Tài liệu PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI PHÒNG GIAO DỊCH MỸ AN CHI NHÁNH NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN HUYỆN MANG THÍT – TỈNH VĨNH LONG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH  VÕ THỊ KIM LOAN PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI PHÒNG GIAO DỊCH MỸ AN CHI NHÁNH NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN HUYỆN MANG THÍT – TỈNH VĨNH LONG LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành : Tài chính - Ngân hàng Mã số ngành: 62340201 Tháng 08 - 2014 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH  VÕ THỊ KIM LOAN MSSV: C1200072 PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI PHÒNG GIAO DỊCH MỸ AN CHI NHÁNH NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN HUYỆN MANG THÍT – TỈNH VĨNH LONG LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số ngành: 62340201 CÁN BỘ HƯỚNG DẪN BÙI LÊ THÁI HẠNH Tháng 08 - 2014 LỜI CẢM TẠ Qua thời gian học tại trường Đại Học Cần Thơ, được sự chỉ bảo tận tình của các thầy cô trong khoa Kinh tế & Quản trị kinh doanh đã tạo cho em một nền tảng kiến thức khá vững chắc trước khi bước vào cuộc sống thực tế. Đặc biệt qua thời gian thực tập tại PDG Mỹ An chi nhánh NHNo & PTNT Việt Nam huyện Mang Thít nhờ sự giúp đỡ, hướng dẫn tận tình của thầy cô và các anh chị cán bộ nhân viên ngân hàng đã giúp em hoàn thành luận văn này. Với kiến thức và điều kiện nghiên cứu có hạn nên nội dung luận văn còn nhiều thiếu sót, rất mong nhận được sự chỉ dạy và góp ý của quý thầy cô và quý cơ quan thực tập để luận văn hoàn thiện hơn. Em xin cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Cần Thơ cùng quý thầy cô khoa Kinh tế & Quản trị kinh doanh đã trang bị kiến thức cho em trong suốt thời gian học tập tại trường. Em xin cảm ơn cô Bùi Lê Thái Hạnh đã tận tình chỉnh sửa, hướng dẫn để em hoàn thành luận văn. Em xin cảm ơn Ban giám đốc PGD Mỹ An chi nhánh NHNo & PTNT Việt Nam huyện Mang Thít tỉnh Vĩnh Long và các anh chị phòng tín dụng, đã tạo điều kiện cho em thực tập tại ngân hàng và hướng dẫn, cung cấp số liệu, tài liệu cần thiết cho em. Sau cùng em xin chúc quý thầy cô, ban lãnh đạo cùng toàn thể cán bộ nhân viên PGD Mỹ An chi nhánh NHNo & PTNT Việt Nam huyện Mang Thít dồi dào sức khẻo và luôn thành công trong công việc lẫn cuộc sống. Em xin chân thành cảm ơn! Cần Thơ, ngày tháng năm Sinh viên thực hiện VÕ THỊ KIM LOAN i TRANG CAM KẾT Tôi xin cam kết luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả nghiên cứu của tôi và các kết quả nghiên cứu này chưa được dùng cho bất cứ luận văn cùng cấp nào khác. Cần Thơ, ngày tháng năm Người thực hiện VÕ THỊ KIM LOAN ii NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ Mỹ An, ngày tháng năm Thủ trưởng đơn vị (Ký tên và đóng dấu) iii MỤC LỤC Trang Chương 1: GIỚI THIỆU................................................................................. 1 1.1 Đặt vấn đề .................................................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu ..................................................................................2 1.2.1 Mục tiêu chung.......................................................................................2 1.2.2 Mục tiêu cụ thể.......................................................................................2 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..............................................................2 1.3.1 Không gian nghiên cứu...........................................................................2 1.3.2 Thời gian nghiên cức ..............................................................................2 1.3.3 Đối tượng nghiên cứu .............................................................................2 Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............3 2.1 Cơ sở lý luận .............................................................................................3 2.1.1 Tín dụng ngân hàng ................................................................................3 2.1.1.1 Khái niệm tín dụng nhân hàng .............................................................3 2.1.1.2 Đặc điểm tín dụng ngân hàng...............................................................3 2.1.1.3 Vai trò tín dụng ngân hàng...................................................................4 2.1.1.4 Phân loại tín dụng ngân hàng ...............................................................5 2.1.1.5 Nguyên tắc và điều kiên cho vay..........................................................6 2.1.1.6 Nhu cầu vốn được cấp tín dụng............................................................7 2.1.1.7 Các phương thức cho vay ....................................................................7 2.1.2 Một số vấn đề về tín dụng hộ sản xuất ....................................................9 2.1.2.1 Hộ sản xuất..........................................................................................9 2.1.2.2 Hoạt động tín dụng hộ sản xuất............................................................9 2.1.2.3 Đặc điểm tín dụng hộ sản xuất kinh doanh.........................................10 2.1.2.4 Một số hình thức cho vay hộ sản xuất ................................................11 2.1.2.5 Hồ sơ vay vốn....................................................................................12 2.1.2.6 Quy trình cho vay hộ sản xuất............................................................13 2.1.2.7 Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động tín dụng ...........................................14 iv 2.2 Phương pháp nghiên cứu .........................................................................16 2.2.1 Phương pháp thu thập số liệu................................................................16 2.2.2 Phương pháp phân tích số liệu ..............................................................16 Chương 3: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ PGD MỸ AN CHI NHÁNH NHN0 & PTNT HUYỆN MANG THÍT .........................................17 3.1 Giới thiệu tổng quan về NHN0 & PTNT Việt Nam ..................................17 3.1.1 Những vấn đề chung.............................................................................17 3.1.2 Lịch sử hình thành và phát triển............................................................17 3.2 Giới thiệu tổng quan về PGD Mỹ An chi nhánh NHN0 & PTNT huyện Mang Thít .........................................................................................19 3.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển của PGD Mỹ An chi nhánh NHN0 & PTNT huyện Mang Thít.................................................................19 3.2.2 Sơ đồ tổ chức........................................................................................20 3.2.3 Chức năng và nhiệm vụ của các bộ phận ................................................2 3.2.3.1 Giám đốc PGD ..................................................................................20 3.2.3.2 Phó giám đốc .....................................................................................20 3.2.3.3 Phòng tín dụng...................................................................................21 3.2.3.4 Phòng hành chính ..............................................................................21 3.2.3.5 Phòng kế toán ngân quỹ....................................................................22 3.3.3 Lĩnh vực hoạt động kinh doanh chủ yếu của PGD Mỹ An NHNo & PTNT huyện Mang Thít ................................................................22 3.3.4 Những thuận lợi, khó khăn và mục tiêu phát triển trong quá trình hoạt động của Ngân hàng .............................................................................23 3.3.4.1 Thuận lợi ...........................................................................................23 3.3.4.2 Khó khăn ...........................................................................................23 3.3.4.3 Phương hướng phát triển....................................................................24 3.3.5 Kết quả hoạt động kinh doanh của PGD Mỹ An NHNo & PTNT huyện Mang Thít ....................................................................................................24 v Chương 4: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG VÀ ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH TÍN DỤNG ĐỐI VỚI HỘ SẢN XUẤT TẠI PGD MỸ AN CHI NHÁNH NHN0 & PTNT HUYỆN MANG THÍT....................27 4.1 Sơ lược về tình hình nguồn vốn ...............................................................27 4.1.1 Cơ cấu nguồn vốn.................................................................................27 4.1.2 Phân tích tình hình huy động vốn..........................................................29 4.1.2.1 Phân tích tình hình huy động vốn theo thời hạn .................................29 4.1.2.2 Phân tích tình hình huy động vốn theo đối tượng khách hàng ............32 4.2 Phân tích tình hình tín dụng hộ sản xuất ..................................................34 4.2.1 Doanh số cho vay .................................................................................34 4.2.1.1 Doanh số cho vay theo kỳ hạn ...........................................................34 4.2.1.2 Doanh số cho vay theo mục đích sử dụng vốn ...................................36 4.2.2 Doanh số thu nợ....................................................................................40 4.2.2.1 Doanh số thu nợ theo kỳ hạn..............................................................40 4.2.2.2 Doanh số thu nợ theo mục đích sử dụng vốn......................................42 4.2.3 Tình hình dư nợ hộ sản xuất .................................................................45 4.2.3.1 Tình hình dư nợ theo thời hạn hộ sản xuất .........................................45 4.2.3.2 Tình hình dư nợ theo mục đích sử dụng vốn ......................................47 4.2.4 Tình hình nợ xấu hộ sản xuất................................................................50 4.2.4.1 Nợ xấu theo thời hạn hộ sản xuất ......................................................50 4.2.4.2 Nợ xấu theo mục đích sử dụng vốn ....................................................52 4.3 CÁC CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI HỘ SẢN XUẤT........................................................................................... 54 4.3.1 Hệ số thu hồi nợ ...................................................................................54 4.3.2 Nợ xấu trên dư nợ.................................................................................55 4.3.3 Dư nợ trên vốn huy động ......................................................................56 4.3.4 Dư nợ hộ sản xuất ngắn, trung dài hạn /tổng dư nợ ...............................56 4.3.5 Vòng quay vốn tín dụng hộ sản xuất .....................................................57 vi Chương 5: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI PGD MỸ AN CHI NHÁNH NHN0 & PTNT HUYỆN MANG THÍT..................................................................................58 5.1 Những vấn đề tồn tại củ ngân hàng..........................................................58 5.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay của ngân hàng đối với hộ sản xuất ....................................................................................................59 Chương 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................63 6.1 Kết luận...................................................................................................63 6.2 Kiến nghị.................................................................................................64 6.2.1 Kiến nghị với NHNN............................................................................64 6.2.2 Kiến nghị với hội sở .............................................................................64 6.2.3 Kiến nghị đối với các cấp chính quyền .................................................64 Tài liệu tham khảo.........................................................................................66 vii DANH SÁCH BẢNG Trang Bảng 3.1: Kết quả hoạt động kinh doanh của Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014...................................................................... 25 Bảng 4.1: Tình hình nguồn vốn của Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014 .................................................................................... 28 Bảng 4.2: Tình hình huy động vốn theo thời hạn tại Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014....................................................... 31 Bảng 4.3: Tình hình huy động vốn theo đối tượng khách hàng tại Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014 ............................ 33 Bảng 4.4: Doanh số cho vay hộ sản xuất theo thời hạn tại Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014 .................................................. 35 Bảng 4.5: Doanh số cho vay hộ sản xuất theo mục đích sử dụng vốn tại Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014 ....................... 38 Bảng 4.6: Doanh số thu nợ theo thời hạn tại Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014...................................................................... 41 Bảng 4.7: Doanh số thu nợ theo mục đích sử dụng vốn tại Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014 .................................................. 44 Bảng 4.8: Bảng dư nợ theo thời hạn tại Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014............................................................................... 46 Bảng 4.9: Bảng dư nợ theo mục đích sử dụng vốn tại Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014 ...................................................... 49 Bảng 4.10: Bảng nợ xấu theo thời hạn tại Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014................................................................................ 51 Bảng 4.11: Bảng nợ xấu theo mục đích sử dụng vốn tại Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 – 6 tháng đầu năm 2014 ................................................. 53 Bảng 4.12: Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động tín dụng hộ sản xuất của Agribank Mỹ An giai đoạn 2011 - 6 tháng đầu năm 2014........................... 55 viii DANH SÁCH HÌNH Trang Hình 2.1: Quy trình cho vay trực tiếp hộ sản xuất tại PGD Mỹ An chi nhánh NHN0 & PTNT huyện Mang Thít….................................................14 Hình 3.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức PGD Mỹ An chi nhánh NHN0 & PTNT huyện Mang Thít…………………………………………………….…………… 20 ix DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT NHNN : Ngân hàng nhà nước TCTD : Tổ chức tín dụng Viet GAP : Vietnamese Good Agricultural Practices Đvt : Đơn vị tính NHNo&PTNT : Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn HĐBT : Hội đồng Bộ trưởng QĐ : Quyết định HSXNN : Hộ sản xuất nông nghiệp PGD : Phòng giao dịch QĐNHNN : Quyết định ngân hàng nhà nước SXKD : Sản xuất kinh doanh NHTM : Ngân hàng thương mại CT : Chủ tịch x CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU 1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ Với sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần ở nước ta hiện nay, ngoài sự đóng góp của các ngành sản xuất hàng hóa thì Ngân hàng cũng góp một phần không nhỏ trong công cuộc xây dựng và phát tiển kinh tế. Trong những năm gần đây, nhu cầu vốn của nền kinh tế rất lớn, do đó vai trò của Ngân hàng ngày càng quan trọng thể hiện qua hai nghiệp vụ chính: Huy động vốn nhàn rỗi trong các tổ chức kinh tế và dân cư, sau đó phân phối lại cho các thành phần kinh tế có nhu cầu sản xuất kinh doanh mà trong đó ngành nông nghiệp chiếm tỷ trọng khá lớn. Gần đây, nước ta nhiều lần thay đổi cơ cấu kinh tế theo hướng phù hợp và tận dụng những kinh nhiệm về nông nghiệp để nâng cao hiệu quả và chất lượng của ngành nông nghiệp, tăng khả năng cạnh tranh và tăng thu nhập cho quốc gia. Để thực hiện chỉ thị của Thủ tướng Chính Phủ về tín dụng phục vụ cho hộ sản xuất vay vốn để phát triển nông, lâm, ngư nghiệp. Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam đã triển khai đầu tư vốn cho các hộ sản xuất có nhu cầu vốn kinh doanh. Ngân hàng luôn tạo điều kiện và là người bạn đồng hành cùng các hộ sản xuất vượt qua khó khăn để họ có thể sử dụng vốn hiệu quả và vươn lên làm giàu chính đáng, làm thay đổi bộ mặt nông thôn. Vì vậy, đầu tư vốn cho hộ sản xuất rất quan trọng và cần thiết. Cùng với các Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn khác thì PGD Mỹ An Chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Mang Thít không ngừng phấn đấu vươn lên khẳng định vị trí là một trong những Ngân hàng trọng điểm của huyện. Thông qua hoạt động tín dụng và cung cấp dịch vụ địa bàn 02 xã Mỹ An, Mỹ Phước, đặc biệt chương trình tín dụng khuyến công, khuyến nông…góp phần phát triển sản xuất, giải quyết việc làm cho nhiều lao động tại địa phương. Mỹ An và Mỹ Phước là những vùng đất nhiều tiềm năng phát triển, đây là vùng chuyên về sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp là ngành thường gặp nhiều rủi ro do thiên tai, dịch bệnh, giá cả; vì vậy, PGD Mỹ An càng đóng vai trò quan trọng hơn trong việc hỗ trợ vốn giúp cho các hộ sản xuất có điều kiện sản xuất và tái sản xuất góp phần nâng cao đời sống của người dân và cải thiện bộ mặt nông thôn giàu đẹp. Chính vì nguyên nhân đó, chọn đề tài “Phân tích tình hình hoạt động tín dụng đối với hộ sản xuất tại PGD Mỹ An Chi nhánh NHN0 & PTNT huyện Mang Thít” là hết sức cần thiết để đưa ra giải 1 pháp để nâng cao chất lượng tín dụng, đặc biệt là tín dụng hộ sản xuất tại PGD Mỹ An Chi nhánh NHN0 & PTNT huyện Mang Thít. 1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1 Mục tiêu chung Đề tài tập trung phân tích hoạt động tín dụng đối với hộ sản xuất tại PGD Mỹ An Chi nhánh NHN0 & PTNT huyện Mang Thít qua 3 năm 20112013 và 6 tháng đầu năm 2014, nhằm đánh giá tình hình hoạt động tín dụng của PGD đối với các hộ sản xuất. Qua đó, đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng hộ sản xuất của Ngân hàng. 1.2.2 Mục tiêu cụ thể Mục tiêu 1: Phân tích thực trạng tín dụng đối với hộ sản xuất tại PGD Mỹ An Chi nhánh NHN0 & PTNT huyện Mang Thít qua 3 năm 2011- 2013 và 6 tháng đầu năm 2014. Mục tiêu 2: Đánh giá hoạt động tín dụng hộ sản xuất qua các chỉ số tài chính. Mục tiêu 3: Đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng hộ sản xuất. 1.3 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.3.1 Không gian nghiên cứu Đề tài được thực hiện tại PGD Mỹ An Chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Mang Thít. 1.3.2 Thời gian nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu từ 11/8/2014 – 17/11/2014. Đề tài được thực hiện chủ yếu dựa trên số liệu thứ cấp thu thập được trong các năm 2011, 2012, 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 tại PGD Mỹ An Chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Mang Thít. 1.3.3 Đối tượng nghiên cứu Tập trung nghiên cứu các vấn đề về tín dụng đối với hộ sản xuất nông nghiệp, đồng thời phân tích một số chỉ tiêu nhằm đánh giá hoạt động tín dụng đối với hộ sản xuất trong giai đoạn 2011 - 2013 đến 6 tháng đầu năm 2014. 2 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 2.1.1 Tín dụng Ngân hàng 2.1.1.1 Khái niệm tín dụng Ngân hàng Tín dụng Ngân hàng là giao dịch tài sản giữa Ngân hàng (TCTD) với bên đi vay (là các tổ chức kinh tế, cá nhân trong nền kinh tế) trong đó Ngân hàng (TCTD) chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận, và bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện cả vốn gốc và lãi cho Ngân hàng (TCTD) khi đến hạn thanh toán. Cũng như quan hệ tín dụng khác, tín dụng Ngân hàng gồm 3 nội dung chính: - Có sự chuyển nhượng quyền sử dụng vốn từ người sở hữu sang cho người sử dụng. - Sự chuyển nhượng này có thời hạn hay mang tính tạm thời. - Sự chuyển nhượng này có kèm theo chi phí. (Nguyễn Minh Kiều, 2009). 2.1.1.2 Đặc điểm của tín dụng Ngân hàng Thực hiện cho vay dưới hình thức tiền tệ: Cho vay bằng tiền tệ là loại hình tín dụng phổ biến, linh hoạt và đáp ứng mọi đối tượng trong nền kinh tế quốc dân. Cho vay chủ yếu bằng vốn đi vay của các thành phần trong xã hội chứ không phải hoàn toàn là vốn thuộc sở hữu của chính mình như tín dụng nặng lãi hay tín dụng thương mại. Quá trình vận động và phát triển của tín dụng Ngân hàng độc lập tương đối với sự vận động và phát triển của quá trình tái sản xuất xã hội. Có những trường hợp mà nhu cầu tín dụng Ngân hàng gia tăng nhưng sản xuất và lưu thông hàng hoá không tăng, nhất là trong thời kỳ kinh tế khủng hoảng, sản xuất và lưu thông hàng hoá bị co hẹp nhưng nhu cầu tín dụng vẫn gia tăng để chống tình trạng phá sản. Ngược lại, trong thời kỳ kinh tế hưng thịnh, các doanh nghiệp mở rộng sản xuất, hàng hoá lưu chuyển tăng mạnh nhưng tín dụng Ngân hàng lại không đáp ứng kịp. Đây là một hiện tượng rất bình thường của nền kinh tế. Hơn nữa tín dụng Ngân hàng còn có một số ưu điểm nổi bật so với các hình thức khác là: 3 - Tín dụng Ngân hàng có thể thoả mãn một cách tối đa nhu cầu về vốn của các tác nhân và thể nhân khác trong nền kinh tế vì nó có thể huy động nguồn vốn bằng tiền nhàn rỗi trong xã hội dưới nhiều hình thức và khối lượng lớn. - Tín dụng Ngân hàng có thời hạn cho vay phong phú, có thể cho vay ngắn hạn, trung hạn và dài hạn do Ngân hàng có thể điều chỉnh giữa các nguồn vốn với nhau để đáp ứng nhu cầu về thời hạn vay. - Tín dụng Ngân hàng có phạm vi lớn vì nguồn vốn bằng tiền là thích hợp với mọi đối tượng trong nền kinh tế, do đó có thể cho nhiều đối tượng vay. 2.1.1.3 Vai trò của tín dụng Ngân hàng a) Góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển Để thực hiện mục tiêu mở rộng sản xuất ở từng doanh nghiệp, yêu cầu về nguồn vốn là một trong những mối quan tâm hàng đầu được đặt ra. Bởi lẽ, đẩy mạnh tiến độ phát triển sản xuất không thể chỉ trông chờ vào vốn tự có mà doanh nghiệp còn phải biết tận dụng các nguồn vốn khác trong xã hội. Từ đó, tín dụng Ngân hàng với tư cách là nơi tập trung đại bộ phận vốn nhàn rỗi sẽ đáp ứng nhu cầu vốn bổ sung cho đầu tư phát triển. Như vậy, tín dụng Ngân hàng vừa giúp cho doanh nghiệp nhanh chóng đầu tư mở rộng sản xuất, vừa góp phần đẩy nhanh tốc độ tích lũy vốn cho nền kinh tế. b) Góp phần ổn định tiền tệ và ổn định giá cả Với chức năng tập trung và tận dụng những nguồn vốn nhàn rỗi trong xã hội, tín dụng Ngân hàng đã trực tiếp giảm khối lượng tiền mặt tồn động trong lưu thông. Lượng tiền dư thừa này nếu không được huy động và sử dụng kịp thời có thể gây ảnh hưởng xấu đến tình trạng lưu thông tiền tệ dẫn đến mất cân đối trong quan hệ hàng – tiền và hệ thống giá cả bị biến động là điều không thể tránh khỏi. Do đó, trong điều kiện nền kinh tế bị lạm phát, tín dụng được xem như là một trong những biện pháp hữu hiệu góp phần làm giảm lạm phát. c) Góp phần ổn định đời sống, tạo công ăn việc làm và ổn định trật tự xã hội Hoạt động tín dụng Ngân hàng không chỉ đáp ứng cho nhu cầu của các doanh nghiệp mà còn phục vụ cho các tầng lớp dân cư. Trong nền kinh tế ngoài các Ngân hàng còn có hệ thống những tổ chức tín dụng sẵn sàng cung cấp vốn vay cho các cá nhân để phát triển kinh tế gia đình, mua sắm nhà cửa, tư liệu sinh hoạt, … Bên cạnh đó, còn có việc phát triển những loại hình như Ngân hàng Chính sách xã hội, quỹ xóa đói giảm nghèo, Nhà nước còn thực hiện những chính sách ưu đãi nhằm mục đích cải thiện từng bước đời sống của 4 nhân dân, tạo công ăn việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp, qua đó góp phần ổn định trật tự, xã hội. 2.1.1.4 Phân loại tín dụng Ngân hàng a) Căn cứ vào thời hạn tín dụng - Tín dụng ngắn hạn: Là những khoản vay có thời hạn đến 1 năm, thường được sử dụng để cho vay bổ sung thiếu hụt tạm thời vốn lưu động và phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của cá nhân. - Tín dụng trung hạn: Là những khoản vay có thời hạn trên 1 năm đến 5 năm, được cung cấp để mua sắm tài sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật, mở rộng và xây dựng các công trình nhỏ có thời gian thu hồi vốn nhanh. - Tín dụng dài hạn: Là những khoản vay có thời hạn trên 5 năm. Loại tín dụng này được sử dụng để cung cấp vốn cho xây dựng cơ bản, cải tiến và mở rộng sản xuất với quy mô lớn. b) Căn cứ vào đối tượng tín dụng - Tín dụng vốn lưu động: Được sử dụng để hình thành vốn lưu động của các tổ chức kinh tế như cho vay để dự trữ hàng hóa, mua nguyên vật liệu cho sản xuất… - Tín dụng vốn cố định: Được sử dụng để hình thành tài sản cố định. c) Căn cứ vào mục đích sử dụng vốn - Tín dụng sản xuất và lưu thông hàng hóa: Là loại cấp phát tín dụng cho các doanh nghiệp và các chủ thể kinh tế khác tiến hành sản xuất và lưu thông hàng hóa. - Tín dụng tiêu dùng: Là hình thức cấp phát tín dụng cho cá nhân để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng. - Tín dụng học tập: Là hình thức cấp phát tín dụng để phục vụ việc học tập của sinh viên. Ngoài ra, căn cứ vào mục đích sử dụng vốn còn có thể có nhiều hình thức tín dụng khác. d) Căn cứ vào đối tượng trả nợ - Tín dụng trực tiếp: Là hình thức tín dụng mà trong đó người đi vay cũng là người trực tiếp trả nợ. - Tín dụng gián tiếp: Là hình thức tín dụng mà trong đó người đi vay và người trả nợ là hai đối tượng khác nhau. 5 e) Căn cứ vào tính chất của khoản vay - Tín dụng có đảm bảo: Các khoản vốn tín dụng phát ra đều có hàng hóa, vật tư, tài sản tương đương đảm bảo. - Tín dụng không có đảm bảo: Các khoản tín dụng phát ra không cần có hàng hóa, vật tư, tài sản đảm bảo mà chỉ dựa vào uy tín, sự tín nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân để cấp vốn tín dụng. 2.1.1.5 Nguyên tắc và điều kiện cho vay a) Nguyên tắc cho vay - Tiền vay được sử dụng đúng mục đích đã thỏa thuận trên hợp đồng tín dụng. Theo nguyên tắc này, tiền vay phải được sử dụng đúng theo mục đích đã được người đi vay thỏa thuận với Ngân hàng và được Ngân hàng đồng ý. Nói đến nguyên tắc là nói đến sự tuân thủ. Vì vậy, người đi vay phải sử dụng vốn vay đúng mục đích ghi trên hợp đồng tín dụng. Trường hợp Ngân hàng phát hiện khách hàng sử dụng vốn vay sai mục đích thì Ngân hàng có quyền thu hồi vốn vay trước thời hạn để tránh tình trạng rủi ro do sự thất tín của người đi vay. Nếu khách hàng tuân thủ đúng nguyên tắc này thì Ngân hàng có nghĩa vụ giúp cho khách hàng sử dụng vốn vào sản xuất kinh doanh theo hợp đồng. Khi đó người đi vay đảm bảo được uy tín của mình đối với Ngân hàng, giúp Ngân hàng thực hiện được sứ mệnh của mình là góp phần phát triển sản xuất đồng thời cũng tạo ra lợi nhuận cho chính mình. - Tiền vay phải được hoàn trả đầy đủ cả gốc và lãi đúng hạn thỏa thuận trên hợp đồng tín dụng. Ngân hàng cũng là một đơn vị kinh doanh, vì thế mục tiêu của Ngân hàng cũng là lợi nhuận có được từ các khoản đầu tư - tín dụng. Ngân hàng không thể tồn tại nếu các khoản cho vay của mình thu về chỉ là gốc hoặc chỉ có tiền lãi vì Ngân hàng là các trung gian tài chính, đi vay vốn để rồi cho vay lại. Như vậy, điều kiện vật chất để Ngân hàng tồn tại và phát triển là có thể thu được gốc và lãi sau một khoảng thời gian cấp tín dụng cho khách hàng. Người đi vay phải chủ động trả nợ gốc và lãi sau khi đáo hạn. Bất kì rủi ro sai hẹn nào từ phía người đi vay cũng có thể gây ảnh hưởng đến hoạt động của Ngân hàng. Vì vậy, nếu đến thời hạn thu hồi vốn mà khách hàng vẫn chưa thanh toán nợ và lãi thì Ngân hàng sẽ dùng những biện pháp hạn chế rủi ro cho Ngân hàng như phong tỏa tài khoản tiền gửi của khách hàng, chuyển sang nợ quá hạn,… hoặc dùng biện pháp cứng gắn hơn là phát mãi tài sản để thu hồi nợ. 6 b) Điều kiện cho vay Các khách hàng muốn vay vốn của Ngân hàng phải thỏa mãn các điều kiện sau đây: - Có năng lực pháp luật, năng lực hành vi dân sự và chịu trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật. - Mục đích sử dụng vốn vay hợp pháp. - Có khả năng tài chính đảm bảo trả nợ trong thời gian cam kết. - Có dự án đầu tư, phương pháp sản xuất kinh doanh, dịch vụ khả thi và có hiệu quả, hoặc có dự án đầu tư, phương án phục vụ đời sống khả thi và phù hợp với quy định của pháp luật. - Thực hiện quy định về đảm bảo tiền vay theo quy định của chính phủ và hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. 2.1.1.6 Nhu cầu vốn được cấp tín dụng Mục đích cho vay của các Ngân hàng nhằm đáp ứng nhu cầu vay vốn hợp pháp của khách hàng như: Dự án đầu tư, phương án sản xuất kinh doanh, dịch vụ và đời sống. Tuy nhiên, Ngân hàng chỉ cho vay đáp ứng những nhu cầu vay vốn hợp pháp, phù hợp với các quy định của pháp luật. Ở Việt Nam theo các quy định hiện hành, các tổ chức tín dụng không được cho vay các nhu cầu vốn để: - Để mua sắm tài sản và các chi phí hình thành nên tài sản mà pháp luật cấm mua bán, chuyển nhượng, chuyển đổi. - Để thanh toán các chi phí cho việc thực hiện các giao dịch mà pháp luật cấm. - Để đáp ứng các nhu cầu chính của các giao dịch mà pháp luật cấm. - Để nộp thuế trừ thuế giá trị gia tăng và thuế xuất nhập khẩu. - Để trả nợ gốc và lãi cho chính Ngân hàng cho vay và các tổ chức tín dụng khác. ( Thái Văn Đại, 2012) 2.1.1.7 Các phương thức cho vay Theo quy chế cho vay của Ngân hàng Nhà nước các tổ chức tín dụng được phép thỏa thuận với khách hàng vay việc áp dụng các phương thức cho vay: - Cho vay từng lần: Là phương thức cho vay mà mỗi lần vay vốn, khách hàng và Ngân hàng thực hiện thủ tục tín dụng cần thiết. Cho vay từng lần còn gọi là cho vay theo món vì khi có nhu cầu vay vốn khách hàng làm hồ sơ xin vay một khoản tiền cho một mục đích sử dụng vốn cụ thể. (Lê Thị Mận, 2010) 7 - Cho vay theo hạn mức tín dụng: Doanh nghiệp chỉ cần làm đơn xin vay lần đầu, sau đó trên cơ sở hợp đồng, doanh nghiệp lập kế hoạch vay và trả nợ gửi đến Ngân hàng. Áp dụng cho những doanh nghiệp có nhu cầu bổ sung vốn thường xuyên, đều đặn, vòng quay vốn nhanh. Ngân hàng xác định hạn mức tín dụng, đồng thời mở cho doanh nghiệp một tài khoản cho vay để theo dõi việc vay và trả nợ. (Lê Thị Mận, 2010) - Cho vay theo hạn mức dự phòng: Cho vay theo hạn mức tín dụng dự phòng là việc Ngân hàng cho vay cam kết đảm bảo sẵn sàng cho khách hàng vay vốn trong phạm vi hạn mức tín dụng nhất định để đầu tư cho dự án, không vì tình hình thiếu vốn mà từ chối cho vay. Theo hình thức này, căn cứ vào nhu cầu của khách hàng, Ngân hàng và khách hàng thoả thuận trong hợp đồng tín dụng: hạn mức tín dụng dự phòng, thời hạn hiệu lực của tín dụng dự phòng. Trong thời gian hiệu lực của hợp đồng, nếu khách hàng không sử dụng hoặc không sử dụng hết hạn mức, khách hàng phải trả phí đã cam kết theo thoả thuận. Khi khách hàng vay chính thức, phần vốn vay được tính theo lãi suất tiền vay hiện hành. (Thái Văn Đại, 2012) - Cho vay theo dự án: Đây là phương thức cho vay trung và dài hạn. Theo phương pháp này Ngân hàng cho các đơn vị, tổ chức kinh tế, cá nhân vay vốn để thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh dịch vụ và các dự án đầu tư phục vụ đời sống. Căn cứ vào nhu cầu và điều kiện của người vay, Ngân hàng thẩm định và quyết định số tiền, thời hạn cho vay, đồng thời hai bên sẽ ký hợp đồng tín dụng. (Nguyễn Thị Phương Liên và cộng sự, 2003) - Cho vay trả góp: Với phương pháp này, khi cho vay Ngân hàng và khách hàng xác định và thỏa thuận tổng số lãi tiền vay phải trả cộng với số nợ gốc được chia ra để trả theo nhiều kỳ hạn trong thời hạn cho vay đã thỏa thuận. (Nguyễn Thị Phương Liên và cộng sự, 2003) - Cho vay thông qua phát hành và sử dụng thẻ tín dụng: Ngân hàng chấp thuận cho khách hàng được sử dụng số vốn vay trong phạm vi hạn mức tín dụng để thanh toán tiền mua hàng hóa, dịch vụ và rút tiền mặt tại máy rút tiền tự động hoặc tại đại lý của Ngân hàng. (Thái Văn Đại, 2012) - Cho vay theo hạn mức thấu chi: Là phương pháp cho vay trong đó, Ngân hàng thỏa thuận bằng văn bản chấp thuận cho khách hàng chi vượt số tiền có trên tài khoản thanh toán của khách hàng. Trước khi tiến hành cho vay thấu chi, Ngân hàng và khách hàng phải đàm phán và thỏa thuận về hạn mức tín dụng, thời hạn vay, lăi suất vay, hướng sử dụng tiền vay. (Nguyễn Thị Phương Liên và cộng sự, 2003) 8