Tài liệu Phân tích tĩnh tấm chịu uốn làm bằng vật liệu có cơ tính biến thiên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG HUỲNH VINH PHÂN TÍCH TĨNH TẤM CHỊU UỐN LÀM BẰNG VẬT LIỆU CÓ CƠ TÍNH BIẾN THIÊN Chuyên ngành: Xây dựng công trình dân dụng và công nghiệp Mã số: 60.58.20 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT Đà Nẵng – Năm 2013 Công trình được hoàn thành tại ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. TRẦN MINH TÚ Phản biện 1: TS. Trần Quang Hưng Phản biện 2: TS. Nguyễn Xuân Toản Luận văn đã được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ Kỹ thuật họp tại Đại học Đà Nẵng vào ngày 28 tháng 9 năm 2013 Có thể tìm hiểu luận văn tại: - Trung tâm Thông tin-Học liệu - Đại học Đà Nẵng - Trung tâm Học liệu, Đại học Đà Nẵng 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết và ý nghĩa thực tiễn của đề tài FGM là loại vật liệu mới ứng dụng tại Việt Nam. Các nghiên cứu về vật liệu FGM cũng như ứng xử cơ học của kết cấu chế tạo bằng vật liệu FGM có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. (a): Vật liệu FGM (b): Vật liệu composite nhiều lớp Hình Cấu trúc vật liệu composite 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng lời giải giải tích tính toán độ võng và trường ứng suất trong tấm chữ nhật FGM bốn biên tựa khớp chịu tác dụng của tải trọng phân bố vuông góc với mặt trung bình dựa trên lý thuyết tấm của Reissner - Mindlin. Khảo sát ảnh hưởng của các tham số hình học, tham số vật liệu đến độ võng, ứng suất, biến dạng của tấm. Từ đó, tác giả đưa ra những nhận xét, kết luận bổ ích đối với công việc thiết kế tính toán các kết cấu bằng vật liệu có cơ tính biến thiên. 3. Đối tượng, phạm vi và phương pháp nghiên cứu - Đối tượng: Tấm chữ nhật, bốn biên tựa khớp, vật liệu có cơ tính biến thiên - Phạm vi nghiên cứu: Khảo sát trường ứng suất, biến dạng và chuyển vị dưới tác dụng của tải trọng uốn - Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp giải tích 4. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chương: 2 Chương 1- Vật liệu có cơ tính biến thiên – các hệ thức cơ bản theo lý thuyết tấm cổ điển Kirchhoff - Love Chương 2 - Phân tích tĩnh tấm chịu uốn làm bằng vật liệu có cơ tính biến thiên Chương 3 - Kết quả số và bình luận CHƯƠNG 1 VẬT LIỆU CÓ CƠ TÍNH BIẾN THIÊN - CÁC HỆ THỨC CƠ BẢN THEO LÝ THUYẾT TẤM CỔ ĐIỂN KIRCHHOFF-LOVE 1.1. VẬT LIỆU CÓ CƠ TÍNH BIẾN THIÊN - TÍNH CHẤT VẬT LIỆU 1.1.1. Vật liệu có cơ tính biến thiên Luận văn nghiên cứu vật liệu có cơ tính biến thiên hai thành phần (ceramic và kim loại) Bảng 1.1 Tính chất của một số vật liệu thành phần sử dụng làm tấm Vật liệu Kim loại: Al Ceramic: Al2O3 vật liệu có cơ tính biến thiên FGM Các tính chất E [GPa ] µ α  o C −1  ρ [kg / m3 ] 70 0,3 23.10-6 2702 0,3 -6 3800 380 7,2.10 1.1.2. Tấm bằng vật liệu P-FGM Mô đun đàn hồi kéo - nén được định nghĩa dưới dạng: p  z 1 E ( z ) = ( E c − E m )  +  + Em  h 2 (1.3) Trong đó: Ec : mô đun đàn hồi kéo (nén) của vật liệu mặt dưới Em : mô đun đàn hồi kéo (nén) của vật liệu mặt trên 3 p: tham số vật liệu (chỉ số tỷ lệ thể tích) h: chiều dày tấm Hình 1.1. Mô hình tấm làm từ vật liệu có cơ tính biến thiên FGM. 1.2. LÝ THUYẾT TẤM CỔ ĐIỂN KIRCHHOFF - LOVE 1.2.1. Các giả thiết Đoạn thẳng pháp tuyến trước biến dạng là thẳng và vuông góc với mặt trung bình. Sau biến dạng vẫn thẳng, vuông góc với mặt trung bình và có chiều dài là không đổi. 1.2.2. Chuyển vị và quan hệ biến dạng – độ cong a. Trường chuyển vị ∂w0 ∂x ∂w0 v ( x, y , z ) = − z ∂y w( x, y, z ) = w0 ( x, y ) b. Quan hệ giữa biến dạng – độ cong  ε xx   χx       ε yy  = z  χ y  γ  2 χ   xy   xy  u ( x, y , z ) = − z (1.4a) (1.4b) (1.4c) (1.6) 4 ∂ w0 ∂ 2 w0 ∂ 2 w0 ; χ = − ; χ = − y xy ∂x 2 ∂y 2 ∂x ∂y 1.2.3. Trường ứng suất – các thành phần ứng lực a. Trường ứng suất ∂ 2 w0  zE  ∂2 w0 σ xx = − + µ 1 − µ 2  ∂x2 ∂y 2  Trong đó: χ x = − σ yy = − 2 ∂2 w0  zE  ∂2 w0 + µ 1 − µ 2  ∂y 2 ∂x2  (1.8b) zE ∂ 2 w0 1 + µ ∂x ∂y b. Các thành phần ứng lực  M xx  h / 2 σ xx       M yy  = ∫ σ yy zdz  M  − h / 2 σ   xy   xy  σ xy = − (1.8c) (1.9a)  N xx  h / 2 σ xx  0         N yy  = ∫ σ yy  dz = 0   N  − h / 2 σ  0     xy   xy  (1.9b) Qx  h / 2 σ xz    = ∫   dz Qy  − h / 2 σ yz  c. Quan hệ giữa các thành phần ứng lực với độ võng  ∂2 w ∂2 w  M xx = D χ x + µχ y = − D  20 + µ 20  ∂y   ∂x ( (1.9c) )  ∂2 w ∂2 w  M yy = D χ y + µχ x = − D  20 + µ 20  ∂x   ∂y ( (1.8a) ) M xy = M yx = D (1 − µ ) χ xy = − D (1 − µ ) ∂ 2 w0 ∂x∂y (1.10) 5 Qx = − D ∂  ∂ w0 ∂ 2 w0  ∂ 2 + = −D ∇ w0 ∂x  ∂x 2 ∂y 2  ∂x ( 2 ) (1.11) ∂  ∂ 2 w0 ∂ 2 w0  ∂ 2 Qy = − D  2 + = −D ∇ w0 ∂y  ∂x ∂y 2  ∂y Trong đó:  ∂ 2 w ∂ 2 w0  Eh 3 ∇2 w0 =  20 + D = ; : độ cứng trụ. ∂y 2   ∂x 12 1 − µ 2 ( ( ) ) 1.2.4. Các phương trình cân bằng - phương trình vi phân mặt đàn hồi Khi tấm chịu tải trọng phân bố đều q vuông góc với mặt trung ∂ 4 w0 ∂ 4 w0 ∂ 4 w0 q + 2 + = bình, ta có: (1.17) ∂x 4 ∂ x 2 ∂ y 2 ∂y 4 D Giải phương trình (1.17) với các điều kiện biên, nhận được w0 . Từ đó tính được các trường chuyển vị, ứng suất, ứng lực. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 Trong chương 1, tác giả luận văn đã hệ thống hóa các hệ thức, phương trình cơ bản, hệ phương trình cân bằng cho tấm chịu uốn theo lý thuyết cổ điển Kirchhoff – Love (CPT). Các hệ thức cơ bản này xây dựng trong trường hợp vật liệu đồng nhất và đẳng hướng. Trong chương 2, các hệ thức cơ bản này được áp dụng để xây dựng lý thuyết tấm bậc nhất của Reissner – Mindlin đối với tấm làm từ vật liệu có cơ tính biến thiên. 6 CHƯƠNG 2 PHÂN TÍCH TĨNH TẤM CHỊU UỐN LÀM BẰNG VẬT LIỆU CƠ TÍNH BIẾN THIÊN 2.1. LÝ THUYẾT TẤM BẬC NHẤT THEO REISSNER - MINDLIN 2.1.1. Giả thiết tấm theo Reissner - Mindlin Pháp tuyến sau biến dạng vẫn thẳng có chiều dài không đổi, có thể không còn vuông góc mặt trung bình. 2.1.2. Các thành phần chuyển vị Reissner - Mindlin giả thiết trường chuyển vị bậc nhất dưới dạng sau [1]: u ( x, y, z ) = u0 ( x, y ) + zθ x ( x, y ) v ( x , y , z ) = v0 ( x , y ) + zθ y ( x , y ) (2.1) (2.2) w( x, y, z ) = w0 ( x, y ) = w( x, y ) 2.1.3. Các thành phần biến dạng  ε xx   ε 0xx   ε uxx   ε 0xx  κ x  ε   0   u   0  κ   yy   ε yy   ε yy   ε yy   y  0 0 u γ xy  = γ xy  + γ xy  = γ xy  + z κ xy  γ  γ 0   0  γ 0  0   xz   xz0     xz0    γ yz  γ yz   0  γ yz   0  (2.3) (2.12) 2.1.4. Các thành phần ứng suất - ứng lực trong tấm FGM a. Các thành phần ứng suất  ε xx  0 0   ε xx  σ xx  C11 C12 0     σ    0 0  ε yy  ε yy   yy  C12 C11 0     0 C66 0 0  γ xy  = [C ] γ xy  (2.18) σ xy  =  0  σ   0 γ  0 0 C66 0  γ xz  xz       xz  0 0 0 C66  γ yz  σ yz   0 γ yz  Trong đó: C11 = E (z) 1 − µ 2 (z) ; C12 = µ( z)E ( z) 1 − µ 2 ( z) ; C66 = E ( z) 2 [1 + µ ( z )] 7 b. Các thành phần ứng lực Qy M yy Qx q ( x, y ) N xy M xx N yy N xy h M xy M xx + z N xx N yy + y ∂M yy ∂y dy N xy + ∂N xy ∂y ∂M xx dx ∂x ∂N xx N xx + dx ∂x ∂Qx Qx + dx ∂x ∂M xy M xy + dx ∂x M xy M yy + x dy ∂M xy M xy + dy dy ∂y ∂ Qy ∂y Qy + dy ∂y ∂N yy N xy + ∂N xy ∂x dx Hình 2.8. Nội lực và ngoại lực trên phân tố tấm FGM  N xx   A11 N    yy   A12  N xy   0     M xx   B11  =  M yy   B12  M xy   0     Qx   0  Qy   0   A12 0 B11 B12 0 0 A11 0 B12 B11 0 A66 0 0 B12 0 D11 D12 B11 0 D12 D11 0 B66 0 0 0 0 0 0 0 0 0 B66 0 0 0 0 0 0 0 0 D66 0 0 0 A44 0 0   ε 0xx    0   ε 0yy  0  γ xy0    0  κ x    0  κ y   0  κ xy    0  γ 0xz   A55  γ 0yz  (2.26) Trong đó: A11 = h 2 E ( z) dz; A12 = 2 (z) ∫ 1− µ − h 2 h 2 µ( z)E ( z) dz ; A66 = 2 (z) h ∫ 1− µ − 2 h 2 E( z) ∫ 2 [1 + µ ( z )]dz − h 2 8 h 2 h 2 zE ( z ) dz B12 = 2 ( z) − h 2 − 2 h 2 h 2 z 2 E ( z) D11 = ∫ dz ; D12 = 2 h 1 − µ ( z) − 2 h 2 µ( z) zE( z) dz; B66 = 2 h 1 − µ ( z) ∫ ∫ 1− µ B11 = h 2 − h 2 µ( z ) z 2 E ( z) ∫h 1 − µ2 ( z) dz ; D66 = − zE( z) ∫ 2[1 + µ( z)]dz ; 2 h 2 z 2 E ( z) ∫h 2[1 + µ( z)]dz − 2 h 2 1 E ( z )dz h 2 [1 + µ ( z ) ] A44 = A55 = k ∫ C66 dz = k ∫ − h 2 − 2 k: hệ số hiệu chỉnh cắt Với vật liệu đẳng hướng thường lấy k = 5/6 5 + 5µ Với vật liệu FGM lấy k = (theo [17]) 6 + 5µ 2.1.5. Hệ phương trình cân bằng theo u0 , v0 , w0 ,θ x ,θ y . Xét sự cân bằng của phân tố tấm FGM chịu tải phân bố vuông góc với mặt tấm có quy luật bất kỳ q ( x, y ) . Phương trình cân bằng là:  ∂ 2u 0 ∂ 2u 0 ∂ 2 v0 ∂ 2θ x ∂ 2θ x + A66 + ( A12 + A66 ) + B11 + B 66  A11 2 2 2 ∂x ∂y ∂ x∂ y ∂x ∂y 2  2  ∂ θy ∂ 2θ y ∂ 2 v0 ∂ 2 v0 ∂ 2u 0  A11 + A66 + ( A12 + A66 ) + B11 + B 66 2 2 2 ∂y ∂x ∂ x∂ y ∂y ∂x 2   2 2  A  ∂ w0 + ∂ θ x  + A  ∂ w0 + ∂ θ y  + q ( x , y ) = 0 55   44  ∂ x 2 ∂ x  ∂ y   ∂y 2  2 2  ∂ u0 ∂ u0 ∂ 2 v0 ∂ 2θ x + B 66 + ( B12 + B 66 ) + D11 +  B11 2 2 ∂x ∂y ∂ x∂ y ∂x 2   ∂ 2θ y ∂ 2θ x ∂ w0  + D 66 − A44θ x + ( D12 + D 66 ) − A44 = 2 ∂y ∂ x∂ y ∂x   2 2 2 2  B ∂ v0 + B ∂ v0 + ( B + B ) ∂ u 0 + D ∂ θ y + 11 66 12 66 11 2 2  ∂y ∂x ∂x∂y ∂y 2  2 ∂ θy  ∂ 2θ x ∂ w0 + D 66 − A55θ y + ( D12 + D 6 6 ) − A55 =  2 ∂ x ∂ x ∂ y ∂y  + ( B12 + B 66 ) + ( B12 + B 66 ) ∂ 2θ y ∂x∂y =0 ∂ 2θ x =0 ∂x∂y 0 0 (2.37) 9 2.2. LỜI GIẢI NAVIER CHO TẤM CHỮ NHẬT FGM CHỊU UỐN, TỰA KHỚP TRÊN CHU VI, CHỊU TẢI TRỌNG PHÂN BỐ q( x, y) 2.2.1. Giả thiết các hàm chuyển vị, góc xoay và tải trọng theo Navier ∞ ∞ u0 ( x, y ) = ∑∑ u0 mn cos α x sin β y (2.38a) m =1 n =1 ∞ ∞ v0 ( x, y ) = ∑∑ v0 mn sin α x cos β y m =1 n =1 (2.38b) ∞ ∞ w0 ( x, y ) = ∑∑ w0 mn sin α x sin β y (2.38c) m =1 n =1 ∞ ∞ θ x ( x, y ) = ∑∑ θ 0 xmn cos α x sin β y (2.38d) θ y ( x, y ) = ∑∑ θ 0 ymn sin α x cos β y (2.38e) m =1 n =1 ∞ ∞ m =1 n =1 ∞ ∞ q ( x, y ) = ∑∑ qmn sin α x sin β y (2.38f) m =1 n =1 Với α = mπ ; β = nπ và a b a b 4 qmn = q ( x, y )sin α x sin β ydxdy ab ∫0 ∫0 2.2.2. Hệ phương trình cân bằng tĩnh học theo các ẩn số là các hệ số của hàm chuyển vị: u0 mn , v0 mn , w0 mn , θ 0 xmn , θ 0 ymn  S11 S  21 0   S 41  S51 S12 0 S14 S 22 0 S 42 S52 0 S33 S 43 S53 S 24 S34 S 44 S54 S15   u0 mn   0    S 25   v0 mn   0      S35   w0 mn  =  qmn   S 45  θ 0 xmn   0      S55  θ 0 ymn   0  Gọi Lu , Lv , Lw , Lθ x , Lθ y thỏa mãn hệ phương trình: (2.40) 10  S11 S  21 0   S 41  S51 S12 S 22 0 0 S14 S 24 0 S33 S34 S 42 S52 S 43 S53 S 44 S54 S15   Lu  0    S 25   Lv  0       S35   Lw  = 1   S 45   Lθ x  0      S55   Lθ y  0   Lu   u0 mn  L  v   v  0 mn    w Thế thì:  0 mn  = qmn  Lw  θ   Lθ   0 xmn   x θ 0 ymn   Lθ y  2.2.3. Trường chuyển vị ∞ ∞ ( ) ( ) (2.42) u( x, y, z ) = ∑∑ Lu + zLθ x qmn cos α x sin β y m =1 n =1 ∞ ∞ (2.41) (2.44a) v( x, y, z ) = ∑ ∑ Lv + zLθ y qmn sin α x cos β y m =1 n =1 (2.44b) ∞ ∞ w( x, y, z ) = ∑∑ Lw qmn sin α x sin β y (2.44c) m =1 n =1 2.2.4. Trường biến dạng ∞ ∞   − ∑ ∑ α Lu + zLθ x q mn sin α x sin β y   m =1 n =1   ∞ ∞    ε xx   − ∑ ∑ β Lv + zLθ y qmn sin α x sin β y  ε   m = 1 n =1  yy    ∞ ∞  γ xy  =  ∑ ∑  β Lu + zLθ x + α Lv + zLθ y  q mn cos α x cos β y   γ   m =1 n =1  ∞ ∞  xz     ∑ ∑ α Lw + Lθ x qmn cos α x sin β y γ yz   m =1 n =1   ∞ ∞     β Lw + Lθ y qmn sin α x cos β y ∑ ∑   m =1 n =1 ( ) ( ) ) ( ( ) ( ) ( ) (2.48) 11 2.2.5. Trường ứng suất  σ xx σ  yy  σ xy σ  xz  σ yz ( ) ( ) ( ) ( ) ( )  ∞ ∞    − ∑ ∑  C 1 1α L u + z L θ x + C 1 2 β L v + zL θ y  q m n sin α x s in β  m =1 n =1  ∞ ∞   − ∑ ∑  C 1 2 α L u + z L θ x + C 1 1 β L v + zL θ y  q m n sin α x s in β    m =1 n =1    ∞ ∞  =  ∑ ∑ C 6 6  β L u + zL θ x + α L v + zL θ y  q m n co s α x co s β y   m =1 n =1 ∞ ∞   C 6 6 α L w + L θ x q m n c o s α x s in β y   ∑ ∑ m =1 n =1  ∞ ∞   C 6 6 β L w + L θ y q m n s in α x c o s β y ∑ ∑  m =1 n =1 ( ) ( ) ( )  y   y           (2.50) 2.3. LỜI GIẢI NAVIER CHO TẤM CHỮ NHẬT FGM CHỊU UỐN, TỰA KHỚP TRÊN CHU VI, CHỊU TẢI TRỌNG PHÂN BỐ q( x, y ) = q0 :  16q0  khi (m, n = 1,3,5,...) 0 khi (m, n = 2, 4, 6,...) Khi q( x, y ) = q0 thì: qmn =  π 2 mn 2.3.1. Trường chuyển vị: (theo 2.44a-c) 2.3.2. Trường biến dạng: (theo 2.45, 2.47, 2.50 ) 2.3.3. Trường ứng suất: (theo 2.50) 2.3.4. Trường ứng lực: (theo 2.51) KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 Trong chương 2, tác giả luận văn đã dựa vào lý thuyết tấm bậc nhất (FSDT) theo Reissner – Mindlin để xây dựng hệ năm phương trình cân bằng tĩnh học của tấm FGM. Với tấm chữ nhật, tựa khớp trên chu vi, chịu tải trọng phân bố vuông góc với mặt trung bình, dạng nghiệm Navier được áp dụng để tìm trường chuyển vị, ứng suất, biến dạng…Với trợ giúp của phần mềm Mathematica, tác giả luận văn đã viết đoạn chương trình để tính toán số các lớp bài toán. Chương tiếp theo, luận văn sẽ tiến hành khảo sát ảnh hưởng của các thông số về vật liệu, kích thước tấm và giá trị tải trọng đến trường chuyển vị và ứng suất của tấm FGM. 12 CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ SỐ VÀ BÌNH LUẬN Trên cơ sở nghiệm giải tích chuyển vị, ứng suất, biến dạng đã xây dựng trong chương 2, tác giả luận văn đã lập code chương trình bằng Mathematica để khảo sát số các lớp bài toán nhằm đánh giá ảnh hưởng của các thông số vật liệu, kích thước tấm,…đến ứng xử cơ học của tấm FGM. Xét tấm chữ nhật bốn biên tựa khớp, làm bằng vật liệu P - FGM chịu uốn, có chiều dày h, kích thước các cạnh a × b . Tải trọng q0 phân bố đều, vuông góc với mặt trung bình của tấm. - Vật liệu P- FGM với tính chất các vật liệu thành phần: Mặt trên: nhôm ô xit – ceramic (Al2O3): Ec = 380 (GPa), µ = 0,3 Mặt dưới: nhôm – kim loại (Al): Em = 70 (GPa ), µ = 0,3 3.1. VÍ DỤ 3.1: ẢNH HƯỞNG CỦA TỶ LỆ THỂ TÍCH p ĐẾN PHÂN BỐ CỦA MÔ ĐUN ĐÀN HỒI E(z) THEO CHIỀU DÀY TẤM p  z 1 E ( z ) = ( E c − E m )  +  + Em  h 2 (3.1) Hình 3.2. Biến thiên của mô đun đàn hồi kéo – nén trong tấm P-FGM 13 Mô đun đàn hồi tăng nhanh tại vị trí gần bề mặt ceramic của tấm khi p >1 và gần bề mặt kim loại khi p < 1. Khi p = 0: vật liệu đồng nhất đẳng hướng làm từ vật liệu ceramic. Khi p = 1: thành phần ceramic và kim loại phân bố tuyến tính qua chiều dày thành kết cấu. Khi p tăng thì tỷ lệ thể tích của thành phần kim loại trong kết cấu tăng. Khi p = +∞ : vật liệu đồng nhất đẳng hướng làm từ vật liệu kim loại. 3.2. VÍ DỤ 3.2: KIỂM CHỨNG KẾT QUẢ - SO SÁNH VỚI CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA MỘT SỐ TÁC GIẢ 5 Xét tấm vuông a = b, a / h = 10 . Hệ số hiệu chỉnh cắt k = . 6 Giá trị độ võng lớn nhất và ứng suất không thứ nguyên tính theo: w= 10h3 Ec a b h a b h a b w( , ); σ xx ( z) = σ xx ( , , z); σ yy ( z) = σ yy ( , , z); 2 2 q0 a 2 2 q0 a 2 2 q0 a4 σ xy ( z) = h h b h a σ xy (0,0, z); σ xz ( z) = σ xz (0, , z); σ yz ( z) = σ yz ( ,0, z) q0 a q0 a 2 q0 a 2 Bảng 3.1. Độ võng lớn nhất, ứng suất không thứ nguyên của tấm vuông FGM chịu uốn bởi tải trọng phân bố đều phân bố vuông góc với mặt tấm 14 Nhận xét: Từ bảng kết quả bảng 3.1 có thể thấy rằng kết quả tính theo mô hình bậc nhất của luận văn so với kết quả theo mô hình bậc nhất (FSDT) của Thái Hữu Tài [11] là trùng khớp với sai số rất nhỏ. Như vậy có thể nói rằng nghiệm giải tích mà luận văn đã xây dựng cũng như chương trình tính là tin cậy (sai số giữa mô hình bậc nhất và mô hình bậc cao (SSDT) là do tỷ số a/h = 10 – tấm có chiều dày trung bình). 3.3. VÍ DỤ 3.3: KHẢO SÁT ẢNH HƯỞNG CỦA CHỈ SỐ TỶ LỆ THỂ TÍCH p ĐẾN ĐỘ VÕNG VÀ ỨNG SUẤT Kích thước tấm a / b = 2; a / h = 10 . Chỉ số tỷ lệ thể tích p = 0; 1; 2; 6; 10 3.3.1. Độ võng Hình 3.4. Độ võng không thứ nguyên tại mặt cắt y = b/2 biến thiên theo p Nhận xét: Từ hình 3.4 có thể thấy rằng khi tỷ số tỷ lệ thể tích tăng thì độ cứng của tấm giảm làm cho độ võng tăng lên. 15 3.3.2. Các thành phần ứng suất Hình 3.5. Ứng suất σ xx biến thiên theo chiều dày của tấm theo p Nhận xét: Từ hình 3.5, ta nhận thấy: + Khi p = 0 (vật liệuceramic): σ xx trên mặt trung bình của tấm bằng không. Mặt trung bình chính là mặt trung hòa. Ứng suất kéo và ứng suất nén phân bố tuyến tính theo chiều dày tấm, ứng suất đạt cực trị tại mặt trên và mặt dưới. + Khi p ≠ 0: Các điểm có σ xx bằng 0 không nằm trên mặt trung bình nữa, mặt trung bình không phải là mặt trung hòa. Luật phân bố ứng suất theo bề dày của tấm không còn tuyến tính. Ứng suất pháp cực trị không còn ở mặt trên và dưới, mà có thể ở vị trí bất kỳ. Hình 3.7. Ứng suất σ xy biến thiên theo chiều dày của tấm theo p 16 Nhận xét: Từ hình 3.7, ta nhận thấy: + Khi p = 0: σ xy phân bố bậc nhất, giá trị ứng suất tại điểm thuộc mặt trung bình bằng 0. Giá trị ứng suất tại mặt trên là lớn nhất so với các trường hợp khác của p, giá ứng suất tại mặt dưới là bé nhất so với các trường hợp khác của p. + Khi p tăng, ứng suất tại mặt dưới lớn dần. Hình 3.8. Ứng suất σ xz biến thiên theo chiều dày của tấm theo p Nhận xét: Từ hình 3.8, nhận thấy:  Khi p = 0, +∞ – vật liệu đẳng hướng, thành phần ứng suất σ xz là hằng số. Với p = 0, các giá trị ứng suất là: σ xz = 0, 2121 . Tại mặt trên và mặt dưới ứng suất cắt ngang là cực trị so với các trường hợp p ≠ 0. Khi p ≠ (0; 1) các thành phần ứng suất này biến thiên phi tuyến, bậc phi tuyến phụ thuộc vào p.  Khi p = 1, luật phân bố của σ xz là bậc nhất, các giá trị ứng suất tại vị trí thuộc mặt trung bình là σ xz = 0, 2121 . h + Tại vị trí thuộc mặt trên, σ xz ( − ) = 0, 0660 là giá trị bé nhất 2 so với các trường hợp khác của p. Tại vị trí thuộc mặt dưới, giá trị ứng 17 h suất là σ xz ( ) = 0,3583 2  Khi p tăng, các giá trị ứng suất lớn nhất tăng dần. Các thành phần ứng suất cắt ngang này là nhỏ so với các thành phần ứng suất pháp. 3.4. VÍ DỤ 3.4: ẢNH HƯỞNG CỦA TỶ SỐ a/ h ĐẾN ĐỘ VÕNG VÀ ỨNG SUẤT Kích thước tấm: a / b = 2, a / h = (5; 10; 20; 50; 100) . Chỉ số tỷ lệ thể tích p = 2 . 3.4.1. Độ võng Hình 3.10. Độ võng lớn nhất không thứ nguyên w biến thiên theo tỷ số a/h Nhận xét: So sánh kết quả tính theo mô hình tấm bậc nhất của luận văn với mô hình tấm bậc nhất của Thái Hữu Tài và bậc cao của Zenkour: Từ hình vẽ 3.10: Khi tấm mỏng (a/h lớn), kết quả tính độ võng có sai lệch rất bé. Sai lệch tăng khi chiều dày tấm tăng lên (a/h giảm). Vì vậy, khi tính toán tấm dày nên tính theo mô hình bậc cao. 18 3.4.2. Các thành phần ứng suất Hình 3.14. Ứng suất σ xx biến thiên theo chiều dày của tấm với các tỷ số a/h Nhận xét: Từ hình 3.14, ta có nhận xét: Khi tỷ số a/h tăng, σ xx tăng theo. Mối quan hệ giữa σ xx với tỷ số a/h là bậc nhất. Khảo sát chỉ ra vị trí mặt trung hòa không phụ thuộc vào quan hệ kích thước hình học của tấm, chỉ phụ thuộc vào tính chất của vật liệu. Trường hợp vật liệu hai bề mặt của tấm như đã xét, với chỉ số tỷ lệ thể tích p = 2, mặt trung hòa xác định ở độ dày tấm là z = + 0,149h. Hình 3.15. Ứng suất σ xy biến thiên theo chiều dày của tấm với các tỷ số a/h