Tài liệu Phân tích tình hình xuất khẩu gạo của công ty cổ phần xuất nhập khẩu vĩnh long

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ YẾN NHI PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU GẠO CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VĨNH LONG LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành: Kinh doanh quốc tế Mã số ngành: 52340120 CẦN THƠ – 2014 TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ YẾN NHI MSSV: 4118662 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU GẠO CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VĨNH LONG LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số ngành: 52340120 CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CAO MINH TUẤN CẦN THƠ - 2014 LỜI CẢM TẠ Qua thời gian thực tập tại Công ty cổ phần xuất nhập khẩu Vĩnh Long (IMEX CUU LONG), em đã tiếp nhận một số kỹ năng nghiệp vụ cơ bản, cảm nhận đƣợc môi trƣờng làm việc chuyên nghiệp tại một công ty xuất nhập khẩu và quan trọng hơn hết là đƣợc lắng nghe những lời hƣớng dẫn và chỉ bảo của các cô, chú và các anh, chị trong công ty. Cùng với những kinh nghiệm và kiến thức của thầy Cao Minh Tuấn đã truyền dạy và chỉ bảo trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp, góp phần nâng cao chất lƣợng bài luận. Và hôm nay, em đã chính thức hoàn thành đề tài báo cáo ”Phân tích tình hình xuất khẩu gạo của Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long”. Em xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc đến các cô, chú và các anh, chị trong công ty cùng thầy hƣớng dẫn. Xin chúc các cô, chú và các anh, chị nhiều sức khỏe và luôn thành đạt trong cuộc sống cũng nhƣ trong sự nghiệp của mình. Xin chúc thầy hƣớng dẫn luôn dồi dào sức khỏe để sống mãi cùng sự nghiệp trăm năm trồng ngƣời. Trân trọng cảm ơn! Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm 2014 Ngƣời thực hiện Lê Yến Nhi TRANG CAM KẾT Em xin cam đoan đề tài này do chính em thực hiện. Những số liệu thu thập và kết quả phân tích là trung thực, đề tài không trùng với bất kì nghiên cứu khoa học nào. Cần Thơ, ngày ….. tháng ….. năm 2014 Ngƣời thực hiện Lê Yến Nhi NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... Ngày … tháng … năm 2014 Thủ trƣởng đơn vị NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... Ngày … tháng … năm 2014 Giáo viên hƣớng dẫn Cao Minh Tuấn NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... Ngày … tháng … năm 2014 Giáo viên phản biện MỤC LỤC Chƣơng 1: GIỚI THIỆU ................................................................................ 1 1.1 Lý do chọn đề tài ..................................................................................... 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................ 1 1.2.1 Mục tiêu chung............................................................................. 1 1.2.2 Mục tiêu cụ thể ............................................................................. 1 1.3 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 2 1.3.1 Không gian ................................................................................... 2 1.3.2 Thời gian ...................................................................................... 2 1.3.3 Đối tƣợng nghiên cứu .................................................................. 2 1.4 Lƣợc khảo tài liệu .................................................................................... 2 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................................. 3 2.1Phƣơng pháp luận .................................................................................... 3 2.1.1 Các vấn đề cơ bản về thị trƣờng .................................................. 3 2.1.2 Các vấn đề cơ bản về xuất khẩu hàng hóa ................................... 4 2.2 Tình hình xuất khẩu gạo của cả nƣớc từ năm 2011 đến năm 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 ............................................................................... 6 2.2.1 Tình hình xuất khẩu gạo của cả nƣớc từ năm 2011 đến năm 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 ...................................................................... 6 2.2.2 Chủ trƣơng và định hƣớng của Chính phủ ................................... 9 2.3 Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................... 13 2.3.1 Phƣơng pháp thu thập số liệu ....................................................... 13 2.3.2 Phƣơng pháp phân tích số liệu ..................................................... 13 Chƣơng 3: GIỚI THIỆU VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VĨNH LONG .................................................................................... 16 3.1 Giới thiệu về Công ty............................................................................... 16 3.1.1 Tổng quan về Công ty .................................................................. 16 3.1.2 Lịch sử hình thành và phát triển................................................... 17 3.1.3 Ngành nghề kinh doanh ............................................................... 18 3.2 Tình hình tổ chức hoạt động .................................................................... 19 3.2.1 Nhân sự và cơ cấu tổ chức ........................................................... 19 3.2.2 Nhiệm vụ và chức năng ............................................................... 20 3.3 Phân tích chung về hoạt động kinh doanh của Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long từ năm 2011 đến năm 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 .............................................................................................................. 21 Chƣơng 4: PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU GẠO CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VĨNH LONG .................................... 24 4.1 Phân tích tình hình thu mua, dự trữ gạo của Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long ................................................................................... 24 4.1.1 Tình hình thu mua, dự trữ, chế biến và xuất khẩu gạo ................ 24 4.1.2 Sơ lƣợc quy trình chế biến, phân phối và xuất khẩu gạo ............. 26 4.2 Phân tích thực trạng xuất khẩu qua ba năm 2011, 2012, 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 ....................................................................................... 27 4.2.1 Phân tích tình hình xuất khẩu gạo của Công ty từ năm 2011 đến năm 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 ....................................................... 27 4.2.2 Phân tích tình hình xuất khẩu gạo theo thị trƣờng ....................... 30 4.2.3 Phân tích tình hình xuất khẩu gạo theo từng mặt hàng ................ 31 4.3 Tình hình biến động của giá gạo xuất khẩu ............................................. 35 4.4 Mối liên hệ của sản lƣợng xuất khẩu và giá khi kim ngạch tăng ............ 35 Chƣơng 5: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG XUẤT KHẨU CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VĨNH LONG ........................................................................................................... 37 5.1 Tổng hợp các yếu tố tác động đến tình hình xuất khẩu gạo của Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long ....................................................... 37 5.1.1 Môi trƣờng bên trong Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long .............................................................................................................. 37 5.1.2 Môi trƣờng bên ngoài Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long .............................................................................................................. 38 5.2 Ƣu điểm và nhƣợc điểm của Công ty ...................................................... 40 5.2.1 Ƣu điểm ........................................................................................ 40 5.2.2 Nhƣợc điểm .................................................................................. 41 5.2.3 Nguyên nhân ................................................................................ 41 5.3 Các giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu gạo của Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long ................................................................................... 41 5.3.1 Ma trận SWOT ............................................................................. 41 5.3.2 Giải pháp ...................................................................................... 43 5.4 Định hƣớng phát triển của công ty .......................................................... 45 5.4.1 Mục tiêu của công ty .................................................................... 45 5.4.2 Phƣơng hƣớng phát triển .............................................................. 45 Chƣơng 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................... 47 6.1 Kết luận .................................................................................................... 47 6.2 Kiến nghị.................................................................................................. 48 6.2.1 Đối với nhà nƣớc .......................................................................... 48 6.2.2 Đối với doanh nghiệp ................................................................... 48 DANH SÁCH BẢNG Bảng 2.1 Năm thị trƣờng nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam năm 2011 ............................................................................................................... 6 Bảng 2.2 Năm thị trƣờng nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam năm 2012 ............................................................................................................... 7 Bảng 2.3 Năm thị trƣờng nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam năm 2013 ............................................................................................................... 8 Bảng 2.4 Quy định dƣ lƣợng hóa chất trừ sâu ............................................... 10 Bảng 2.5 So sánh kết quả theo phƣơng pháp nhuộm màu bằng dung dịch xanh metylen (Phƣơng pháp trọng tài) để xác định mức xát của gạo ........... 11 Bảng 2.6 So sánh kết quả theo phƣơng pháp trực tiếp để xác định mức xát của gạo ........................................................................................................... 11 Bảng 2.7 Tiêu chuẩn gạo ............................................................................... 12 Bảng 2.8 Mô hình ma trận SWOT ................................................................. 15 Bảng 3.1 Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long từ năm 2011 đến năm 2013 và 6th/2014 .......... 22 Bảng 4.1 Sản lƣợng, kim ngạch xuất khẩu gạo của Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long từ năm 2011 đến năm 2013 và 6th/2014 ................... 28 Bảng 4.2 Thị trƣờng xuất khẩu gạo của Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long ............................................................................................ 30 Bảng 4.3 Xuất khẩu gạo theo từng mặt hàng từ năm 2011 đến năm 2013 .... 32 Bảng 4.4 Xuất khẩu gạo theo từng mặt hàng 6th/2014 .................................. 34 Bảng 4.5 Giá gạo xuất khẩu bình quân của Công ty ..................................... 35 Bảng 4.6 Giá cả và lƣợng hàng xuất khẩu năm 2011và 2013 ....................... 36 Bảng 5.1 Ma trận SWOT của Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long ............................................................................................................. 41 Bảng 5.2 Mục tiêu kim ngạch xuất khẩu gạo đến năm 2015......................... 46 DANH SÁCH HÌNH Sơ đồ 3.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu Vĩnh Long ...................................................................................................... 19 Hình 4.1 Quy trình thu mua lúa gạo của Công ty .......................................... 24 Hình 4.2 Quy trình chế biến gạo .................................................................... 26 Hình 4.3 Cấu trúc kênh phân phối ................................................................. 27 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ISO 9001 : 2000 ISO 9001 : 2008 QĐ SGS SWOT TCVN TNHH UBND UBT USD VFA VPĐD XN XNK Khu vực mậu dịch tự do ASIAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á Doanh nghiệp tƣ nhân Tổ chức lƣơng thực và nông nghiệp Liên Hiệp Quốc Hệ thống quản lý chất lƣợng Hệ thống quản lý chất lƣợng Quyết định Tổ chức giám định SGS Ma trận SWOT Tiêu chuẩn Việt Nam Trách nhiệm hữu hạn Ủy ban Nhân dân Ủy ban tỉnh Đơn vị đồng tiền thanh toán của Mỹ Hiệp hội lƣơng thực Việt Nam Văn phòng đại diện Xí nghiệp Xuất nhập khẩu FOB HACCP UKAS WTO Free on Board - Điều kiện xuất khẩu incoterm 2010 Hazard Analysis and Critical Control Points United Kingdom Accreditation Service World Trade Organization AFTA ASIAN DNTN FAO Chƣơng 1 GIỚI THIỆU 1.1 Lý do chọn đề tài Do nƣớc ta nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa và có thổ nhƣỡng phù hợp với đặc tính của cây lúa nên cây lúa đƣợc ngƣời dân lựa chọn là cây trồng chính. Bên cạnh đó, gạo là lƣơng thực chính của ngƣời dân Việt Nam và một số quốc gia khác trên thế giới, nhất là các quốc gia châu Á. Nhận thấy đƣợc tầm quan trọng của cây lúa trong an ninh lƣơng thực của quốc gia cũng nhƣ là khả năng xuất khẩu lớn, Chính phủ luôn quan tâm sâu sát và có những điều chỉnh hợp lý. Trong nhiều năm qua, Việt Nam luôn nằm trong nhóm 3 quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới – xét về số lƣợng. Tuy nhiên, trong thời kỳ hội nhập kinh tế và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – kỹ thuật nhƣ ngày nay thì sự cạnh tranh giữa các quốc gia là vô cùng lớn. Thêm vào đó, từ khi Việt Nam gia nhập WTO đến nay, tuy đã tạo ra nhiều cơ hội để phát triển kinh tế, nhƣng cũng không ít thách thức đƣợc đặt ra cho các doanh nghiệp trong nƣớc khi không còn sự hỗ trợ của Chính phủ nhƣ trƣớc. Vấn đề đặt ra là sản phẩm – lúa, gạo – xuất khẩu phải đảm bảo chất lƣợng, các tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm mà thị trƣờng nhập khẩu đặt ra – đƣợc xem là ngày càng khắt khe. Do đó, các công ty XNK nói chung và các công ty XNK gạo nói riêng phải chủ động, đảm bảo đƣợc nguồn cung cấp nguyên liệu – lúa, gạo - không bị gián đoạn cũng nhƣ chất lƣợng của sản phẩm phải ổn định và an toàn cho sức khỏe con ngƣời. Cùng chung những lý do trên, Công ty cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long cần đánh giá lại tình hình xuất khẩu tại công ty trong vài năm trở lại đây nhƣ thế nào? Từ đó có những nhận định chính xác và xây dựng hƣớng đi thích hợp trong tƣơng lai. Do Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long là một trong những đơn vị quan trọng trong lĩnh vực xuất khẩu gạo của Tỉnh Vĩnh Long và cũng góp phần ổn định, điều tiết tình hình sản xuất và xuất khẩu gạo của Tỉnh cho nên đề tài “Phân tích tình hình xuất khẩu gạo tại Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long” là hết sức cần thiết. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung Phân tích tình hình xuất khẩu mặt hàng gạo của công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long từ năm 2011 đến năm 2013 và 6th/2014, từ đó đƣa ra các giải pháp nhằm nâng cao sản lƣợng xuất khẩu gạo của công ty trong thời gian tới. 1.2.2 Mục tiêu cụ thể Phân tích tình hình xuất khẩu gạo qua các năm 2011, 2012, 2013 và 6 tháng đầu năm 2014. Phân tích các nhân tố chính ảnh hƣởng đến hoạt động xuất khẩu gạo của công ty. Đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện tình hình xuất khẩu, nâng cao khả năng cạnh tranh của công ty trong tƣơng lai. 1 1.3 Phạm vi nghiên cứu 1.3.1 Không gian Đề tài đƣợc tiến hành nghiên cứu tại công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long. Các số liệu đƣợc sử dụng trong đề tài chủ yếu đƣợc cung cấp từ nội bộ công ty. 1.3.2 Thời gian Đề tài nghiên cứu về tình hình xuất khẩu của công ty trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến năm 2013 và 6th/2014. Thời gian thực hiện đề tài từ ngày 11.8.2014 đến ngày 17.11.2014. 1.3.3 Đối tƣợng nghiên cứu Công ty kinh doanh và xuất khẩu nhiều mặt hàng nông sản; trong đó, gạo là mặt hàng chính chiếm trên 50% giá trị xuất khẩu của công ty. Do đó, đối tƣợng đƣợc nghiên cứu trong đề tài này là tình hình xuất khẩu gạo trực tiếp của công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long. 1.4 Lƣợc khảo tài liệu Ngô Lam Phƣơng (2014), đề tài “Phân tích tình hình xuất khẩu gạo tại Công ty Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Vĩnh Long” - Luận văn tốt nghiệp, Khoa Quản trị kinh doanh, trƣờng Đại học Cửu Long. Với những nội dụng: Nghiên cứu chi tiết về tình hình xuất khẩu gạo của công ty qua các năm 2011, 2012 và 2013, thông qua việc phân tích các tiêu chí về sản lƣợng, kim nghạch, giá cả theo từng thị trƣờng, mặt hàng. Đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh xuất khẩu gạo của công ty qua các chỉ tiêu doanh thu, lợi nhuận, chi phí. Lê Phạm Hiền Thảo (2010), đề tài “Phân tích tình hình xuất khẩu gạo tại Công ty Cổ phần nông sản thực phẩm xuất khẩu Cần Thơ” - Luận văn tốt nghiệp, Khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh, trƣờng Đại học Cần Thơ. Đề tài sử dụng phƣơng pháp so sánh số tƣơng đối, số tuyệt đối để phân tích tình hình xuất khẩu gạo qua các năm của công ty cổ phần nông sản thực phẩm xuất khẩu Cần Thơ. Đề tài sử dụng phƣơng pháp thay thế liên hoàn để xác định các nhân tố ảnh hƣởng đến xuất khẩu và mức độ ảnh hƣởng của các nhân tố. Để tìm ra hƣớng phát triển đúng đắn cho công ty, đề tài có sử dụng phƣơng pháp chuyên gia trong bài làm. Cao Ngọc Bích (2011), đề tài “Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu gạo của Công ty Cổ phần Gentraco” - Luận văn tốt nghiệp, Khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh, trƣờng Đại học Cần Thơ. Đề tài sử dụng phƣơng pháp so sánh số tƣơng đối, số tuyệt đối để phân tích tình hình xuất khẩu gạo qua các năm 2008, 2009 và năm 2010. Sử dụng ma trận SWOT để xác định những nhân tố ảnh hƣởng đến xuất khẩu của công ty và tìm giải pháp phát triển công ty trong thời gian tới. 2 Chƣơng 2 PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1 Phƣơng pháp luận 2.1.1 Các vấn đề cơ bản về thị trƣờng 2.1.1.1 Khái niệm Theo cách hiểu cổ điển, thị trƣờng là nơi diễn ra các quá trình trao đổi, mua bán, nơi mà các ngƣời mua và bán đến với nhau để mua bán các sản phẩm và dịch vụ. Thị trƣờng thể hiện đặc tính riêng có của nền kinh tế sản xuất hàng hóa. Không thể coi thị trƣờng chỉ là các chợ, các cửa hàng… mặc dù nơi đó có mua bán hàng hóa. (Vũ Thế Phú, 1993) Thị trƣờng chứa tổng số cung, tổng số cầu về một loại hàng hoặc về một nhóm hàng nào đó. Thị trƣờng là môi trƣờng của kinh doanh. Đó là tấm gƣơng soi để các cơ sở kinh doanh nhận biết nhu cầu xã hội và để đánh giá hiệu quả kinh doanh của các xí nghiệp. Thị trƣờng còn là đối tƣợng, là căn cứ của kế hoạch hóa, là công cụ bổ sung cho các công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế của nhà nƣớc. (Vũ Thế Phú, 1993) 2.1.1.2 Chức năng Chức năng thừa nhận: Hàng hóa có bán đƣợc hay không phải thông qua chức năng thừa nhận của thị trƣờng, của khách hàng, của doanh nghiệp. Nếu hàng hóa bán đƣợc, tức là đƣợc thị trƣờng thừa nhận, doanh nghiệp thƣơng mại mới thu hồi đƣợc vốn, có nguồn thu trang trải chi phí và có lợi nhuận và ngƣợc lại. Để đƣợc thị trƣờng thừa nhận doanh nghiệp phải nghiên cứu nhu cầu của khách hàng để từ đó tiến hành kinh doanh những sản phẩm phù hợp với nhu cầu trên thị trƣờng. Chức năng thực hiện: Chức năng này đòi hỏi hàng hóa và dịch vụ phải đƣợc thực hiện bằng giá trị trao đổi (có thể là tiền, hàng, hoặc các chứng từ có giá khác), tức là phải có sự dịch chuyển hàng hóa từ ngƣời bán sang ngƣời mua. Chức năng điều tiết và kích thích: Qua hành vi trao đổi hàng hóa và dịch vụ trên thị trƣờng, thị trƣờng sẽ điều tiết và kích thích sản xuất, kinh doanh phát triển và ngƣợc lại. Chức năng này sẽ điều tiết sự gia nhập ngành hoặc rút ra khỏi ngành của doanh nghiệp. Thị trƣờng khuyến khích các nhà kinh doanh giỏi và điều chỉnh hoạt động kinh doanh đầu tƣ theo hƣớng có lợi. Chức năng thông tin: Thông tin thị trƣờng là những thông tin kinh tế quan trọng đối với mọi nhà sản xuất kinh doanh, cả ngƣời mua và ngƣời bán, cả ngƣời cung ứng và tiêu dùng, cả ngƣời quản lý và những ngƣời nghiên cứu sáng tạo. Việc nghiên cứu thị trƣờng và tìm kiếm các thông tin có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc ra các quyết định đúng đắn trong sản xuất kinh doanh, cũng nhƣ quyết định của các cấp quản lý. 3 2.1.1.3 Vai trò Trong nền kinh tế thị trƣờng, thị trƣờng có vị trí trung tâm. Thị trƣờng vừa là mục tiêu của ngƣời sản xuất kinh doanh vừa là môi trƣờng của hoạt động sản xuất và kinh doanh hàng hóa. Do vậy, thị trƣờng có những tác dụng sau đây: Một là, bảo đảm điều kiện cho sản xuất phát triển liên tục với quy mô ngày càng mở rộng và đảm bảo hàng hóa cho ngƣời tiêu dùng phù hợp với thị hiếu và sự tự do lựa chọn một cách đầy đủ, kịp thời, thuận lợi với dịch vụ văn minh. Hai là, thúc đẩy nhu cầu, gợi mở nhu cầu, đƣa đến cho ngƣời tiêu dùng sản xuất và ngƣời tiêu dùng cá nhân những sản phẩm mới. Kích thích sản xuất ra sản phẩm chất lƣợng cao, văn minh và hiện đại. Ba là, dự trữ các hàng hóa phục vụ sản xuất và tiêu dùng xã hội, giảm bớt dự trữ ở các khâu tiêu dùng, bảo đảm việc điều hòa cung cầu. Bốn là, phát triển các hoạt động dịch vụ phục vụ tiêu dùng sản xuất và tiêu dùng cá nhân ngày càng phong phú, đa dạng, văn minh. Năm là, thị trƣờng hàng hóa dịch vụ ổn định có tác dụng to lớn để ổn định sản xuất, ổn định đời sống của nhân dân. 2.1.2 Các vấn đề cơ bản về xuất khẩu hàng hóa 2.1.2.1 Khái niệm về xuất khẩu hàng hóa Theo Luật thƣơng mại (2005, trang 23) định nghĩa: “Xuất khẩu hàng hóa là việc hàng hóa đƣợc đƣa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc đƣa vào khu vực đặc biệt nằm trên lãnh thổ Việt Nam đƣợc coi là khu vực hải quan riêng theo quy định của pháp luật.” . Mục đích của hoạt động này là thu đƣợc một khoản ngoại tệ dựa trên cơ sở khai thác lợi thế so sánh của từng quốc gia trong phân công lao động quốc tế. 2.1.2.2 Đặc điểm của hoạt động xuất khẩu Hoạt động của xuất khẩu là một mặt của hoạt động thƣơng mại quốc tế nên cũng có những đặc trƣng của hoạt động thƣơng mại quốc tế và nó liên quan đến hoạt động thƣơng mại quốc tế khác nhƣ bảo hiểm quốc tế, thanh toán quốc tế, vận tải quốc tế… Hoạt động xuất khẩu không giống nhƣ hoạt động buôn bán hàng trong nƣớc ở đặc điểm là có sự tham gia buôn bán của đối tác nƣớc ngoài, hàng hóa phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng ở phạm vi nƣớc ngoài. Hoạt động xuất khẩu diễn ra trên mọi lĩnh vực, trong mọi điều kiện của nền kinh tế, từ xuất khẩu hàng tiêu dùng cho đến tƣ liệu sản xuất, máy móc hàng hóa thiết bị công nghệ cao. Tất cả các hoạt động này đều nhằm mục tiêu đem lại lợi ích cho quốc gia nói chung và các doanh nghiệp tham gia nói riêng. Hoạt động xuất khẩu diễn ra rất rộng về không gian và thời gian. Có thể diễn ra trong thời gian rất ngắn song cũng có thể kéo dài hàng năm, có thể đƣợc diễn ra trên phạm vi một quốc gia hay nhiều quốc gia khác nhau. 4 2.1.2.3 Các hình thức xuất khẩu Hoạt động xuất khẩu đƣợc thực hiện dƣới nhiều hình thức khác nhau: xuất khẩu tại chỗ, xuất khẩu gia công, ủy thác xuất khẩu, xuất khẩu tự doanh, xuất khẩu qua đại lý nƣớc ngoài, hình thức tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu…. Mỗi hình thức có những ƣu điểm và khuyết điểm riêng biệt, tùy theo tình hình của từng đơn vị mà từng công ty có sự lựa chọn cho phù hợp với hoạt động kinh doanh của mình. Đối với Công ty Imex Cửu Long, do đã có uy tín trên thị trƣờng và chịu sự chỉ đạo của Ủy ban Nhân dân tỉnh Vĩnh Long nên công ty xuất khẩu gạo qua 2 hình thức: xuất khẩu trực tiếp và ủy thác xuất khẩu. Xuất khẩu trực tiếp: Đây là hình thức mà hàng hóa đƣợc bán trực tiếp ra nƣớc ngoài không qua trung gian. Theo hình thức này đơn vị kinh doanh xuất khẩu trực tiếp ký kết hợp đồng ngoại thƣơng. Các doanh nghiệp ngoại thƣơng tự bỏ vốn ra mua cho các khách hàng nƣớc ngoài (có thể qua một số công đoạn gia công chế biến). Ủy thác xuất khẩu: Xuất khẩu ủy thác là phƣơng thức kinh doanh mà trong đó đơn vị tham gia hoạt động kinh doanh xuất khẩu không đứng ra trực tiếp đàm phán với nƣớc ngoài mà phải nhờ qua một đơn vị xuất khẩu có uy tín thực hiện hoạt động xuất khẩu cho mình. 2.1.2.4 Vai trò của xuất khẩu Vai trò của hoạt động xuất khẩu đã đƣợc tìm hiểu và nhận biết rất sớm bởi các nhà kinh tế học. Qua quá trình phát triển của nền sản xuất hàng hóa những quan điểm về vai trò xuất khẩu ngày càng hoàn thiện hơn. Ngày nay, hoạt động xuất khẩu có vai trò quan trọng không chỉ đối với sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia mà còn ảnh hƣởng trực tiếp đến hoạt động của các công ty xuất nhập khẩu cũng nhƣ các công ty đa quốc gia. Sau đây là một số vai trò chủ yếu của xuất khẩu đối với mỗi quốc gia và các doanh nghiệp trong nƣớc. Đối với quốc gia: Xuất khẩu là một trong những nhân tố tạo đà, thúc đẩy sự tăng trƣởng và phát triển kinh tế của mỗi quốc gia, hoạt động này cũng thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, sản xuất phát triển, có tác động tích cực tới việc giải quyết công ăn việc làm, cải thiện đời sống nhân dân. Xuất khẩu cũng là cơ sở để mở rộng và thúc đẩy sự phát triển các mối quan hệ kinh tế đối ngoại. Đối với doanh nghiệp: Cùng với sự bùng nổ của nền kinh tế toàn cầu thì xu hƣớng vƣơn ra thị trƣờng quốc tế là một xu hƣớng chung của tất cả các quốc gia và các doanh nghiệp. Xuất khẩu là một trong những cách để các doanh nghiệp thực hiện kế hoạch bành trƣớng, phát triển, mở rộng thị trƣờng của mình. Doanh nghiệp tiến hành hoạt động xuất khẩu có cơ hội mở rộng quan hệ buôn bán kinh doanh với nhiều đối tác nƣớc ngoài dựa trên cơ sở đôi bên cùng có lợi. Xuất 5 khẩu tạo nguồn ngoại tệ cho các doanh nghiệp, tăng dự trữ, qua đó nâng cao khả năng nhập khẩu, thay thế, bổ sung, nâng cấp máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu… phục vụ cho quá trình phát triển. Xuất khẩu buộc các doanh nghiệp phải luôn luôn đổi mới và hoàn thiện công tác quản trị kinh doanh. Đồng thời giúp các doanh nghiệp kéo dài tuổi thọ của chu kỳ sống của một sản phẩm. Xuất khẩu tất yếu dẫn đến cạnh tranh, theo dõi lẫn nhau giữa các đơn vị tham gia xuất khẩu trong và ngoài nƣớc. Đây là một trong những nguyên nhân buộc các doanh nghiệp tham gia xuất khẩu phải nâng cao chất lƣợng hàng hóa xuất khẩu, hạ giá thành của sản phẩm, tiết kiệm các nguồn lực. 2.2 Tình hình xuất khẩu gạo của cả nƣớc từ năm 2011 đến năm 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 2.2.1 Tình hình xuất khẩu gạo của cả nƣớc từ năm 2011 đến năm 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 Tình hình xuất khẩu gạo của cả nƣớc năm 2011 Bảng 2.1 Năm thị trƣờng nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam năm 2011. Tăng, giảm cả năm 2011 so với năm 2010 Năm 2011 Thị trƣờng Indonesia Lƣợng Trị giá Lƣợng Trị giá (tấn) (USD) (%) (%) 1.882.971 1.019.301.068 +174,00 +194,58 Philippines 975.144 476.320.359 -33,93 -49,72 Malaysia 530.433 292.092.027 +33,27 +64,38 Cu Ba 430.150 230.415.801 -8,92 +10,13 Singapore 385.957 197.908.212 -28,43 -13,12 (Nguồn: Trích bảng Thị trường xuất khẩu gạo năm 2011, báo Vinanet – Bộ Công Thương) Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, năm 2011 cả nƣớc xuất khẩu 7,11 triệu tấn gạo, thu về 3,66 tỷ USD, chiếm 3,77% trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hoá của cả nƣớc, giá gạo xuất khẩu bình quân đã đạt gần 494 USD/tấn. Việc xuất khẩu gạo năm 2011 không thoát khỏi việc bán ra khi giá thấp và ngƣng lại khi giá tăng do các công ty tranh thủ bán đƣợc hàng, hành động này đã gây ra không ít tổn thất cho các công ty xuất khẩu cũng nhƣ ngƣời nông dân trong nƣớc. Indonesia là thị trƣờng tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam trong năm 2011, chiếm 26,48% về lƣợng và chiếm 27,87% trong tổng kim ngạch với 1,88 triệu tấn, tƣơng đƣơng 1,02 tỷ USD. Thị trƣờng lớn thứ 2 là Philippines với 975.144 tấn, trị giá 476,32 triệu USD (chiếm 13,71% về lƣợng và chiếm 13,03% kim ngạch). Đứng thứ 3 là xuất khẩu sang thị trƣờng Malaysia 530.433 tấn, trị giá 292,09 triệu USD (chiếm 7,46% về lƣợng và chiếm 7,99% 6 về trị giá); tiếp sau đó là thị trƣờng Cu Ba 430.150 tấn, tƣơng đƣơng 230,42 triệu USD (chiếm 6,05% về lƣợng và 6,3% kim ngạch). Trong năm 2011 xuất khẩu gạo của Việt Nam mở rộng thêm đƣợc rất nhiều thị trƣờng mới so với năm 2010 nhƣ: Bangladesh, Senegal, Bờ biển Ngà, Gana, Thổ Nhĩ Kỳ, Angola, Angieri, I rắc, Hoa Kỳ; trong đó đáng chú ý là các thị trƣờng mới đạt kim ngạch cao trên 100 triệu USD nhƣ: Bangladesh 180,38triệu USD, Senegal 169,73 triệu USD và Bờ biển Ngà 138,81 triệu USD. Tình hình xuất khẩu gạo của cả nƣớc năm 2012 Bảng 2.2 Năm thị trƣờng nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam năm 2012. Tăng, giảm năm 2012 so với năm 2011 Năm 2012 Lƣợng Trị giá Lƣợng Trị giá (tấn) (USD) (%) (%) Trung Quốc 2.085.686 898.430.092 +574,97 +459,11 Philippines 1.112.326 475.264.484 +14,07 -0,22 Indonesia 929.905 458.392.226 -50,62 -55,03 Malaysia 764.692 403.157.905 +44,16 +38,02 Bờ biển Ngà 479.590 203.373.535 +64,38 +46,51 Thị trƣờng (Nguồn: Trích bảng Thị trường xuất khẩu gạo năm 2012, báo Vinanet – Bộ Công Thương) Trong năm 2012 nƣớc ta đã xuất khẩu 8,02 triệu tấn gạo, thu về 3,67 tỷ USD (tăng 12,71% về lƣợng và tăng nhẹ 0,45% về kim ngạch so với năm 2011). Trung Quốc là thị trƣờng lớn nhất tiêu thụ gạo của Việt Nam với 2,09 triệu tấn, tƣơng đƣơng 898,43 triệu USD, chiếm 24,46% tổng kim ngạch, tăng mạnh 574,97% về lƣợng và tăng 459,11% về kim ngạch so với năm trƣớc. Thị trƣờng lớn thứ 2 là Philipines đạt 1,11 triệu tấn, trị giá 475,26 triệu USD, chiếm 12,94% tổng kim ngạch, tăng 14% về lƣợng nhƣng giảm 0,22% về kim ngạch; tiếp đến Indonesia đạt 929.905 tấn, trị giá 458,39 triệu USD, chiếm 12,48% tổng kim ngạch, giảm 50,62% về lƣợng và giảm 55% về kim ngạch; xuất sang Malaysia 764.692 tấn, trị giá 403,16 triệu USD, chiếm 10.98%, tăng 44,16% về lƣợng và tăng 38,02% về kim ngạch. Giá XK bình quân FOB đạt 446,86 USD/tấn FOB, giảm 46,85 USD/tấn so với cùng kỳ. Tuy lƣợng gạo XK cao nhƣng trị giá XK tăng không đáng kể do giá bình quân giảm. Năm 2012, ngoài cơ cấu thị trƣờng gạo XK thay đổi, chất lƣợng gạo XK đã có sự chuyển biến nhất định, tỷ lệ gạo cao cấp đã chiếm 7