Tài liệu Phân tích khả năng cạnh tranh của nhà sách phương nam nha trang

i LỜI CẢM ƠN Trải qua bốn năm học đại học đầy căng thẳng và thú vị, em và các bạn trong lớp 49KD2 đã được các thầy cô trong bộ môn cũng như toàn thể giảng viên trong toàn trường truyền thụ những kiến thức thật quý giá và bổ ích cho tất cả chúng em. Vì vậy lời đầu tiên em xin chân thành cảm ơn toàn bộ những giảng viên đã giảng dạy chúng em trong những năm qua. Những kiến thức bổ ích của các thầy cô đã giúp chúng em bước vào đợt thực tập tốt nghiệp với một sự tự tin nhất định nhưng đề tài tốt nghiệp là một nghiên cứu khó và có thể em đã không thể hoàn thành tốt nó nếu không có sự giúp đỡ của cô Vinh, người đã hướng dẫn và chỉ bảo em rất nhiều trong đợt thực tập này. Em xin chân thành cảm ơn cô. Đến với đơn vị thực tập, em xin cảm ơn anh Lâm, chị Linh và toàn thể nhân viên nhà sách Phương Nam Nha Trang đã tạo điều kiện và cung cấp tài liệu cần thiết để em có thể hoàn thành tốt đề tài tốt nghiệp của mình. Xin chân thành cảm ơn anh, chị. Em cũng xin chân thành cảm ơn bố mẹ, người thân và bạn bè. Những người đã giúp đỡ về mặt tinh thần cũng như vật chất rất nhiều để em có thể hoàn thành tốt đề tài này. Xin chân thành cảm ơn mọi người. Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn tất cả! Sinh viên Nguyễn Nhật Quỳnh ii MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. i MỤC LỤC.................................................................................................................. ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ viii DANH MỤC BẢNG................................................................................................. ix DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. ix LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................................1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP.......................................................................................................4 1.1. Lý thuyết về khả năng cạnh tranh..................................................................4 1.1.1. Lý thuyết về cạnh tranh ..........................................................................4 1.1.1.1. Khái niệm cạnh tranh .......................................................................4 1.1.1.2. Phân loại cạnh tranh.........................................................................5 1.1.1.3. Vai trò của cạnh tranh ......................................................................7 1.1.1.4. Ý nghĩa của việc cạnh tranh.............................................................8 1.1.2. Lý thuyết về khả năng cạnh tranh...........................................................9 1.1.2.1. Khái niệm khả năng cạnh tranh .......................................................9 1.1.2.2. Các cấp độ của khả năng cạnh tranh ................................................9 1.1.2.3. Ý nghĩa của việc phân tích khả năng cạnh tranh ...........................10 1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp ..........10 1.2.1. Môi trường vĩ mô..................................................................................10 1.2.1.1. Môi trường kinh tế .........................................................................10 1.2.1.2. Môi trường chính trị và hệ thống luật pháp ...................................12 1.2.1.3. Môi trường kỹ thuật công nghệ......................................................12 1.2.1.4. Môi trường văn hóa và xã hội ........................................................12 1.2.1.5. Môi trường tự nhiên .......................................................................13 1.2.1.6. Môi trường toàn cầu.......................................................................14 1.2.2. Môi trường vi mô..................................................................................14 iii 1.2.2.1. Sức ép của khách hàng...................................................................14 1.2.2.2. Áp lực từ nhà cung cấp ..................................................................15 1.2.2.3. Nguy cơ xâm nhập của các đối thủ cạnh tiềm ẩn...........................16 1.2.2.4. Nguy cơ từ sản phẩm và dịch vụ thay thế......................................17 1.2.2.5. Sự cạnh tranh của các đối thủ cạnh tranh hiện tại..........................17 1.2.3. Môi trường nội bộ .................................................................................18 1.2.3.1. Nguồn nhân lực doanh nghiệp .......................................................19 1.2.3.2. Nguồn lực tài chính của doanh nghiệp...........................................19 1.2.3.3. Công tác hoạch định chiến lược.....................................................20 1.2.3.4. Công tác quản trị hệ thống sản xuất...............................................20 1.2.3.5. Công tác Marketing........................................................................20 1.2.3.6. Văn hóa doanh nghiệp....................................................................21 1.2.3.7. Công tác nghiên cứu và phát triển .................................................21 1.2.3.8. Hệ thống thông tin doanh nghiệp...................................................22 1.3. Các chỉ tiêu đánh giá khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.....................23 1.3.1. Thị phần ................................................................................................23 1.3.2. Tốc độ tăng trưởng thị phần của doanh nghiệp ....................................24 1.3.3. Giá cả của sản phẩm và dịch vụ............................................................24 1.3.4. Chất lượng sản phẩm, kiểu dáng và bao gói.........................................25 1.3.5. Độ đa dạng của sản phẩm .....................................................................26 1.3.6. Chất lượng dịch vụ................................................................................26 1.3.7. Khả năng tài chính ................................................................................27 1.3.8. Khả năng quản lý và điều hành kinh doanh..........................................27 1.3.9. Khả năng nắm bắt thông tin..................................................................28 1.3.10. Kênh phân phối .....................................................................................28 1.3.11. Trình độ lao động..................................................................................29 1.3.12. Khả năng nghiên cứu và phát triển .......................................................30 1.3.13. Chi phí/đơn vị sản phẩm và chi phí Marketing/tổng doanh thu ...........30 1.3.14. Tỷ suất lợi nhuận /giá bán.....................................................................30 iv 1.4. Các công cụ được sử dụng trong đề tài này.................................................31 1.4.1. Công cụ ma trận hình ảnh cạnh tranh ...................................................31 1.4.2. Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài ( EFE Matrix – External Factor Evaluation Matrix) ................................................................................32 1.4.3. Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong (IFE Matrix – Internal Factor Evaluation Matrix) ................................................................................33 Chương II: THỰC TRẠNG VÀ PHÂN TÍCH KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA NHÀ SÁCH PHƯƠNG NAM NHA TRANG ................................................35 2.1. Giới thiệu khái quát về nhà sách Phương Nam Nha Trang.........................35 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................35 2.1.2. Vị trí của nhà sách Phương Nam Nha Trang trong công ty cổ phần Văn Hóa Phương Nam Sơ đồ 2.1 ............................................................36 2.1.3. Cơ cấu tổ chức của Nhà Sách Phương Nam Nha Trang.......................37 2.1.3.1. Cơ cấú tổ chức Nhà Sách Phương Nam Nha Trang như sau.........37 2.1.3.2. Chức năng và nhiệm vụ của các bộ phận trong nhà sách ..............39 2.1.4. Chức năng và nhiệm vụ chính ..............................................................42 2.1.5. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh trong thời gian qua ................43 2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của Nhà Sách Phương Nam Nha Trang ......................................................................45 2.2.1. Môi trường vĩ mô..................................................................................45 2.2.1.1. Môi trường kinh tế .........................................................................45 2.2.1.2. Môi trường chính trị pháp luật .......................................................46 2.2.1.3. Môi trường kỹ thuật công nghệ......................................................46 2.2.1.4. Môi trường văn hóa – xã hội..........................................................47 2.2.1.5. Môi trường tự nhiên .......................................................................47 2.2.1.6. Môi trường toàn cầu.......................................................................48 2.2.2. Môi trường vi mô..................................................................................49 2.2.2.1. Sức ép của khách hàng...................................................................49 2.2.2.2. Áp lực từ nhà cung cấp ..................................................................50 v 2.2.2.3. Nguy cơ xâm nhập của các đối thủ tiềm ẩn ...................................50 2.2.2.4. Đe dọa của các sản phẩm thay thế .................................................51 2.2.2.5. Sự cạnh tranh của các đối thủ cạnh tranh hiện tại..........................52 2.2.3. Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài của nhà sách Phương Nam Nha Trang .........................................................................................................54 2.2.4. Môi trường nội bộ .................................................................................56 2.2.4.1. Nguồn nhân lực ..............................................................................56 2.2.4.2. Công tác thực thi chiến lược ..........................................................57 2.2.4.3. Công tác Marketing........................................................................57 2.2.4.4. Văn hóa Nhà sách ..........................................................................58 2.2.4.5. Hệ thống thông tin nhà sách...........................................................58 2.2.5. Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong của nhà sách Phương Nam Nha Trang .........................................................................................................59 2.3. Phân tích một số chiến lược cạnh tranh của nhà sách trong thời gian qua .....................................................................................................................61 2.4. Phân tích một số chỉ tiêu đánh giá khả năng cạnh tranh của nhà sách........61 2.4.1. Thị phần ................................................................................................61 2.4.2. Tốc độ tăng trưởng thị phần..................................................................62 2.4.3. Giá cả sản phẩm và dịch vụ ..................................................................62 2.4.4. Chất lượng sản phẩm, kiểu dáng và bao gói.........................................63 2.4.5. Độ đa dạng của sản phẩm .....................................................................63 2.4.6. Chất lượng dịch vụ................................................................................64 2.4.7. Khả năng tài chính ................................................................................65 2.4.8. Khả năng quản lý và điều hành kinh doanh..........................................67 2.4.9. Khả năng nắm bắt thông tin thị trường.................................................68 2.4.10. Trình độ lao động..................................................................................68 2.4.11. Chi phí bán hàng/tổng doanh thu, lợi nhuận sau thuế/tổng doanh thu, lợi nhuận sau thuế/tổng vốn ......................................................................69 vi 2.5. Phân tích khả năng cạnh tranh của nhà sách thông qua sự điều tra khách hàng ............................................................................................................70 2.5.1. Cách thức tiến hành điều tra .................................................................70 2.5.2. Nội dung thu được từ công tác điều tra khách hàng .............................72 2.5.3. Một số nhận xét từ cuộc điều tra này....................................................80 2.6. Phân tích khả năng cạnh tranh của nhà sách bằng công cụ Ma trận hình ảnh cạnh tranh...............................................................................................80 2.6.1. Nội dung thu được từ ma trận hình ảnh cạnh tranh ..............................80 2.6.2. Một số kết luận thu được từ ma trận hình ảnh cạnh tranh ....................82 2.7. Đánh giá chung về khả năng cạnh tranh của nhà sách ................................83 2.7.1. Những mặt nổi bật ................................................................................83 2.7.2. Những mặt còn tồn tại ..........................................................................83 Chương III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA NHÀ SÁCH PHƯƠNG NAM NHA TRANG .................................85 3.1. Phương hướng chiến lược kinh doanh của nhà sách trong thời gian tới .....85 3.2. Các giải pháp đề xuất...................................................................................85 3.2.1. Tiếp tục đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ của nhà sách.........................................................................................85 3.2.1.1. Cở sở của giải pháp........................................................................85 3.2.1.2. Nội dung của giải pháp ..................................................................86 3.2.1.3. Hiệu quả mà giải pháp mang lại ....................................................87 3.2.2. Tích cực phân quyền, ủy quyền và ổn định nhân sự trong nhà sách ....87 3.2.2.1. Cở sở của giải pháp........................................................................87 3.2.2.2. Nội dung của giải pháp ..................................................................87 3.2.2.3. Hiệu quả mà giải pháp mang lại ....................................................88 3.2.3. Bố trí 1 bộ phận chuyên thu thập thông tin thị trường và quan hệ với khách hàng..................................................................................................88 3.2.3.1. Cở sở của giải pháp........................................................................88 3.2.3.2. Nội dung của giải pháp ..................................................................89 vii 3.2.3.3. Hiệu quả mà giải pháp mang lại ....................................................89 3.2.4. Tăng cường nguồn nhân lực chất lượng cao ở khâu kiểm định chất lượng sản phẩm sách nhập về và hàng hóa...............................................89 3.2.4.1. Cở sở của giải pháp........................................................................89 3.2.4.2. Nội dung của giải pháp ..................................................................89 3.2.4.3. Hiệu quả mà giải pháp mang lại ....................................................90 3.2.5. Nâng cao công tác quảng bá, hình ảnh thương hiệu của nhà sách tại thị trường khánh hòa ...................................................................................90 3.2.5.1. Cở sở của giải pháp........................................................................90 3.2.5.2. Nội dung của giải pháp ..................................................................90 3.2.5.3. Hiệu quả mà giải pháp mang lại ....................................................91 MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ..............................................................................................92 KẾT LUẬN ...............................................................................................................93 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC viii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Từ đã diễn giải nghĩa ANTT An ninh trật tự BC Bookcafe DT Doanh thu FAHASA Nhà sách FAHASA Nha Trang HĐQT Hội đồng quản trị NV Nhân viên PCCC Phòng cháy chữa cháy PN Phương Nam hay Nhà sách Phương Nam Nha Trang Nhà sách Nhà sách Phương Nam Nha Trang QLBC Quản lý Bookcafe SXKD Sản xuất kinh doanh Tổng công ty Công ty cổ phần văn hóa Phương Nam VPP Văn phòng phẩm WC Water closet ix DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 2.1. Kết quả hoạt động kinh doanh trong 3 năm qua.......................................43 Bảng 2.2. Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài của nhà sách Phương Nam Nha Trang..................................................................................................................55 Bảng 2.3. Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong của nhà sách Phương Nam Nha Trang..................................................................................................................60 Bảng 2.4. Thị phần tương đối của nhà sách PN so với FAHASA ............................62 Bảng 2.5. Tổng tài sản của nhà sách trong 3 năm.....................................................65 Bảng 2.6. Một số số liệu dùng để tính toán chỉ tiêu tài chính của nhà sách PN .......66 Bảng 2.7. Một số chỉ tiêu tài chính của nhà sách PN................................................66 Bảng 2.8. Cơ cấu lao động của nhà sách...................................................................68 Bảng 2.9. Một số chỉ tiêu đánh giá khả năng cạnh tranh của nhà sách.....................69 Bảng 2.10. Bảng tổng kết ma trận hình ảnh cạnh tranh của các nhà sách tại Nha Trang..................................................................................................................81 DANH MỤC HÌNH Trang Sơ đồ 2.1: Vị trí của nhà sách Phương Nam Nha Trang...........................................36 Sơ đồ 2.2. Sơ đồ tổ chức nhà sách Phương Nam Nha Trang....................................38 Lưu đồ 2.1. Sự lưu chuyển thông tin trong nhà sách ................................................59 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nền kinh tế Việt Nam ngày một phát triển thì việc cạnh tranh ngày một gay gắt là điều tất yếu sẽ xảy ra. Đặc biệt trong thời gian gần đây khi Việt Nam mở cửa thị trường để các doanh nghiệp nước ngoài vào kinh doanh thì việc cạnh tranh đã mang tính chất quốc tế. Việc hội nhập ngày một sâu rộng này sẽ là một cơ hội cho doanh nghiệp nhưng cũng là thách thức rất lớn. Trong thời gian tới khi thị trường bán lẻ hoàn toàn mở cửa và các đại gia bán lẻ sẽ vào Việt Nam thì sẽ tạo nên một làn sóng cạnh tranh mới trên thị trường. Ngoài ra hiện tại khả năng cạnh tranh của nước ta vẫn còn rất thấp mặc dù năm 2010 tăng 16 bậc so với năm 2009 từ 75/133 lên 59/131 nhưng sự tăng khả năng cạnh tranh này chủ yếu dựa vào thị trường lao động hoạt động hiệu quả và tiềm năng đổi mới chứ không phải vì sức mạnh cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước tăng lên. Vì vậy nhiệm vụ cấp thiết bây giờ là phải tăng khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước để thứ nhất là có thể cạnh tranh thắng lợi trước các doanh nghiệp lớn sắp vào Việt Nam và thứ hai là làm cho hàng hóa của Việt Nam có thể cạnh tranh trên toàn cầu. Để làm được điều này thì điều đầu tiên quan trọng là phải phân tích được khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp mình. Vì vậy em đã quyết định chọn đề tài mang tên: “Phân tích khả năng cạnh tranh của Nhà Sách Phương Nam Nha Trang” để làm khóa luận Tốt Nghiệp cho mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của đề tài này là xác định khả năng cạnh tranh của Nhà sách Phương Nam Nha Trang thể hiện ở những điểm nào và đưa ra một số giải pháp để nâng cao khả năng cạnh tranh của Nhà Sách Phương Nam Nha Trang. Cụ thể như sau: - Đánh giá thực trạng hoạt động kinh doanh của nhà sách trong thời gian qua. - Phân tích một số chỉ tiêu đánh giá khả năng cạnh tranh của nhà sách. 2 - Đánh giá khả năng cạnh tranh của Nhà sách thông qua một số chỉ tiêu thu thập từ khách hàng. - Xây dựng Ma trận hình ảnh cạnh tranh để phân tích khả năng cạnh tranh của Nhà sách. - Đưa ra một số giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của Nhà sách thông qua những phân tích trên trên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: - Nhà sách Phương Nam Nha Trang và khả năng cạnh tranh của nhà sách Phương Nam Nha Trang. - Khách hàng của Nhà sách Phương Nam Nha Trang.
Phạm vi nghiên cứu: - Đề tài được thực hiện ở địa bàn thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa với số liệu được thu thập từ năm 2008 đến năm 2011, thời gian thu thập từ tháng 04/2011 đến tháng 06/2011. 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp đối chiếu và so sánh, thống kê và phân tích. - Phương pháp phỏng vấn chuyên gia (dùng bảng câu hỏi đi điều tra khách hàng và các chuyên gia). - Phương pháp chọn mẫu: chọn mẫu ngẫu nhiên. - Phương pháp xử lý số liệu: Phương pháp xử lý bằng máy tính với sự hỗ trợ của phần mềm EXCEL. 5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài này Đề tài mong đóng góp một phần nhỏ kiến thức về việc phân tích khả năng cạnh tranh của Nhà Sách và hệ thống lý luận về việc phân tích khả năng cạnh tranh. Qua việc phân tích này giúp Nhà sách có thể nhận ra được khả năng cạnh tranh của 3 mình để có thể có những biện pháp phục vụ khách hàng tốt hơn và giành thắng lợi trong các cuộc cạnh tranh trong thời gian tới. Đồng thời đề tài còn mong mang đến cho mọi người cái nhìn toàn diện về khả năng cạnh tranh của các nhà sách là đối thủ cạnh tranh chính của nhà sách Phương Nam là nhà sách FAHASA và siêu thị sách Tân Tiến để mọi người có thể lựa chọn địa điểm mua sách thích hợp nhất cho mỗi cá nhân và gia đình mình. 6. Kết cấu đề tài Đề tài này thực hiện các nội dung chủ yếu sau: - Chương I: Cơ sở lý luận về phân tích khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. - Chương II: Thực trạng và phân tích khả năng cạnh tranh của nhà sách Phương Nam Nha Trang. - Chương III: Một số giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của nhà sách Phương Nam Nha Trang. Mặc dù đã nỗ lực cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài nhưng do kiến thức và thời gian có hạn nên không tránh khỏi những sai sót. Kính mong được sự góp ý chân thành, cởi mở của các thầy cô và các bạn để đề tài được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Nha Trang, tháng 06 năm 2011 Sinh viên thực hiện Nguyễn Nhật Quỳnh 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. Lý thuyết về khả năng cạnh tranh 1.1.1. Lý thuyết về cạnh tranh 1.1.1.1. Khái niệm cạnh tranh Bất kỳ một doanh nghiệp tham gia thị trường nào cũng phải cạnh tranh. Đây là một quy luật tất yếu trong nền kinh tế thị trường. Có rất nhiều quan điểm về cạnh tranh được đưa ra như: Theo Marx “Cạnh tranh là sự ganh đua, sự đấu tranh gay gắt về kinh tế giữa các chủ thể trong nền kinh tế nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu thụ hàng hoá để thu được lợi ích tối đa cho mình”. Còn theo cuốn từ điển kinh doanh (xuất bản 1992 ở Anh), cạnh tranh trong cơ chế thị trường được định nghĩa là “sự ganh đua, sự kình địch giữa các nhà kinh doanh nhằm tranh giành tài nguyên sản xuất cùng một loại về phía mình”. Như vậy hiểu theo nghĩa chung nhất, cạnh tranh là quan hệ kinh tế mà ở đó các chủ thể ganh đua nhau, tìm mọi biện pháp, cả nghệ thuật lẫn thủ đoạn để đạt được mục tiêu kinh tế của mình thông qua chiếm lĩnh thị trường, giành lấy khách hàng cũng như điều kiện sản xuất, thị trường có lợi nhất. Mục đích cuối cùng của các chủ thể trong quá trình cạnh tranh là tối đa hóa lợi ích. Đối với người sản xuất kinh doanh là lợi nhuận, đối với người tiêu dùng là lợi ích tiêu dùng. Để tiện lợi khi nghiên cứu về cạnh tranh, các nhà nghiên cứu còn sử dụng khái niệm sức cạnh tranh, khả năng cạnh tranh và năng lực cạnh tranh. Kết quả của việc cạnh tranh là loại bỏ những doanh nghiệp yếu kém trên thị trường và giúp các doanh nghiệp còn tồn tại phát triển tốt hơn. Giúp cho việc phục vụ cho người tiêu dùng một các tốt nhất. 5 1.1.1.2. Phân loại cạnh tranh Việc phân loại này giúp các nhà sản xuất biết được nên sử dụng hình thức cạnh tranh nào và nó thích ứng với thị trường, đối tượng hoặc hoàn cảnh cụ thể nào để có thể xác lập được các yếu tố cạnh tranh cho mình.
Căn cứ vào các chủ thể tham gia thị trường: chia làm ba dạng: - Cạnh tranh giữa người sản xuất và người tiêu dùng: người sản xuất luôn muốn bán hàng với giá cao để thu được lợi nhuận lớn, trong khi người tiêu dùng muốn mua sản phẩm với giá thấp nên giữa họ hình thành sự mặc cả, trả giá cho sản phẩm. - Cạnh tranh giữa người tiêu dùng và người tiêu dùng: người tiêu dùng luôn có xu hướng để làm thế nào mua được hàng hóa rẻ hơn và chất lượng tốt hơn các người tiêu dùng khác. - Cạnh tranh giữa người sản xuất và người sản xuất: những nhà sản xuất sẽ cố gắng giành giật những điều kiện thuận lợi để thu được lợi ích cao nhất cho mình. Họ có thể dùng rất nhiều biện pháp như: cạnh tranh về giá cả, chất lượng, hình thức, thời gian, quảng bá sản phẩm…
Căn cứ vào tính chất và mức độ của thị trường: chia làm những loại sau: - Cạnh tranh hoàn hảo: Cạnh tranh hoàn hảo xảy ra khi trên thị trường có rất nhiều người bán và không có người nào có ưu thế về số lượng cung ứng đủ lớn để ảnh hưởng tới giá cả trên thị trường. Các sản phẩm bán ra rất ít có sự khác biệt về quy cách, phẩm chất, mẫu mã. Trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo các doanh nghiệp bán sản phẩm và dịch vụ của mình ở mức giá do thị trường xác định dựa trên quy luật cung cầu. - Cạnh tranh không hoàn hảo: là hình thức cạnh tranh trên thị trường mà các sản phẩm không đồng nhất với nhau. Một loại sản phẩm có thể có nhiều nhãn hiệu khác nhau nhằm phân biệt các nhà sản xuất hay nhà cung ứng, mặc dù sự khác biệt giữa các sản phẩm có thể không lớn. - Cạnh tranh độc quyền: Cạnh tranh độc quyền là hình thức cạnh tranh mà trên thị trường có một số người bán một số sản phẩm thuần nhất. Họ có thể kiểm soát 6 gần như toàn bộ số lượng sản phẩm và dịch vụ bán ra trên thị trường. Thị trường cạnh tranh độc quyền không có sự cạnh tranh về giá, người bán có thể bắt buộc người mua chấp nhận giá sản phẩm do họ định ra. Họ có thể định giá cao hơn hoặc thấp hơn giá của thị trường tuỳ thuộc vào đặc điểm tác dụng của từng loại sản phẩm, uy tín người cung ứng…nhưng mục tiêu cuối cùng là đạt được mục tiêu đề ra thường là lợi nhuận. Những doanh nghiệp nhỏ tham gia vào thị trường này phải chấp nhận bán theo giá của các nhà độc quyền.
Căn cứ vào tính chất cạnh tranh: - Cạnh tranh lành mạnh: công bằng, bình đẳng theo đúng với các chuẩn mực cạnh tranh trên thị trường và đúng với pháp luật của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam. - Cạnh tranh không lành mạnh: là hành vi cạnh tranh của doanh nghiệp trong quá trình kinh doanh trái với các chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh doanh, gây thiệt hại hoặc có thể gây thiệt hại đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp khác hoặc người tiêu dùng (khoản 3 điều 4, luật cạnh tranh 2005).
Cạnh tranh trong các giai đoạn của quá trình SXKD: - Cạnh tranh trong việc thu mua các yếu tố đầu vào. - Cạnh tranh trong việc sản xuất ra sản phẩm. - Cạnh tranh trong việc tiêu thụ các sản phẩm đầu ra.
Theo phạm vi của chủ thể tham gia thị trường: - Cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong ngành. - Cạnh tranh giữa các ngành khác nhau.
Theo mức độ thay thế: - Cạnh tranh nhãn hiệu: cạnh tranh diễn ra giữa các chủ thể có bán các sản phẩm và dịch vụ tương tự cho cùng một loại khách hàng với giá tương tự. 7 - Cạnh tranh ngành: tất cả các chủ thể cùng sản xuất một loại hay một lớp sản phẩm. - Cạnh tranh công dụng: tất cả các chủ thể sản xuất ra những sản phẩm thực hiện hay thỏa mãn cùng một nhu cầu như nhau. - Cạnh tranh chung: tất cả các chủ thể cùng kiếm tiền của người tiêu dùng. Đây là một vài cách phân loại về cạnh tranh. Có thể còn nhiều cách phân loại khác tùy theo quan điểm và cách nhìn khác nhau. 1.1.1.3. Vai trò của cạnh tranh Hoạt động cạnh tranh ngày nay được đặt trong những điều kiện nền kinh tế thị trường. Nó là điều kiện cung cấp sản phẩm mới cho cuộc cách mạng khoa học công nghệ, tạo điều kiện cho sự hòa nhập kinh tế giữa các vùng trong nước và các quốc gia với nhau, giúp cho việc tìm kiếm và phát huy thế mạnh của mình để tìm kiếm và tạo ra nhiều cơ hội nên nó có vai trò rất quan trọng.
Đối với nhà sản xuất: Nó buộc các nhà sản xuất phải luôn linh hoạt, năng động, nhạy bén, thích ứng kịp thời với những thay đổi của môi trường bên ngoài, hoàn thiện tổ chức quản lý để nâng cao năng lực, chất lượng và hiệu quả kinh tế. Để giành chiến thắng trong cạnh tranh, doanh nghiệp sử dụng mọi nguồn lực của mình một cách có hiệu quả nhằm giảm mọi chi phí kinh doanh dẫn đến giảm giá thành. Đồng thời, doanh nghiệp phải thường xuyên cải tiến kỹ thuật, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để tạo ra mặt hàng có giá trị cao. Cạnh tranh làm cho mọi thành viên trong doanh nghiệp không ngừng nâng cao tay nghề, phát huy mọi ý tưởng sáng tạo của mình, ra sức nghiên cứu và tìm tòi cải mới.
Đối với người tiêu dùng: Trong nền kinh tế thị trường, sự cạnh tranh của doanh nghiệp mang lại cho người tiêu dùng rất nhiều lợi ích: - Có nhiều mặt hàng để lựa chọn phù hợp với túi tiền, cùng một giá nhưng khách hàng có thể mua nhiều sản phẩm với các tiện ích khác nhau. 8 - Cải thiện mức sống với những hàng hóa có nhiều tiện ích. - Nhận được sự chăm sóc chu đáo của người bán. - Mua hàng theo nhiều cách khác nhau, giúp tiết kiệm thời gian. - Giảm căng thẳng với nhiều mặt hàng giải trí. - Giúp cho cuộc sống văn minh và ngày càng tiến bộ.
Đối với xã hội: - Cạnh tranh làm cho xã hội ngày càng phát triển, giải quyết việc làm cho xã hội. Làm cho xã hội ngày càng văn minh, hiện đại. - Nâng cao mức sống cho người dân trong xã hội. - Đưa con người vào lối làm việc công nghiệp, tác phong nghiêm túc. - Tạo điều kiện cho con người phát triển toàn diện. - Cải thiện môi trường sống của con người, người dân một nước có điều kiện tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Bên cạnh những mặt tích cực, cạnh tranh còn gây ra cho nền kinh tế trì trệ, bảo thủ, kém phát triển. Đó là nhiều doanh nghiệp chạy theo cạnh tranh đã dùng những thủ đoạn vi phạm đạo đức hoặc vi phạm pháp luật như buôn lậu, trốn thuế, ăn cắp bản quyền, tung tin giả phá hoại đối thủ, làm hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng có hại cho sức khỏe của người tiêu dùng, phá hoại môi trường sinh thái, đồng thời làm cho phân hóa giàu nghèo ngày càng tăng. 1.1.1.4. Ý nghĩa của việc cạnh tranh Trong thời đại ngày nay dù đã phát sinh xu hướng mới là liên minh liên kết nhưng mà xu hướng cạnh tranh giữa các doanh nghiệp với nhau vẫn là xu hướng chủ đạo. Có cạnh tranh mới mang lại cho người tiêu dùng ngày càng nhiều điều tốt đẹp hơn trong cuộc sống, cho xã hội và cho doanh nghiệp phát triển ngày một bền vững và tốt đẹp. 9 1.1.2. Lý thuyết về khả năng cạnh tranh 1.1.2.1. Khái niệm khả năng cạnh tranh Hiện nay, một doanh nghiệp muốn có một vị trí vững chắc trên thị trường và ngày càng được mở rộng thì cần phải có một tiềm lực đủ mạnh để có thể cạnh tranh trên thị trường, đó chính là khả năng cạnh tranh. Có rất nhiều khái niệm về khả năng cạnh tranh đã được đưa ra như: - Theo đại từ điển Tiếng Việt thì khả năng cạnh tranh là khả năng giành thắng lợi trong cuộc cạnh tranh của những hàng hóa trên cùng một thị trường tiêu thụ. - Theo Michael E.Porter, khả năng cạnh tranh là khả năng tạo ra những sản phẩm có quy trình công nghệ độc đáo, tạo ra giá trị gia tăng cao phù hợp với nhu cầu của khách hàng, chi phí thấp, năng suất cao nhằm nâng cao lợi nhuận. Như vậy theo một cách hiểu chung nhất thì khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng, năng lực của doanh nghiệp trong việc duy trì, phát triển vị trí và cạnh tranh thắng lợi trong cuộc cạnh tranh với đối thủ cạnh tranh. 1.1.2.2. Các cấp độ của khả năng cạnh tranh - Khả năng cạnh tranh quốc gia: là khả năng của một nền kinh tế/quốc gia để tăng trưởng bền vững, thu hút đước vốn đầu tư, bảo đảm an sinh xã hội, năng cao mức sống của người dân. - Khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp: là khả năng duy trì và mở rộng thị phần, khả năng tổ chức, quản trị kinh doanh, áp dụng công nghệ tiên tiến, hạ thấp chi phí sản xuất nhằm thu lợi nhuận cao hơn của doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh trong nước và nước ngoài. - Khả năng cạnh tranh sản phẩm, dịch vụ là khả năng trội hơn của một loại hàng hóa, dịch vụ so với các loại hàng hóa, dich vụ trên thị trường tại một thời điểm; Sản phẩm, dịch vụ có khả năng cạnh tranh cao hơn có thể đánh bại sản phẩm, dịch vụ cùng loại để chiếm thị phần lớn hơn. Khả năng cạnh tranh của sản phẩm, dịch vụ có thể đo lường bằng thị phần của sản phẩm hoặc dịch vụ đó trên thị trường. 10 Trong đề tài này sẽ tập trung nghiên cứu về khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp nên các cơ sở lý thuyết bên dưới đều tập trung vào phần này. 1.1.2.3. Ý nghĩa của việc phân tích khả năng cạnh tranh Nền kinh tế ngày càng phát triển, mở ra cho doanh nghiệp nhiều cơ hội nhưng cũng làm tăng thêm nhiều đối thủ cạnh tranh. Trước những cơ hội và thách thức như vậy mỗi doanh nghiệp phải tìm các vượt qua nếu không nguy cơ phá sản là rất lớn. Trong cơ chế thị trường, cạnh tranh là một quy luật tất yếu khách quan. Các doanh nghiệp tham gia thị trường đều phải chấp nhận cạnh tranh. Cạnh tranh, chấp nhận cạnh tranh và cạnh tranh bằng tất cả khả năng của mình mới có thể giúp cho doanh nghiệp tồn tại và phát triển. Chính vì vậy, tăng khả năng cạnh tranh mà việc đầu tiên là phân tích khả năng cạnh tranh là một điều tất yếu của mỗi một doanh nghiệp hoạt động trong cơ chế thị trường. Phân tích khả năng cạnh tranh là phân tích các điểm mạnh cũng như điểm yếu của doanh nghiệp để có thể đưa ra chiến lược phát huy điểm mạnh này và hạn chế điểm yếu của doanh nghiệp nên xét cho cùng việc này cũng chỉ để phục vụ người tiêu dùng ngày một tốt hơn mà thôi. Việc phát huy điểm mạnh giúp cho khách hàng nhận được nhiều giá trị hơn và nói rộng ra là phục vụ cho toàn xã hội để phát triển ngày một hiện đại và tiện ích hơn. 1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp 1.2.1. Môi trường vĩ mô Môi trường vĩ mô là môi trường bao trùm lên hoạt động của tất cả các doanh nghiệp, có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến các hoạt động của doanh nghiệp, nghiên cứu môi trường vĩ mô giúp cho doanh nghiệp có thể xác định đâu là cơ hội và nguy cơ đối với doanh nghiệp mình. Môi trường vĩ mô bao gồm các yếu tố sau: 1.2.1.1. Môi trường kinh tế Môi trường kinh tế có thể nói là môi trường ảnh hưởng lớn nhất đến doanh nghiệp. Nó chỉ bản chất, mức độ tăng trưởng và định hướng phát triển của nền kinh 11 tế, trong đó doanh nghiệp hoạt động. Môi trường kinh tế ảnh hưởng rất lớn đến sức mua và kết cấu tiêu dùng. Các yếu tố quan trọng khi phân tích môi trường kinh tế gồm: - Tốc độ tăng trưởng kinh tế, biểu hiện qua xu hướng của tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và tổng sản phẩm quốc dân (GNP): tốc độ tăng trưởng của GDP và GNP hằng năm sẽ cho biết tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế và tốc độ tăng thu nhập bình quân của đầu người. Từ đó cho phép doanh nghiệp dự đoán dung lượng thị trường của từng ngành và thị phần của doanh nghiệp. - Lãi suất và xu hướng của lãi suất trong nền kinh tế: những yếu tố này có ảnh hưởng đến xu thế tiết kiệm, tiêu dùng và đầu tư, và do đó ảnh hưởng tới hoạt động của doanh nghiệp. Lãi xuất tăng có thể làm giảm lợi nhuận của doanh nghiệp và làm hạn chế khả năng vay vốn của doanh nghiệp. - Xu hướng của tỷ giá hoái đoái: sự thay đổi tỷ giá hoái đoái có thể ảnh hưởng trực tiếp tới các hoạt động xuất nhập khẩu và hoạt động của cả nền kinh tế. Đối với các doanh nghiệp, nó có thể làm thay đổi điều kiện kinh doanh, đặc biệt trong giai đoạn hội nhập thì những ảnh hưởng này sẽ càng lớn. Yếu tố tỷ giá này tạo ra cơ hội và nguy cơ khác nhau cho danh nghiệp, đặc biệt nó có tác động điều khiển quan hệ xuất nhập khẩu. - Mức độ lạm phát: lạm phát cao hay thấp có ảnh hưởng đến tốc độ đầu tư của nền kinh tế. Khi lạm phát cao sẽ không khuyến khích tiết kiệm và tạo ra những rủi ro lớn cho sự đầu tư của các doanh nghiệp, sức mua của xã hội bị giảm sút và nền kinh tế bị đình trệ. Trái lại, thiểu phát cũng làm cho nền kinh tế đình trệ. Việc duy trì một tỷ lệ lạm phát vừa phải có tác dụng khuyến khích đầu tư vào nền kinh tế, kích thích thị trường tăng trưởng. - Ngoài bốn yếu tố trên các doanh nghiệp còn nên để ý đến các yếu tố sau: hoạt động xuất nhập khẩu, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, hệ thống thuế và mức thuế, các biến động thị trường chứng khoán.