Tài liệu Phật giáo, một hiện tượng tôn giáo và triết học của dân tộc.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lêi më ®Çu Nh÷ng thËp niªn cuèi cña thÕ kû 20 vµ ®Çu thÕ kû 21, sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËtvµ trÝ tuÖ con ngêi lµm cho nÒn s¶n xuÊt t¨ng nhanh, nhng m«i trêng ®· vµ ®ang xÊu dÇn ®i, m«i trêng ®Êt, níc, kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm nÆng, c©n b»ng sinh th¸i bÞ ph¸ vì, b¸o hiÖu nguy c¬ suy tho¸i ®èi víi sù sèng cña mäi sinh vËt trªn toµn tr¸i ®Êt trong ®ã cã con ngêi. §Ó kh¾c phôc hiÖn tîng xÊu ®i cña m«i trêng sèng, céng ®ång thÕ giíi ®· cã nh÷ng héi nghÞ bµn vÒ vÊn ®Ò m«i trêng vµ chÊt th¶i c«ng nghiÖp, nh÷ng tæ chøc phi chÝnh phñ hoËt ®éng díi mäi h×nh thøc v¬is môc ®Ých cøu lÊy tr¸i ®Êt tríc nguy c¬ huû diÖt vµ b¶o vÖ m«i trêng toµn cÇu. HÇu hÕt c¸c níc ®Òu cã luËt b¶o vÖ m«i trêng, cã bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ m«i trêng, c¸c c¬ quan, ban ngµnh chuyªn ghiªn cøu lÜnh vùc m«i trêng… ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi c¬ chÕ më, xuÊt hÞªn kh¸ nhiÒu khu c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, lµng nghÒ. Nh÷ng c¬ së kinh tÕ nµy gãp phÇn kh«ng nhá ®a nÒn kinh tÕ ®Êt níc ®i lªn. ®¶ng vµ nhµ níc ta ®· sím quan t©m ®Õn vÊn ®Ò m«i trêng, kÞp thêi ®ua ra c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc « nhiÔm m«i trêng. C«ng t¸c qu¶n lý m«i trêng ®· d¹t nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ nhng chñ yÕu ë c¸c ®« thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp. ë n«ng th«n, m«i trêng ®Æc biÖt lµ m«i trêng lµng nghÒ cha ®îc quan t©m ®óng møc. Tríc ®©y lµng nghÒ s¶n xuÊt víi quy m« nhá, c«ng nghÖ ®¬n gi¶n, lîng chÊt th¶i nhá m«i trêng tù nhiªn cã thÓ ®ång ho¸ ®îc. Nhng ngµy nay víi sù gia t¨ng cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô kÌm theo nh÷ng c«ng nghÖ phøc t¹p ®· th¶i ra m«i trêng mét lîng lín chÊt th¶i vît qu¸ kh¶ n¨ng ®ång ho¸ cña m«i trêng xung quanh, g©y « nhiÔm m«i trêng, ®e do¹ ®Õn m«i trêng vµ søc khoÎ ngêi d©n. §¶m b¶o m«i trêng xanh s¹ch vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ viÖc kh«ng dÔ dµng cho c¸c lµng nghÒ n«ng th«n. do quy m« s¶n xuÊt nhá díi d¹ng kinh tÕ hé gia ®×nh nªn kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ¸p dông ph¬ng ph¸p xö lý cuèi ®êng èng. MÆt kh¸c s¶n xuÊt l¹i ®îc tiÕn hµnh t¹i ngay chÝnh n¬i ë nªn ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ ngêi d©n. cho ®Õn nay m«i trêng lµng nghÒ n«ng th«n ®· vµ ®ang trë thµnh vÊn ®Ò bøc xóc, møc ®é ¶nh hëng ngµy cµng nghiªm träng v× sè hé lµm nghÒ phô rÊt lín, ph¹m vi réng. V× vËy vÊn ®Ò cÊp thiÕt lµ ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch u tiªn ®Ó c¶i thiÖn m«i trêng lµng nghÒ gãp phÇn ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng h¬n. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Tæng quan vÒ lµng nghÒ n«ng th«n ViÖt Nam Trong nh÷ng n¨m cña qu¸ tr×nh ®æi míi, sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ còng cã nh÷ng bíc th¨ng trÇm chung nh nÒn kinh tÕ quèc d©n. cã thÓ nªu mét sè nÐt næi bËt sau: Cã nhiÒu lµng nghÒ truyÒn thèng ®îc kh«i phôc vµ h×nh thµnh lµng nghÒ míi. Ch¼ng h¹n ë Nam §Þnh vµ Hµ Nam lµ 123 lµng nghÒ, Hµ T©y lµ 73 lµng nghÒ, B¾c Ninh lµ 63 lµng nghÒ,…Sù ph¸t triÓn cña nh÷ng lµng nghÒ ®ã ®· më vµ kÐo theo nhiÒu dÞch vô kh¸c cã liªn quan. Ch¼ng h¹n s¶n phÈm phô cña ngµnh chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm gãp phÇn ph¸t triÓn ch¨n nu«i gia ®×nh; c¸c ngµnh s¶n xuÊt ngò kim vµ t¸i chÕ kh¸c t¹o viÖc lµm cho hÖ thèng mµng líi thu gom nguyªn liÖu, phÕ liÖu, phÕ phÈm,… trong ®ã cã nh÷ng ngµnh nghÒ ®· cã nh÷ng ®æi míi ®Ó v¬n lªn c¹nh tranh víi hµng ngo¹i víi møc ®é nhÊt ®Þnh nh lµng nghÒ gèm sø B¸t Trµng,…Cã lµng nghÒ phôc håi ® îc nghÒ truyÒn thèng nh nghÒ d¸t vµng quú ë Kiªu KÞ ( Gia L©m - Hµ Néi) cã lµng nghÒ ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ b»ng ®¸ ë Mai L©m ( §«ng Anh - Hµ Néi ),… L¹i cã nh÷ng lµng víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét c¸ch tù ph¸t nh ë x· §«ng Héi(§«ng Anh - Hµ Néi) cã th«n lµm bÕp lß ®un than tæ ong, th«n lµm chæi tre, th«n lµm b»ng giÊy xi m¨ng ®ùng hµng kh«, th«n lµm b¸nh møt kÑo… §ång thêi còng cã nh÷ng lµng nghÒ cßn tiÕp tôc gÆp khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh ph¬ng híng ph¸t triÓn mÆt hµng s¶n xuÊt sao cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng nh lµng nghÒ giÊy bëi ( Hµ Néi), chÕ biÕn cãi, hoÆc nh hoÆc nh mÆt hµng dao kÐo cña lµng rÌn §a SÜ ( Hµ §«ng) tuy chÊt lîng tèt nhng gi¸ l¹i kh«ng c¹nh tranh næi víi mÆt hµng dao kÐo Th¸i,Trung Quèc v× thua kÐm vÒ mÆt mÉu m·, h×nh d¸ng, nguyªn liÖu sö dông. Nh×n chung víi nhiÒu lo¹i h×nh s¶n phÈm: Phong phó vÒ chñng lo¹i ®a d¹ng vÒ mÉu m·, ®éc ®¸o tinh s¶o, c¸c lµng nghÒ thñ c«ng ®· mang l¹i cho nÒn kinh tÕ ®Êt níc nãi chung vµ nÒn kinh tÕ n«ng th«n ViÖt Nam nãi riªngmét s¾c diÖn míi, t¹o nhiÒu viÖc lµm, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¨ng dÇn møc sèng cña ngêi d©n, ®ång thêi cung cÊp mét lîng hµng ho¸ khæng lå cho c¶ níc vµ khu vùc. Tõ nh÷ng bíc ®æi míi trong thêi gian gÇn ®©y ®· khuyÕn khÝch c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch xem xÐt vµ nh×n nhËn ph¸t triÓn lµng nghÒ thñ c«ng nh lµ mét sù lùa chän ®óng ®¾n cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n. Tuy nhiªn sù thay ®æi quy tr×nh, më réng quy m« s¶n xuÊt lµm cho m«i trêng lµng nghÒ bÞ 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 suy tho¸i dÇn, cã nguy c¬ bÞ huû ho¹i. ¶nh hëng kh«ng nhá tíi søc khoÎ cña ngêi d©n ë ®Þa ph¬ng. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 LÞch sö ph¸t triÓn lµng nghÒ n«ng th«n viÖt nam C¸c lµng nghÒ thñ c«ng ®ãng vai trß quan träng trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ viÖt nam. Vît lªn trªn nh÷ng nhu cÇu cña n«ng nghiÖp, c¸c lµng nghÒ ®iÓn h×nh ®· s¶n xuÊt ra mÆt hµng thñ c«ng víi chÊt lîng cao vµ cã ý nghÜa rÊt lín tíi ®êi sèng v¨n ho¸, tinh thÇn d©n sinh. Vµo ®Çu thÕ kû 20, ngêi ta ®· liÖt kª vïng ch©u thæ s«ng Hång cã tíi 108 nghÒ thñ c«ng, sö dông gÇn nöa triÖu lao ®éng. Däc theo c¸c dßng s«ng cña tØnh Hµ T©y, B¾c Ninh, tû lÖ ngêi n«ng d©n tham gia vµo thñ c«ng nghiÖp chiÕm 20%-30%. Mét sè chuyÓn h¼n sang thñ c«ng nghiÖp. 1 Trong giai ®o¹n 1945- 1963 nghÒ thñ c«ng kh«ng ®îc coi träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn ®Êt níc. Nhµ níc chØ chó träng vµo nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nÆng, do vËy ngêi thî thñ c«ng ®îc khuyÕn khÝch tham gia vµo s¶n xuÊt ë c¸c hîp t¸c x·. Vµo nh÷ng n¨m 1963- 1978 díi ¸p lùc cña nÒn kinh tÕ thêi chiÕn, s¶n xuÊt thñ c«ng kh«ng kh«ng vît qua khái nÒn kinh tÕ bao cÊp. Trong c¬ chÕ tËp chung, nhµ níc giao kÕ ho¹ch vµ thu mua s¶n phÈm, s¶n xuÊt tËp trung ë c¸c lµng nghÒ ®· cã biÕn ®æi. Song cha cã chÝnh s¸ch gi¸ c¶ hîp lý, m«i trêng kinh doanh cha phï hîp nªn ngêi thî thñ c«ng kh«ng sèng ®îc b»ng nghÒ cña m×nh, thî tµi hoa ngµy mét Ýt ®i. Sau nhiÒu n¨m tr× trÖ, tõ cuèi nh÷ng n¨m 70, kinh tÕ ®Êt níc cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. Nhµ níc më réng thÞ trêng cho c¸c s¶n phÈm ViÖt Nam sang §«ng ¢u ®· gióp cho lµng nghÒ thñ c«ng mü nghÖ, s¶n xuÊt hµnh xuÊt khÈu cã c¬ héi ph¸t triÓn. Do thiÕu kinh nghiÖm trong qu¶n lý, tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt yÕu kÐm, l¹i thªm cÊm vËn cña Mü, trong mét thêi gian dµi nÒn kinh tÕ cña chóng ta gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 §¶ng ta chñ tr¬ng xo¸ bá hoµn toµn hÖ thèng bao cÊp, chuyÓn sang “nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa”. Nh÷ng n¨m ®Çu ®æi míi do thiÕu nguån vèn ®Çu t cho c«ng nghÖ nªn sù thay ®æi cña c¸c lµng nghÒ diÔn ra chËm ch¹p, khã kh¨n. Trong 10 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nm trë l¹i ®©y, ®¶ng vµ nhµ níc ®· quan t©m tíi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n, th«ng qua c¶i c¸ch luËt ph¸p, ch¬ng trnhf cho vay vèn, n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng. KÕt qu¶ lµ trong 10 n¨m ®ã tû lÖ t¨ng trëng hµng n¨m cña c¸c ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®¹t 8% 1. NhiÒu lµng nghÒ truyÒn thèng ®îc kh«i phôc vµ xuÊt hiÖn thªm mét sè lµng nghÒ míi. S¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn m¹nh. ChiÕn lîc ph¸t triÓn lµng nghÒ n«ng th«n ®· thu ®îc kÕt qu¶ to lín vµ ®ang tõng bíc kh¼ng ®Þnh vai trß tÊt yÕu trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña lµng nghÒ n«ng th«n viÖt nam ®Æc ®iÓm vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ. C«ng nghÖ s¶n xuÊt cña lµng nghÒ n«ng th«n mang tÝnh truyÒn thèng, cã tõ l©u ®êi.C«ng cô lao ®éng chÝnh cña ngêi thî lµ ®«i bµn tay vµ c¸c dông cô, thiÕt bÞ ®¬n gi¶n, do vËy mµ n¨ng suÊt thÊp, quy m« s¶n xuÊt thÊp, quy m« s¶n xuÊt nhá, tiªu hao nguyªn liÖu lín.Tõ sau ®¹i héi toµn quèc lÇn thø VI ®îc ®¶ng vµ nhµ níc ®Çu t khuyÕn khÝch lµng nghÒ n«ng th«n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi bíc ®Çu vÒ c«ng nghÖ th«ng qua c¶i tiÕn theo híng hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ truyÒn thèng. Theo ®iÒu tra phi n«ng nghiÖp cña bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cho thÊy37% c¸c doanh nghiÖp ë n«ng th«n ®· cã nh÷ng thay ®æi vÒ c«ng nghÖ, tõng bíc c¬ khÝ ho¸ c¸c kh©u trong s¶n xuÊt. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c lµng nghÒ ®· ®Çu t m¸y mãc thiÕt bÞ vµo s¶n xuÊt nh: lµng §a Héi, ®Çu t h¬n 600 m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ míi cho s¶n xuÊt; Phong Khª ( Yªn Phong) ®Çu t 40 d©y chuyÒn s¶n xuÊt giÊy hoµn chØnh c«ng suÊt tõ 150 - 750 tÊn giÊy mét n¨m.. nhng nh×n chung tèc ®é cßn chËm, ®Þa bµn cßn cha ®îc më réng, chñng lo¹i mÉu m· cha phong phó ®a d¹ng. Kü thuËt c«ng nghÖ cßn l¹c hËu phÇn lín lµ thñ c«ng; còng ®· cã n¬i mua l¹i c«ng nghÖ cña níc ngoµi( Trung Quèc, §µi Loan) nhng hÇu hÕt ®· qua sö dông, do vËy n¨ng suÊt chÊt, lîng kh«ng vµ hµm lîng c«ng nghÖ cña s¶n phÈmkh«ng cao, søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng gi¶m. mÆt kh¸c tÝnh b¶o thñ tr× trÖ vÒ kü thuËt cßn kh¸ phæ biªn trong c¸c lµng nghÒ do thiÕu th«ng tin, thiÕu kiÕn thøc vµ nguån vèn h¹n hÑp. Thùc tÕ hiÖn nay ë c¸c lµng nghÒ cho thÊy( ë B¾c Ninh) - c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ díi 100 triÖu ®ång chiÕm 47% - c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ tõ 100 - 500 triÖu chiÕm 32% - c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ tõ 500 triÖu ®Õn 1 tû chiÕm 12% - c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ trªn 1 tû chiÕm 9% Nh÷ng thay ®æi vÒ c«ng nghÖ nµy lµ minh chøng quan träng cho sù ph¸t triÓn n«ng th«n, c«ng nghÖ míi t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt lîng tèt, s¶n lîng cao. Tuy c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ ë n«ng th«n vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ chñ yÕu sau: 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Tr×nh ®é c«ng nghÖ ë n«ng th«n cßn thÊp, sù thay ®æi diÔn ra thÊp, sù thay ®æi diªn x ra chËm ch¹p, lao ®éng gi¶n ®¬n kh«ng ®îc ®µo t¹o c¬ b¶n, s¶n xuÊt chñ yÕu dùa vµo kinh nghiÖm. - ®æi míi c«ng nghÖ cha chó ý tíi vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng vµ an toµn lao ®éng. - §æi míi c«ng nghÖ thùc hiÖn cha cã hÖ thèng c¬ b¶n, míi chØ dõng l¹i ë ®æi míi cã träng ®iÓm vµ tËp chung vµo mét sè kh©u chÝnh. - cha cã lùc lîng nghiªn cøu, triÓn khai, t vÊn vÒ c«ng nghÖ cho ngêi d©n. kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô cho kü thuËt cha cao. Nh×n chung tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ vÉn cßn ë tr×nh ®é thÊp kÐm, chñ yÕu dùa vµo lao ®éng thñ c«ng, vµo tr×nh ®é thµnh th¹o nghÒ nghiÖp vµ tµi phèi liÖu cña ngêi thî. ®iÒu kiÖn lao ®éng khã kh¨n nªn ngêi thî lµm viÖc rÊt vÊt v¶, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao, chÊt lîng s¶n phÈm thÊp. Do vËy kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng rÊt khã kh¨n vµ h¹n chÕ. Nh÷ng h¹n chÕ trªn ®· ¶nh hëng rÊt nhiÒu tíi sù ph¸t triÓn chung cña lµng nghÒ vµ t¸c ®éng nghiªm trong ®Õn m«i trêng lµng nghÒ. ®Æc ®iÓm vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt. Hé gia ®×nh lµ mét ®¬n vÞ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt trong c¸c lµng nghÒ n«ng th«n, víi ngu«n nh©n lùc lµ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh vµ c¬ së h¹ tÇng s½n cã. Nh÷ng nghÒ ®¬n gi¶n Ýt c«ng ®o¹n th× mét hé s¶n xuÊt sÏ ®¶m b¶o tõ c«ng ®o¹n ®Çu cho ®Õn c«ng ®o¹n cuèi lµ cho gia s¶n phÈm. C¸c lµng nghÒ phøc t¹p, cµng cã nhiÒu c«ng ®o¹n, chi phÝ cho c«ng ®o¹n ®ã cµng lín th× cµng dÔ ®îc chuyªn m«n ho¸. Mçi gia ®×nh chØ thùc hiÖn mét trong c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ViÖc quy ho¹ch, ®Þnh híng ph¸t triÓn cho lnµg nghÒ cña c¸c tØnh cßn chËm, nhÊt lµ viÖc quy ho¹ch mÆt b»ng cho s¶n xuÊt, qu¶n lý nhµ níc cßn lóng tóng thiÕu chÆt chÏ. Cho ®Õn nay ë c¸c ®Þa ph¬ng ( th«n, x·) ®Õn huyÖn thÞ ngµnh cßn bu«ng láng vµ cha ®îc ph©n cÊp, ph©n ®Þnh râ rµng nªn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn tÊt yÕu kh¸ch quan nÒn kinh tÕ cña tØnh. Do c¸c chØ tiªu vÒ lµng nghÒ cha cã c¬ quan nµo qu¶n lý chÆt chÏ vµ ®Çy ®ñ, nªn ®· g©y ra sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c lµng nghÒ. Tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm ®Òu do c¸ nh©n vµ c¸c hé trong lµng tù lo liÖu. Do ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµng nghÒ nµo t×m ®îc thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm th× lµng ®ã tån t¹i ph¸t triÓn, cßn lµng nghÒ nµo kh«ng tiÕp cËn ®îc thÞ trêng th× r¬i vµo t×nh rr¹ng khã kh¨n, thËm chÝ ®Õn nay vÉn kh«ng phôc håi næi 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ChÝnh h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ®¬n lÎ ë quy m« hé gia ®×nh ®· t¹o nhiÒu khã kh¨n cho chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng trong qu¶n lý, cung øng nguyªn liÖu, bao tiªu s¶n phÈm §Æc biÖt khã kh¨n h¬n c¶ lµ viÖc qu¶n lý lîng chÊt th¶i, th¶i vµo m«i trêng cña mçi hé s¶n xuÊt. HiÖn nay cã mét sè lµng nghÒ cã ®iÒu kiÖn tæ chøc l¹i s¶n xuÊt nh ë §ång Kþ B¾c Ninh ®· x©y dùng ®îc khu vùc s¶n xuÊt riªng t¸ch h¼n ë víi khu d©n c. nh vËy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý, thu gom chÊt th¶i, xö lý tËp trung vµ gi¶m gi¸ thµnh xö lý. NÕu nh tÊt c¶ c¸c lµng nghÒ ®Òu lµm ®îc nh vËy th× m«i trêng lµng nghÒ sÏ ®îc c¶i thiÖn. ®Æc ®iÓm vÒ quy m« s¶n xuÊt Quy m« s¶n xuÊt cña lµng nghÒ ViÖt Nam hiÖn nay ®Òu nhá chØ ë møc ®é quy m« hé gia ®×nh. Tríc ®©y, khi s¶n xuÊt cña c¸c hé gia ®×nh hÇu hÕt lµ thñ c«ng nªn quy m« s¶n xuÊt nhá. Môc ®Ých cña s¶n xuÊt chØ lµ ®Ó tËn dông søc lao ®éng lóc n«ng nhµn vµ duy tr× nghÒ truyÒn thèng. Tõ khi kinh tÕ ph¸t theo c¬ chÕ më, hµng ho¸ cã thÞ trêng tiªu thô th× quy m« s¶n xuÊt t¨ng lªn ®¸ng kÓ gÊp:5-10 lÇn tríc kia. C«ng nghÖ truyÒn th«ng ®· tõng bíc hiÖn ®¹i ho¸, gãp phÇn lµm t¨ng nhanh s¶n lîng, ®em l¹i lîi cao h¬n cho ngêi s¶n xuÊt. Tuy nhiªn ®iÒu nµy lµm t¨ng nhanh h¬n nguy c¬ « nhiÔm m«i trêng lµng nghÒ vèn ®· rÊt phøc t¹p. C¸c d¹ng lµng nghÒ vµ m«i trêng ë mét sè lµng nghÒ ®iÓn h×nh Lµng nghÒ s¶n xuÊt ®å thñ c«ng mü nghÖ Lµng nghÒ s¶n xuÊt ®å thñ c«ng mü nghÖ thêng lµ c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng cã tõ l©u ®êi, chuyªn s¶n xuÊt ®å gç mü nghÖ cao cÊp ( bµn, ghÕ, giêng, tñ, ®å trang trÝ néi thÊt…) nh÷ng lo¹i h×nh s¶n phÈm nµy mang gi¸ trÞ thÈm mü cao vµ cã ý nghÜa lín ®èi víi ®êi sèng tinh thÇn. Hµng mü nghÖ chØ ®Ñp vµ tinh s¶o díi bµn tay cña c¸c nghÖ nh©n, nã kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®îc hµng lo¹t b»ng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. ®iÒu ®ã cho thÊy tÇm quan träng vµ thÕ m¹nh cña lµng nghÒ thñ c«ng mü nghÖ trong c¬ chÕ thÞ trêng vµ nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng hiÖn nay. Lµng nghÒ §ång Kþ lµ mét trong nh÷ng lµng nghÒ s¶n xuÊt ®å thñ c«ng mü nghÖ thuéc x· §«ng Quang - Tõ S¬n - B¾c Ninh, nguån nguyªn liÖu chÝnh lµ gç, tiªu thô mçi n¨m lµ 15000 m3 gç quý nh: Tr¾c, Gô, P¬mu, H¬ng… trang thiÕt bÞ rÊt ®¬n gi¶n nh : ca, bµo, khoan, ®ôc, bóa, m¸y mµi, m¸y khoan…3 Søc s¶n xuÊt cña lµng nghÒ rÊt lín, thÞ trêng tiªu thô r«ng kh¾p trong vµ ngoµi níc, ®Æc biÖt Trung Quèc. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Bªn c¹nh sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµ vÇn ®Ò « nhiÔm m«i trêng. M«i trêng kh«ng khÝ cña lµng nghÒ rÊt phøc t¹p. bôi tõ c¸c kh©u ca gç, trµ, mµi cã kÝch thíc nhá, mÞn cã kh¶ n¨ng ph©n t¸n réng, kÕt hîp víi c¸c lo¹i dung m«i h÷u c¬ ®éc h¹i tõ kh©u hoµn thiÖn vÐcni, s¬n gç ®· vµ ®ang g©y ra nh÷ng bÖnh nguy hiÓm vÒ phæi, ®êng h« hÊp… kh«ng chØ cho nh÷ng ngêi trùc tiÕp tham gia mµ cßn c¶ khu vùc xung quanh. Lµng nghÒ dÖt nhuém Níc ta cã c¸c lµng nghÒ dÖt nhuém truyÒn thèng nh:lµng nghÒ dÖt nhuém T¬ng Giang - B¾c Ninh, Lôa Nho X¸ - Hµ Nam, t¬ t»m Väng NguyÖt B¾c Ninh…nh÷ng lµng nghÒ nµy ®¸p øng mét phÇn kh«ng nhá nhu cÇu cña x· héi. Lµng nghÒ dÖt ®iÓn h×nh lµ T¬ng Giang - Tõ S¬n - B¾c Ninh víi s¶n xuÊt theo nhu cÇu thÞ trêng. S¶n lîng hµng ngµy cña T¬ng Giang: V¶i th«: 3690m/ngµy Kh¨n c¸c lo¹i: 12,92 t¹/ ngµy V¶i g¹c y tÕ: 5730m/ ngµy 3 Nguyªn liÖu s¶n xuÊt lµ sîi tæng hîp polyeste, sîi pha PE/Co, sîi b«ng Coton M«i trêng lµng nghÒ dÖt nhuém nh×n chung ®Òu « bÞ nhiÔm nÆng. Ë lµng nghÒ T¬ng Giang m«i trêng kh«ng khÝ cã nguy c¬ « nhiÔm nhÊt, c¸c chÊt th¶i chñ yÕu lµ bôi b«ng nhá to chñ yÕu trong khu vùc dÖt, h¬i ho¸ chÊt t¹i c¸c khu vùc tÈy, nhuém vµ khÝ than tõ lß ®èt lµm ¶nh hëng ®Õn ngêi lao ®éng nh: g©y ra mÖt mái, suy nhîc c¬ thÓ, g©y bÖnh vÒ ®êng h« hÊp… C«ng nghÖ dÖt nhuém sö dông nhiÒu ho¸ chÊt trong qu¸ tr×nh tÈy, nhuém, lµm bãng nªn níc th¶i cã COD, BOD, ®é kiÒm, ®é mµu cao, chøa nhiÒu chÊt h÷u c¬ ®éc h¹i… - COD = 148 - 357mg/l vît TCVN( 5945-1995) : 1,79- 3,6 lÇn - BOD = 92,5 - 190mg/l vît TCVN( 5945-1995) : 1,8-3,5 lÇn c¸c chØ tiªu kh¸c nh ®é kiÒm cao: PH = 6,78 - 8,5, ®é mµu lín3 níc th¶i trùc tiÕp vµo nguån tiÕp nhËn lµm ¶nh hëng ®Õn m«i trêng níc mÆt, níc ngÇm vµ tíi søc khoÎ ngêi d©n. m«i trêng ®Êt Ýt bÞ « nhiÔm, « nhiÔm tiÕng ån vît qu¸ TCCP 5,7 - 10,2 dB lµm cho ngêi d©n dÔ bÞ bÖnh ®iÕc nghÒ nghiÖp. côm lµng nghÒ t¸i chÕ chÊt th¶i * c¸c lµng nghÒ giÊy t¸i sinh t¸i chÕ giÊy lµ mét trong nh÷ng nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®îc ph¸t triÓn víi quy m« lín, tèc ®é cao ®Æc biÖt trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lµng giÊy Phong Khª vµ Phó L©m lµ hai lµng nghÒ tiªu biÓu cho lo¹i h×nh s¶n xuÊt nµy.c¶ hai ®Òu cã nguån gèc tõ lµng nghÒ giÊy truyÒn thèng D¬ng æ Phong Khª, chuyªn s¶n xuÊt giÊy dã. Nguyªn liÖu cña lµng nghÒ lµ giÊy b×a, giÊy viÕt th¶i thu gom tõ kh¾p n¬i.c«ng nghÖ t¸i chÕ giÊy t¬ng ®èi æn ®Þnh. ThiÕt bÞ ®· ®îc c¬ giíi ho¸, nhiÒu m¸y mãc ®· thay cho lao ®éng thñ c«ng. Quy m« s¶n xuÊt më réng ra khái ph¹m vi gia ®×nh. ViÖc t¸i sö dông nguyªn liÖu giÊy th¶i kh«ng chØ lµm gi¶m chi phÝ cho xö lý r¸c mµ cßn tiÕt kiÖm ho¸ chÊt, n¨ng lîng, tiÕt kiÖm ®îc ngo¹i tÖ nhËp khÈu bét ®Æc biÖt lµ gi¶m ®îc nguyªn liÖu chÆt ph¸ rõng. Tuy nhiªn bªn c¹nh sù ph¸t triÓn s¶n xó©t, chÊt lîng m«i trêng c¸c lµng nghÒ t¸i chÕ giÊy cµng trë nªn phøc t¹p. do trang thiÕt bÞ tù l¾p ®· cò kh«ng ®ång bé nªn hiÖu suÊt kh«ng cao, bét giÊy trong qu¸ xeo theo níc th¶i ra nhiÒu, t¹o thµnh líp dµy næi lªn trªn mÆt níc. C¸c lo¹i bao b× th¶i, nil«ng… ®îc ®æ vµo c¸c ao hå, bê s«ng, g©y « nhiÔm nguån níc mÆt, « nhiÔm ®Êt, ¶nh hëng tíi c¸c ®éng vËt thuû sinh vµ g©y mÊt mü quan. Níc th¶i tõ kh©u ng©m kiÒm, tÈy giÊycã chøa c¸c ho¸ chÊt ( nh xót, níc giaven, chÊt tÈy quang ho¹t …) kh«ng xö lý tríc khi ®a vµo s«ng Ngò HuyÖn Khuª nªn ®· lµm « nhiÔm níc s«ng, lµm cho c¸ vµ ®éng vËt thuû sinh kh«ng ph¸t triÓn ®îc ®ång thêi ¶nh hëng trùc tiÕp tíi søc khoÎ ngêi d©n sèng däc hai bªn bê s«ng. Lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa Minh Khai - Nh Quúnh - Mü V¨n - Hng Yªn lµ lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa ®iÓn h×nh víi 80% sè hé tham gia s¶n xuÊt, ®©y lµ lµng nghÒ míi ®îc h×nh thµnh tõ n¨m 1978. Nguyªn liÖu chÝnh cña c«ng nghÖ t¸i chÕ nhùa lµ c¸c ®å nhùa háng ®îc thu gom tõ c¸c nguån c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, sinh ho¹t ë nhiÒu n¬i ®a vÒ lµng, ph©n lo¹i råi míi ®a vµo s¶n xuÊt. S¶n phÈm cña lµng nghÒ rÊt phong phó vµ ®a d¹ng nh c¸c lo¹i tói nil«ng, chËu nhùa, ®å dïng sinh ho¹t… tõ khi cã nghÒ t¸i chÕ nhùa phÕ liÖu, cuéc sèng cña ngêi d©n cã nhiÒu ®æi míi, c¬ së h¹ tÇng cña lµng nghÒ ®îc n©ng cÊp. Tuy nhiªn cïng víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt th× chÊt lîng m«i trêng còng bÞ xuèng cÊp nghiªm träng. ®Æc trng « nhiÔm cña lµng nghÒ chñ yÕu lµ m«i trêng kh«ng khÝ: - bôi trong kh«ng khÝ 0,24 - 1,22 mg/m 3 vît TCCP 1 - 4 lÇn, chñ yÕu lµ bôi nhùa cã cha c¸c hîp chÊt h÷u c¬, khãi. ®Æc biÖt t¹i c¸c sµng ph©n lo¹i h¹t nhùa hµm lîng bôi cao ( 2.36 mg/m3 ). 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - nång ®é CO vµ CN- ®îc ph¸t hiÖn ra vît TCCP 1- 3 lÇn ( CO: 13,35 - 25,36 mg/m3) 1 c¸c chÊt khÝ sinh ra do ®èt than lín: CO, CO2, SO2, NOx… Mïi h«i do chÊt th¶i phÕ liÖu ph©n lo¹i, h¬i h÷u c¬ trong c«ng ®o¹n bïn Ðp. C¸c nguån g©y « nhiÔm trªn lµm ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn m«i trêng kh«ng khÝ. G©y ra c¸c bÖnh nguy hiÓm vÒ phæi, ®êng h« hÊp, ¶nh hëng ®Õn hÖ thÇn kinh cña con ngêi. Níc th¶i lµm s¹ch phÕ liÖu cã chøa hµm lîng chÊt « nhiÔm kh¸ cao, vµ do cha cã ph¬ng ph¸p giÆt röa hîp lý nªn dïng níc rÊt l·ng phÝ, ®©y lµ nguån g©y « nhiÔm cho m«i trêng ë Minh Khai. Ngoµi ra t¸i chÕ nhùa cßn g©y « nhiÔm nhiÖt vµ tiÕng ån tõ c¸c c«ng ®o¹n: t¹o h¹t, ®ïn, Ðp vµ xay nghiÒn. M¸y mãc thiÕt bÞ ë ®©y ®Òu ®· cò, kh«ng ®ång bé. S¶n xuÊt ph¸t triÓn tù ph¸t, theo hé gia ®×nh, s¶n xuÊt theo nhu cÇu thÞ trêng, ý thøc m«i trêng cña ngêi d©n cha cao ®· ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn m«i trêng vµ søc khoÎ ngêi d©n. Lµng nghÒ chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm L¬ng thùc thùc phÈm lµ nhu cÇu tÊt yÕu hµng ngµy cña cuéc sèng. C¨n cø vµo møc ®é tiªu thô l¬ng thùc,thùc phÈm cã thÓ nhËn biÕt ®îc sù ph¸t triÓn cña x· héi, cña mçi vïng, mçi quèc gia. Khi møc sèng cña ngêi d©n t¨ng lªn th× nhu cÇu vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm còng t¨ng. ChÊt lîng b÷a ¨n cña ngêi d©n ®îc c¶i thiÖn, c¸c lo¹i thùc phÈm ¨n nhanh cã søc tiªu thô lín. Theo thèng kª cña së l¬ng thùc Hµ Néi, hµng ngµy chØ riªng thµnh phè Hµ Néi tiªu thô kho¶ng 70 tÊn bón, 50 tÊn b¸nh c¸c lo¹i, 30 tÊn m× ¨n liÒn, miÕn, b¸nh ®a kh« vµ hµng tr¨m tÊn n«ng s¶n thùc phÈm kh¸c.5 Trong nhiÒu n¨m qua, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n thùc phÈm cña níc ta cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu ngêi tiªu dïng, v× vËy c¸c lµng nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n ®· ph¸t triÓn kh¸ m¹nh, ®· gãp phÇn tho¶ m·n mét phÇn cho nhu cÇu cña ngêi d©n vµ cung cÊp nguyªn liÖu cho c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Bªn c¹nh c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng nhiÒu lµng nghÒ míi ra ®êi, quy m« s¶n xuÊt t¨ng gÊp 5 -10 lÇn. ®Õn nay chÕ biÕn n«ng s¶n ë quy m« lµng nghÒ ®· trë thµnh lo¹i h×nh s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp phæ biÕn ë c¸c vïng n«ng th«n. C¸c lµng nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n thùc phÈm tiªu biÓu: - Lµng nghÒ b¸nh bón th«n ®oµi Tam Giang - Yªn Phong_ B¾c Ninh chuyªn s¶n xuÊt bón kh«, b¸nh phë víi c«ng suÊt 1200 tÊn / n¨m. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Lµng nghÒ rîu Tam §a - Yªn Phong - B¾c Ninh, rîu Tam §a chuyªn cung cÊp cho kh¾p c¸c tØnh phÝa b¾c, víi trªn 50% sè hé tham gia nÊu rîu, s¶n xuÊt kho¶ng 1,2 triÖu lÝt/ n¨m. tiªu thô hµng n¨m 18000 tÊn s¾n kh«. - Lµng nghÒ chuyªn s¶n xuÊt tinh bét, dong s¾n, m¹ch nha vµ miÕn n»m tËp trung träng ®iÓm t¹i 3 x· C¸t QuÕ- D¬ng LiÔu- Minh Khai thuéc tØnh Hµ T©y. - Lµng nghÒ chuyªn s¶n xuÊt b¸nh cuèn x· Thanh Tr× - huyÖn Thanh Tr× - Hµ Néi. 13