Tài liệu Phân tích và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác tín dụng đầu tư tại quỹ đầu tư phát triển hà tĩnh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI -------------------------------------- HỒ ANH TUẤN PHÂN TÍCH VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC TÍN DỤNG ĐẦU TƯ TẠI QUỸ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ QUANG Hà Nội - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, bản luận văn thạc sỹ “Phân tích và đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác tín dụng đầu tư tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh” là công trình nghiên cứu độc lập của tôi. Được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, nghiên cứu tình hình thực tiễn. Số liệu được nêu trong luận văn là trung thực, có trích nguồn và được thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Vũ Quang. Kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Hồ Anh Tuấn i LỜI CẢM ƠN Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo TS. Vũ Quang, giảng viên Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội đã tận tình hướng dẫn và có nhiều ý kiến giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo trong viện Sau đại hoc, trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, tập thể Quỹ đầu tư và phát triển Hà Tĩnh đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình làm luận văn của mình. Xin trân trọng cảm ơn! ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i TÁC GIẢ LUẬN VĂN ...............................................................................................i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ..................................................vi DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG .................................................................................vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ .......................................................................... viii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ...................................................... 2 3. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................... 2 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 3 5. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng .................................................. 3 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ......................................................... 3 7. Đóng góp mới của luận văn............................................................................... 3 8. Kết cấu của đề tài ............................................................................................... 4 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TẠI QUỸ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN................................................ 5 1.1. Tổng quan Quỹ đầu tư phát triển ................................................................. 5 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của Quỹ ĐTPT................................................... 7 1.1.2 Các hoạt động cơ bản của Quỹ ĐTPT ....................................................... 10 1.2 Công tác tín dụng ĐTPT của Quỹ ĐTPT .................................................... 14 1.2.1. Khái niệm công tác tín dụng đầu tư phát triển ......................................... 14 1.2.2 Các loại hình tín dụng ĐTPT của Quỹ ĐTPT .......................................... 16 1.3. Công tác tín dụng ĐTPT tại Quỹ ĐTPT..................................................... 17 1.3.1 Quan niệm công tác tín dụng ĐTPT tại Quỹ ĐTPT.................................. 17 iii 1.3.2 Các chỉ tiêu đánh giá công tác tín dụngĐTPT tại Quỹ ĐTPT .................. 18 1.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác tín dụng đầu tư phát triển tại Quỹ ĐTPT ..................................................................................................................... 22 1.4.1 Nhân tố chủ quan ....................................................................................... 22 1.4.2 Các nhân tố khách quan ............................................................................ 25 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TẠI QUỸ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN HÀ TĨNH ....................................................... 32 2.1 Tổng quan về Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh ............................................ 32 2.1.1 Tổ chức và hoạt động của Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh ........................ 32 2.1.2 Các hoạt động cơ bản của Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh ........................ 34 2.2 Thực trạng công tác tín dụng ĐTPT tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh 35 2.3 Thực trạng công tác tín dụng ĐTPT của Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh ... 39 2.3.1 Dư nợ tín dụng ĐTPT của Nhà nước ........................................................... 39 2.3.2 Về cơ cấu tín dụng ĐTPT của Nhà nước .................................................. 41 2.3.3 Kết quả giải ngân vốn vay Tín dụng ĐTPT ............................................. 43 2.3.4 Hệ số thu nợ.............................................................................................. 44 2.3.5 Thu nhập từ công tác Tín dụng ĐTPT của Nhà nước .............................. 46 2.3.6 Tỷ lệ nợ xấu/Tổng dư nợ ........................................................................... 49 2.3.7 Trích lập quỹ Dự phòng rủi ro................................................................... 51 2.4 Đánh giá thực trạng chất lượng hoạt động tín dụng ĐTPT của Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh .......................................................................................... 52 2.4.1 Kết quả đạt được ..................................................................................... 52 2.4.2 Hạn chế và nguyên nhân ......................................................................... 54 Kết luận chương 2 ................................................................................................... 58 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC TÍN DỤNG ĐTPT CỦA NHÀ NƯỚC TẠI QUỸ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN HÀ TĨNH ......... 59 3.1. Định hướng hoạt động TD ĐTPT tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh .... 59 3.1.1. Mục tiêu và định hướng phát triển Quỹ đầu tư phát triển đến 2020, tầm nhìn đến 2030. .................................................................................................... 59 iv 3.1.2. Mục tiêu phát triển KT-XH 2015 – 2020 của đất nước và tỉnh Hà Tĩnh. . 63 3.2. Một số giải pháp hoàn thiện công tác tín dụng ĐTPT của Nhà nước tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh .......................................................................... 67 3.2.1 Giải pháp chung......................................................................................... 67 3.2.2. Giải pháp cụ thể (Tổ chức thực hiện tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh) 69 3.3. Một số kiến nghị để hoàn thiện công tác tín dụng ĐTPT của Nhà nước tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh ..................................................................... 76 3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ, Bộ Tài chính, NHNN… ................................. 76 3.3.2. Kiến nghị với UBND tỉnh ........................................................................ 78 Kết luận chương 3 ................................................................................................... 81 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 83 PHỤ LỤC v DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT BCTC : Báo cáo tài chính BĐTV : Bảo đảm tiền vay ĐTPT : Đầu tư phát triển CĐT : Chủ đầu tư CNH - HĐH : Công nghiệp hoá hiện đại hoá DN : Doanh nghiệp DNNN : Doanh nghiệp Nhà nước ĐT : Đầu tư ĐTPT : Đầu tư phát triển HĐQL : Hội đồng quản lý HĐTD : Hợp đồng tín dụng HTPT : Hỗ trợ phát triển KT-XH : Kinh tế -Xã hội NĐ-CP : Nghị định của Chính phủ NSNN : Ngân sách Nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại NN : Nhà nước QĐ-TTg : Quyết định của Thủ tướng Chính Phủ SXKD : Sản xuất kinh doanh TDĐT : Tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước TĐSL : Nhiệt điện Vũng Áng Hà Tĩnh UBND : Uỷ ban nhân dân TCTD : Tổ chức tín dụng vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Một số chỉ tiêu cho vay đầu tư tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh .......... 37 Bảng 2.2. Kết quả phân loại nợ tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh ......................... 38 Bảng 2.3. Tình hình cho vay, thu nợ tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh trong giai đoạn 2013-2015 ...................................................................................... 40 Bảng 2.4: Dư nợ theo thành phần kinh tế giai đoạn 2013-2015 .............................. 42 Bảng 2.5: Dư nợ vốn TD ĐTPT theo ngành kinh tế giai đoạn 2013-2015 .............. 43 Bảng 2.6: Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch giải ngân tín dụng qua các năm .................... 44 Bảng 2.7: Bảng tính các chỉ tiêu công tác tín dụngqua các năm ............................. 45 Bảng 2.8: Bảng tính các chỉ tiêu hiệu quả kinh doanh ............................................. 46 Bảng 2.9: Bảng tính chỉ tiêu NIM ............................................................................ 48 Bảng 2.10: Tỷ lệ nợ quá hạn/Dư nợ ......................................................................... 49 Bảng 2.11: Dư nợ bình quân, nợ quá hạn, trích lập dự phòng rủi ro ....................... 51 vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Tình hình giải ngân cho vay đầu tư tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh ......... 38 Biểu đồ 2.2: Dư nợ giai đoạn 2013-2015 .......................................................................... 41 Biểu đồ 2.3: Chỉ tiêu NIM,ROA qua các năm ................................................................... 48 Biểu đồ 2.4: Dư nợ, Nợ quá hạn vốn Tín dụng ĐTPT qua các năm .................................. 50 Biểu đồ 2.5: Dư nợ, Nợ quá hạn vốn Tín dụng ĐTPT qua các năm .................................. 51 SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Mô hình tổ chức Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh ................................... 33 Hình 2.1: Bản đồ hành chính tỉnh Hà Tĩnh ........................................................................ 64 viii PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Tín dụng đầu tư phát triển (ĐTPT) của Nhà nước là một hình thức tín dụng đặc biệt, trong đó Nhà nước thực hiện tín dụng không vì mục đích lợi nhuận mà hướng tới hiệu quả và công bằng của nền kinh tế quốc gia. Ở Việt Nam, cùng với quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tín dụng ĐTPT của Nhà nước cũng từng bước được cải cách. Trong 10 năm hoạt động, vốn Tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước đã đóng góp tích cực vào triển khai các dự án phát triển kinh tế thuộc các lĩnh vực, các ngành, các vùng mà Nhà nước ưu tiên. Thực tiễn hoạt động của hai tổ chức này đã khẳng định tín dụng ĐTPT của Nhà nước là công cụ quan trọng của Chính phủ hỗ trợ các dự án đầu tư phát triển của các thành phần kinh tế thuộc một số ngành, lĩnh vực quan trọng, chương trình kinh tế lớn có tác động trực tiếp đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, xoá đói giảm nghèo, thực hiện mục tiêu CNH, HĐH đất nước. Tín dụng ĐTPT của Nhà nước vừa thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế, vừa thực hiện mục tiêu công bằng xã hội. Trong bối cảnh nước ta đẩy mạnh quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, yêu cầu đổi mới chính sách tín dụng ĐTPT của Nhà nước càng đặt ra cấp thiết hơn. Đồng thời, yêu cầu CNH, HĐH, phát triển cơ sở hạ tầng, khai thác các tiềm năng của các vùng, miền khó khăn - đặc biệt khó khăn của đất nước cũng đòi hỏi phải tiếp tục đổi mới, hoàn thiện tín dụng ĐTPT của Nhà nước theo hướng hiệu quả hơn. Sau hơn 5 năm hoạt động của Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh thì phần lớn các dự án sử dụng vốn Tín dụng ĐTPT của Nhà nước sau khi hoàn thành đã đi vào hoạt động và phát huy tốt hiệu quả, song cũng không ít dự án đi vào hoạt động kém hiệu quả dẫn đến phát sinh nợ quá hạn trong thời gian dài, ảnh hưởng đến hoạt động của Quỹ. Đây chính là lý do tôi chọn đề tài: "Phân tích và đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác tín dụng đầu tư tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh". 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Thực tế đã có rất nhiều công trình nghiên cứu đề cập tới việc phân tích công tác tín dụng của các tổ chức tín dụng (TCTD), mỗi luận văn đều nghiên cứu với những cách tiếp cận ở mức độ và phạm vi khác nhau có những đóng góp mới về mặt thực tiễn và đưa ra được những đề xuất hết sức quan trọng cho các TCTD cũng như cho các nhà quản lý. Qũy ĐTPT là tổ chức tài chính thuộc sở hữu 100% của Nhà nước, không nhận tiền gửi từ dân cư, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, tỷ lệ dự trữ bắt buộc 0%, được Nhà nước bảo đảm khả năng thanh toán. Để học hỏi được những kinh nghiệm của các đề tài trước, đồng thời khắc phục những nhược điểm của các đề tài đó nhằm tự hoàn thiện đề tài bản thân cá nhân tôi tự nghiên cứu, tôi xin được hệ thống và đưa ra việc phân tích hiệu quả hoạt động của các đề tài khác nghiên cứu như thế nào? Trong đề tài này, tác giả tiếp cận ở giác độ cơ sở lý luận về hiệu quả hoạt động của Quỹ đầu tư phát triển địa phương là hoạt động phi lợi nhuận, trên cơ sở các chỉ tiêu, tiến hành phân tích hoạt động của Quỹ ĐTPT Hà Tĩnh trên bình diện hoạt động tín dụng. Từ đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác tín dụng ĐTPT của Nhà nước tại Quỹ ĐTPT Hà Tĩnh. 3. Mục đích nghiên cứu - Làm rõ cơ sở lý luận về công tác tín dụng ĐTPT và cơ sở pháp lý cho hoạt động của hệ thống Quỹ đầu tư phát triển địa phương trong thực hiện chính sách tín dụng ĐTPT của Nhà nước. - Tập trung nghiên cứu thực trạng, nhận định những mặt đạt được và những hạn chế trong chất lượng hoạt động tín dụng ĐTPT tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh. - Đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện chất lượng hoạt động tín dụng ĐTPT tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh. 2 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là chất lượng hoạt động Tín dụng đầu tư của Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh. Phạm vi nghiên cứu: trong điều kiện số liệu được cung cấp, luận văn nghiên cứu hoạt động tín dụng đầu tư tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh. 5. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, vận dụng các quan điểm khách quan để đánh giá sự vật, hiện tượng trong trạng thái luôn vận động và phát triển; sử dụng các lý thuyết kinh tế để xem xét các vấn đề có liên quan đến kết quả hoạt động của Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh. Phương pháp phân tích, tổng hợp. Phương pháp so sánh, đối chiếu. Ngoài ra luận văn còn sử dụng phương pháp thống kê, thu thập và phân tích số liệu để làm rõ những nội dung liên quan. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Đánh giá thực trạng chất lượng hoạt động TDĐT tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh. Phát hiện hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong chất lượng hoạt động TDĐT tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh. - Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện chất lượng hoạt động TDĐT tai Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh trên cơ sở các nguyên nhân đã phân tích. 7. Đóng góp mới của luận văn - Đánh giá thực trạng chất lượng hoạt động tín dụng ĐTPT tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh, phát hiện hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong chất lượng hoạt động tín dụng ĐTPT tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh. - Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện chất lượng hoạt động tín dụng ĐTPT trên cơ sở các nguyên nhân đã phân tích. 3 8. Kết cấu của đề tài: Đề tài của em bao gồm 3 phần chính: Chương 1: Lý luận cơ bản về hoạt động tín dụng đầu tư phát triển của Quỹ đầu tư phát triển. Chương 2: Thực trạng hoạt động tín dụng đầu tư phát triển tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh. Chương 3: Phân tích và đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác tín dụng đầu tư tại Quỹ đầu tư phát triển Hà Tĩnh. 4 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN TẠI QUỸ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN 1.1. Tổng quan Quỹ đầu tư phát triển: Trên thế giới, nhiều quốc gia đã và đang sử dụng một cách có hiệu quả các tổ chức tài chính - tín dụng của Nhà nước hoặc có sự bảo trợ của Nhà nước. Nhiệm vụ chính của các tổ chức này là: cùng với các ngân hàng thương mại thuộc sở hữu Nhà nước bảo đảm sự can thiệp của nhà nước vào hoạt động của ngân hàng; tài trợ cho các dự án, chương trình mục tiêu của chính phủ nhằm đảm bảo nền tảng cho phát triển kinh tế, cải thiện cơ cấu kinh tế, tài trợ cho các chính sách xã hội của Nhà nước; cung cấp vốn cho các dự án cần thiết về kinh tế - xã hội mà hệ thống ngân hàng thương mại không đảm nhận được. Vào đầu thiên niên kỷ này, trên thế giới có khoảng 550 tổ chức tài chính tín dụng, bao gồm các Quỹ đầu tư phát triển các quốc gia, khu vực; các quỹ đầu tư phát triển, các ngân hàng chính sách, ngân hàng xuất nhập khẩu,...Xét về lịch sử, các Quỹ đầu tư phát triển có vai trò hết sức quan trọng trong việc thực hiện công nghiệp hoá ở các nước phương tây (trường hợp công nghiệp hoá ở Mỹ), hay xây dựng lại nền kinh tế sau chiến tranh thế giới thứ hai (Châu Âu, Nhật) hay khắc phục khủng hoảng tài chính, tiền tệ, khủng hoảng nợ (Nam Mỹ - 1986; Hàn Quốc và Ðông Nam Á 1997-1998) Kinh nghiệm quốc tế ở các quốc gia có nền kinh tế phát triển như Mỹ, Nhật, Đức, Liên minh Châu Âu cho thấy sự cần thiết khách quan của tín dụng đầu tư phát triển. Đây chính là công cụ tài chính hết sức quan trọng của Nhà nước (Chính Phủ) để thực thi những chính sách phát triển mang tính công ích cao mà khu vực tín dụng thương mại không đáp ứng được. Ở Mỹ đó là tài trợ của Nhà nước cho lĩnh vực nhà ở nhằm đảm bảo mọi gia đình đều có nhà ở; Đức, Nhật là dùng các nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước để điều chỉnh cơ cấu kinh tế, các dự án mang tính công ích cao; Hàn Quốc đầu tư các nguồn tín dụng của Nhà nước để thúc đẩy 5 các ngành công nghệ cao, cải cách tài chính doanh nghiệp, thậm chí cung cấp vốn lưu động cho các doanh nghiệp thuộc sở hữu vốn Nhà nước... Đặc biệt đối với các quốc gia đang phát triển, tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước có vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển những cơ sở hạ tầng cho nền kinh tế. Trung Quốc là ví dụ điển hình, khi thành lập Quỹ đầu tư phát triển Trung Quốc (CDF) là cơ quan ngang Bộ có nhiệm vụ tài trợ cho các ngành: điện, đường sắt, công nghiệp dầu khí và hoá dầu, viễn thông, đường cao tốc và những ngành công nghiệp hạ tầng đô thị. Đồng thời CDF được giao nhiệm vụ tài trợ nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng duyên hải với các vùng sâu nội địa, quản lý và tối ưu hoá các khoản đầu tư cố định của Nhà nước. Từ kinh nghiệm của các nước có thể rút ra một số vấn đề như sau: Vị thế pháp lý: Các tổ chức tài chính chính sách được tổ chức theo Luật hoặc sắc lệnh riêng và hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận. Hoạt động nghiệp vụ: Các hoạt động của Quỹ đều do chính phủ quy định trong từng thời kỳ theo nguyên tắc bổ sung thay vì cạnh tranh với hệ thống ngân hàng thương mại vì đây là các khoản cho vay thường có thời hạn cho vay dài, đầu tư vào các lĩnh vực chịu nhiều rủi ro và sử dụng nhiều vốn mà các ngân hàng thương mại thường không đủ tiềm lực tài chính hoặc không muốn cho vay. Ngoài ra, các Quỹ đầu tư phát triển có thể cung cấp các dịch vụ mang tính đặc thù mà các ngân hàng thương mại không có khả năng thực hiện như bảo hiểm tín dụng xuất khẩu. Một đặc điểm nữa là dù hoạt động theo quy định của chính phủ, nhưng các Quỹ thường có mức độ tự chủ cao, Nhà nước chỉ can thiệp vào hoạt động của Quỹ trong thời gian đầu, đến khi nền kinh tế phát triển đến mức độ nhất định thì Nhà nước chỉ có vai trò kiểm soát vĩ mô và giám sát hoạt động. Nguồn vốn hoạt động: Nhà nước sở hữu 100% vốn. Vốn điều lệ ban đầu do UBND tỉnh cấp. Tuy nhiên trong quá trình hoạt động Quỹ được phép huy động vốn từ nhiều nguồn khác nhau; trong đó quan trọng nhất là phát hành trái phiếu trong nước và ngoài nước. Thông thường các Quỹ này không được phép huy động vốn từ dân cư để tránh cạnh tranh với hệ thống ngân hàng thương mại. 6 Lãi suất cho vay: Thời gian đầu thực hiện, các Quỹ đầu tư phát triển thường cấp tín dụng với lãi suất thấp hơn so với lãi suất thị trường, sau đó cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, lãi suất sẽ tiến tới gần ngang bằng với lãi suất của các ngân hàng thương mại. Sự ưu đãi chỉ thể hiện ở chất lượng dịch vụ, thời gian cho vay và thời gian ân hạn. Đối với một số lĩnh vực, vùng trọng điểm cần sự hỗ trợ đặc biệt của Nhà nước, trong trường hợp này Quỹ đầu tư phát triển sẽ được cấp bù chênh lệch lãi suất. 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của Quỹ ĐTPT: Quỹ đầu tư phát triển là tổ chức tín dụng mà hoạt động chủ yếu là tài trợ trung và dài hạn cho các dự án phát triển và hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận. Sự hình thành Quỹ đầu tư phát triển (QĐTPT) là một tất yếu bởi lẽ: a. Nhu cầu vốn trung và dài hạn cho phát triển kinh tế là rất lớn Thông qua hoạt động của các ngân hàng, Chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế đặc biệt là chính sách tiền tệ. Như vậy có thể nói, ngân hàng là một trong những tổ chức tài chính có quyền lực mạnh mẽ của nền kinh tế. Quốc gia nào cũng tồn tại nhiều hình thức ngân hàng, tuy nhiên bao giờ Ngân hàng thương mại (NHTM) cũng chiếm tỷ trọng lớn nhất về quy mô, tài sản, thị phần cũng như số lượng… Có thể khẳng định, NHTM là định chế tài chính trung gian đóng vai trò quan trọng bậc nhất trong nền kinh tế thị trường. Qua hoạt động của hệ thống định chế này, các nguồn tiền nhàn rỗi sẽ được huy động, tạo lập nguồn vốn tín dụng to lớn phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế quốc dân. Nền kinh tế luôn tiềm ẩn những bất ổn như xảy ra lạm phát, khủng hoảng...các cá nhân thường duy trì thói quen gửi tiền trong thời gian ngắn (từ 12 tháng trở xuống). Đương nhiên, không một tổ chức tài chính nào sẽ dùng nguồn vốn huy động ngắn hạn để cho vay dài hạn. Để đầu tư phát triển kinh tế, các quốc gia trên thế giới thường huy động vốn từ nhiều kênh khác nhau. Ngoài huy động vốn từ hệ thống NHTM, các quốc gia có thể huy động vốn trung dài hạn từ thị trường vốn mà thị trường chứng khoán là 7 trung tâm. Tuy nhiên, tại các nước đang phát triển, diễn biến trên thị trường chứng khoán thường không ổn định. Trên cơ sở này, Quỹ ĐTPT ra đời với mục tiêu cao nhất là phục vụ nhu cầu vốn trung dài hạn cho phát triển kinh tế. b. Thực hiện chính sách tín dụng ưu tiên của Nhà nước Nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế thị trường ở nước ta cần rất nhiều vốn đầu tư mà Nhà nước không thể thoả mãn bằng con đường cấp phát. Vì vậy, Nhà nước sử dụng công cụ tín dụng đầu tư như một biện pháp tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội (giao thông, thủy lợi, điện lực…) cũng như phát triển các ngành công nghiệp then chốt (điện tử - viễn thông, công nghệ sinh học…) góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế đất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tất nhiên, Nhà nước không thể trực tiếp thực hiện việc này mà phải thông qua một hoặc một số tổ chức tài chính. Việc giao cho một NHTM nào đó thực hiện tín dụng thông thường đồng thời thực hiện tín dụng đầu tư sẽ làm tăng nguy cơ rủi ro từ việc xác định đối tượng đến khả năng giám sát của Nhà nước. Vì vậy, việc hình thành một định chế tài chính trực thuộc địa phương, đảm nhận công tác tín dụng đầu tư là tất yếu. Do đó, Quỹ ĐTPT hình thành và trực thuộc sự kiểm soát của chính quyền địa phương, do cho vay các dự án với lãi suất thấp, thời gian dài, rủi ro lớn nên Quỹ nhận được sự hỗ trợ lớn từ Nhà nước. c. Yêu cầu thực hiện các mục tiêu phát triển có hiệu quả Các mục tiêu phát triển thể hiện một cách tập trung nhất những biến đổi quan trọng về mặt chất của nền kinh tế, những mốc phải đạt tới trên con đường phát triển đất nước. Do NSNN hạn hẹp, việc cho vay bằng nguồn vốn tín dụng đầu tư (TDĐT) là một trong những giải pháp hữu hiệu làm cho nguồn vốn của Nhà nước được cộng thêm vốn đối ứng trên thị trường góp phần tăng quy mô và hiệu quả của dự án. Hơn 8 nữa, với nguyên tắc phải hoàn trả nợ vay, chủ đầu tư sẽ có trách nhiệm hơn và giảm bớt tình trạng gây thất thoát, lãng phí nguồn lực. Xuất phát từ những lý do hình thành Quỹ ĐTPT, Quỹ ĐTPT có một số đặc điểm sau đây: - Quỹ ĐTPT là tổ chức tài chính thực hiện nhiệm vụ tập trung các nguồn vốn trung, dài hạn để đầu tư có trọng điểm và ưu đãi cho các dự án phát triển theo định hướng của tỉnh. Do nguồn lực khan hiếm, thứ tự ưu tiên phát triển các ngành, các lĩnh vực của Nhà nước không phải trong thời kỳ nào cũng giống nhau. Những lĩnh vực ưu tiên của Nhà nước xuất phát từ việc phân tích thực trạng của nền kinh tế trong nước cùng với bối cảnh kinh tế thế giới. Do đó, Quỹ ĐTPT không thực hiện cho vay dàn trải tất cả các dự án mà tập trung vào những dự án mang tính chất cấp bách theo định hướng và chiến lược phát triển kinh tế của tỉnh trong từng thời kỳ. - Quỹ ĐTPT phục vụ dự án phát triển do đó có thể nói các lợi ích Quỹ vươn tới là các lợi ích mang tính chất công. Vì lý do đó, đối tượng phục vụ của Quỹ ĐTPT thường không rộng như các NHTM. Đối tượng phục vụ của Quỹ tuân theo các chuẩn mực đặc biệt của Nhà nước. - Quỹ hỗ trợ các doanh nghiệp và các vùng để thực hiện mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là sự lựa chọn duy nhất để đạt được một nền kinh tế mạnh theo kịp với sự phát triển toàn cầu. Nội dung chủ yếu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa là xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền kinh tế trong đó chủ yếu là xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và phát triển các ngành công nghiệp quan trọng trở thành ngành giữ vai trò chủ đạo và chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu kinh tế. - Quỹ ĐTPT hoạt động không vì mục đích lợi nhuận. 9 Quỹ tập trung cho vay các dự án trung dài hạn, khả năng sinh lời thấp nhưng có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội với lãi suất thấp, điều kiện đảm bảo tiền vay thông thoáng trong khi phải huy động vốn với lãi suất tiệm cận lãi suất thị trường. Quỹ thực hiện nhiệm vụ của mình gắn liền với sự hỗ trợ từ phía ngân sách địa phương. Mục tiêu đầu tiên của Quỹ không phải là lợi nhuận mà là sự phát triển của cơ sở hạ tầng kinh tế thông qua các dự án mà Quỹ phục vụ. Đây là sự khác biệt lớn của Quỹ so với các NHTM. Cũng chính vì hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, Quỹ được hưởng một số ưu đãi đặc biệt như tỷ lệ dự trữ bắt buộc là không phần trăm, không phải tham gia bảo hiểm tiền gửi và được Chính phủ đảm bảo khả năng thanh toán, được miễn nộp thuế đối với hoạt động tín dụng đầu tư và tín dụng xuất khẩu. - Các dịch vụ Quỹ ĐTPT cung cấp kém đa dạng hơn so với hoạt động của các NHTM. Hệ thống NHTM với hai chức năng cơ bản nhất là trung gian tài chính và trung gian thanh toán trong nền kinh tế. NHTM ngoài thực hiện các nghiệp vụ cơ bản như: huy động vốn, tín dụng, dịch vụ thanh toán, NHTM còn tham gia góp vốn, mua cổ phần, kinh doanh ngoại hối, kinh doanh vàng, kinh doanh bất động sản, kinh doanh dịch vụ bảo hiểm, tư vấn, chứng khoán…Quỹ ĐTPT vẫn đảm bảo hai chức năng cơ bản của ngân hàng nhưng chỉ cung cấp cho một nhóm đối tượng và hình thức cung cấp kém đa dạng (chủ yếu chỉ huy động vốn, cho vay, cung cấp dịch vụ thanh toán, nhận và quản lý nguồn vốn uỷ thác của Nhà nước). 1.1.2 Các hoạt động cơ bản của Quỹ ĐTPT: Là một tổ chức tài chính, hoạt động cơ bản của Quỹ ĐTPT bao gồm: hoạt động huy động vốn và hoạt động sử dụng vốn. a. Hoạt động huy động vốn Quỹ ĐTPT hoạt động nhờ một phần vốn NSNN cấp hàng năm thông qua việc cấp tăng vốn điều lệ (nếu có) và cấp bù chênh lệch lãi suất. Tuy nhiên, không 10 phải vì thế mà huy động vốn không phải là nhiệm vụ cấp bách đối với Quỹ ĐTPT. Bài toán đặt ra đối với Quỹ ĐTPT là phải huy động được nguồn vốn trung dài hạn với lãi suất bình quân thấp hơn lãi suất thị trường trong một môi trường bình đẳng đối với các tổ chức tài chính khác. Để thực hiện hoạt động tiền đề này, Quỹ ĐTPT sử dụng các hình thức huy động vốn sau: - Phát hành giấy nợ trung và dài hạn Quỹ ĐTPT được phép phát hành các loại giấy nợ như trái phiếu, tín phiếu, kỳ phiếu. Quỹ ĐTPT có thể phát hành trái phiếu chính phủ hoặc trái phiếu của Quỹ ĐTPT. Trái phiếu chính phủ do Quỹ ĐTPT phát hành có tính an toàn cao do được Chính phủ đứng ra bảo lãnh. Tuy nhiên, cũng chính vì vậy mà lãi suất trái phiếu chính phủ bị co hẹp trong khung quy định của Chính phủ, không tương xứng với lãi suất thị trường dẫn tới kém hấp dẫn nhà đầu tư. Chính phủ sẽ thông báo mức lãi suất trần trong từng thời kỳ. Lãi suất trái phiếu có thể áp dụng cố định cho cả kỳ hạn trái phiếu hoặc thả nổi hàng năm theo sự biến động của lãi suất trên thị trường tài chính, tiền tệ. Trong trường hợp áp dụng lãi suất thả nổi, Quỹ ĐTPT sẽ công bố mức lãi suất tham chiếu trước khi đấu thầu. Lãi suất chính thức sẽ được công bố trước theo thời gian hoặc vào các thời điểm thanh toán lãi trái phiếu trên cơ sở lãi suất tham chiếu tại thời điểm công bố. - Vay các tổ chức tài chính trong nước và ngoài nước + Vay các tổ chức tài chính trong nước + Vay các tổ chức nước ngoài (Ngân hàng thế giới) Quỹ thường tìm kiếm cơ hội vay từ các tổ chức tài chính nước ngoài hoặc vay Ngân hàng thế giới. Thông thường đây là các khoản vay ưu đãi, thời gian cho vay dài với lãi suất thấp. Tuy nhiên, các nguồn vốn vay nước ngoài thường ít nhiều chịu tác động bởi các yếu tố của thị trường tài chính quốc tế và có thể liên quan tới những yếu tố chính trị. Do đó, nguồn vốn này cần thiết phải có sự đảm bảo của Chính phủ. 11