÷ng
tµi s¶n Êy mét c¸ch chÝnh x¸c theo gi¸ c¶ thÞ trêng hiÖn t¹i vµ gi¸ trÞ thanh
lý ( thêng thÊp h¬n nhiÒu gi¸ c¶ thÞ trêng hiÖn t¹i) nÕu ngêi vay kh«ng tr¶
nî, sù biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ cña nh÷ng tµi s¶n ®ã.
N¨m lµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ: §©y tuy kh«ng ph¶i lµ yÕu tè thuéc vÒ
b¶n th©n kh¸ch hµng nhng nã l¹i t¸c ®éng tíi kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch
hµng víi vai trß lµ m«i trêng ho¹t ®éng cña c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n
hµng. Còng chÝnh bëi vËy, c¸c ®iÒu kiÖn Êy còng sÏ t¸c ®éng tíi sù thµnh
c«ng hay thÊt b¹i cña c¸c ph¬ng ¸n, dù ¸n sö dông vèn vay cña kh¸ch hµng,
do ®ã chóng ta sÏ ®îc xem xÐt trong thÈm ®Þnh ph¬ng ¸n, dù ¸n xin vay. ë
®©y, ta cã thÓ nãi chung lµ CBTD sÏ ph¶i liªn tôc tæng hîp vµ ph©n tÝch c¸c
th«ng tin vÒ nhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña ®Êt níc, nh tû lÖ l¹m ph¸t, thÊt
nghiÖp, l·i suÊt chiÕt khÊu cña NHTW, c©n ®èi ng©n s¸ch, c©n ®èi thanh
to¸n vµ tû gi¸ hèi ®o¸i . . . Cô thÓ h¬n n÷a, CBTD ph¶i cã vµ ph©n tÝch ® îc
c¸c th«ng tin vÒ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng. Ngêi ta nãi CBTD
còng ph¶i lµ nhµ dù ®o¸n kinh tÕ cïng chÝnh s¸ch ë ®iÓm nµy.
TiÕp ®Õn lµ thÈm ®inh ph¬ng ¸n, dù ¸n xin vay: NÕu xÐt mét c¸ch
toµn diÖn c¸c yÕu tè cña ph¬ng ¸n, dù ¸n xin vay vèn ng©n hµng kh«ng thÓ
t¸ch rêi khái c¸c yÕu tè thuéc vÒ b¶n th©n kh¸ch hµng võa xÐt ë trªn bëi
mét lý do ®¬n gi¶n lµ ph¬ng ¸n xin vay vèn nµo còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ
nh÷ng kh¸ch hµng cô thÓ ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch hay chiÕn lîc ph¸t triÓn s¶n
xuÊt kinh doanh (SXKD) cña m×nh víi c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ. Bëi vËy, ng©n
hµng ph¶i xem xem ph¬ng ¸n sö dông vèn vay cã phï hîp víi kÕ ho¹ch
SXKD, tiÕp ®ã lµ ®iÒu kiÖn thÞ trêng hay kh«ng; c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn
thµnh c«ng ph¬ng ¸n, c¸c ®Þnh møc kinh t Õ - kü thuËt, c¸c sè liÖu vÒ thu
nhËp vµ chi phÝ còng nh lîi nhuËn dù kiÕn cã hîp lý kh«ng? §iÒu nµy xuÊt
ph¸t tõ mèi quan hÖ tay ba ng©n hµng - doanh nghiÖp - thÞ trêng. §èi víi
nh÷ng yªu cÇu xin vay vèn ng¾n h¹n bæ sung cho vèn lu ®éng nguån tr¶ nî
trùc tiÕp nhÊt lµ doanh thu tiªu thô s¶n phÈm, dÞch vô h×nh thµnh tõ nguån
vèn vay. Ng©n hµng thêng thiÕt lËp mét t¬ng quan gi÷a kho¶n tiÒn xin vay
víi doanh thu theo kÕ ho¹ch vµ doanh thu thùc hiÖn cña ph¬ng ¸n SXKD.
MÆc dï t¹i thêi ®iÓm xem xÐt, doanh thu thùc hiÖn cha xuÊt hiÖn, nhng
ng©n hµng l¹i ph¶i dù ®o¸n ®îc nã c¨n cø vµo c¸c th«ng tin ®· cã vµ nh÷ng
dù ®o¸n vÒ thÞ trêng, doanh thu Êy phô thuéc trùc tiÕp vµo tiªu thô, tøc lµ
nhu cÇu thÞ trêng vµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. KÕt hîpvíi c¸c yÕu tè ®·
ph©n tÝch vÒ b¶n th©n kh¸ch hµng, ng©n hµng sÏ rót ra kÕt luËn cho m×nh vÒ
sè tiÒn cã thÓ chÊp nhËn cho vay trong tæng doanh thu ®ã. Mét vÊn ®Ò cã
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tÝnh nguyªn t¾c lµ chØ nh÷ng ph¬ng ¸n víi hiÖu qu¶ ®îc tÝnh trong kho¶ng
thêi gian mét chu kú s¶n xuÊt hoÆc n¨m d¬ng lÞch míi lµ ®èi tîng cña cho
vay vèn lu ®éng.
§èi víi c¸c dù ¸n xin vay vèn TDH, th× viÖc thÈm ®Þnh sÏ phøc t¹p
h¬n, bëi v× c¸c kho¶n cho vay nµy chøa ®ùng nhiÒu rñi ro h¬n. C¸c ng©n
hµng thêng thÈm ®Þnh dù ¸n tõ nhiÒu ph¬ng tiÖn kü thuËt, thÞ trêng vµ tµi
chÝnh cña dù ¸n, tõ ®ã kh¼ng ®Þnh tÝnh kh¶ thi kinh tÕ - kü thuËt cña dù ¸n,
x¸c ®Þnh ®îc thêi ®iÓm thùc hiÖn dù ¸n, lÞch tr×nh gi¶i ng©n, tr¶ nî ®îc trï
tÝnh trong dù ¸n, tõ ®ã mµ quyÕt ®Þnh cho vay hay tõ chèi. Tríc tiªn, ng©n
hµng còng ph¶i thÈm ®Þnh vÒ thÞ trêng s¶n phÈm, dÞch vô vµ dÞch vô sÏ
cung cÊp nh ®èi víi cho vay ng¾n h¹n. §ã lµ nhu cÇu cña thÞ trêng ®èi víi
c¸c lo¹i s¶n phÈm dÞch vô ®ã, vµ liÖu chóng cã ®¸p øng ®îc c¸c nhu cÇu ®ã
hay kh«ng? C¸c s¶n phÈm dÞch vô Êy sÏ c¹nh tranh thÕ nµo tríc c¸c s¶n
phÈm dÞch vô c¹nh tranh hiÖn h÷u vµ tiÒm n¨ng? SÏ lµ thuËn lîi cho doanh
nghiÖp còng nh ng©n hµng nÕu nh doanh nghiÖp ®éc quyÒn cung øng c¸c
s¶n phÈm dÞch vô Êy, nhng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¹nh tranh thêng
diÔn ra rÊt gay g¾t, nã kh«ng chØ lµ nçi lo l¾ng cña c¸c gi¸m ®èc doanh
nghiÖp vµ cßn lµ cña c¸c nhµ ng©n hµng. ThÈm ®Þnh kü thuËt dù ¸n còng
quan hÖ chÆt chÏ tíi ph¬ng diÖn thÞ trêng cña dù ¸n. ë ®©y, ng©n hµng quan
t©m tíi qui m« cña dù ¸n, xem cã phï hîp vãi kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm
vµ kh¶ n¨ng cung cÊp nguyªn vËt liÖu, n¨ng lùc qu¶n lý cña doanh nghiÖp
kh«ng? TiÕp ®ã ng©n hµng xem xÐt tíi c«ng nghÖ vµ trang thiÕt bÞ, xem
xem chñ ®Çu t ®· ®a ra c¸c ph¬ng ¸n lùa chän nµo vµ t¹i sao l¹i lùa chän
c«ng nghÖ thiÕt bÞ hiÖn t¹i? Sè lîng, c«ng suÊt, quy c¸ch, chñng lo¹i danh
môc thiÕt bÞ, tÝnh ®ång bé cña d©y truyÒn s¶n xuÊt, n¨ng lùc hiÖn cã cña
doanh nghiÖp so víi quy m« cña dù ¸n nh thÕ nµo? §Þa ®iÓm x©y dùng dù
¸n cã phï hîp kh«ng? TÊt c¶ c¸c yÕu tè trªn sÏ tµo ra ®Æc tÝnh kü thuËt cña
s¶n phÈm thÕ nµo? §©y còng lµ c¨n cø x¸c ®Þnh chu kú sèng cña s¶n phÈm,
mét yÕu tè cã ý nghÜa khi xem xÐt ®Çu t. ViÖc thÈm ®Þnh kü thuËt cã thÓ ®îc thùc hiÖn bëi c¸c bé phËn chuyªn tr¸ch hoÆc do CBTD tù phô tr¸ch. Tuy
nhiªn cã nhiÒu trêng hîp do tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ cña CBTD cßn thÊp
hoÆc tÝnh phøc t¹p cña dù ¸n ng©n hµng ph¶i thuª c¸c chuyªn gia t vÊn.
VÒ ph¬ng diÖn tµi chÝnh, ng©n hµng cã thÓ sö dông c¸c ph¬ng ph¸p
kh¸c nhau sö dông c¸c lo¹i chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n
nh gi¸ trÞ hiÖn t¹i (NPV), tû suÊt hoµn vèn néi bé (IRR), thêi gian hoµn vèn,
tû suÊt lîi Ých trªn chi phÝ (B/C) . . . . Ta sÏ ®i vµo mét sè ph¬ng ph¸p cô thÓ.
Theo ph¬ng ph¸p gi¸ trÞ hiÖn t¹i rßng (NPV), ngêi ta x¸c ®Þnh gi¸ trÞ
hiÖn t¹i rßng cña dù ¸n theo c«ng thøc:
NPV =
Trong ®ã n lµ thêi gian ho¹t ®éng cña dù ¸n ( tÝnh theo n¨m); t lµ
n¨m thø t; i lµ l·i suÊt chiÕt khÊu mµ ng©n hµng còng nh chi phÝ c¬ héi vµ
nh÷ng rñi ro ®Æc thï cña lÜnh vùc ®Çu t; Ctt lµ dßng tiÒn ph¸t sinh hµng n¨m,
cã thÓ ©m (-) hoÆc d¬ng (+), ®Ó tÝnh ®îc chØ tiªu nµy ph¶i lËp ®îc b¶ng dù
trï thu nhËp vµ chi phÝ hµng n¨m. §iÒu nµy còng cã ý nghÜa ®Ó ng©n hµng
ph¸t triÓn vay vµ thu nî. Dù ¸n ®îc coi lµ cã hiÖu qu¶ tµi chÝnh nÕu NPV>0.
Ph¬ng ph¸p tû suÊt hoµn vèn néi bé (IRR): IRR chÝnh lµ møc l·i suÊt
chiÕt khÊu lµm cho NPV = 0. Nã ®o lêng tû lÖ hoµn vèn ®Çu t cña mét dù
¸n. Dù ¸n ®îc cho lµ cã hiÖu qu¶ tµi chÝnh khi IRR > l·i suÊt chiÕt khÊu i.
Ph¬ng ph¸p thêi gian thu håi vèn: Thêi gian thu håi vèn lµ ®é dµi
thêi gian dù tÝnh cÇn thiÕt ®Ó c¸c luång tiÒn vßng cña dù ¸n bï ®¾p ®îc chi
phÝ cña nã. C«ng thøc tÝnh.
Dù ¸n cã thêi gian thu håi vèn cµng ng¾n nghÜa lµ tÝnh thanh kho¶n
cña nã cµng cao, vµ cµng ®îc u thÝch h¬n. §©y lµ mét thíc ®o ®¸nh gi¸ møc
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®é rñi ro cña dù ¸n ®Çu t; ®ång thêi nã cßn lµ c¨n cø quan träng ®Ó ng©n
hµng x¸c ®Þnh thêi h¹n cho vay (hay thêi gian thu håi nî vay).
Khi thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t ®Ó cho vay trung dµi h¹n, ng©n hµng thêng
vËn dông tæng hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p trong ®ã coi mçi chØ tiªu lµ
mét con sè thÓ hiÖn mét mÆt cña dù ¸n. Ngêi ta cßn cã thÓ sö dông
nhiÒu chØ tiªu kh¸c n÷a, nh chØ tiªu tû lÖ lîi Ých trªn chi phÝ (B/C), chØ sè
doanh lîi PI (PI = , PV lµ thu nhËp rßng hiÖn t¹i, P lµ vèn ®Çu t vµ PV =
NPV + P), ... Qua thÈm ®Þnh tÝn dông víi dù ¸n xin vay vèn trung dµi h¹n,
ng©n hµng kh«ng chØ x¸c ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n mµ cßn x¸c
®Þnh khèi lîng vèn ng©n hµng nªn cho vay, thêi gian gi¶i ng©n thu nî nÕu
cho vay.
Nh vËy, chóng ta ®· xem xÐt c¸c yÕu tè mµ ng©n hµng cÇn thÈm ®Þnh
khi quyÕt ®Þnh cho vay. §Ó thÈm ®Þnh ®îc c¸c yÕu tè ®ã (vÒ b¶n th©n kh¸ch
hµng vµ vÒ ph¬ng ¸n/ dù ¸n xin vay vèn) ng©n hµng ph¶i cã ®ñ th«ng tin ®îc thu thËp tõ c¸c nguån kh¸c nhau b»ng nhiÒu ph¬ng tiÖn kh¸c nhau.
Th«ng qua pháng vÊn trùc tiÕp ngêi xin vay, c¸n bé tÝn dông cã thÓ ®¸nh
gi¸ ®îc phÇn nµo n¨ng lùc, t c¸ch ®¹o ®øc cña kh¸ch hµng, còng nh ®Ó gi¶i
thÝch nh÷ng ®iÒu cha râ trong hå s¬ tÝn dông. Nguån thø hai lµ hÖ thèng sæ
s¸ch cña ng©n hµng, víi nhiÒu th«ng tin tÝn dông, thanh to¸n cã gi¸ trÞ cã
thÓ cho biÕt vÒ uy tÝn cña kh¸ch hµng trong viÖc hoµn tr¶ c¸c mãn vay, sè d
trªn c¸c tµi kho¶n, t×nh h×nh thanh to¸n c«ng nî... Ba lµ c¸c nguån th«ng tin
bªn ngoµi, ch¼ng h¹n viÖc ng©n hµng thuª c¸c C«ng ty chuyªn nghiÖp ®iÒu
tra thu thËp th«ng tin vÒ kh¸ch hµng, hay nhê c¸c ng©n hµng b¹n hay b¹n
hµng cña kh¸ch hµng ®Ó x¸c ®Þnh uy tÝn cña anh ta. Mét sè níc cßn cã hÖ
thèng th«ng tin tÝn dông chung do ng©n hµng Trung ¬ng hay hiÖp héi c¸c
ng©n hµng ®iÒu hµnh (CIC ë ViÖt Nam lµ mét vÝ dô vÒ h×nh thøc nµy). Bèn
lµ c¸c chuyÕn viÕng th¨m kh¸ch hµng, qua ®ã CBTD cã thÓ thu thËp nh÷ng
th«ng tin rÊt kh¸ch quan vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña hä. N¨m lµ nh÷ng
th«ng tin do kh¸ch hµng cung cÊp tõ c¸c hå s¬ vay vèn vµ sæ s¸ch kÕ to¸n.
§©y lµ nguån th«ng tin chÝnh thøc mµ kh¸ch hµng ph¶i tr×nh lªn ng©n hµng
khi xin vay. Trong nguån nµy c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh gi÷ mét vÞ trÝ quan
träng, vµ ng©n hµng thêng ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o nµy víi nh÷ng chØ tiªu ®Æc
trng tµi chÝnh trong mét sè n¨m tríc thêi ®iÓm xin vay.
Tãm l¹i b»ng c¸ch kÕt hîp nhiÒu nguån th«ng tin, sö dông nhiÒu
c«ng cô vµ ph¬ng ph¸p kh¸c nhau, ng©n hµng thÈm ®Þnh nh÷ng yÕu tè tÝn
dông vÒ kh¸ch hµng vµ ph¬ng ¸n, dù ¸n xin vay vèn. Tõ ®ã ng©n hµng ®i tíi
quyÕt ®Þnh cho vay hay tõ chèi vµ nÕu cho vay th× ®ång thêi ph¶i quyÕt ®Þnh
quy m«, thêi h¹n, l·i suÊt mãn vay; c¸ch gi¶i ng©n, thu nî; c¸c biÖn ph¸p
®¶m b¶o tÝn dông nÕu cÇn thiÕt cïng c¸c vÊn ®Ò liªn quan kh¸c. ë mét ng©n
hµng thêng cã sù ph©n cÊp uû quyÒn trong viÖc quyÕt ®Þnh cho vay. §iÒu
nµy cµng thÊy râ ë møc ph¸n quyÕt mµ chi nh¸nh cña NHTM (ë ng©n hµng
cã chi nh¸nh) cã thÓ quyÕt ®Þnh cho vay. NhiÒu khi mét héi ®ång gåm
nhiÒu thµnh viªn ®îc thµnh lËp ®Ó thÈm ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh cho vay ®èi víi
c¸c dù ¸n lín, cã tÝnh phøc t¹p cao.
3.2. Gi¶i ng©n, qu¶n lý mãn vay vµ thu nî.
§©y lÇn lît lµ nh÷ng bíc tiÕp theo quyÕt ®Þnh cho vay cña ng©n hµng,
thùc hiÖn qu¸ tr×nh kiÓm tra trong vµ sau khi cho vay (viÖc kiÓm tra tríc khi
cho vay ®· ®îc thùc hiÖn ë kh©u thÈm ®Þnh tÝn dông) Môc ®Ých cña toµn bé
ba ho¹t ®éng nµy nh»m vµo ph¸t triÓn vay ®óng tiÕn ®é, ®óng ®èi tîng,
kiÓm so¸t vµ qu¶n lý chÆt chÏ mãn vay ®Ó ®¶m b¶o kh¸ch hµng sö dông vèn
vay ®óng môc ®Ých, thùc hiÖn ®îc kÕ ho¹ch tr¶ nî, ®ång thêi cã thÓ ph¸t
hiÖn sím nhÊt nh÷ng khã kh¨n ph¸t sinh ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý nh»m h¹n
chÕ thÊp nhÊt rñi ro ®èi víi ng©n hµng. C¸c c«ng viÖc cô thÓ lµ:
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Khi ph¸t tiÒn vay, c¸n bé tÝn dông tu©n thñ nguyªn t¾c ph¶i cã vËt t,
tµi s¶n t¬ng ®¬ng lµ ®èi tîng ghi trong hîp ®ång tÝn dông kÕt hîp víi c¸c
ph¬ng thøc thanh to¸n, ng©n hµng cã thÓ thanh to¸n trùc tiÕp víi ngêi cung
cÊp cña kh¸ch hµng mµ kh«ng qua trung gian.
Sau khi ph¸t tiÒn vay, c¸n bé tÝn dông vÉn thêng xuyªn qu¶n lý kiÓm
tra viÖc sö dông vèn vay cña kh¸ch hµng. Ngoµi viÖc liªn tôc theo dâi sù
vËn ®éng cña vèn, ng©n hµng cßn chó ý c¶ tíi t×nh h×nh kinh doanh chung
cña kh¸ch hµng vµ t×nh h×nh thÞ trêng gi¸ c¶... b»ng nhiÒu nguån th«ng tin
kh¸c nhau. NhiÒu c«ng viÖc ®· ®îc tiÕn hµnh trong bíc thÈm ®Þnh tÝn dông,
nhng cïng víi thêi gian c¸c yÕu tè xem xÐt cã thÓ thay ®æi. Ph¸t hiÖn sím
nhÊt nh÷ng dÊu hiÖu cña kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò, ng©n hµng cã thÓ cã biÖn
ph¸p thÝch hîp. Ng©n hµng cã thÓ thu håi kho¶n vay tríc h¹n, nÕu kh¸ch
hµng sö dông vèn sai môc ®Ých. Ng©n hµng còng cã thÓ yªu cÇu thªm tµi
s¶n thÕ chÊp, cÇm cè khi gi¸ trÞ thÞ trêng cña c¸c tµi s¶n nµy gi¶m ngoµi dù
kiÕn... §èi víi nh÷ng khã kh¨n mang tÝnh kh¸ch quan, ng©n hµng sÏ cïng
kh¸ch hµng cïng nhau th¸o gì. C¸n bé tÝn dông cã thÓ cho doanh nghiÖp cã
lêi khuyªn hay cè vÊn cho hä vÒ c¸c vÊn ®Ò s¶n xuÊt kinh doanh; ng©n hµng
t×m c¸ch gióp doanh nghiÖp thu håi c¸c ho¸ ®¬n chËm tr¶, thanh to¸n hµng
tån kho hay gi¶m bít dù tr÷ qu¸ møc; s¾p xÕp, cÊu tróc l¹i c¸c kho¶n vay
b»ng ®Þnh l¹i kú h¹n nî hay rót bít møc chi tr¶ ®Þnh kú trong mét thêi
gian ...
§Ó viÖc thu nî diÔn ra thuËn lîi. C¸n bé tÝn dông cã c¸c biÖn ph¸p
nh¾c nhë ®«n ®èc (tõ nhÑ tíi nÆng); ®Þnh kú tæng kÕt viÖc thùc hiÖn kÕ
ho¹ch tr¶ nî cña kh¸ch hµng. Víi c¸c kho¶n nî cã vÊn ®Ò, ng©n hµng xö lý
theo hai híng: biÖn ph¸p khai th¸c vµ biÖn ph¸p thanh lý. Bëi nhiÒu lý do,
ng©n hµng thêng thÝch biÖn ph¸p thø nhÊt h¬n, tÊt nhiªn cßn ph¶i dùa vµo
nhiÒu yÕu tè nh nguyªn nh©n cña khã kh¨n trong chi tr¶, th¸i ®é cña ngêi
vay ®èi víi c¸c kho¶n nî, kh¶ n¨ng chi tr¶ cña hä (dï cÇn ph¶i cã thêi
gian), c¸c chi phÝ cho viÖc thu håi cïng nh th¸i ®é cña c¸c chñ nî kh¸c. C¸c
viÖc lµm cô thÓ cña biÖn ph¸p nµy ®· nªu ë trªn.
Tãm l¹i, ng©n hµng gi¶i ng©n ®óng ®èi tîng vµ tiÕn ®é s¶n xuÊt kinh
doanh, qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ mãn vay sÏ t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng
cho vay, gi¶m tíi møc thÊp nhÊt rñi ro cã thÓ cã víi c¸c kho¶n vay.
3.3. Thanh lý hîp ®ång tÝn dông vµ lu gi÷ hå s¬ kh¸ch hµng.
Sau khi thu nî ®Çy ®ñ hoÆc gi¶i quyÕt c¸c tån t¹i vÒ kho¶n vay, ng©n
hµng vµ kh¸ch hµng tiÕn hµnh thanh lý hîp ®ång tÝn dông. VÒ phÝa m×nh
ng©n hµng sÏ tæng kÕt vµ ®¸nh gi¸ toµn bé qu¸ tr×nh cho vay, rót ra kinh
nghiÖm, bµi häc cÇn thiÕt, ®ång thêi ®a ra c¸c yªu cÇu míi. C¸c ng©n hµng
còng lu tr÷ hå s¬ kh¸ch hµng rÊt cÈn thËn, dï hä cßn quan hÖ víi ng©n hµng
n÷a hay kh«ng. NhiÒu NHTM ë c¸c níc tiªn tiÕn cã h¼n bé phËn chuyªn
tr¸ch, vµ c«ng viÖc nµy ®îc thùc hiÖn b»ng nhiÒu ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i nh
m¸y tÝnh, c¸c phÇn mÒm qu¶n lý kh¸ch hµng. ë níc ta, c«ng viÖc trªn do
mçi c¸n bé tÝn dông ®¶m nhËn, vµ còng cã thÓ ®a vµo phßng qu¶n lý kh¸ch
hµng; c¸c lu tr÷ vÉn chñ yÕu díi d¹ng hå s¬ giÊy tê mµ th«i.
Nh vËy, chóng ta võa xem xÐt qu¸ tr×nh tõ khi ng©n hµng x©y dùng
chÝnh s¸ch cho vay tíi viÖc vËn dông nã vµ thùc tiÔn. C«ng viÖc ®ã b¾t ®Çu
b»ng t×m kiÕm kh¸ch hµng vµ dù ¸n, ph¬ng ¸n, thÈm ®Þnh tÝn dông ®Ó ®i tíi
quyÕt ®Þnh cho vay, vµ kÕt qu¶ lµ mét hîp ®ång tÝn dông ®îc ký kÕt gi÷a
kh¸ch hµng vµ ng©n hµng; tiÕp ®ã lµ gi¶i ng©n vµ qu¶n lý, kiÓm so¸t mãn
vay ®Ó nã ph¸t huy hiÖu qu¶ vµ thu nî hoÆc gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i: cuèi
cïng lµ thanh lý hîp ®ång tÝn dông vµ lu tr÷ hå s¬ kh¸ch hµng. §©y lµ mét
qu¸ tr×nh liªn tôc trong cho vay mét kh¸ch hµng, nhng lµ mét qu¸ tr×nh
riªng lÎ nÕu xem xÐt tíi ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng tíi toµn bé nÒn
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kinh tÕ. Vµ d nî cña tõng kh¸ch hµng riªng lÎ sÏ quyÕt ®Þnh tæng d nî cña
ng©n hµng. B©y giê, nh×n tõ gi¸c ®é chung, ta thö xem c¸c yÕu tè nµo t¸c
®éng ®Õn quy m« cho vay cña ng©n hµng.
4. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quy m« cho vay cña mét NHTM.
Cã nhiÒu nh©n tè ¶nh hëng ®Õn quy m« cho vay cña ng©n hµng. C¸c
nh©n tè Êy cã thÓ t¸c ®éng tõ hai phÝa lµ phÝa cung vµ phÝa cÇu ®èi ví c¸c
kho¶n cho vay cña ng©n hµng Êy. §ã lµ:
Thø nhÊt lµ c¸c nh©n tè néi t¹i (c¸c nh©n tè bªn trong) cña mét ng©n
hµng, trong ®ã tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn kh¶ n¨ng cho vay cña ng©n hµng. Quy
m«, c¬ cÊu, tÝnh æn ®Þnh cña nguån vèn ¶nh hëng trùc tiÕp tíi quy m« c¸c
kho¶n cho vay mµ ng©n hµng cung cÊp, bëi v× hä lµ ngêi “®i vay ®Ó cho
vay” Víi c¸c nguån ký th¸c lín vµ æn ®Þnh, ng©n hµng cã thÓ an t©m giµnh
phÇn lín h¬n vèn nµy ®Ó cho vay, chØ cÇn gi÷ l¹i tû lÖ dù tr÷ tù nguyÖn nhá
mµ vÉn ®¸p øng ®îc c¸c nhu cÇu thanh kho¶n; víi tû lÖ ký th¸c trung dµi
h¹n cµng cao, ng©n hµng cµng cã kh¶ n¨ng cho vay trung dµi h¹n. Vèn tù
cã còng lµ yÕu tè t¸c ®éng ®¸ng kÓ, mét ng©n hµng cã vèn tù cã lín cã thÓ
cho vay víi kú h¹n dµi h¬n, rñi ro cao h¬n, bëi vËy quy m« lo¹i nµy cã thÓ
lín h¬n. Ngoµi ra kh¶ n¨ng cho vay cña ng©n hµng cßn chÞu sù chi phèi cña
c¸c tû lÖ giíi h¹n (nÕu cã) cña ng©n hµng Trung ¬ng, ch¼ng h¹n theo luËt tµi
chÝnh tÝn dông ë níc ta, d nî cao nhÊt cña tµi chÝnh tÝn dông víi mét kh¸ch
hµng kh«ng qu¸ 15% vèn tù cã cña tµi chÝnh tÝn dông ®ã.
Cïng thuéc vÒ c¸c nh©n tè néi t¹i cña ng©n hµng, ®éi ngò nh©n viªn
t¸c ®éng m¹nh tíi quy m« cho vay bëi hä chÝnh lµ ngêi thùc hiÖn ho¹t ®éng
cho vay, hä còng lµ ngêi lµm Marketing ng©n hµng, t¹o ra h×nh ¶nh mét
ng©n hµng trong t©m trÝ kh¸ch hµng. TiÕp ®ã, ph¶i kÓ tíi l·i suÊt, chÊt lîng
vµ ®Þa bµn phôc vô. Ng©n hµng víi l·i suÊt hÊp dÉn so víi c¸c ®èi thñ c¹nh
tranh cã kh¶ n¨ng më réng quy m« cho vay, n©ng cao d nî. Nhng trªn thÞ
trêng hiÖn nay, gi¸ c¶ rÎ hay ®¾t ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ víi chÊt lîng
hµng ho¸ dÞch vô. Bëi vËy ®Ó toµn diÖn ta nãi l·i suÊt cho vay rÎ so víi chÊt
lîng phôc vô cã t¸c dông tèt víi t¨ng d nî. §Þa bµn cña ng©n hµng l¹i ¶nh
hëng tíi quy m« cho vay trªn ký th¸c cao h¬n ë c¸c vïng n«ng th«n. Nh©n
tè vÞ trÝ còng g¾n liÒn víi c¸c m«i trêng ho¹t ®éng kh¸c nhau cña c¸c ng©n
hµng.
Thø hai lµ tÝnh c¹nh tranh trong m«i trêng ho¹t ®éng cña ng©n hµng.
§èi víi ho¹t ®éng cho vay, c¹nh tranh diÔn ra trªn hai gi¸c ®é, ®ã lµ gi÷a
c¸c ng©n hµng víi nhau vµ gi÷a ng©n hµng víi c¸c nguån thay thÕ ®¸p øng
nhu cÇu vèn cña doanh nghiÖp. §Ó t¨ng d nî trong ®iÒu kiÖn ph¶i c¹nh
tranh víi nhiÒu ng©n hµng kh¸c lµ ®iÒu kh«ng ®¬n gi¶n, ngîc l¹i hä rÊt dÔ
bÞ mÊt kh¸ch hµng do c¸c biÖn ph¸p l«i kÐo cña c¸c ®èi thñ. Víi chÝnh ng©n
hµng ®Ó më réng cho vay, hä ph¶i cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn hÊp dÉn
®Ó kh«ng nh÷ng gi÷ v÷ng kh¸ch hµng hiÖn cã mµ cßn l«i kÐo c¸c kh¸ch
hµng míi. MÆt kh¸c, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng doanh nghiÖp cã thÓ huy
®éng vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, trong ®ã cã thÓ vay tõ ng©n hµng, tõ
ph¸t hµnh chøng kho¸n... Do vËy mµ mét níc cã thÞ trêng chøng kho¸n ph¸t
triÓn cao, vai trß ®¸p øng vèn cña ng©n hµng víi c¸c kh¸ch hµng C«ng ty
gi¶m ®i.
Thø ba c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, Trong ®ã cã chÝnh s¸ch tµi
chÝnh vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NÕu ng©n hµng Trung ¬ng níi láng chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ b»ng nhiÒu biÖn ph¸p, c¸c ng©n hµng cã thÓ gia t¨ng quy m« cho vay
cña hä. C¸c ng©n hµng chuyªn m«n ho¸ vÒ mét sè lÜnh vùc cã thÓ t¨ng
nhanh d nî khi nh÷ng lÜnh vùc hay kh¸ch hµng ®ã ®îc u ®·i tõ ChÝnh phñ.
Khi quyÕt ®Þnh t¨ng møc chi tiªu cña m×nh th× ChÝnh phñ ®· lµm t¨ng nhu
cÇu tÝn dông ng©n hµng. ChÝnh phñ còng cã thÓ ®Çu t trùc tiÕp, hay b¶o l·nh
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®Ó c¸c dù ¸n ®îc vay vèn ng©n hµng. Sù ®iÒu chØnh c¸c s¾c thuÕ t¸c ®éng
tíi sù më réng hay thu hÑp c¸c lÜnh vùc kinh doanh, ®em l¹i kÕt qu¶ t¬ng
øng víi quy m« cho vay cña c¸c ng©n hµng. Ngoµi chi tiªu vµ c¸c s¾c thuÕ,
ChÝnh phñ cßn cã thÓ cã nhiÒu u ®·i hay h¹n chÕ víi lÜnh vùc nµy hay lÜnh
vùc kh¸c, khu vùc nµy hay khu vùc kh¸c cña nÒn kinh tÕ. T¸c ®éng tíi nhu
cÇu vay vèn ng©n hµng cña c¸c doanh nghiÖp.
Thø t lµ m«i trêng kinh tÕ Sù t¨ng trëng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ c¸c
kú väng vµo t¬ng lai cña c¸c nhµ kinh doanh khuyÕn khÝch hä vay vèn ng©n
hµng, më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Còng trong ®iÒu kiÖn Êy, ng©n hµng
míi an t©m më réng cho vay, nhÊt lµ c¸c mãn vay cã kú h¹n dµi. C¸c nh©n
tè thuéc vÒ m«i trêng kinh tÕ t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng
c¶ tõ phÝa cung vµ phÝa cÇu.
Thø n¨m lµ c¸c yÕu tè thuéc vÒ chñ quan cña kh¸ch hµng, nhÊt lµ c¸c
kh¸ch hµng thêng xuyªn cña ng©n hµng. Cã thÓ nãi, nhu cÇu vay vèn ng©n
hµng cña doanh nghiÖp cògn lµ mét lo¹i ph¶n øng cña chñ doanh nghiÖp
toÝ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan. ë ®©y nhÊn m¹nh nhãm kh¸ch hµng truyÒn
thèng vµ tiÒm n¨ng bëi nhu cÇu vay vèn ng©n hµng cña hä t¸c ®éng trùc
tiÕp tíi kh¶ n¨ng më réng cho vay cña ng©n hµng h¬n lµ nhãm kh¸ch hµng
kh¸c. C¸c yÕu tè nµy lµ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng, kÕ
ho¹ch vµ chiÕn lîc kinh doanh, nhu cÇu thÞ trêng víi lo¹i s¶n phÈm dÞch vô
doanh nghiÖp ®ang hoÆc sÏ cung cÊp...
Trªn ®©y lµ mét sè nh©n tè t¸c ®éng tíi quy m« cho vay cña mét
ng©n hµng. Tõ c¸c nh©n tè Êy, c¸c ng©n hµng cã thÓ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p
nh»m më réng cho vay, t¨ng d nî dùa vµo c¸c ®iÒu kiÖn m×nh cã, vµ thÝch
hîp víi m«i trêng kinh doanh. §ã còng lµ ý nghÜa cña môc nµy ®èi víi ®Ò
tµi nghiªn cøu nh»m vµo më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty t¹i Së giao
dÞch I - Ng©n hµng C«ng th¬ng. §©y còng lµ môc kÕt thóc phÇn tr×nh bµy
nh÷ng néi dung c¬ b¶n trong ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM. TiÕp theo,
chóng ta sÏ t×m hiÓu vÒ Tæng C«ng ty vµ ho¹t ®éng cho vay cña NHTM víi
nhãm kh¸ch hµng nµy.
II - Tæng C«ng ty vµ ho¹t ®éng cho vay cña NHTM
®èi víi c¸c Tæng C«ng ty.
1. Tæng C«ng ty - m« h×nh DNNN míi ë ViÖt Nam
§Ó ®¸p øng tèt nhu cÇu cña mét nhãm kh¸ch hµng môc tiªu, mét
doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt chung vÒ nhãm kh¸ch hµng Êy. Còng
nh vËy, ®Ó më réng cho vay c¸c Tæng C«ng ty, tríc hÕt NHTM ph¶i cã
nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ ®Æc ®iÓm chung cña nhãm kh¸ch hµng nµy.
§©y chÝnh lµ nhiÖm vô cña phÇn nµy.
1.1. Hoµn c¶nh ra ®êi cña Tæng C«ng ty ë níc ta.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, díi sù chi phèi cña c¸c quy luËt kinh tÕ
kh¸ch quan nh quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt tÝch tô vµ tËp
trung s¶n xuÊt... diÔn ra mét xu híng c¬ b¶n lµ sù tËp trung s¶n xuÊt kinh
doanh ®Ó h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh doanh díi nhiÒu h×nh thøc vµ møc
®é kh¸c nhau. Trong kinh tÕ chÝnh trÞ häc chóng ta ®· tõng biÕt ®Õn c¸c
d¹ng tËp ®oµn kinh doanh nh c¸c-ten (cartel), xanh®ica (syndicate),
c«ngxoocxiom(consortium), t¬-rít (trust) hay c«ng-gl«-mªra (conglometra)
vµ xu híng tËp ®oµn ho¸ vÉn ngµy cµng diÔn ra m¹nh mÏ trªn thÕ giíi. Mét
tËp ®oµn kinh doanh cã thÓ h×nh thµnh b»ng nhiÒu c¸ch, nhiÒu h×nh thøc: ®ã
cã thÓ lµ qu¸ tr×nh mét c«ng ty lµm ¨n ph¸t ®¹t, më réng ®Çu t, thµnh lËp
c¸c c«ng ty trùc thuéc, c¸c chi nh¸nh. Nã cã thÓ kªu gäi ®Çu t tõ c¸c c«ng
ty kh¸c. §©y lµ hÖ qu¶ trùc tiÕp nhÊt cña qu¸ tr×nh tËp trung vµ tÝch tô t b¶n.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§ã cã thÓ lµ qu¸ tr×nh th«n tÝnh theo kiÓu c¸ lín nuèt c¸ bÐ, khi mét
c«ng ty mua ®îc mét lîng ®ñ lín cæ phÇn cña mét hoÆc nhiÒu c«ng ty kh¸c,
®ñ ®Ó n¾m quyÒn kiÓm so¸t c«ng ty nµy ë héi ®ång qu¶n trÞ, tõ ®ã, nã ®Æt
c¸c c«ng ty nµy ®i theo quü ®¹o cña nã. ë hai h×nh thøc nµy xuÊt hiÖn kiÓu
quan hÖ C«ng ty mÑ (holding company hay parent company) - C«ng ty con
(son company), quan hÖ trô së - chi nh¸nh...
TËp ®oµn kinh doanh còng cã thÓ ®îc h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh ®µm
ph¸n, tù nguyÖn liªn kÕt víi nhau gi÷a c¸c C«ng ty, trong ®ã thêng cã mét
c«ng ty m¹nh nhÊt ®øng ra dµn xÕp. C¸c tËp ®oµn kinh doanh nh trªn
(xanh-®i-ca, cac- ten...) lµ nh÷ng d¹ng cña h×nh thøc nµy. C¸c c«ng ty nµy
thêng gi÷ cæ phÇn cña nhau vµ do lîi Ých chung cña m×nh, chóng sÏ liªn kÕt
chÆt chÏ víi nhau.
NÕu nh×n tõ gi¸c ®é lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c tËp ®oµn kinh
doanh ®îc h×nh thµnh b»ng nhiÒu m« h×nh liªn kÕt: Liªn kÕt däc diÔn ra
gi÷a c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo c¸c c«ng ®o¹n kh¸c nhau cña viÖc s¶n
xuÊt kinh doanh mét lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô, tõ viÖc cung nmgs c¸c ®Çu vµo
cho tíi s¶n xuÊt vµ tiªu thu ®Çu ra. Liªn kªt ngang diÔn ra gi÷a c¸c doanh
nghiÖp cïng ngµnh ho¹t ®éng ®Ó t¹o ra mét quy m« s¶n xuÊt kinh doanh
lín h¬n. Liªn kªt thµnh khèi l¹i diÔn ra gi÷a c¸c c«ng ty s¶n xuÊt kinh
doanh trong nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau, Ýt cã mèi liªn hÖ ngang - däc nh
trªn.
HiÖn nay, c¸c tËp ®oµn kinh doanh cã vai trß chi phèi nhiÒu nÒn kinh
tÕ trªn thÕ giíi nh c¸c cheabol ë Hµn Quèc, c¸c tËp ®oµn kinh doanh cña
Mü, NhËt. C¸c C«ng ty ®a quèc gia, xuyªn quèc gia còng lµ nh÷ng d¹ng tËp
®oµn kinh doanh. Ngay ë c¸c níc l¸ng giÒng víi ViÖt Nam ta, nhiÒu tËp
®oµn kinh doanh ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, ®ãng vai trß lín trong nÒn
kinh tÕ quèc d©n (Th¸i Lan, Malaysia). Trong t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ thÕ giíi
cã nhiÒu biÕn ®éng m¹nh võa qua, xu híng s¸p nhËp, hîp nhÊt c¸c C«ng ty
®· diÔn ra cµng phæ biÕn vµ m¹nh mÏ.
ë ViÖt Nam, tõ nh÷ng n¨m 1960 ë miÒn B¾c ®· h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn c¸c liªn hiÖp xÝ nghiÖp vµ Tæng C«ng ty trong hÖ thèng c¸c DNNN, vµ
®Æc biÖt bïng næ vµo cuèi thËp kû 70 ®Çu thËp kû 80 trªn ph¹m vi toµn
quèc. Cho ®Õn n¨m 1994, ®· tån t¹i kho¶ng 150 Tæng C«ng ty vµ liªn hiÖp
xÝ nghiÖp ®îc tæ chøc ho¹t ®éng theo c¬ chÕ tËp trung bao cÊp kÌm theo
mét sè chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc. Sù lÉn lén gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ
níc vµ chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh ®· biÕn c¸c m« h×nh nµy thµnh mét
cÊp hµnh chÝnh trung gian, khiÕn qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ho¸ kh«ng ®îc thùc hiÖn tèt. TÊt nhiªn c¸c m« h×nh nµy ®· cã nh÷ng ®ãng gãp lín trong
thêi kú chiÕn tranh, nhng sau nµy, nhÊt lµ khi nÒn kinh tÕ ®· chuyÓn sang c¬
chÕ thÞ trêng, c¸c Tæng C«ng ty vµ liªn hiÖp xÝ nghiÖp theo m« h×nh Êy
ngµy cµng tá ra kh«ng phï hîp, kh«ng cßn lý do ®Ó tån t¹i. C¸c quyÕt ®Þnh
217 vµ nghÞ ®Þnh 388 ra ®êi ®· t¨ng cêng tÝnh ®éc lËp, tù chñ trong kinh
doanh cña c¸c DNNN, mang l¹i nhiÒu t¸c dông tÝch cùc, ®ång thêi cµng
lµm lu mê vai trß cña c¸c liªn hiÖp xÝ nghiÖp vµ Tæng C«ng ty nh trªn. Tuy
nhiªn sau mét thêi gian ho¹t ®éng. HÖ thèng DNNN l¹i béc lé nh÷ng nhîc
®iÓm lín. §ã lµ: s¶n xuÊt cßn manh món, ph©n t¸n, chång chÐo vµ trïng l¾p
vÒ c¸c chøc n¨ng kinh doanh; kh¶ n¨ng t¸i ®Çu t qua tÝch tô rÊt h¹n chÕ do
quy m« nhá; kü thuËt, c«ng nghÖ l¹c hËu, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt thÊp. HËu qu¶
lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nµy thÊp, ®Æc biÖt lµ trong
c¹nh tranh quèc tÕ; mÆt kh¸c, nhiÒu DNNN c¹nh tranh bõa b·i, g©y tæn h¹i
cho nÒn kinh tÕ néi ®Þa h¹n chÕ vai trß chñ ®¹o cña hÖ thèng kinh tÕ quèc
doanh.
§Ó kh¾c phôc c¸c nhîc ®iÓm trªn, ngµy 7/3/1997, thñ tíng ChÝnh phñ
®· ra c¸c quyÕt ®Þnh 90/TTg vµ 91/ TTg vÒ s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN, ®ång
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thêi cho phÐp thµnh lËp c¸c Tæng C«ng ty Nhµ níc. Môc ®Ých cña viÖc nµy
lµ: t¹o ra ®iÒu kiÖn ®Ó thóc ®Èy tÝch tô, tËp trung vµ t¸i ®Çu t; n©ng cao kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña hÖ thèng DNNN trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc; thùc
hiÖn chñ tr¬ng xo¸ bá dÇn chÕ ®é bé chñ qu¶n vµ cÊp hµnh chÝnh chñ qu¶n,
sù ph©n biÖt gi÷a c¸c doanh nghiÖp Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng. ViÖc thµnh lËp
c¸c Tæng C«ng ty Nhµ níc lµ mét bé phËn cña qu¸ tr×nh ®æi míi, tæ chøc vµ
s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN, h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh doanh m¹nh cña Nhµ
níc. Kh¸c víi c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng tù do, ®©y lµ qu¸ tr×nh diÔn ra theo ý
chÝ cña Nhµ níc. XuÊt ph¸t cña ®iÒu nµy lµ: thø nhÊt nÒn kinh tÕ cña níc ta
lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN,
nªn ph¶i cñng cè vµ t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña hÖ thèng DNNN; thø hai,
thÞ trêng ë níc ta míi ë giai ®o¹n ®Çu, cßn cha ®ång bé, céng thªm c¸c khã
kh¨n kh¸c nªn nÕu ®Ó c¸c tËp ®oµn kinh doanh h×nh thµnh mét c¸ch tù
nhiªn th× sÏ mÊt rÊt nhiÒu thêi gian. Thø ba, nÒn kinh tÕ cña ta ®· t¹o ra mét
sè ®iÒu kiÖn ban ®Çu cho qu¸ tr×nh tËp ®oµn ho¸, ®ã lµ nhu cÇu liªn kÕt c¸c
doanh nghiÖp cã tÝnh ®Æc thï cña ngµnh kinh tÕ - kü thuËt (nh Bu chÝnh viÔn th«ng, ®iÖn lùc, hµng kh«ng...) nhu cÇu tËp trung ®Ó t¹o thÕ m¹nh tríc
c¸c ®èi t¸c níc ngoµi...
§Õn nay trªn toµn quèc cã 17 TCT91, 74TCT90 víi 1750 ®¬n vÞ
thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp 1, chiÕm 72% tæng sè vèn Nhµ níc t¹i doanh
nghiÖp, 67% lao ®éng t¹o ra 50% tæng doanh thu vµ h¬n 83% lîi nhuËn cña
toµn hÖ thèng DNNN 2. Sau nh÷ng n¨m ®Çu ho¹t ®éng, c¸c Tæng C«ng ty
®· ph¸t huy nhiÒu t¸c dông tÝch cùc: TËp hîp ®îc søc m¹nh toµn Tæng C«ng
ty trong tham gia ®Êu thÇu, b¶o l·nh vay vèn tÝn dông thùc hiÖn chiÕn lîc
®Çu t ph¸t triÓn vµ ®æi míi c«ng nghÖ (râ nhÊt lµ c¸c TCT 91), x©y dùng vµ
më réng thÞ trêng, gi¶m thiÓu sù c¹nh tranh hçn lo¹n gi÷a c¸c DNNN víi
nhau trªn thÞ trêng trong níc, b×nh æn gi¸ c¶. Nhng viÖc thµnh lËp Tæng
C«ng ty mang tÝnh chñ quan l¹i béc lé mét sè nhîc ®iÓm mét lo¹t Tæng
C«ng ty ®îc thµnh lËp trªn c¬ së gom c¸c doanh nghiÖp cïng chøc n¨ng l¹i
thµnh mét Tæng C«ng ty, vèn giao cho Tæng C«ng ty lµ tæng vèn c¸c thµnh
viªn n¾m gi÷, dÉn tíi t×nh tr¹ng Tæng C«ng ty chØ n¾m vai trß qu¶n lý hµnh
chÝnh; t×nh tr¹ng ®éc quyÒn trong kinh doanh t¨ng lªn ®Æc biÖt ®èi víi c¸c
Tæng C«ng ty 91; quan hÖ gi÷a Tæng C«ng ty - thµnh viªn cßn nhiÒu trôc
trÆc, ... Trong giíi h¹n ®Ò tµi, ta sÏ kh«ng ®i s©u vµo nh÷ng néi dung nµy,
mµ ®Ó cho vay c¸c Tæng C«ng ty, ng©n hµng ph¶i c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kiÖn
thùc tÕ cña nã, ®ång thêi c¸c v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan.
1.2. §Þa vÞ ph¸p lý vµ tæ chøc mét Tæng C«ng ty.
C¸c Tæng C«ng ty ra ®êi trùc tiÕp tõ c¸c quyÕt ®Þnh 90/TTg, 91/TTg
ngµy 7/3/1997 cña Thñ tíng ChÝnh phñ. Ngoµi viÖc chÞu chi phèi bëi c¸c
v¨n b¶n ph¸p quy nh ®èi víi c¸c DNNN, c¸c Tæng C«ng ty cßn cã c¸c v¨n
b¶n quy ®Þnh, híng dÉn nh NghÞ ®Þnh 39/CP ngµy 27/6/1998 ban hµnh ®iÒu
lÖ mÉu vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Tæng C«ng ty Nhµ níc; QuyÕt ®Þnh 838
tµi chÝnh/Q§/TCDN ngµy 28/8/1999 ban hµnh quy chÕ tµi chÝnh mÉu Tæng
C«ng ty Nhµ níc; Quy chÕ C«ng ty tµi chÝnh trong Tæng C«ng ty Nhµ níc
chØ tÞ 135/TTg ngµy 4/3/2000 vÒ x©y dùng Quy chÕ ho¹t ®éng cña Héi ®ång
qu¶n trÞ vµ Ban kiÓm so¸t trong Tæng C«ng ty vµ mét sè v¨n b¶n kh¸c. Víi
mét Tæng C«ng ty cô thÓ th× ®Þa vÞ vµ tæ chøc cña Tæng C«ng ty ®îc quy
®Þnh cô thÓ ë §iÒu lÖ “vµ” quy chÕ tµi chÝnh cña nã. ë ®©y chóng ta chØ
xem xÐt c¸c ®iÓm c¬ b¶n.
Tæng C«ng ty Nhµ níc lµ nh÷ng DNNN cã t c¸ch ph¸p nh©n ViÖt
Nam do Thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh thµnh lËp (®èi víi c¸c Tæng C«ng
1
2
Th¬ng m¹i, sè 28/2002
Thêi b¸o ng©n hµng, sè 21/ 2002
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ty quan träng - Tæng C«ng ty 91); do Bé trëng Bé qu¶n lý ngµnh kinh tÕ kü
thuËt hoÆc t¬ng ®¬ng, UBND tØnh hoÆc t¬ng ®¬ng thµnh lËp (TCT 90) theo
uû quyÒn cña Thñ tíng ChÝnh phñ. Tæng C«ng ty cã vèn vµ tµi s¶n ®éc lËp
vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm víi c¸c kho¶n nî trong ph¹m vi sè vèn do Tæng
C«ng ty qu¶n lý. Tæng C«ng ty cã quyÒn tù chñ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, mèi quan hÖ gi÷a Tæng C«ng ty víi
c¸c c¬ quan (Thñ tíng ChÝnh phñ, Bé tµi chÝnh, c¸c bé vµ UBND thµnh
lËp ... ) lµ rÊt phøc t¹p, nhiÒu quy ®Þnh cßn thiÕu cô thÓ. §iÒu nµy khiÕn
nhiÒu c¬ quan Nhµ níc can thiÖp vµo ho¹t ®éng cña c¸c Tæng C«ng ty hay
g©y ¶nh hëng trong viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh.
VÒ tæ chøc, Tæng C«ng ty ®îc qu¶n lý bëi Héi ®ång qu¶n trÞ vµ ®iÒu
hµnh bëi Tæng gi¸m ®èc (TG§). Héi ®ång qu¶n trÞ cã 5 hoÆc 7 thµnh viªn
do thñ tíng c¬ quan ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp Tæng C«ng ty bæ nhiÖm, miÔn
nhiÖm theo nhiÖm kú 5 n¨m. Héi ®ång qu¶n trÞ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sù ph¸t
triÓn cña Tæng C«ng ty theo nhiÖm vô Nhµ níc giao; cã quyÒn nhËn vèn do
Nhµ níc giao cho Tæng C«ng ty; xem xÐt phª duyÖt ph¬ng ¸n do Tæng
Gi¸m ®èc ®Ò nghÞ vÒ giao vèn cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn vµ ph¬ng ¸n ®iÒu
hoµ vèn vµ c¸c nguån lùc gi÷a c¸c thµnh viªn ®ã. Héi ®ång Qu¶n trÞ thµnh
lËp Ban kiÓm so¸t ®Ó gióp m×nh thùc hiÖn kiÓm tra, gi¸m s¸t Tæng Gi¸m
®èc, bé m¸y gióp viÖc vµ c¸c thµnh viªn Tæng C«ng ty. Tæng C«ng ty do
thñ trëng c¬ quan quyÕt ®Þnh thµnh lËp Tæng C«ng ty bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm
theo ®Ó nghÞ cña Héi ®ång qu¶n trÞ. Tæng gi¸m ®èc lµ ®¹i diÖn ph¸p nh©n cña
Tæng C«ng ty vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Héi ®ång qu¶n trÞ, tríc ngêi bæ nhiÖm
m×nh vµ ph¸p luËt vÒ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña Tæng C«ng ty. Tæng Gi¸m ®èc
cïng Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ ký nhËn vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c cña Nhµ
níc ®Ó qu¶n lý sö dông theo môc tiªu nhiÖm vô Nhµ níc giao cho Tæng C«ng
ty; giao hoÆc ®iÒu hoµ vèn gi÷a c¸c thµnh viªn Tæng C«ng ty theo ph¬ng ¸n ®·
®îc Héi ®ång qu¶n trÞ phª duyÖt; ®iÒu hµnh Tæng C«ng ty theo c¸c nghÞ quyÕt,
quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång qu¶n trÞ.
Tæng C«ng ty gåm c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn lµ nh÷ng DNNN h¹ch to¸n
®éc lËp, h¹ch to¸n phô thuéc hay ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp. C¸c thµnh
viªn h¹ch to¸n ®éc lËp cã quyÒn tù chñ kinh doanh, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c
kho¶n nî vµ cam kÕt cña m×nh trong ph¹m vi vèn do doanh nghiÖp qu¶n lý,
sö dông. C¸c doanh nghiÖp nµy cã t c¸ch ph¸p nh©n h¹n chÕ, bëi nã chÞu sù
rµng buéc vÒ nghÜa vô vµ quyÒn lîi víi Tæng C«ng ty theo quy ®Þnh t¹i
§iÒu lÖ Tæng C«ng ty vµ cña ®¬n vÞ.
C¸c thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc kh«ng cã t c¸ch ph¸p nh©n. Nã
cã quyÒn tù chñ kinh doanh theo ph©n cÊp cña Tæng C«ng ty, Tæng C«ng ty
chÞu tr¸ch nhiÖm cuèi cïng vÒ nghÜa vô tµi chÝnh ph¸t sinh do sù cam kÕt
cña c¸c ®¬n vÞ nµy. C¸c thµnh viªn lµ ®¬n vÞ sù nghiÖp ho¹t ®éng theo
nguyªn t¾c lÊy thu bï chi, ®îc Tæng C«ng ty hç trî nÕu thiÕu hôt ng©n s¸ch
ho¹t ®éng.
Gi÷a Tæng C«ng ty vµ ®¬n vÞ thµnh viªn cã c¸c mèi quan hÖ vÒ tæ
chøc, vÒ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tµi chÝnh. VÒ mÆt s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c
thµnh viªn phô thuéc chÞu sù chØ ®¹o trùc tiÕp tõ Tæng C«ng ty. §èi víi
thµnh viªn ®éc lËp, thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña m×nh trªn c¬ së b¶o ®¶m c¸c
môc tiªu, chØ tiªu, c¸c c©n ®èi lín, c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt chñ yÕu
phï hîp víi kÕ ho¹ch chung cña toµn Tæng C«ng ty; ®ång thêi më réng
kinh doanh ®Ó khai th¸c tèi u cã nguån lùc m×nh cã, ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng. Tæng C«ng ty lùa chän thÞ trêng thèng nhÊt vµ ph©n c«ng gi÷a c¸c ®¬n
vÞ thµnh viªn. VÒ quan hÖ tµi chÝnh, ta tr×nh bµy ë môc sau, vÒ chÕ ®é tµi
chÝnh cña Tæng C«ng ty.
1.3. ChÕ ®é tµi chÝnh Tæng C«ng ty
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§©y lµ vÊn ®Ò rÊt ®îc c¸c ng©n hµng quan t©m khi cho vay c¸c Tæng
C«ng ty. Ta xÐt mét sè néi dung sau:
a. §èi víi Tæng C«ng ty:
Tæng C«ng ty ®îc quyÒn thay ®æi c¬ cÊu vèn vµ tµi s¶n phôc vô cho
kinh doanh; ®îc ®iÒu hoµ vèn gi÷a c¸c thµnh viªn cho t¬ng øng víi nhiÖm
vô kinh doanh; cã thÓ huy ®éng khÊu hao cña c¸c thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc
lËp ®Ó phôc vô nhu cÇu ®Çu t tËp trung díi hai h×nh thøc lµ vay - tr¶ víi l·i
suÊt néi bé hoÆc cã thÓ ®îc ghi gi¶m vèn cña ®¬n vÞ bÞ huy ®éng trong trêng hîp ®Æc biÖt; Tæng C«ng ty ®îc vay vèn vµ c¸c quü nhµn rçi cña c¸c
thµnh viªn ®éc lËp còng nh cho vay l¹i c¸c thµnh viªn kh¸c theo l·i suÊt néi
bé. Tæng C«ng ty còng cã thÓ huy ®éng vèn díi nhiÒu h×nh th¸c kh¸c nh
vay ng©n hµng, ®îc b¶o l·nh cho thµnh viªn vay vèn trong vµ ngoµi níc.
§èi víi qu¶n lý doanh thu, chi phÝ kinh doanh: Doanh thu cña Tæng
C«ng ty gåm doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, chi phÝ còng gåm
chi phÝ cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn céng thªm chi phÝ cña c¬ quan Tæng C«ng
ty. Còng nh vËy, lîi nhuËn cña Tæng C«ng ty lµ tæng lîi nhuËn cña c¸c ®¬n
vÞ thµnh viªn Tæng C«ng ty ®îc trÝch lËp vµ sö dông c¸c quü tËp trung nh
quü dù tr÷ tµi chÝnh, quü ®Çu t ph¸t triÓn, quü nghiªn cøu khoa häc vµ ®µo
t¹o, quü phóc lîi vµ khen thëng. C¸c quü nµy ®îc h×nh thµnh trùc tiÕp lîi
nhuËn cña c¸c thµnh viªn phô thuéc, tõ viÖc trÝch mét tû lÖ nhÊt ®Þnh tõ c¸c
quü t¬ng øng ë c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn ®éc lËp. Hai quü dù tr÷ tµi
chÝnh vµ ®Çu t ph¸t triÓn cã vai trß cùc kú quan träng trong ®Çu t tËp trung
vµ phßng ngõa rñi ro ë cÊp ®é Tæng C«ng ty. Bëi vËy, Tæng C«ng ty cã thÓ
vay quü dù tr÷ tµi chÝnh, quü khÊu hao c¬ b¶n ®a vµo c¸c quü nµy ®Ó tõ ®ã
hç trî cho c¸c thµnh viªn kh¸c.
VÒ c«ng t¸c kÕ to¸n, Tæng Gi¸m ®èc cã tr¸ch nhiÖm lËp quyÕt to¸n
hµng n¨m cña toµn Tæng C«ng ty bao gåm c¶ ®¬n vÞ thµnh viªn. B¸o c¸o
quyÕt to¸n tµi chÝnh tæng hîp cña Tæng C«ng ty gåm phÇn h¹ch to¸n tËp
trung cña Tæng C«ng ty vµ phÇn tæng hîp b¸o c¸o quyÕt to¸n c¶ c¸c doanh
nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp vµ c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp.
b. §èi víi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn.
Víi c¸c thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp, chÕ ®é tµi chÝnh phÇn lín
gièng nh c¸c DNNN kh«ng thuéc c¸c Tæng C«ng ty kh¸c, nhng cã mét sè
rµng buéc còng nh quyÒn lîi do mçi quan hÖ víi Tæng C«ng ty, do quy chÕ
tµi chÝnh Tæng C«ng ty vµ cña ®¬n vÞ quy ®Þnh. Ngoµi sè vèn ®îc Tæng
C«ng ty giao, nã ®îc huy ®éng tõ nhiÒu nguån kh¸c ®Ó ho¹t ®éng kinh
doanh theo sù ph©n cÊp cña Tæng C«ng ty, ®ång thêi tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ
hiÖu qu¶ cña viÖc huy ®éng vèn. Nã còng ph¶i chÞu sù ®iÒu ®éng vÒ vèn vµ
tµi s¶n cña Tæng C«ng ty. §èi víi viÖc vay ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n mua
m¸y mãc thiÕt bÞ ph¶i lËp ph¬ng ¸n b¸o c¸o Tæng Gi¸m ®èc tr×nh Héi ®ång
qu¶n trÞ phª duyÖt tríc khi thùc hiÖn. Doanh nghiÖp còng ph¶i lËp kÕ ho¹ch
tµi chÝnh tr×nh Tæng C«ng ty phª duyÖt, tæ chøc thùc hiÖn vµ ®Þnh kú b¸o
c¸o tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®ã cho Tæng C«ng ty.
ChÕ ®é tµi chÝnh víi ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc nh ®· tr×nh bµy ë
phÇn 1.2
c. C«ng ty tµi chÝnh:
§©y lµ mét ®Æc ®iÓm trong ho¹t ®éng tµi chÝnh Tæng C«ng ty. HiÖn
nay nhiÒu Tæng C«ng ty ®· thµnh lËp c¸c C«ng ty tµi chÝnh theo “QuyÕt
®Þnh sè 104/ Q§ - NH 5 ngµy 02/05/1999 cña Thèng ®èc NHNN ViÖt Nam
vÒ viÖc ban hµnh mÉu ®iÒu lÖ C«ng ty tµi chÝnh trong Tæng C«ng ty Nhµ níc, trong ®ã cã c¸c TCT 91 nh Bu chÝnh - viÔn th«ng, Tæng C«ng ty dÖt
may, Tæng C«ng ty cao su, Tæng C«ng ty tµu thuû... C«ng ty tµi chÝnh lµ
20
.DOC 
59 
68 
124 
