Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
KHOA THƯƠNG MẠI & KINH TẾ QUỐC TẾ
-------***-------
ĐỀ ÁN MÔN KINH TẾ THƯƠNG MẠI
Đề tài:
Phát triển các loại dịch vụ logistics có khả
năng cạnh tranh ở Việt Nam
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Giảng Viên hưỡng dẫn: GS.TS Đặng Đình Đào
Hà Nội T10/2008
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
LỜI NÓI ĐẦU
Ngày nay, thuật ngữ logistics được sử dụng trong lĩnh vực kinh tế như
một ngành mang lại nhiều nguồn lợi to lớn. Nhưng nhìn chung
Logistics là dịch vụ có cái tên mới mẻ đối với nhiều người Việt
Nam nhưng có một vai trò rất quan trọng đối với quá trình sản
xuất - kinh doanh của một ngành và cả nền kinh tế. Logistics là
một hoạt động tổng hợp mang tính dây chuyền, hiệu quả của quá
trình này có tầm quan trọng quyết định đến tính cạnh tranh của
ngành công nghiệp và thương mại mỗi quốc gia. Đối với những
nước phát triển như Nhật và Mỹ logistics đóng góp khoảng 10%
GDP. Đối với những nước kém phát triển thì tỷ lệ này có thể hơn
30%. Sự phát triển dịch vụ logistics có ý nghĩa đảm bảo cho việc
vận hành sản xuất, kinh doanh các dịch vụ khác được đảm bảo về
thời gian và chất lượng. Logistics phát triển tốt sẽ mang lại khả
năng tiết giảm chi phí, nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ.
Dịch vụ logistics ở Việt Nam chiếm khoảng từ 15-20% GDP. Ước tính
GDP nước ta năm 2006 khoảng 57,5 tỷ USD. Như vậy, chi phí
logistics chiếm khoảng 8,6-11,1 tỷ USD. Đây là một khoản tiền rất
lớn. Nếu chỉ tính riêng khâu quan trọng nhất trong logistics là vận
tải, chiếm từ 40-60% chi phí thì cũng đã là một thị trường dịch vụ
khổng lồ. Hiện nay với doanh số lên đến con số tỉ USD, dịch vụ
logistics đang hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài và thực tế họ
đang kinh doanh rất sôi động tại Việt Nam. Hầu hết các tập đoàn
logistics lớn trên thế giới đã có mặt tại nước ta và theo cam kết gia
nhập WTO, các công ty logistics 100% vốn nước ngoài sẽ được
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
phép hoạt động tại Việt Nam.
Trong nhiều năm qua, ngành dịch vụ logistics đã được Chính
phủ bảo hộ thông qua các biện pháp ngăn chặn doanh nghiệp nước
ngoài tiếp cận thị trường trong nước. Nhưng nay sau khi gia nhập
WTO, các biện pháp bảo hộ buộc phải chấm dứt. Trong tình hình
như vậy, nghành logistics phải tự mình tạo ra khả năng cạnh tranh
cao. Chính vì thế em chọn đề tài “Phát triển các loại dịch vụ
logistics có khả năng cạnh tranh ở Việt Nam” để tìm hiểu thêm
về tình hình cạnh tranh các loại dịch vụ logistics ở Việt Nam và tìm
ra giải pháp cạnh tranh tối ưu nhất.
Chương I:
Khái quát về dịch vụ logistics
I - Sự ra đời và phát triển của logistics
1- Khái niệm về logistics
Bước vào thế kỷ XX, sản xuất vật chất của xã hội đã đạt được năng suất lao đọng
cao nhờ áp dụng kỹ thuật sản xuất tiên tiến và đặc biệt là những thành tựu mới
trong công nghệ thông tin song muốn tối ưu hóa qua trình sản xuất, giảm giá thành
sản phẩm, nâng cao sức cạnh tranh của hàng hoá trên thị trường, chỉ còn cách cải
tiến và hoàg thiện hệ thống quản lý phân phối vật chất để giảm tới mức thấp nhất
thiệt hại do tồn kho, ứ đọng nguyên vật liệu, bán thành phẩm và thành phẩm trong
quá trình sản xuất và lưu thông. Hệ thống phân phối vật chất này còn gọi là
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
"logistics".
Vậy lgistics là gì? Về mặt lịch sử, thuật ngữ "logistics" là một thuật ngữ quân sự
đã có từ mấy trăm năm nay, thuật ngữ này đầu tiên được sử dụng trong quân đội và
mang nghĩa là "hậu cần" hoặc "tiếp vận". Tướng Chauncey B.Baker, tác giả cuốn
"Transportation of Troóp and Merterial" nhà sản xuất bản Hudson thành phố
Kansas có viết: "Một nhánh trong nghệ thuật chiến đấu có liên quan đến việc di
chuyển và cung cấp lương thực, trang thiết bị cho quân đội được gọi là "logistics".
Trong suốt chiến tranh thế giới thứ hai, các lực lượng quân đội của các nước tham
gia đều sử dụng phương thức logistics rất hiệu quả, đảm bảo hậu cần đúng nơi,
đúng lúc cho lực lượng chiến đấu. Thuật ngữ này đến nay vẫn được tiếp túc sử
dụng rộng rãi trong quân đội và các ứng dụng dạng quân đội.
Cùng với sự phát triển kinh tế, xã hội, nhiều thập kỷ qua, logistics được nghiên
cứu sâu và áp dụng sang các lĩnh vực khác như sản xuất, kinh doanh. Thuật ngữ
logistics ngày nay còn được hiểu với nghĩa quản lý (Management) hệ thống phân
phối vật chất của các đơn vị sản xuất kinh doanh trong xã hội. Nhưng cho đến nay
trên thế giới chưa có một định nghĩa nào đầy đủ về logistics hay hệ thống logistics.
Khái niệm về logistics được đưa ra tuỳ theo giác độ mà người ta nghiên cứu no.
Sau đây là một số khái niệm về logistics:
* Theo hội đồng quản trị logistics Mỹ - 1988: Logistics là quá trình lên kế hoạch,
thực hiện và kiểm soát hiệu quả, tiết kiệm chi phí của dòng lưu chuyển và lưu trữ
nguyên vật liệu, hàng tồn, thành phẩm và các thông tin liên quan từ điểm xuất xứ
đến điểm tiêu thụ, nhằm mục đích thoả mãn những yêu cầu của khách hàng.
* Theo tác giả Donald J.Bowersox - CLM Proceeding - 1987: Logistics là một
nguyên lý đơn lẻ nhằm hướng dẫn quá trình lên kế hoạch, định vị và kiểm soát các
nguồn nhân lực và tài lực có liên quan tới hoạt động phân phối vật chất, hỗ trợ sản
xuất và hoạt động mua hàng.
* Logistics được uỷ ban quản lý logistics của Mỹ định nghĩa như sau: Logistics là
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
quá trình lập kế hoạch, chọn phương án tối ưu để thực hiện việc quản lý,kiểm soát
việc di chuyển và bảo quản có hiệu quả về chi phí và ngắn nhất về thời gian đối với
nguyên vật liệu, bán thành phẩm và thành phẩm, cũng như các thông tin tương ứng
từ giai đoạn tiền sản xuất cho đến khi hàng hoá đến tay người tiêu dùng cuối cùng
để đáp ứng yêu cầu của khách hàng.
* Theo khái niệm của liên hiệp quốc được sử dụng cho khoá đào tạo quốc tế về
vận tải đa phương thức và quản lý logistics tổ chức tại ĐH ngoại thương Hà Nội
tháng 10/2002 thì: Logistics là hoạt động quản lý quá trình lưu chuyển nguyên vật
liệu qua các khâu lưu kho, sản xuất ra sản phẩm cho tới tay người tiêu dùng thoe
yêu cầu của khách hàng…
* Luật thương mại Việt Nam năm 2005 không đưa ra khái niệm “logistics” mà
đưa ra khái niệm “dịch vụ logistics” như sau: Dịch vụ logistics là hoạt động thương
mại, theo đó thương nhân tổ chức thực hiện một hoặc nhiều công đoạn bao gồm
nhận hàng, vẩn chuyển, lưu kho, lưu bãi, làm thủ tục hải quan, các thủ tục giấy tờ
khác, tư vấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi ký mã hiệu, giao hàng hoặc các dịch
khác có liên quan đến hàng hoá theo thoả thuận với khách hàng để hưởng thù lao
(Điều 233 - Luật thương mại Việt Nam năm 2005).
Qua các khái niệm trên đây, chúng ta thấy cho dù có sự khác nhau về ngôn từ
diễn đạt, cách trình bày nhưng trong nội dung tất cả các tác giả đều cho rằng
logistics chính là hoạt động quản lý dòng lưu chuyển của nguyên vật liệu từ khâu
mua sắm qua quá trình lưu kho, sản xuất ra sản phẩm và phân phối tới tay người
tiêu dùng. Mục đích giảm tối đa chi phí phát sinh hoặc sẽ phát sinh với một thời
gian ngắn nhất trong quá trình vận động của nguyên vật liệu phục vụ sản xuất cũng
như phân phối hàng hoá một cách kịp thời.
Tóm lại, theo quan điểm của chúng tôi thì logistics được hiểu như sau:
Logistics là nghệ thuật tổ chức sự vận động của hàng hoá, nguyên vật liệu từ khi
mua sắm, qua các quá trình lưu kho, sản xuất, phân phối cho đến khi đưa đến tay
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
người tiêu dùng.
2- Sự hình thành và phát triển logistics
Thuật ngữ logistics dịch ra tiếng Việt là “hậu cần”, “nghành hậu cần” hay “tiếp
vận” hoặc cũng có người dịch là “tổ chức dịch vụ cung ứng” hay “hệ thống phân
phối vật chất”… Như đã nói, thuật ngữ này là một thuật ngữ quân sự, dùng trong
quân đội. Logistics được coi là việc vận chuỷân và cung cấp lương thực, thực
phẩm, trang thiết bị… đúng nơi, đúng lúc khi cần thiết cho lực lượng chiến đấu.
Logistics đã giúp quân đội các nước tham chiến gặt hái được những chiến thắng.
Điển hình là quân đội hòang gia Pháp ở thế kỷ XVII – XVIII, khi đối đầu với sức
mạnh hải quân anh, thuỷ quân hoàng gia Pháp yếu kém rất nhiều, song với sự nỗ
lực lớn về công nghiệp và logistics diễn ra trong một thế kỷ, quân đội Pháp đã biết
cách biến những điểm yếu của mình thành sức mạnh cho phép họ đóng vai trò chủ
chốt trong cuộc chiến tranh độc lập ở Châu Mỹ, ngăn cản những hoạt động động
của Anh ở vùng đất này. Pháp trở thành thànhviên quyết định kết thúc cuộc chiến
tranh bằng hiệp ước Vecsai (1783) văn bản thành lập Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.
Hay thất bại chiến lược của Đức trong cuộc tấn công bằng đường biển vào nước
Anh (chiến tranh thế giới lần II) tháng 7/1940, nguyên nhân chính là do thiếu “hậu
cần” thích hợp. Ngược lại, cuộc đổ bộ thành công của quân đồng minh vào sự nỗ
lực của khâu chuẩn bị hậu cần và qui mô của các phương tiện hậu cần được triển
khai.
Logistics đã góp phần làm tăng sức mạnh cho c ác nhà quân sự giành được chiến
thắng trong chiến tranh, cho nên rất nhiều kỹ năng về logistics đã được nghiên cứu
và áp dụng đặc biệt là trong chiến tranh thế giới lần II. Xuất phát từ bản chất ưu
việt của logistics, sau khi chiến tranh thế giới lần II kết thúc, các chuyên gia
logistics trong quân đội đã áp dụng các kỹ năng logistics của họ trong hoạt động
kinh tế thời hậu chiến đáp ứng nhiệm vụ thực tế là tái thiết đất nước sau chiến
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tranh (đối với các nước Châu Âu) hay trợ giúp tái thiết (đối với nước Mỹ). Như
vậy logistics trong doanh nghiệp được áp dụng sau khi chiến tranh thế giới lần II
kết thúc.
Ngày nay thuật ngữ “logistics” đã được phát triển, mở rộng và được hiểu với
nghĩa là quản lý “management”. Trong khi nghiên cứu lĩnh vực này, tuỳ thuộc giác
độ tiếp cận các học giả có thể sử dụng các thuật ngữ như: Logistics kinh doanh;
phân phối vật chất; quản lý nguyên vật liệu, kỹ thuật phân phối hay quản lý
logistics thì đây đều là các thuật ngữ dùng để diễn tả cùng một chủ đề, đó chính là
cái mà chúng ta gọi là logistics. Logistics diễn tả toàn bộ quá trình vận động của
nguyên vật liệu và sản phẩm đi vào – qua và đi ra khỏi doanh nghiệp tới khâu phân
phối tới tay người tiêu dùng.
Từ những năm 50 của thế kỷ XX đến nay, công nghiệp và thương mại thế giới
trải qua những biến đổi sâu sắc từ nền kinh tế dựa trên cơ sở sản xuất hàng loạt, dòi
hỏi một lượng hàng lớn đồng nhất sang nền khinh tế mà tính độc đáo và đa dạng
của hàng hoá được nhấn mạnh. Trong buôn bán, người bán không nhất thiết là
người sản xuất, người mua cũng chưa chắc đã phải là người tiêu dùng cuối cùng.
Qúa trình hàng hoá từ tay người sản xuất đến tay người tiêu dùng có thể qua nhiều
người trung gian lần lượt đóng vai trò là người bán hay người mua và là một bộ
phận của toàn bộ quá trình lưu thông hàng hoá. Tính chất phong phú của hàng hoá
cùng với sự vận động phức tạp của chúng đòi hỏi phải có một sự quản lý chặt chẽ,
điều này đã đặt ra cho các nhà sản xuất kinh doanh một yêu cầu mới.
Đồng thời để tránh đọng vốn, các nhà sản xuất kinh doanh luôn tìm cách duy trì
một lượng hàng tồn kho nhỏ nhất. Từ những lý do trên yêu cầu hoạt động vận tải
giao nhận nói riêng và lưu thông phân phối nói chung phải đảm bảo cho nguyên
vật liệu hàng hoá được cung ứng kịp thời, đúng lúc mặt khác phải tăng cường vận
chuyển với mục tiêu không để hàng trong kho nhằm giảm tối đa chi phí phát sinh
hoặc sẽ phát sinh trong sản xuất và lưu thông – logistics trong doanh nghiệp đã ra
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
đời.
Theo Jacques Colin – giáo sư về khoa học quản lý thuộc trường ĐH Aix –
Marseille II, giám đốc trung tâm nghiên cứu về vận tải và logistics thì sự ra đời và
phát triển logistics trong doanh nghiệp qua các thời kỳ như sau:
+ Gia đoạn những năm 50 và 60 của thế kỷ xx:
Đây là giai đoạn thử nghiệm, các chuyên gia logistics trong quân đội đã phục viên
thử áp dụng các kỹ năng logistics của mình để giải quyết những vấn đề gặp phải
trong doanh nghiệp. Giai đoạn thử nghiệm này được bắt đầu từ việc nghiên cứu các
tác nghiệp và những kỹ thuật tối ưu hoá ứng dụng để giải quyết những vấn đề trong
chuyên chở và kho hàng…
+ Giai đoạn những năm 70 của thế kỷ XX:
Đây là thời kỳ khởi động logistics trong doanh nghiệp. Trong thời kỳ này, logistics
trước hết là nghiên cứu việc tối ưu hoá các bộ phận tách biệt (quản lý kho bãi, quản
lý hàng tồn kho, luân chuyển giao hàng…) và hợp lý hoá cơ cấu của doanh nghiệp.
Nghiên cứu hiệu quả của việc giảm các chi phí hoạt động và người lao động,
chuyển dần những hoạt động này sang cho những người chuyên chở và cung cấp
dịch vụ. Sự tìm kiếm tính liên tục trong vận hành doanh nghiệp là đặc điểm chính
của logistics sản xuất ở thời kỳ này.
+ Giai đoạn những năm 80 đến 90 của thế kỷ XX:
Giai đoạn này là giai đoạn phát triển của logistics. Đây là giai đoạn logistics hường
vào việc phối hợp các bộ phận chịu trách nhiệm lưư chuyển các luồng hàng trong
doanh nghiệp, xoá bỏ sự ngăn cách giữa các bộ phận đó. Mối quan tâm của những
người điều hành các luồng luân chuyển này tập trung vào khâu lưu thông hàng hóa.
Cụ thể tăng cường quản lý các chi phí trong lưu thông, giảm hàng lưu kho, đẩy
mạnh vận chuyển giữa các vùng sản xuất và phân phối. Dịch vụ logistics đã làm ổn
định và đảm bảo tính hiệu liên tục cua các luồng luân chuyển hàng hóa.
+ Giai đoạn những năm 90 của thế kỷ XX:
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Thời kỳ logistics được phát triển cả bề sâu lẫn bề rộng, huy động toàn bộ các
nguồn lực bên ngoài doanh nghiệp (nguồn lực của các đối tác) để xâu dựng hệ
thống logistics phức tạp, đa chủ hể có quan hệ chặt chẽ và phụ thuộc qua lại lẫn
nhau. Hệ thống này cho phép thực hiện nhiều giao dịch dẫn đến sự hoà nhập của
các chủ thể vào cùng một tiến trình hoạt động của doanh nghiệp.
Tóm lại, theo Jacques Colin thì sự phát triển của logistics bắt đầu từ tác nghiệp
(khoa học chi tiết) đến liên kết (khoa học tổng hợp) được khẳng định trong lĩnh
vực quân sự cũng như trong doanh nghiệp.
Nghiên cứu các giai đoạn phát triển của logistics, uỷ ban kinh tế và xã hội Châu
Á – Thái bình dương (Economic and Social Commission for Asia and Pacific –
ESCAP) của liên hiệp quốc lại chia thành 3 giai đoạn như sau:
+ Giai đoạn 1: Phân phối vật chất
Vào những năm 60,70 của thế kỷ XX, người ta quan tâm tới việc quản lý có hệ
thống những hoạt động có liên quan với nhau để đảm bảo hiệu quả việc giao hàng,
thành phẩm… cho khách hàng.
Những hoạt động đó là: Vận tải, phân phối, bảo quản, định mức tồn kho, bao bì
đóng gói, di chuyển nguyên vật liệu… Những hoạt động này gọi là phân phối vật
chất hay logistics đầu vào.
+ Giai đoạn 2: Hệ thống logistics
Thời kỳ này khoảng những năm 80 – 90 của thế kỷ XX, các công ty kết hơp chặt
chẽ sự quản lý giữa hai mặt, đầu vào và đầu ra để giảm tối đa chi phí cũng như tiết
kiệm chi phí. Như vậy sự kết hợp chặt chẽ giữa cung ứng nguyên vật liệu cho sản
xuất với phân phối sản phẩm tới tay người tiêu dùng đã đảm bảo sự ổn định và tính
liên tục của các luồng vẩn chuyển, sự kết hợp này được mô tả là hệ thống logistics.
+ Giai đoạn 3: Quản lý dây chuyền cung cấp
Giai đoạn này diễn ra từ những năm 90 của thế kỷ XX cho đến nay. Quản lý dây
chuyền cung cấp – đây là khái niệm có tính chiến lược về quản lý dãy nối tiếp các
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
hoạt động từ người cung ứng - đến người sản xuất - đến khách hàng cùng với các
dịch vụ làm tăng thêm giá trị sản phẩm như cung cấp chứng từ liên quan, theo dõi,
đối tác, kết hợp giữa doanh nghiệp sản xuất kinh doanh với người cũng ứng, khách
hàng cũng như những người liên quan tới hệ thống quản lý như công ty vận tải, lưu
kho và những người cung cấp công nghệ thông tin.
ESCAP cũng định nghĩa quản lý dây chuyền cung ứng và logistics là “khái niệm
đồng bộ hoá nhưng hoạt động của nhiều tổ chức trong dây chuyền logistics và
phản ánh trở lại những thông tin cần thiết đúng thời gian, bằng cách sử dụng mạng
lưới công nghệ thong tin và truyền thông kỹ thuật số”.
Như vậy logistics được phát triển từ việc áp dụng các kỹ năng “tiếp vân”, “hậu
cần” trong quân đội để giải quyết những vấn đề phát sinh của thực tế sản xuất –
kinh doanh và đến nay được hoàn thiện trở thành hệ thống quản lý mang lại hiệu
quả kinh tế cao.
II – Tiêu chí đánh giá khả năng cạnh tranh của các lo¹i dịch vụ logistics
1. Ph©n lo¹i c¸c dÞch vô logistics
DÞch vô logistics theo qui ®Þnh t¹i ®iÒu 133. LuËt th¬ng m¹i n¨m 2005
®îc ph©n lo¹i nh sau:
1.1C¸c dÞch vô logistics chñ yÕu bao gåm:
- DÞch vô bèc xÕp hµng ho¸, bao gåm c¶ ho¹t ®éng bèc xÕp container.
- DÞch vô kho b·i vµ lu gi÷ hµng hãa, bao gåm c¶ ho¹t ®éng kinh doanh
kho b·I container vµ xö lý nguyªn liÖu, thiÕt bÞ.
- DÞch vô ®¹i lý vËn t¶i, bao gåm c¶ ho¹t ®éng ®¹i lý lµm thñ tôc h¶i quan
vµ lËp kÕ ho¹ch bèc dì hµng ho¸.
- DÞch vô bæ trî kh¸c, bao gåm c¶ ho¹t ®éng tiÕp nhËn, lu kho vµ qu¶n lý
th«ng tin liªn quan ®Õn vËn chuyÓn vµ lu kho hµng ho¸ trong suèt c¶
chuçi logisitcs. Ho¹t ®éng xö lý l¹i hµng ho¸ kh¸ch hµng tr¶ l¹i, hµng
ho¸ tån kho, hµng ho¸ qu¸ h¹n, lçi mèt vµ t¸i ph©n phèi hµng ho¸ ®ã.
Ho¹t ®éng cho thªu vµ thuª mua container.
1.2C¸c dÞch vô logistics liªn quan ®Õn vËn t¶i, bao gåm:
- DÞch vô vËn t¶i hµng h¶i.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- DÞch vô vËn t¶i thuû néi ®Þa.
- DÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng.
- DÞch vô vËn t¶i ®êng s¾t.
- DÞch vô vËn t¶i ®êng bé.
- DÞch vô vËn t¶i ®êng èng.
1.3C¸c dÞch vô logistics lªn quan kh¸c, bao gåm:
- DÞch vô kiÓm tra vµ ph©n tÝch kü thuËt.
- DÞch vô bu chÝnh.
- DÞch vô th¬ng m¹i b¸n bu«n.
- DÞch vô th¬ng m¹i b¸n lÎ, bao gåm c¶ ho¹t ®éng qu¶n lý hµng lu kho,
thu gom, tËp hîp, ph©n lo¹i hµng ho¸, ph©n phèi l¹i giao hµng.
- DÞch vô hç trî vËn t¶i kh¸c.
2. Nh÷ng tiªu chÝ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c lo¹i dÞch vô
logistics
2.1 Gi¸ phÝ
Gi¸ lµ yÕu tè mạnh mẽ mµ c¸c doanh nghiÖp thêng sö dông ®Ó c¹nh tranh,
®Ó cã gi¸ thÊp nhµ qu¶n lý ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó c¸ch gi¶m chi phÝ, ®Æc biÖt
trong nghµnh logistics lµ gi¶m chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm dÞch vô.
Giá còn phụ thuộc vào từng loại dịch vụ logistics, như dịch vụ vận tải hàng
không sẽ có giá rất cao so với dịch vụ vận tải đường sắt và đường bộ… vì thế
cần áp dụng phù hợp cho từng loại hàng hoá cần vận chuyển.
Nhưng nhìn chung ở Việt Nam chuỗi cung ứng và hạ tầng logistics
còn yếu kém tiếp tục làm cho chi phí của dịch vụ này cao lên dẫn đến tăng
giá thành sản phẩm của doanh nghiệp, khó cạnh tranh và làm ảnh hưởng
đến sự phát triển cũng như hiệu quả của dịch vụ logistics. Điều này được
các chuyên gia, các doanh nghiệp nước ngoài hoạt động trong ngành phản
ánh tại triển lãm và hội nghị "Cung cấp giải pháp quản trị chuỗi cung ứng
và logistics 2010" diễn ra tại TPHCM ngày hôm nay 29-7.
Theo các chuyên gia, hệ thống giao thông vận tải là cơ sở hạ tầng quan
trọng trong việc phát triển dịch vụ logistics. Thế nhưng cơ sở hạ tầng giao
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thông vận tải của Việt Nam còn yếu kém, kể cả đường sắt, đường bộ,
đường hàng không, đường sông và đường biển.
Điều này đã làm cho chi phí của dịch vụ logistics cao lên, làm ảnh
hưởng đến sự phát triển cũng như hiệu quả của dịch vụ logistics ở Việt
Nam.
Là một trong những nhà cung cấp dịch vụ logistics tại Việt Nam, ông
Narin Phol, đại diện Damco cho rằng chi phí dịch vụ logistics của Việt
Nam quá cao, kém cạnh tranh so với các nước trong khu vực. Ông cho
biết chi phí dịch vụ này của Việt Nam cao hơn cả Thái Lan, Trung Quốc,
Malaysia, Indonesia...
Vị trí đặt quảng cáo Đồng tình với quan điểm này, ông Michael de
Jong-Douglas, thuộc Công ty Mapletre Logistics, cho rằng so với khu
vực, thị trường logistics của Việt Nam chỉ vượt qua Lào và Campuchia.
Ngoài ra, các dịch vụ logistics khác ngoài vận tải biển ở Việt Nam
cũng đắt đỏ (kẹt đường, kẹt cầu, thời gian vận chuyển đường bộ cao và
chi phí vận chuyển cũng cao), đã làm chi phí logistics của Việt Nam cao
so với nhiều nước, trở thành gánh nặng cho các doanh nghiệp và giao
thương hàng hóa.
Theo ông Narin Phol, ở các nước phát triển, chi phí về logistics rất
thấp, như ở Mỹ chi phí logistic bằng 7,7% GDP, Singapore là 8%, Nhật là
11%, Indonesia và Malaysia là 13%, Trung Quốc 18%, trong khi Việt
Nam lên tới 25% GPD.
Theo các chuyên gia, xuất-nhập khẩu cao thể hiện tăng trưởng kinh tế
Việt Nam trong thời gian qua. Mặt khác, Việt Nam cũng đang trở thành thị
trường bán lẻ lớn. Do đó, vấn đề phát triển hạ tầng, chuỗi cung ứng,
logistics là điều cấp bách.
Theo ông Michael de Jong-Douglas, với những yếu kém trên thì Việt
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Nam sẽ trở thành điểm đầu tư tiềm năng cho các nhà đầu tư nước ngoài
trong lĩnh vực logistics.
Vì vậy ở Việt Nam tuy giá phí các loại dịch vụ logistics còn cao song
lại có nhiều tiềm năng để phát triển và giảm chi phí dịch vụ logistics để có
thể cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
2.2Chất lượng dịch vụ
Dịch vụ là một loại sản phẩm vô hình. Khách hàng nhận được sản phẩm
này thông qua các hoạt động giao tiếp, nhận thông tin và cảm nhận. Đặc
điểm nổi bật là khách hàng chỉ có thể đánh giá được toàn bộ chất lượng của
những dịch vụ sau khi đã “mua” và “sử dụng” chúng. Bạn phải thuê phòng ở
trong khách sạn mới biết chất lượng phục vụ của các nhan viên dọn phòng
hay giặt ủi quần áo. Bạn chỉ biết về chất lượng đào tạo hay chất lượng tư vấn
của đơn vị đào tạo, tư vấn bên ngoài sau khi họ tiến hành hay hoàn tất hợp
đồng với bạn.
Và có một số yêu tố hay tiêu chí quan trọng cho chất lượng của dịch vụ
mà bạn cung cấp có thể được xác định và xây dựng để quản lý. Đó là:
- Trước tiên, khách hàng sẽ cảm thấy hài lòng khi nhận được sự phục vụ
đúng thời gian và hạn định như bạn đã cam kết. Bạn nên chia nhỏ dịch vụ
của bạn ra nhiều phần với thời hạn hoàn thành cụ thể;
- Độ chính xác của thông tin : Khách hàng sẽ vô cùng hài lòng nếu như
họ nhận được những thông về dịch vụ, hay nội dung của dịch vụ là chính
xác. Những việc thổi phồng thông tin, tô vẽ hình ảnh sẽ chỉ làm cho
khách hàng khó sử dụng dịch vụ của bạn trong tương lai;
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Thái độ giao tiếp : Nhiều khi những khó khăn hay trắc trở khi đảm
bảo chất lượng của dịch vụ sẽ được khách hàng cảm thông và thấu hiểu khi
nhận được thái độ giao tiếp của người cung cấp dịch vụ.
Vì thế chất lượng dịch vụ logistics cũng là một tiêu chí rất quan trọng để
đánh giá khả năng cạnh tranh của các loại dịch vụ logistic. Hiện nay các
doanh nghiệp đang thi đua đáp ứng chất lượng tốt hơn nữa để có thế đứng
vững và phát triển trong môi trường cạnh tranh.
III – Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của dịch vụ
logistics ë ViÖt Nam
1. Điều kiện tự nhiên
Lãnh thổ toàn vẹn của Việt Nam bao gồm diện tích đất liền, theo tổng điều
tra đất năm 2002 là 329.297 km2 và vùng biển rộng hơn 1 triệu km2. Việt Nam
nằm trong vùng nhiệt đới nên khí hậu chịu ảnh hưởng khá sâu sắc của chệ độ gió
mùa châu Á. Lượng mưa trung bình hằng năm khoảng 1.500 – 2.000 mm. Độ
ẩm trên dưới 85%. Bờ biển Việt Nam trải dài hơn 3.260 km. Trung bình khoảng
20 km chiều dài bờ biển có một cửa sông thông ra biển. Các cửa sông này chịu
ảnh hưởng của chế độ thuỷ triều khá phức tạp. Dân số Việt Nam năm 2003 là
80,9 triệu người.
Việt Nam có vị trí địa lý rất thuận lợi cho vận tải quốc tế, nằm ở khu vực
chiến lược trong vùng Đông Nam Á. Bờ biển trải dài trên 2.000 km, có nhiều
cảng nước sâu, các sân bay quốc tế, hệ thống đường sắt xuyên quốc gia và mạgn
lưới giao thông là tiền đề khả quan để phát triển logistics.
Điều kiện địa lý thuận lợi là một trong những yếu tố để phát triển logistics.
Các cảng biển tự nhiên, ví dụ như vịnh hay các cảng nước sâu… là một trong
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
những đặc điểm địa lý rất có giá trị trong việc phát triển vận tải sông, biển mà
bất kỳ quốc gia nào cũng mong có được.
2. §iÒu kiÖn kinh tÕ kü thuËt
2.1 C¬ së h¹ tÇng
ViÖc cã ®îc ®iÒu kiÖn ®Þa lý thuËn lîi sÏ më ra kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m« h×nh
logistics. Trong ho¹t ®éng logistics th× c¬ së h¹ tÇng ®ãng vai trß rÊt quan träng
bµo gåm: HÖ thèng c¶ng biÓn, s©n bay, ®êng s¾t, ®êng «t«, ®êng s«ng vµ c¸c
c«ng tr×nh, trang thiÕt bÞ kh¸c nh hÖ thèng kho b·i, ph¬ng tiÖn xÕp dì, hÖ thèng
th«ng tin liªn l¹c… c¬ së h¹ tÇng lµ mét trong nh÷ng bé phËn cÊu thµnh ho¹t
®éng cung øng dÞch vô logistics. §Æc biÖt gÇn hai n¨m khi ViÖt Nam gia nhËp
WTO th× vèn ®Çu t níc ngoµi ®· t¹o ra bé mÆt míi cho hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng
cña ViÖt Nam. §· cã rÊt nhiÒu c¸c dù ¸n ®Çu t vÒ c¬ së h¹ tÇng ®ang ®îc thùc
hiÖn.
HÖ thèng c¶ng biÓn ViÖt Nam ®· ®îc quy ho¹ch vµ ®ang h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
®a d¹ng, phong phó. C¸c lo¹i h×nh c¶ng míi nh c¶ng níc s©u, c¶ng container
chuyªn dông… víi vèn ®Çu t lªn tíi hµng chôc, tr¨m triÖu USD ®· ®îc xËy dùng,
®ang ph¸t huy t¸c dông…lîng hµng hãa vËn chuyÓn th«ng qua c¶ng hµng tr¨m n¨m
®Òu t¨ng vÒ mäi chØ tiªu kÓ c¶ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu còng nh hµng hãa vÈn
chuyÓn néi ®Þa.
2.2 Tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin
Cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghÖ th«ng tin vµ sù ra ®êi cña th¬ng m¹i ®iÖn tö h¬n bao
giê hÕt ®· më cöa ra c¬ héi to lín cho c¸c doanh nghiÖp trong nghµnh giao nhË vËn
t¶i vµ logistics nãi riªng kh¶ n¨ng tinh gi¶m chi phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh
vµ søc c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ trêng.
C«ng nghÖ th«ng tin vµ th¬ng m¹i ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam cßn míi mÎ, song l¹i cã
tèc ®é ph¸t triÓn nhanh so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
Víi hiÖn tr¹ng xu híng ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin còng nh th¬ng m¹i ®iÖn tö
cña ViÖt Nam sÏ t¹o ra nhiÒu c¬ héi vµ kh¶ n¨ng ¸p dông c«ng nghÖ logistics trong
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. VÝ dô cña logistics trong toµn
bé qu¸ tr×nh ph©n phèi vËt chÊt, thùc chÊt lµ sö dông vµ xö lý th«ng tin ®Ó tæ chøc
vµ qu¶n lý chu tr×nh di chuyÓn hµng hãa qua nhiÒu cung ®o¹n, chÆng ®êng, ph¬ng
tiÖn, ®Þa ®iÓm kh¸c nhau ®¸p øng yªu cÇu kÞp thêi, ®óng lóc.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3. Tr×nh ®é qu¶n lý ho¹t ®éng logistics
Logistics cßn gäi lµ lÜnh vùc míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam, trªn thùc tÕ ®· cã mét sè
doanh nghiÖp ¸p dông quy tr×nh logistics nhng míi dõng ë møc ®é thùc hµnh vµ
thao t¸c. Cßn kiÕn thøc toµn diÖn vÌ logistics còng nh qu¶n trÞ logistics cha ®îc ®µo
t¹o vµ trang bÞ ®Çy ®ñ, nhng ®øng vÒ nguån nh©n lùc cung cÊp phóc vô ho¹t ®éng
logistics th× hiÖn t¹i ë ViÖt Nam kh¸ dåi dµo.
4. T¸c ®éng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
VÒ chÝnh s¸ch héi nhËp, ViÖt Nam ®ang ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ
th«ng qua nh÷ng c¶i c¸ch vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, thñ tôc hµnh chÝnh, x©y dùng hÖ
thèng ph¸p luËt kinh tÕ vµ tµi chÝnh phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. ViÖc trë thµnh
thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO ®· ®a ViÖt Nam thµnh mét quèc gia më cöa vÒ th¬ng m¹i hµng hãa, dÞch vô vµ ®Çu t.
Vèn ®Çu t níc ngoµi, cô thÓ lµ nguån vèn ODA nh»m phÊt triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ
c¸c nguån vèn tõ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ hâ trî cho ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng.
Bèn, lÜnh vùc dÞch vô ®ang ®îc quan t©m ph¸t triÓn, ho¹t ®éng logistics ®· b¾t ®Çu
thu hót sù chó ý cña c¸c cÊp qu¶n lý nhµ níc còng nh cña c¸c doanh nghiÖp trong
vµ ngoµi nø¬c.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Chương II: Phân tích thực trạng khả năng cạnh tranh của các dịch vụ
logistics ở Việt Nam
I – Tình hình phát triển dịch vụ logistics hiện nay ở Việt Nam.
Trong những năm gần đây, dịch vụ logistics phát triển mạnh mẽ và được chuyên
môn hóa với mức độ khá cao, trở thành một trong những ngành dịch vụ xương
sống của hoạt động thương mại quốc tế. Khối ASEAN đang coi trọng tăng cường
hội nhập ngành logistics trong khu vực, coi đây là mắt xích quan trọng để liên kết
các công đoạn sản xuất và vận chuyển giữa các nước trong khu vực. Việt Nam đã
tham gia lộ trình hội nhập ngành logistics trong ASEAN đạt kết quả bước đầu, tuy
nhiên, vẫn còn nhiều việc phải làm để thúc đẩy ngành này phát triển. Thị trường
tiềm năng nhưng còn sơ khai Theo báo cáo của Bộ Công thương, dịch vụ logistics
ở Việt Nam chiếm từ 15 đến 20% GDP, tương đương khoảng 12 tỷ USD. Nếu chỉ
tính khâu quan trọng nhất trong logistics là vận tải, chiếm từ 40 đến 60% chi phí
thì đây là một thị trường lớn. Việt Nam có hơn 800 doanh nghiệp logistics đang
hoạt động với quy mô khác nhau, trong đó 70-80% là doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Thứ trưởng Công thương Nguyễn Cẩm Tú cho biết, tiềm năng phát triển ngành
logistics còn lớn hơn nữa khi kim ngạch thương mại của nước ta được xem là tăng
nhanh nhất trong khu vực với tốc độ 18-20%/năm và kim ngạch đạt gần 130 tỷ
USD. Tuy nhiên, cũng như các nước đang phát triển trong khu vực, các doanh
nghiệp lô-gi-stíc của Việt Nam chủ yếu là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cho nên
việc tổ chức kinh doanh còn manh mún, chưa chuyên nghiệp, nguồn nhân lực cũng
hạn chế. Các doanh nghiệp nhỏ thường không đáp ứng được yêu cầu của khách
hàng và hệ quả là thị phần bị thu hẹp. Ðó là chưa kể đến sự cạnh tranh thiếu lành
mạnh, gây ra những tổn thất cho chính các doanh nghiệp. Tổng Giám đốc Công ty
ATL (Trade & Logistics) Ruby Ngọc cho biết, doanh nghiệp mới hoạt động được
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
một năm rưỡi, chủ yếu làm đại lý cho các hãng logistics ở nước ngoài, do đó khó
khăn lớn nhất là giá cả luôn bị áp đặt từ phía khách hàng. Chính vì vậy, doanh thu
của công ty chưa đạt được như mong muốn, hiện doanh nghiệp đang tính tới mở
rộng các dịch vụ và các kênh khác để mở rộng đối tác, tiến tới làm chủ chuỗi cung
ứng dịch vụ của mình. Theo ông Ruby Ngọc, làm logistics ở Việt Nam hạn chế
nhất là giao thông đường bộ. Việc giao nhận luôn gắn liền với tốc độ thời gian và
đó cũng chính là uy tín của doanh nghiệp. Tuy nhiên, doanh nghiệp không thể chủ
động thời gian được vì giao thông phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng của cả xã hội. Bởi
vậy, các doanh nghiệp chỉ cố làm sao hạn chế mức thấp nhất những lần giao hàng
chậm. Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty giao nhận kho vận Vietfracht Nguyễn
Giang Tiến cũng cho biết, logistics có bốn cấp độ về dịch vụ thì các doanh nghiệp
Việt Nam mới tham gia được đến cấp độ 2, nghĩa là chủ yếu mới làm đại lý, trung
gian chứ chưa đáp ứng được cả chuỗi logistics bao gồm cả các nhà điều hành vận
tải đa phương thức (MTO) và nhà cung cấp dịch vụ logistics (LP). Công nghệ
logistics của Việt Nam còn rất thấp, hơn nữa trình độ nhân lực hạn chế, chưa được
đào tạo chính quy, chủ yếu các doanh nghiệp tự học, tự làm cho nên công việc vẫn
còn mang tính thụ động... Các khách hàng quốc tế đánh giá các nhà cung cấp
logistics Việt Nam không có mức tín nhiệm cao, nhất là về thời gian giao hàng.
"Ðây cũng là điều tất yếu vì chúng ta còn thiếu công nghệ và năng lực ở phạm vi
quốc tế", ông Tiến nói. Giám đốc điều hành Phua Kok Kim phụ trách mảng công
nghiệp của Tập đoàn Mapletree (Singapore) cho biết, các doanh nghiệp xuất khẩu
của Việt Nam vẫn chủ yếu tự làm lấy công tác giao nhận kho vận, do đó tính
chuyên môn hóa chưa cao. Bản thân doanh nghiệp của họ khi có các thương vụ
làm ăn tại Việt Nam lại phải thông qua các doanh nghiệp logistics nước thứ ba. Có
thể nói, các công ty xuất nhập khẩu Việt Nam chưa nhận thức hết tầm quan trọng
cũng như lợi ích của logistics. Quá trình thuê ngoài đối với toàn bộ các hoạt động
logistics chỉ đang trong giai đoạn khởi đầu. Chính điều này hạn chế hoạt động xuất
20