Phân tích mối quan hệ giữa phát triển du lịch và ô nhiễm môi trường tại khu du lịch Hồ Núi Cốc- Thái Nguyên
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Trong lịch sử phát triển của loài người, chưa bao giờ vấn đề bảo vệ môi
trường cần đặc biệt quan tâm nh hiện nay. Bảo vệ môi trường là một nhiệm
vụ quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của địa phương, quốc
gia và toàn cầu, là bộ phận cấu thành không thể tách rời của chiến lược phát
triển kinh tế xã hội. Do vậy phát triển kinh tế phải kết hợp chặt chẽ, hài hoà
với phát triển xã hội và bảo vệ môi trường là góp phần phát triển bền vững
kinh tế xã hội.
Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp, phát triển du lịch và bảo vệ môi trường
là hai vấn đề có liên quan chặt chẽ, ảnh hưởng tác động qua lại lẫn nhau. Môi
trường tốt tạo tiền đề cho du lịch phát triển, ngược lại du lịch phát triển cũng
tác động đến môi trường cả trên hai mặt tích cực và tiêu cực. Để du lịch phát
triển bền vững, đồng thời bảo vệ được môi trường tại các khu điểm du lịch thì
cần phải xác định mối quan hệ giữa phát triển du lịch và môi trường , để từ đó
xác định được mức độ ảnh hưởng của du lịch đến môi trường.
Hồ Núi Cốc là một điểm du lịch hấp dẫn thu hút được nhiều khách du lịch
của tỉnh Thái Nguyên, có vị trí quan trọng đối với phát triển kinh tế xã hội của
tỉnh và có vai trò quan trọng đối với việc điều hoà môi trường sinh thái, cung
cấp nước phục vụ cho sản xuất nông công nghiệp, nước sinh hoạt cho nhân
dân địa phương. Tuy nhiên hoạt động kinh doanh của ngành còn mang tính tự
phát, không theo quy hoạch cơ bản, không có sự điều tiết và quản lý chặt chẽ,
nên bước đầu cho thấy môi trường Hồ Núi Cốc đang phải chịu áp lực từ
nhiều vấn đề dẫn đến nguy cơ thay đổi và biến dạng . Vì vậy với những kiến
thức đã được học trong nhà trường em đã chọn đề tài: “Phân tích mối quan
hệ giữa phát triển du lịch và ô nhiễm môi trường tại khu du lịch Hồ Núi
Cốc- Thái Nguyên”.
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
1
2.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
Đối tượng đề tài nghiên cứu là môi trường tự nhiên và môi trường nhân văn.
Phạm vi nghiên cứu tại khu du lịch Hồ Núi Cốc thuộc tỉnh Thái Nguyên.
3.
Mục tiêu của đề tài.
Xác định được mức độ ảnh hưởng của phát triển du lịch tới việc gây môi
trường khu du lịch Hồ Núi Cốc. Để từ đó thấy rõ được trách nhiệm của ngành
du lịch trong việc bảo vệ môi trường. Đồng thời đề ra các biện pháp nhằm cải
thiện môi trường ở khu du lịch nhằm hướng tới phát triển du lịch bền vững.
4.
Phương pháp nghiên cứu.
-
Phương pháp điều tra thu thập số liệu.
-
Phương pháp Đánh giá tác động môi trường.
-
Phương pháp dãy số thời gian.
-
phương pháp hồi quy tương quan.
5.
Kết cấu chuyên đề
- CHƯƠNG I. Tổng quan về hoạt động du lịch.
- CHƯƠNG II. Thực trạng về phát triển du lịch và ô nhiễm môi
trường tại khu du lịch Hồ Núi Cốc.
- CHƯƠNG III. Phân tích mối quan hệ giữa phát triển du lịch và
môi trường tại khu du lịch Hồ Núi Cốc.
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
2
Lời cảm ơn : Em xin chân thành cảm ơn Thầy giáo Nguyễn Duy Hồng, Cô
Nguyễn Thị Hoài Thu, cùng toàn thể các thầy cô giáo trong khoa Kinh Tế và
Quản Lý Môi trường; Cảm ơn Tiến Sĩ: Võ Quế - Viện nghiên cứu phát triển
Du lịch đó giúp đỡ em hoàn thành tốt quá trình thực tập và viết chuyên đề
này.
Lời cam đoan: “Tụi xin cam đoan nội dung báo cáo đã viết là do bản thân
thực hiện, không sao chép, cắt ghộp cỏc tài liệu, chuyên đề hoặc luận văn của
người khác: nếu sai phạm tôi xin chịu kỷ luật với Nhà trường”.
Hà Nội, Ngày.... Tháng..... Năm 2004
Sinh viên thực hiện
Đặng Thị Tươi
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
3
CHƯƠNG I . TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG DU LỊCH.
I.
Cơ sở lý luận của phát triển du lịch.
1.1.Các khái niệm chung về du lịch.
1.1.1. Du lịch là gì?
Khái niệm du lịch nói chung đã được bàn rất nhiều với các quan niệm khác
nhau. Du lịch nói chung đã được định nghĩa với nhiều cách khác nhau trong
mối quan hệ với lãnh thổ đến thăm, thời gian du lịch của khách và với những
mục đích khác nhau, bao gồm cả sự thoả mãn, hài lòng cá nhân hoặc thực
hiện công việc làm ăn hay công tác. Nhưng theo Pháp lệnh Du lịch 2/1999 du
lịch được hiểu như sau: “Du lịch là hoạt động của con người ngoài nơi cư trú
thường xuyên của mình nhằm thoả mãn nhu cầu tham quan, giải trí, nghỉ
dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định”.
Nh vậy, du lịch là một khái niệm bao hàm nội dung kép: việc đi lại của con
người với các mục đích khác nhau và các hoạt động kinh tế – xã hội có liên
quan nhằm thoả mãn nhu cầu của khách.
1.1.2. Đặc trưng của ngành du lịch.
Mọi dự án phát triển du lịch được thực hiện trên cơ sở khai thác những giá trị
của tài nguyên du lịch tự nhiên, văn hoá, lịch sử cùng với các cơ sở hạ tầng và
các dịch vụ kèm theo. Kết quả của quá trình khai thác đó là việc hình thành
các sản phẩm du lịch từ các tiềm năng về tài nguyên, đem lại nhiều lợi Ých
cho xã hội.
Trước tiên đó là các lợi Ých về kinh tế xã hội, tạo ra nhiều cơ hội tìm kiếm
việc làm, nâng cao đời sống kinh tế cộng đồng địa phương thông qua các dịch
vụ du lịch, tạo điều kiện cho việc bảo tồn các giá trị văn hoá,lịch sử và sự đa
dạng của thiên nhiên nơi có các hoạt động phát triển du lịch. Sau nữa là
những lợi Ých đem lại cho du khách trong việc hưởng thụ các cảnh quan
thiên nhiên lạ, các truyền thống văn hoá lịch sử.
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
4
Những đặc trưng cơ bản của ngành du lịch bao gồm:
-
Tính đa ngành
Tính đa ngành được thể hiện ở đối tượng khai thác phục vụ du lịch (sự hấp
dẫn về cảnh quan tự nhiên, các giá trị lịch sử, văn hoá, cơ sở hạ tầng và các
dịch vụ kèm theo...). Thu nhập xã hội từ du lịch cũng mang lại nguồn thu cho
nhiều ngành kinh tế khác nhau thông qua các sản phẩm dịch vụ cung cấp cho
khách du lịch (điện, nước, nông sản, hàng hoá...).
-
Tính đa thành phần
Biểu hiện ở tính đa dạng trong thành phần du khách, những người phục vụ du
lịch, các cộng đồng nhân dân trong khu du lịch, các tổ chức chính phủ và phi
chính phủ tham gia vào các hoạt động du lịch.
-
Tính đa mục tiêu
Biểu hiện ở những lợi Ých đa dạng về bảo tồn thiên nhiên, cảnh quan lịch sử
văn hoá, nâng cao chất lượng cuộc sống của du khách và người tham gia hoạt
động dịch vụ, mở rộng sự giao lưu văn hoá, kinh tế và nâng cao ý thức tốt đẹp
của mọi thành viên trong xã hội.
-
Tính liên vùng
Biểu hiện thông qua các tuyến du lịch với một quần thể các điểm du lịch trong
mét khu vực, trong một quốc gia hay giữa các quốc gia khác nhau.
-
Tính mùa vụ
Biểu hiện ở thời gian diễn ra hoạt động du lịch tập trung với cường độ cao
trong năm. Tính mùa vụ thể hiện rõ nhất ở các loại hình du lịch nghỉ biển, thể
thao theo mùa (theo tính chất của khí hậu) hoặc loại hình du lịch nghỉ cuối
tuần, vui chơi giải trí (theo tính chất công việc của những người hưởng thụ
sản phẩm du lịch).
-
Tính chi phí
Biểu hiện ở chỗ mục đích đi du lịch của các khách du lịch là hưởng thụ sản
phẩm du lịch chứ không phải với mục tiêu kiếm tiền.
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
5
1.1.3. Phân loại các loại hình du lịch.
Ngày nay, trên thế giới có rất nhiều cách phân loại du lịch dựa theo những
tiêu chí khác nhau, đặc biệt ở các nước phát triển do nhu cầu của khách du
lịch rất đa dạng nên các loại hình du lịch cũng rất phong phó bao gồm các loại
hình sau:
-
Theo mục đích du lịch
+ Du lịch chữa bệnh
+ Du lịch nghỉ dưỡng
+ Du lịch thể thao
+ Du lịch văn hoá
+ Du lịch công vụ
+ Du lịch tham quan, nghiên cứu
+ Du lịch mạo hiểm
+ Du lịch thăm thân
-
Theo phạm vi lãnh thổ
+ Du lịch trong nước
+ Du lịch quốc tế
-
Theo vị trí địa lý
+ Du lịch nghỉ biển
+ Du lịch nghỉ núi
+ Du lịch đồng bằng
-
Theo việc sử dụng các phương tiện giao thông
+ Du lịch đi bộ
+ Du lịch xe đạp
+ Du lịch mô tô
+ Du lịch ô tô
+ Du lịch kinh khí cầu
+ Du lịch máy bay
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
6
+ Du lịch tàu hoả
+ Du lịch tàu thuỷ
-
Theo thời gian của cuộc hành trình
+ Du lịch ngắn ngày
+ Du lịch dài ngày
-
Theo lứa tuổi
+ Du lịch thanh niên
+ Du lịch thiếu niên
+ Du lịch người cao tuổi
-
Theo hình thức tổ chức
+ Du lịch có tổ chức
+ Du lịch cá nhân
1.2.
Điều kiện để phát triển du lịch .
Du lịch chỉ có thể phát sinh, phát triển trong những điều kiện và hoàn cảnh
thuận lợi nhất định . Bao gồm:
1.2.1. Những điều kiện chung.
-
Điều kiện an ninh chính trị và an toàn xã hội: Du lịch nói chung, du
lịch quốc tế nói riêng chỉ có thể phát triển được trong bầu không khí hoà bình,
ổn định, trong tình hữu nghị giữa các dân tộc. Du khách thích đến những đất
nước và vùng du lịch có không khí chính trị hoà bình, họ cảm thấy yên ổn,
tính mạng được coi trọng.
-
Điều kiện kinh tế : là một trong những yếu tố quan trọng có ảnh hưởng
đến sự phát sinh, phát triển du lịch của công đồng. Một đất nước, một khu vực
có tài nguyên du lịch phong phú, mức sống của người dân không thấp nhưng
chính quyền địa phương không yểm trợ cho các hoạt động du lịch thì hoạt
động này cũng không thể phát triển được.
Những điều kiện chung để phát triển nêu trên tác động một cách độc lập lên
sự phát triển của du lịch. Sự có mặt của tất cả các điều kiện Êy đảm bảo cho
sự phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch.
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
7
1.2.2. Các điều kiện tự thân làm nảy sinh nhu cầu du lịch:
-
Thời gian rỗi như ngày nghỉ cuối tuần, kỳ nghỉ phép, thời gian rỗi có
được các kỳ công tác...Không có thời gian rỗi chuyến đi của con người không
thể được gọi là du lịch.
-
Trình độ dân trí: Sự phát triển của ngành du lịch còn phụ thuộc vào
trình độ văn hoá chung của nhân dân ở một đất nước. Nếu trình độ văn hoá
của cộng đồng được nâng cao, nhu cầu đi du lịch của nhân dân ở đó tăng lên
rõ rệt.
1.2.3. Khả năng cung ứng nhu cầu du lịch:
-
Điều kiện tự nhiên và tài nguyên du lịch thiên nhiên
Trước hết, các hợp phần tự nhiên là điều kiện cần thiết cho hoạt động du lịch,
đó là địa hình, khí hậu, thuỷ văn, động thực vật...Mặt khác, trong những
trường hợp cụ thể, một số tính chất của các hợp phần đó có sức hấp dẫn du
khách và do vậy chúng được trực tiếp khai thác vào mục đích kinh doanh du
lịch tự nhiên.
-
Điều kiện kinh tế xã hội và tài nguyên du lịch nhân văn:
Giá trị văn hoá lịch sử, các thành tựu chính trị và kinh tế có ý nghĩa đặc trưng
cho sự phát triển của du lịch ở một địa điểm, một vùng hoặc một đất nước.
Chúng có sức hấp dẫn đặc biệt với số đông du khách với nhiều nhu cầu và
mục đích khác nhau của chuyến du lịch.
-
Một số tình hình và sự kiện đặc biệt như các hội nghị, đại hội, các
cuộc hội đàm dân tộc hoặc quốc tế... mặc dù với hình thức ngắn ngủi, nhưng
đóng vai trò có Ých trong sự phát triển du lịch.
-
Sự sẵn sàng đón tiếp du khách thể hiện ở các nhóm điều kiện chính sau:
+ Các điều kiện về tổ chức có thể sẵn sàng đón tiếp du khách thể hiện ở sự có
mặt của các tổ chức và xí nghiệp du lịch chuyên trách. Các đơn vị này đảm
bảo sự đi lại và đảm bảo sự phục vụ trong thời gian lưu trú của khách. Đồng
thời họ còn có trách nhiệm chăm lo đến việc giữ gìn các giá trị thiên nhiên,
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
8
văn hoá và lịch sử, nâng cao hiểu biết của du khách, tổ chức tuyên truyền
quảng cáo du lịch, tham gia vào các tổ chức quốc tế về du lịch...
+ Các điều kiện kỹ thuật đóng vai trò quyết định trong sự phát triển du lịch
của một đất nước, gồm có:
•
Cơ sở vật chất kỹ thuật của tổ chức du lịch bao gồm toàn bộ nhà cửa
và phương tiện kỹ thuật để thoả mãn nhu cầu thường ngày của khách du lịch
như khách sạn, nhà hàng, phương tiện giao thông, các khu nhà giải trí, cửa
hàng, công viên, đường xá trong khu du lịch, hệ thống thoát nước, mạng lưới
điện... và những công trình mà tổ chức du lịch xây dựng bằng vốn đầu tư của
mình.
•
Cơ sở hạ tầng là những phương tiện không phải do tổ chức du lịch
xâydựng mà là của toàn xã hội. Đó là hệ thống đường sá, nhà ga, bến cảng,
đường sắt, công viên của toàn dân, mạng lưới thương nghiệp ở khu dân cư
gần nơi du lịch, các rạp chiếu phim, nhà hát, viện bảo tàng, bưu điện, các giá
trị văn hoá và lịch sử của toàn xã hội...Các công trình này xây dựng để phục
vụ cho nhân dân địa phương và sau nữa là phục vụ khách du lịch đến thăm
quan.
+ Các điều kiện kinh tế liên quan đến sự sẵn sàng đón tiếp khách du lịch phải
kể đến là việc cung ứng vật tư hàng hoá, lương thực phẩm...cho tổ chức du
lịch và khách du lịch phải thường xuyên, đảm bảo chất lượng và giá cả, cũng
là để đảm bảo cho các tổ chức du lịch có đủ sức cạnh tranh trên thị trường.
1.3.
Quy mô du lịch.
1.3.1. Định nghĩa sức chứa du lịch
Sức chứa du lịch đã được tổ chức du lịch thế giới định nghĩa nh sau:
“Sức chứa du lịch là mức độ sử dụng của du khách tham quan mà một khu
vực có thể cung cấp, đáp ứng ở mức độ cao cho du khách và để lại rất Ýt tác
động nguồn tài nguyên”.
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
9
Khái niệm trên chỉ ra rằng, việc sử dụng lãnh thổ du lịch chỉ có giới hạn, nếu
vượt quá, sẽ làm giảm sự hài lòng của khách hoặc mang lại những tác động
ngược lại về mặt xã hội, kinh tế, văn hoá, môi trường của khu vực.
1.3.2. Các yếu tố của sức chứa du lịch:
Sức chức du lịch liên quan đến số lượng khách du lịch và chứa đựng các khía
cạnh : vật lý- sinh học, tâm lý, xã hội và mức độ quản lý.
Yếu tố vật lý – sinh học: Khía cạnh vật lý là lượng khách thực tế mà địa điểm
đó có thể chứa. Khía cạnh sinh học là ngưỡng hoạt động du lịch mà vượt quá
thì sẽ xẩy ra sù suy thoái môi trường đến mức không thể chấp nhạn được.
Khía cạnh xã hội: thể hiện sự suy thoái văn hoá -xã hội của dân cư địa
phương sẽ xẩy ra nếu du lịch vượt quá ngưỡng nhất định.
Khía cạnh tâm lý: nghĩa là , nơi đón khách có thể tiếp nhận một số khách tối
đa và có khả năng cung cấp kinh nghieemk du lịch có chất lượng ở bất kỳ thời
điểm nào, nếu vượt quá giới hạn về số lượng của nhóm khách tham quan,
những nhóm người này có thể ảnh hưởng đến sự hứng thú hay kinh nghiệm
du lịch của nhóm người kia.
Việc xác định sức chứa về mặt tâm lý là rất khó khăn và mang tính trừu
tượng. Tuỳ vào đặcđiểm của nơi đến du lịch, mối quan tâm của du khách, khả
năng chứa về mặt tâm lý học thay đổi.
Khía cạnh quản lý: thể hiện mức độ khách tối đa có thể quản lý thích đáng
trong mét khu tham quan. Yừu tố này liên quan đến số nhân viên giám sát các
hoạt động du lịch; các phương tiện đảm bảo thông tin; giờ mở cửa tham
quan...
1.3.3. Công thức tính sức chứa du lịch
-
Sức chứa tự nhiên:
Là số khách tối đa mà điểm tham quan có khả năng chứa, dựa trên tiêu chuẩn
bình quân khách cho diện tích sử dụng
PCC = A x V/a xRf
Trong đó:
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
10
A: Diện tích dành cho khách du lịch
V/a : bình quân khách cho diện tích (khách/m2 )
Rf: Hệ số quay vòng = tổng thời gian mở cửa/ thời gian trung bình 1 lần tham
quan
- Sức chứa thực tế (RCC):
Là sức chứa tự nhiên bị hạn chế bởi các điều kiện cụ thể của địa điểm tham
quan nh : môi trường, sinh thái, xã hội.
RCC = PCC – Cf1 – Cf2 - ...- Cfn
Trong đó Cf là biến số điều chỉnh: Cf = (Ml / M t ) x 100
Trong đó: Cf = biến số điều chỉnh
Ml = mức độ hận chế của biến số
M t = tổng số khả năng của biến số
-
Sức chứa cho phép (ECC):
Là sức chứa thực tế bị hạn chế bởi các điều kiện liên quan đến mức độ quản
lý du lịch.
Chắng hạn, mức độ đảm bảo yêu cầu quản lý chỉ đáp ứng X%, ECC sẽ là:
ECC = RCC x X
Việc tính khả năng chứa mang tính ước lệ nhằm có những biện pháp điều
chỉnh, quản lý khách du lịch để tránh sự gia tăng không kiểm soát được số
khách du lịch.
1.4.
Mối liên quan giữa phát triển du lịch và môi trường.
1.4.1.
Các tác động tích cực và tiêu cực của du lịch đến môi
trường.
a)
Các tác động tích cực.
* Môi trường tự nhiên.
•
Tăng hiệu quả sử dụng đất nhờ những dự án nơi các hoạt động
phát triển du lịch cần đến các quỹ đất còn bỏ hoặc sử dụng không đạt hiệu
quả;
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
11
•
Giảm sức Ðp do khai thác tài nguyên quá mức từ các hoạt động
dân sinh kinh tế trong những dự án phát triển du lịch tại các khu vực nhạy
cảm (Vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên...) với các gianh giới đã được
xác định cụ thể và quy mô khai thác hợp lý;
•
Góp phần đảm bảo chất lượng nước trong và ngoài khu vực phát
triển du lịch nếu nh các giải pháp kỹ thuật trong cấp thoát nước được áp dụng.
Việc thiết kế hợp lý hệ thống cấp thoát nước của các khu du lịch sẽ làm giảm
sức Ðp gây ô nhiễm môi trường nước nhờ việc củng cố về mặt hạ tầng. Đặc
biệt trong những trường hợp các khu vực phát triển du lịch nằm ở thượng
nguồn các lưu vực sông, vấn đề gìn giữ nguồn nước sẽ đạt hiệu quả tốt hơn
nếu như các hoạt động phát triển tại đây được quy hoạch và xử lý kỹ thuật
hợp lý;
•
Góp phần cải thiện các điều kiện vi khí hậu nhờ các dự án
thường có yêu cầu tạo thêm các vườn cây, công viên cảnh quan, hồ nước thác
nước nhân tạo;
•
Góp phần làm tăng thêm mức độ đa dạng sinh học tại những
điểm du lịch nhờ những dự án có phát triển các công viên cây xanh cảnh
quan, khu nuôi chim thú... hoặc bảo tồn đa dạng sinh học thông qua các hoạt
động nuôi trồng nhân tạo phục vụ du lịch;
•
Bổ sung vẻ đẹp cảnh quan cho khu vực phát triển du lịch nếu
nh các công trình được phối hợp hài hoà;
•
Hạn chế các lan truyền ô nhiễm cục bộ trong khu vực nếu nh các
giải pháp kỹ thuật đồng bộ được áp dụng hợp lý (ví dụ nh đối với các làng
chài ven biển trong khu vực được xá định phát triển thành khu du lịch biển...).
* Môi trường nhân văn –xã hội.
•
Góp phần tăng trưởng kinh tế khu vực.
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
12
•
Tạo thêm công ăn việc làm, tăng thu nhập cho một bộ phận cộng
đồng dân cư địa phương (tham gia trực tiếp hay gián tiếp vào hoạt động du
lịch).
•
Góp phần cải thiện điều kiện về hạ tầng và dịch vụ xã hội cho
địa phương (y tế, vui chơi giải trí...) kèm theo các hoạt động phát triển du
lịch.
•
Góp phần thúc đẩy làng nghề truyền thống.
•
Bảo tồn và phát triển văn hoá truyền thống (dân ca, nhạc cụ dân
tộc, truyền thống tập quán...).
•
Tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình giao lưu văn hoá giữa các
dân tộc và cộng đồng.
b)
Các tác động tiêu cực.
* Môi trường tự nhiên.
•Khả năng cung cấp nước sạch cho sinh hoạt, xử lý nước thải không
tương xứng với khả năng đồng hoá ô nhiễm của môi trường nước tại chỗ, các
vấn đề nảy sinh trong việc giải quyết loại trừ chất thải rắn. Trong mọi trường
hợp cần nhận thấy rằng khách du lịch, đặc biệt khách từ các nước phát triển
thường sử dụng nhiều nước và những tài nguyên khác, đồng thời lượng chất
thải tính theo đầu người thường lớn hơn với người dân địa phương;
• Tăng thêm sức Ðp lên quỹ đất tại các vùng ven biển vốn đã rất hạn chế
do việc khai thác sử dụng cho mục đích xây dựng các bến bãi, hải cảng, nuôi
trồng thuỷ sản và phát triển đô thị. Các ảnh hưởng của việc tăng dân số cơ học
theo mùa du lịch có thể có những tác động ảnh hưởng xấu tới môi trường ven
biển;
• Các hệ sinh thái và môi trường đảo rất nhạy cảm và dễ bị tổn thương
do sức Ðp của phát triển du lịch. ở đây thường có hệ động thực vật đặc sắc có
thể bị thay thế bởi các loài mới từ nơi khác đến trong quá trình phát triển, tạo
mới. Tài nguyên thiên nhiên nh các rạn san hô, các vùng rong biển, các khu
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
13
rừng ngập mặn; nghề cá và nghề sinh sống khác trên các đảo có thể bị biến
đổi theo chiều hướng xấu đi do phát triển du lịch không hợp lý;
• Các khu vực có tính đa dạng sinh học cao như các khu rừng nhiệt đới
với nhiều loại động vật quý hiếm, các thác nước, các hang động, cảnh quan và
các vùng địa nhiệt thường rất hấp dẫn đối với du khách, nhưng cũng dễ bị tổn
thương do phát triển du lịch, đặc biệt khi phát triển du lịch đến mức quá tải;
• Cuộc sống và các tập quán quần cư của các động vật hoang dã có thể
bị ảnh hưởng do lượng lớn khách du lịch đến vào các thời điểm quan trọng
trong chu trình sống (di trú, kiếm ăn, sinh sản, làm tổ...).
* Môi trường nhân văn.
•
Các giá trị văn hoá truyền thống của nhiều cộng đồng dân cư
trên các vùng núi cao thường khá đặc sắc nhưng rất dễ bị biến đổi do tiếp xúc
với các nền văn hoá xa lạ, do xu hướng thị trường hoá các hoạt động văn hoá,
do mâu thuẫn nảy sinh khi phát triển du lịch hoặc do tương phản về lối sống.
•
Các di sản văn hoá lịch sử khảo cổ thường được xây dựng bằng
những vật liệu dễ bị huỷ hoại do tác động của khí hậu nhiệt đới gió mùa ở
Việt Nam. Các di sản này thường được phân bố trên diện tích hẹp, rất dễ bị
xuống cấp khi chịu tác động thêm của khách du lịch tới thăm nếu không có
các biện pháp bảo vệ.
•
Do tính chất mùa vụ của hoạt động du lịch, các nhu cầu tại thời
kỳ cao điểm có thể vượt quá khả năng cung ứng về dịch vụ công cộng và cơ
sở hạ tầng của địa phương, tiêu biểu là ách tắc giao thông, các nhu cầu cung
cấp nước, năng lượng, khả năng của hệ thống xử lý nước thải, xử lý chất thải
rắn vượt quá khả năng của địa phương.
•
Các hoạt động du lịch chuyên đề nh khảo cổ học có thể nảy sinh
mâu thuẫn với các hoạt động tín ngưỡng truyền thống của địa phương.
•
Việc xây dựng các khách sạn có thể là nguyên nhân của việc di
chuyển chỗ ở và tái định cư ngoài ý muốn của dân địa phương.
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
14
•
Các động do thiết kế, xây dựng các cơ sở phục vụ du lịch có thể
làm nảy sinh do sự thiếu hài hoà về cảnh quan và về văn hoá xã hội. Các tác
động tiêu cực của việc phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch lên các tài
nguyên có giá trị thẩm mỹ cũng dễ nẩy sinh.
•
Lan truyền các tiêu cực xã hội, bệnh tật một cách ngoài ý muốn
đối với những nhà quản lý và kinh doanh.
•
Mâu thuẫn dễ nảy sinh giữa những người làm du lịch với dân ở
đại phương do việc phân bố lợi Ých và chi phí của du lịch trong nhiều trường
hợp chưa được công bằng.
•
nảy sinh những nhu cầu mới trong đảm bảo an ninh quốc gia và
an toàn xã hội.
Phát triển du lịch ảnh hưởng đến môi trường kinh tế, văn hoá, văn hoá của
khu vực. Du lịch tạo ra thu nhập, ngân sách, giải quyết công ăn việc làm,
nguồn thu ngoại tệ... Điều đó giúp cho việc nâng cao mức sống của cộng đồng
địa phương. Song ngược lại nó có thể gây rối loạn kinh tế và công ăn việc làm
nếu hoạt động du lịch chỉ tập trung vào một hoặc vài vùng riêng biệt của đất
nước hoặc vùng không được ghép nối với sự phát triển tương ứng của các
vùng khác. Chẳng hạn như sự bùng phát giá đất đai, hàng hoá dịch vụ trong
khu du lịch có thể làm mất giá đồng tiền, gây sức Ðp tài chính lên dân cư
trong vùng. Dân cư ở nhiều trung tâm du lịch có thể biến thành thứ lao động
rẻ mạt, tạm bợ theo mùa.
Mét trong những chức năng cơ bản của du lịch là giao lưu văn hoá giữa các
cộng đồng. Khi đi du lịch, du khách luôn muốn thâm nhập vào các hoạt động
văn hoá của địa phương. Song nếu sự thâm nhập với mục đích chính đáng bị
lạm dụng thì sự thâm nhập lại biến thành sự xâm hại. Mặt khác để thoả mãn
nhu cầu của du khách, vì lợi Ých kinh tế to lớn nên các hoạt động văn hoá
truyền thống được trình diễn một cách thiếu tự nhiên hoặc chuyên nghiệp
hoặc mang ra làm trò cười cho du khách. Các nghề truyền thống đôi khi bị
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
15
lãng quên, nhất là giới trẻ hiện nay ngày càng chối bỏ truyền thống và thay
đổi cách sống theo mốt du khách.
1.4.2.
Các nguồn du lịch tác động tới môi trường.
Nguồn tác động đến môi trường gồm toàn bộ các sự việc hiện tượng, hoạt
động trong dự án và những hoạt động khác liên quan đến dự án. Chúng có khả
năng tạo nên những tác động đến môi trường và thường bao gồm 4 nhóm yếu
tố sau:
-
Các nguồn tác động của dự kiến bố trí các công trình xây dùng trong
dự án phát triển du lịch:
•
Xây dựng khách sạn;
•
Xây dựng các cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch (trung tâm thể thao,
bến tàu thuyền, công viên giải trí...).
•
Các công trình đặc thù riêng cho mỗi nội dung dự án phát triển
du lịch cụ thể (thể thao, tắm biển, nghỉ dưỡng, nghiên cứu khoa học, sinh thái,
mạo hiểm...).
-
Các nguồn tác động đầu vào của dự án phát triển du lịch:
•
Hoạt động cải tạo và nâng cấp hoặc xây mới các cơ sở hạ tầng, cở
sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch (đường giao thông, hệ thống cung cấp
nước và năng lượng, hệ thống thu gom và xử lý chất thải...).
•
Các hoạt động khai thác vật liệu và hoạt động xây dựng của công
nhân;
•
Các hoạt động dịch vụ (vận chuyển, bưu chính viễn thông, y tế
,bảo hiểm...).
-
Nguồn tác động trong giai đoạn phát triển của dự án:
•
Lập quy hoạch và chuẩn bị mặt bằng (di dân, san ủi...);
•
Thực hiện quy hoạch: đầu tư xây dựng, xây lắp...;
•
Các hoạt dộng du lịch sau xây dựng: thể thao, tắm biển, thăm
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
16
vườn quốc gia, khu bảo tồn, các hoạt động dịch vụ du lịch, các hoạt động dịch
vụ du lịch, các hoạt động quản lý, các chương trình hoạt động khác...
-
Các động đầu ra của dự án:
•
Tải lượng ô nhiễm từ các cơ sở dịch vụ du lịch;
•
Các nguồn nước đã bị ô nhiễm (nước thải, nước biển, nước hồ);
•
Chất thải từ các phương tiện vui chơi giải trí, dịch vụ vận tải bộ,
thuỷ, hàng không...làm ảnh hưởng đến môi trường không khí và môi trường
nước, đất và các hệ sinh thái.
1.4.3.
Các tác động tiềm năng của dự án phát triển du lịch.
Những tác động môi trường của dự án du lịch được xem xét qua hai giai
đoạn: giai đoạn quy hoạch , chuẩn bị địa điểm và giai đoạn hoạt động của dự
án. Giai đoạn đầu dừng lại sau khi xây dựng xong các hạng mục công trình
theo quy hoạch trong khuôn khổ dự án, giai đoạn sau bắt đầu từ khâu khai
thác quản lý dự án.
Theo EIA các tác động tiềm năng của một dự án phát triển du lịch gồm:
Những tác động trong quá trình chuẩn bị cho hoạt động của dự án (được coi
như những tác động tạm thời) như:
•
Ảnh hưởng đến cơ cấu sử dụng đất và cảnh quan của khu vực do
các hoạt động chuẩn bị mặt bằng cho dù án, đặc biệt là các khu vực đất ngập
nước, rừng nhiệt đới;
•
Làm tăng mức độ ô nhiễm không khí ( tiếng ồn, bụi do các hoạt
động chuẩn bị mặt bằng...) ô nhiễm nước (nước mặt bị ô nhiễm do các chất
thải và phế liệu xây dựng...) và ô nhiễm đất (bị xói mòn và thay đổi cấu trúc
do đào bới chuẩn bị xây dựng)
•
Huỷ hoại các bãi cát ven biển do khai thác cho mục đích xây
dùng
•
Phá huỷ các rạn san hô do khai thác làm vật liệu xây dựng hoặc
do tác động của vận tải thuỷ;
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
17
•
Phá huỷ các hệ sinh thái thực vật do các hoạt động chuẩn bị mặt
bằng xây dựng, ảnh hưởng tới các hệ động vật do bị mất nơi cư trú hoặc tiếng
ồn ảnh hưởng đến các tập quán sinh sống.
•
Kinh tế xã hội bị xáo trộn, văn hoá truyền thống bị ảnh hưởng, vệ
sinh y tế cộng đồng bị ảnh hưởng.
Những tác động do quá trình hoạt động của dự án (được xem như những tác
động lâu dài) :
•
Lưu lượng nước mặt và dung lượng nước ngầm bị thay đổi
•
Ô nhiễm nước do chất thải.
•
Thay đổi điều kiện vi khí hậu và những ô nhiễm không khí kèm
theo;
• Thay đổi cấu trúc địa tầng của khu vực;
• Thay đổi thành phần hệ sinh thái tự nhiên
• Làm mất đi nơi sống và những điều kiện để duy trì sự sống của
các hệ sinh thái do các hoạt động thể thao, săn bắn, câu cá...;
• Làm tổn hại đến đa dạng sinh học do khai thác quá mức để phục
vô nhu cầu của khách;
• Ngoài ra còn có những tác động khác tới môi trường kinh tế xã
hội khác.
1.5.
1.5.1.
Phát triển du lịch bền vững.
Khái niệm phát triển du lịch bền vững.
Khái niệm về du lịch bền vững mới xuất hiện vào những năm 90 và thực sự
gây được sự chú ý rộng rãi trong những năm gần đây. Theo hội đồng du lịch
và lữ hành quốc tế (WTTC), 1996 thì: Du lịch bền vững là việc đáp ứng nhu
cầu cho các thế hệ du lịch hiện tại mà vẫn bảo đảm những khả năng đáp ứng
nhu cầu cho các thế hệ du lịch tương lai.
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
18
Du lịch bền vững đòi hỏi phải quản lý tất cả các dạng tài nguyên theo cách
nào đó để chúng ta có thể đáp ứng các nhu cầu kinh tế, xã hộivà thẩm mỹ
trong khi vẫn duy trì được bản sắc văn hoá, các quá trình sinh thái cơ bản, đa
dạng sinh học và các hệ đảm bảo sự sống.
1.5.2. Những nguyên tắc của phát triển du lịch bền vững.
•
Khai thác sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên, gìn giữ toàn vẹn
sinh thái.
Phần lớn các tài nguyên du lịch được xem là những tài nguyên tái tạo, do vậy
việc khai thác các tài nguyên đó phục vụ phát triển du lịch cần đảm bảo trong
mức cân bằng với tốc độ tự tái tạo, bổ sung một cách tự nhiên của hệ thống tài
nguyên . Nh vậy sẽ đảm bảo sự thoả mãn lâu dài của du khách, tăng tính hấp
dẫn và phong phú của các sản phẩm du lịch.
•
Phát triển du lịch phù hợp với quy hoạch kinh tế xã hội .
Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp có tính liên ngành, liên vùng và xã hội
hoá cao. Vì vậy phải lồng ghép du lịch vào trong quy hoạch phát triển địa
phương và quốc gia.
•
Phát triển cộng đồng
Để nâng cao khả năng tham gia của công đồng địa phương vào các hoạt động
phát triển du lịch, nguyên tắc này có thể thực hiện bằng cách:
Chia sẻ lợi Ých với công đồng địa phương trong hoạt động kinh doanh du
lịch; Khuyến khích sự tham gia của công đồng địa phương vào các hoạt động
du lịch; Thường xuyên trao đổi với cộng đồng địa phương và các đối tượng
liên quan về các chủ trương kế hoạch liên quan đến pr du lịch.; Sử dụng
phương tiện thông tin đại chúng để công bố các chủ trương kế hoạch, chương
trình... liên quan đến phát triển du lịch.
•
Đào tạo cán bộ kinh doanh du lịch , nhằm thực thi các sáng kiến và giải
pháp du lịch bền vững, nhằm cải thiện chất lượng các sản phẩm du lịch.
•
Marketing du lịch một cách có trác nhiệm. Phải cung cấp cho du
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
19
khách những thông tin đầy đủ và có trách nhiệm, nhằm nâng cao sự tôn trọng
của du khách đến môi trường tự nhiên, xã hội và văn hoá khu du lịch qua đó
góp phần làm thoả mãn nhu cầu của khách.
•
Nâng cao nhận thức
Nguyên tắc này bao gồm nâng cao nhận thức của du khách, của cộng đồng
địa phương, của những người tham gia du lịch về các mặt bảo vệ môi trường
tự nhiên và bảo vệ các giá trị văn hoá truyền thống cũng như các hiểu biết về
thiên nhiên, văn hoá lịch sử của khu vực nơi diễn ra hoạt động du lịch.
•
Triển khai các nghiên cứu, nhằm hỗ trợ giải quyết các vấn đề,
mang lại lợi Ých cho khu du lịch, cho nhà kinh doanh du lịch và cho khách du
lịch.
1.5.2.
Nội dung của du lịch bền vững.
Sự phát triển bền vững, một mặt nhằm thoả mãn nhu cầu và phúc lợi của du
khách nói chung trong khi vẫn duy trì và cải thiện môi trường. Điều này có ý
nghĩa là lưu tâm đến các chức năng kinh tế có tỉnh chất quan trọng và hợp
nhất các giá trị môi trường vào quyết định đầu tư tính đến khía cạnh sinh thái.
Phát triển du lịch một cách thận trọng có thể mang lại những lợi Ých kinh tế,
môi trường và văn hoá cộng đồng. Ngược lại sự tham gia của cộng đồng có
thể làm phong phó kinh nghiệm và sản phẩm du lịch.
Đối với du lịch bền vững, chiến lược tiếp thị bao gồm việc xác định và luông
rà soát lại mặt cung của những tài nguyên thiên nhiên và nhân văn, những
nguồn lực khác cũng như khía cạnh cầu, Ên tượng và ước mong của du khách
nói chung là được hình thành trước khi họ đến địa điểm tham quan thông qua
những hoạt động bổ sung khuyến mại vật chất của các công ty
Để phát triển một dự án du lịch, cần phải nghiên cứu và điều tra về tất cả các
yếu tố môi trường- xã hội- văn hoá. Từ đó có thể giới thiệu với du khách
những hình thái du lịch bền vững. Để nhằm nâng cao kiến thức về du lịch và
Chuyên Đề Thực Tập Tốt Nghiệp
20
- Xem thêm -